Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | celtycki | chemiczny | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | łacina, łacińskie | literacki, literatura | matematyka | medyczne | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rzadki | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | włoski | wulgarne | żartobliwie
Według języka: wszystkie | français | Deutsch | polski
Znaleziono 10256 przypisów.
wniknienie — dziś popr.: wniknięcie. [przypis edytorski]
w nimeś zabity — w nim jesteś zabity. [przypis edytorski]
W nim najsroższe z Azyją potyczki Europy — Ściąga się [tj. odnosi się; red. WL] do wojny Persów ze Scytami, o której wspomnieliśmy wyżej. [przypis redakcyjny]
w Nim żyjemy, ruszamy się i jesteśmy — Dz 17, 28 (fragment z przemowy apostoła Pawła w Atenach). [przypis edytorski]
W nim z szlachtą wielokrotnie łamały się chłopy — Aż nadto wiadome są bunty pospólstwa ukraińskiego pod Chmielnickimi, Nalewajką, Gontą etc. „Łamać się”, zamiast pasować się, walczyć, zmysłowy i mocny wyraz, od starych poetów, zygmuntowskich często w tym znaczeniu używany. [przypis redakcyjny]
wniosek — tu: posag. [przypis redakcyjny]
wnioskują, że (…) mielibyśmy tu typowy przykład tzw. „kontaminacji” — por. Bracia, Wstęp, s. 15. [przypis tłumacza]
wniosła za nim instancję — wstawiła się za nim. [przypis edytorski]
wniosłem o wysłanie poselstwa na Peloponez — w r. 344. [przypis tłumacza]
wniosłem (…) o wysłanie wyprawy do Oreos i do Eretrii — w r. 341. [przypis tłumacza]
wniść (daw.) — wejść. [przypis edytorski]
wniść (daw.) — właśc. wnijść: wejść. [przypis edytorski]
wniść — dziś popr: wejść. [przypis edytorski]
wniść — dziś popr.: wejść. [przypis edytorski]
wniść (gw.) — wejść. [przypis edytorski]
wniść (starop.) — wejść. [przypis edytorski]
wniść — wejść. [przypis edytorski]
wniść — wejść. [przypis redakcyjny]
wniść, wnijść — wejść. [przypis edytorski]
wniście (daw.) — wejście. [przypis edytorski]
wniście — dziś popr.: wejście. [przypis edytorski]
wniście — wejście. [przypis edytorski]
wniście — wejście, wzejście. [przypis edytorski]
w niwczem (daw.) — w niwecz, na nic (się nie zdaje). [przypis edytorski]
w niwczym (daw.) — dziś: w niczym. [przypis edytorski]
wniwecz (daw.) — w nicość, doszczętnie, całkiem. [przypis edytorski]
wniwecz (starop.) — na nic. [przypis redakcyjny]
W noc chmurami złowieszczymi ciemną (…) Chodź do mnie — Forpoczty, s. 159. [przypis autorski]
W nominacjach oficerów do nowo formujących się pułków unikano wyