Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 455 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 158409 przypisów.
topiel — głębina. [przypis edytorski]
topielica (mit.) — w wierzeniach słowiańskich demon mieszkający w zbiornikach wodnych, wabiący i topiący ludzi. [przypis edytorski]
topielnik — topielec. [przypis edytorski]
topień (daw.) — topielec. [przypis redakcyjny]
topika (gr. τόπος: miejsce) — jest to nazwa przyjęta przez Greków w retoryce i logice na oznaczenie zbioru twierdzeń ogólnych, którymi się w rozumowania posługujemy. Jedna z części Organonu Arystotelesa nosi też napis Τοπικά, a traktuje o wnioskach dialektycznych, jakie się zwykle tworzą przy dysputach na podstawie przyjętych przesłanek (ἔνδοξα). Por. co o tym mówi Kant w Uwadze do amfibolii pojęć refleksyjnych […]. [przypis redakcyjny]
topika — nauka logiczno-retorycznego prowadzenia argumentacji. [przypis tłumacza]
topika — zbiór toposów: powszechnie znanych ogólnych twierdzeń, przyjmowanych w danej kulturze bez dowodu i używanych w rozumowaniu w retoryce i logice; nauka o toposach; także tytuł jednego z pism Arystotelesa na ten temat. [przypis edytorski]
topinambur — słonecznik bulwiasty a. bulwa, roślina z rodziny astrowatych o jadalnych bulwach, pochodząca z Ameryki Płn. [przypis edytorski]
To piszesz — Ta nieopatrzność w pisaniu świadczyłaby, iż Celimena jest młodą jeszcze zalotnisią; dojrzała kokietka nie dawałaby takiej broni przeciw sobie. [przypis tłumacza]
topka — głowa soli warzonej mająca kształt stożka ze ściętym wierzchołkiem, dawna forma handlowa i tradycyjna miara soli przed wprowadzeniem soli miałkiej w opakowaniach. [przypis edytorski]
topól — topola. [przypis edytorski]
To początek i koniec… (…) Ciebie hymnem zachwytu wzywamy, Nirvano! — T. Nalepiński, Gaśnienie, Kraków 1905, s. 53. [przypis autorski]
To poczucie samotności duchowej opisał Rene Canat (…) — R. Canat, Du sentiment de la solitude morale chez les romantiques et les parnassiens, Paris 1904. [przypis autorski]
Topografia — tu: opis jakiejś miejscowości. [przypis redakcyjny]
topole prawić będą stare baje o Sobieskim — w Wilanowie, który do poł. XX w. był podwarszawską wsią, król Jan III Sobieski w latach 1681–1696 zbudował swoją podmiejską rezydencję, barokowy pałac z ogrodem. [przypis edytorski]
Topolina — Polska. [przypis redakcyjny]
Topolowa — dawna ulica w Warszawie, w pobliżu ówczesnego lotniska na Polu Mokotowskim; od końca lat 30. XX w. część Alei Niepodległości, łączącej Śródmieście, Mokotów i Ochotę. [przypis edytorski]
toponimia — tu: ogół toponimów, czyli nazw miejsc. [przypis edytorski]
toponomastyka (z gr.) — nauka o nazwach miejscowych. [przypis edytorski]
toporek — ἀξινάριόν, dolabella, kleine Axt, używany wedle dalszego opisu w charakterze szufelki. [przypis tłumacza]
Toporów — wówczas miasto, dziś wieś w zach. części Ukrainy, ok. 60 km na płn. wschód od Lwowa. [przypis redakcyjny]
toporu — dziś forma D.lp: topora. [przypis edytorski]
toporu — dziś popr. forma D.lp: topora. [przypis edytorski]
toporzysko — drewniany uchwyt siekiery bądź topora. [przypis edytorski]
To postać — Kleiner poprawił na: „Ta postać”, uważając wersję rękopisu i wszystkich następnych wydań za omyłkę i wyjaśniając swoje stanowisko we Wstępie w uwagach o tekście (s. XLII). Argumenty jednak Kleinera w tym przypadku nie są zupełnie przekonywające. [przypis redakcyjny]
to potęga moja — w poprzednich wyd. Bibl. Nar. brak tego zwrotu. [przypis redakcyjny]
to po zgonie tylu wiar, wiara ostatnia (…) niepamięci, możności życia — [J. Sten, Wstęp do Kraków. Antologia pisarzy krakowskich] „Krytyka”, maj 1901. [przypis autorski]
To prawda, miłość twoja jest wprost bezprzykładna! — ironicznie. [przypis tłumacza]
To prawdopodobne, że tak umarły — jakkolwiek nie stwierdzono na pewno przyczyny śmierci Kleopatry, w pochodzie triumfalnym Cezara niesiono obraz, który przedstawiał królową ze żmiją, kąsającą ją w ramię (Plut. 87). [przypis tłumacza]
To prawo Solonowe jest bardzo dobre dla zwykłych spraw cywilnych — prawodawcy greccy źle czynili, kiedy zabronili brać w zastaw broni i pługa, a pozwalali brać samego człowieka. [przypis autorski]
To prawo waleriańskie, które broniło urzędnikom wszelkiego gwałtu przeciw obywatelowi odwołującemu się do ludu, nakładało temu, który by je naruszył, jedynie tę karę, iż nazywano go złym człowiekiem — Nihil ultra quam improbe factum adiecit. (Tit. Liv.). [przypis autorski]
To promieniste cacko naszej sfery — Kunizza wskazuje poecie Folka z Marsylii, jednego z najgłośniejszych poetów prowansalskich, piszącego pieśni miłosne, któremu długotrwałą sławę sama przepowiedziała. U schyłku życia został mnichem, a na koniec biskupem marsylskim. [przypis redakcyjny]
To prosty łotr — w oryg. niem. Er ist ein Schwein: to świnia. [przypis edytorski]
To przejście ze stanu natury do stanu społecznego wywołuje w człowieku bardzo znaczną zmianę, wprowadzając w postępowaniu jego sprawiedliwość w miejsce instynktu i nadając czynom jego moralność, której im przedtem brakło — podobnie twierdził Hobbes: ze społeczeństwem powstaje dopiero zło i dobro, sprawiedliwość i niesprawiedliwość, cała moralność. — Chodzi tutaj o faktyczną genezę pojęć moralności, ze stanowiska normatywnego można mówić tylko o ich logicznej genezie, o logicznym wywodzeniu się jednych zasad z drugich. Idea moralności jest poza przestrzenią i czasem — Russo to uznaje. Tylko ze stanowiska socjologicznego można mówić o wcielaniu się tej idei w życie ludzkości i tak też czyni Russo. — W całym tym ustępie Russo rozumuje tak, jak gdyby umowa została rzeczywiście zawarta. To pozwala mu stwierdzić w drodze porównania obydwu stanów korzyści stanu społecznego, a co za tym idzie — rozumność umowy. [przypis tłumacza]
topsel — dodatkowy, górny, trójkątny żagiel przymasztowy, podnoszony przy niezbyt silnym wietrze. [przypis edytorski]
Tora — dosł.: „nauka”; nazwa Biblii, w szerokim pojęciu oznacza wiedzę, nauki religijne. [przypis tłumacza]
Tora (hebr.: nauka, prawo) — Pięcioksiąg; pierwsze pięć ksiąg Starego Testamentu, zw. też księgami Mojżeszowymi, lecz nazwa ta nie wskazuje bynajmniej autora tych ksiąg, lecz tylko stwierdza, że podstawą ich jest tzw. prawo Mojżeszowe (stąd hebr. nazwa Księga Prawa); Pięcioksiąg opisuje, jak powstało to prawo, ilustruje wydarzeniami historycznymi lub uważanymi za historyczne genezę i rozwój prawa. [przypis edytorski]
Tora (hebr.: nauka, prawo) — Pięcioksiąg; pierwsze pięć ksiąg Starego Testamentu, zw. też księgami Mojżeszowymi, lecz nazwa ta nie wskazuje bynajmniej autora tych ksiąg, lecz tylko stwierdza, że podstawą ich jest tzw. prawo Mojżeszowe (stąd hebr. nazwa Księga Prawa); Pięcioksiąg opisuje, jak powstało to prawo, ilustruje wydarzeniami historycznymi lub uważanymi za historyczne genezę i rozwój prawa. [przypis edytorski]
Tora (hebr.) — pierwsze pięć ksiąg Starego Testamentu, zwanych też Pięcioksięgiem lub księgami Mojżeszowymi, nazwa ta nie wskazuje jednak autora ksiąg, lecz to, że podstawą ich jest tzw. prawo Mojżeszowe; Tora opisuje genezę i rozwój prawa na tle wydarzeń historycznych lub uważanych za historyczne. [przypis edytorski]
Tora (hebr. Tojre: Pięcioksiąg) — pierwsze pięć ksiąg Starego Testamentu, zw. Pięcioksięgiem a. księgami Mojżeszowymi, tj. opisujących genezę i rozwój tzw. prawa Mojżeszowego na tle wydarzeń historycznych (a. uważanych za historyczne); w szerszym znaczeniu: wiedza i nauka w ogóle. [przypis edytorski]
Tora (hebr.) — Tora opisuje genezę i rozwój prawa na tle wydarzeń historycznych lub uważanych za historyczne. Na całość Tory składają się Tora Pisana i Tora Ustna. Tora Pisana składa się z pięciu Ksiąg Mojżeszowych, Ksiąg Prorockich i Pism. Na Torę Ustną składają się dodatki i komentarze (midrasze), przepisy prawne (halachy) oraz przypowieści i legendy objaśniające (agady). Obie części, dane Mojżeszowi przez Boga, są nierozdzielne. [przypis edytorski]
to raise a brothel (ang.) — aby wznieść dom publiczny. [przypis edytorski]
torakoplastyka (z gr. thoraks, D. thorakos: pierś, klatka piersiowa) — skrócenie lub usunięcie żeber, stosowane dawniej w leczeniu chorób płuc i opłucnej. [przypis edytorski]
Tora — Pięcioksiąg; pierwsze pięć ksiąg Starego Testamentu, zwanych też księgami Mojżeszowymi, podstawą ich jest tzw. prawo Mojżeszowe (stąd też inne użycie słowa, utożsamiające Torę i Prawo); Pięcioksiąg opisuje, jak powstało prawo mojżeszowe, ilustruje wydarzeniami historycznymi lub uważanymi za historyczne jego genezę i rozwój. [przypis edytorski]
Tora — Pięcioksiąg; pierwsze pięć ksiąg Starego Testamentu, zwanych też księgami Mojżeszowymi, zawierających tzw. prawo Mojżeszowe, tzn. ilustrujących powstanie prawa wydarzeniami historycznymi lub uważanymi za historyczne, opisujących genezę i rozwój prawa; korona Tory (hebr. Keter Tora): jedna z zewn. ozdób zwoju Tory, srebrna a. złota korona symbolizująca Boga, zwieńczenie życia pobożnego wyznawcy judaizmu (szczególnie na nagrobkach), a także uznanie najwyższej władzy, świętości i mądrości Tory. [przypis edytorski]
Tora — Pięcioksiąg. [przypis edytorski]
Tora — Pięcioksiąg, w szerszym znaczeniu cały Stary Testament oraz księgi Talmudu i inne dzieła religijne. [przypis tłumacza]
Tora — pierwsze pięć ksiąg Starego Testamentu, zwanych też Pięcioksięgiem lub księgami Mojżeszowymi, nazwa ta nie wskazuje autora ksiąg, lecz to, że ich podstawą jest tzw. prawo Mojżeszowe; Tora opisuje genezę i rozwój prawa na tle wydarzeń historycznych lub uważanych za historyczne. [przypis edytorski]
Tora — pierwsze pięć ksiąg Starego Testamentu, zwanych też Pięcioksięgiem lub księgami Mojżeszowymi tzn., że podstawą ich jest tzw. prawo Mojżeszowe; Tora opisuje genezę i rozwój prawa na tle wydarzeń historycznych lub uważanych za historyczne. [przypis edytorski]
Tora (Tojre) — Pięcioksiąg, w szerszym znaczeniu wiedza i nauka w ogóle. Także zwój przechowywany w Arce Przymierza. [przypis tłumacza]
Tora ustna — dotyczy Miszny i literatury talmudycznej, w odróżnieniu od Biblii Mojżesza. [przypis tłumacza]
Tora — w tradycji żydowskiej określenie pierwszych pięciu ksiąg Biblii. [przypis edytorski]
torba borsucza — torba myśliwska wykonana ze skóry np. borsuka. [przypis edytorski]
torban — chodzi o teorban, szarpany instrument muz. [przypis edytorski]
torbanista — muzyk grający na torbanie a. teorbanie, instrumencie podobnym do lutni. [przypis edytorski]
torban — teorban, bandurka; instrument strunowy szarpany, pochodny od liry, o strunach basowych i sopranowych, używany od XVIII w. w muzyce dworskiej; uważany za ukraiński instrument narodowy. [przypis edytorski]
torban — teorban; instrument muzyczny strunowy. [przypis edytorski]
torban właśc. teorban — instrument muzyczny podobny do lutni; popularny na Ukrainie. [przypis edytorski]
torban, właśc. teorban — instrument strunowy, zbliżony do lutni. [przypis edytorski]
torba (pogard.) — tu: obraźliwie o kobiecie. [przypis edytorski]
torbecka (gw.) — torba. [przypis edytorski]
torbifer — wyraz żartobliwy o składzie polsko-łacińskim; noszący torbę, nositorba. [przypis redakcyjny]
torbów (gw.) — toreb. [przypis edytorski]
To regain strength, energy or vitality (ang.) — Aby odzyskać siłę, energię lub witalność. [przypis edytorski]
Torella — rodzina Torellich liczyła się za Ariosta do najznakomitszych we Włoszech. [przypis redakcyjny]
torfisko — dziś: torfowisko. [przypis edytorski]
torgowla (ros.) — handel. [przypis edytorski]
Torkwato Tasso, w porównaniu jakie czyni między Francją a Włochami (…) — por. Torkwato Tasso, Paragone deli Italia alla Francia. [przypis tłumacza]
Torkwato — własc. Torquato Tasso (1544–1595), wybitny poeta włoskiego renesansu, autor poematu rycerskiego Jerozolima wyzwolona. [przypis edytorski]
Torkwat, popr.: Torquato Tasso (1544–1595) — wybitny włoski poeta renesansowy, autor epickiego poematu Jerozolima wyzwolona, niezmiernie popularny w epoce romantyzmu. [przypis edytorski]
tornady — dziś popr. lm: tornada. [przypis edytorski]
tornate il foglio — te słowa dopisane osobno, u dołu stronnicy. [przypis autorski]
Toro, Corcito, eviva! (hiszp.) — Niech żyje byk Corcito! [przypis edytorski]
toros (z hiszp. lm od toro: byk) — tu: widownia wokół areny, na której odbywają się walki byków. [przypis edytorski]
toros (zwykle w lm) — zwalisko lodowe. [przypis redakcyjny]
To Rozalina, dziedziczka Alençon. — w późn. wyd. popr. tłumaczenie: „To Katarzyna, dziedziczka Alençon”. [przypis edytorski]
torpedo — dawny typ samochodu o wydłużonym nadwoziu, popularny od pocz. XX w. do połowy lat 30. [przypis edytorski]
torpedo — popularny w latach 20. i 30. typ nadwozia samochodowego z miękkim, składanym dachem. [przypis edytorski]
torpor intellectualis (łac.) — otępienie (odrętwienie) intelektualne. [przypis edytorski]
Torquato Tasso (1544–1595) — wybitny włoski poeta renesansowy, autor epickiego poematu Jerozolima wyzwolona, niezmiernie popularny w epoce romantyzmu. [przypis edytorski]
Torquato Tasso — sztuka Goethego z 1870, opowiadająca o XVI-wiecznym włoskim poecie, który podziwiany i wychwalany, stopniowo osuwa się w szaleństwo. [przypis edytorski]
Torquatus — przydomek pochodzi od łac. torques, czyli łańcuch. [przypis edytorski]
Torquemada, Tomás (1420–1498) — dominikanin, od 1483 Generalny Inkwizytor Kastylii, Walencji i Aragonii, królewski spowiednik; jako najbardziej rozpoznawalny urzędnik inkwizycji, stał się synonimem bezwzględności, z jaką działała ta instytucja kościelna. [przypis edytorski]
Torquemada, Tomás (1420–1498) — dominikanin, w latach 1483–1498 generalny inkwizytor w Hiszpanii, królewski spowiednik; jako najbardziej rozpoznawalny urzędnik świętej inkwizycji, stał się synonimem bezwzględności, z jaką działała ta instytucja kościelna. [przypis edytorski]
Torquemada, Tomás de (1420–1498) — dominikanin, od 1483 Generalny Inkwizytor Kastylii, Walencji i Aragonii, królewski spowiednik; jako najbardziej rozpoznawalny urzędnik inkwizycji, stał się synonimem bezwzględności, z jaką działała ta instytucja kościelna. [przypis edytorski]
Torquemada, Tomás de (1420–1498) — dominikanin, zwierzchnik hiszpańskiej inkwizycji. [przypis edytorski]
Torquemada, Tomas (1420–1498) — dominikanin, od 1483 generalny inkwizytor, sprawował także funkcje spowiednika i doradcy władców Hiszpanii: Izabeli I Kastylijskiej oraz Ferdynanda II Aragońskiego. [przypis edytorski]
Torquemado — właśc. de Torquemada, Tomás (1420–1498), Generalny Inkwizytor Kastylii, Walencji i Aragonii (1483–1498), twórca instrukcji dopuszczającej stosowanie tortur przez trybunały; był osobą o wielkich wpływach w państwie jako doradca i spowiednik królowej Izabeli I Katolickiej oraz króla Ferdynanda II Katolickiego; ze szczególnym zapamiętaniem prześladował religię żydowską, tropiąc „kryptojudaizm” (tj. podtrzymywanie praktyk religii żydowskiej mimo formalnej, dokonanej często pod przymusem, konwersji na chrześcijaństwo); osobiście nadzorował w 1490 r. zbiorowy proces Żydów oskarżonych o mord rytualny, bluźnierstwa i kradzież hostii, doprowadził do ich skazania i spalenia na stosie, a następnie wykorzystał politycznie nastroje antyżydowskie wzbudzone w trakcie procesu, by zrealizować swój projekt wydania królewskiego dekretu o wygnaniu Żydów z Hiszpanii (1492); nazwisko Torquemady funkcjonuje jako synonim inkwizycji. [przypis edytorski]
torreador — każdy uczestnik corridy (pikador, matador, banderillero lub kapeador); tu i poniżej w znaczeniu: matador, czyli główny uczestnik tego widowiska, zadający bykowi ostatni cios szpadą. [przypis edytorski]
Torre dell'Orologio (wł.) — Wieża Zegarowa. [przypis autorski]
Torre di Nona — właśc. Torre dell'Annona w Rzymie, średniowieczna twierdza rodziny Orsinich, od XV w. funkcjonująca jako więzienie papieskie, w 1667 przebudowana na teatr. [przypis edytorski]
torszi — marynaty. [przypis autorski]
tortilla — meksykański placek kukurydziany. [przypis autorski]
Tortoza — miasto nadbrzeżne w Syrii na płn. od Trypolisu. [przypis redakcyjny]
Tortoza — miasto nadbrzeżne w Syrii. [przypis redakcyjny]
Tortuga — wyspa na M. Karaibskim, u płn. wybrzeży Haiti; w XVII w. główna baza piratów atakujących statki oraz tereny należące do Hiszpanii. [przypis edytorski]
Tortura jest przede wszystkim przywilejem cywilizacji. Przyjęły ją od Rzymu plemiona germańskie… — Helbing–Bauer, op. cit., s. 98–101. [przypis autorski]
tor — tu: sposób postępowania. [przypis redakcyjny]
torty, retorty, banie, alembiki — naczynia ze szkła lub metalu służące do doświadczeń chemicznych. [przypis redakcyjny]
Toruń — polskie miasto na prawach powiatu, jedna z dwu stolic województwa kujawsko-pomorskiego. [przypis edytorski]
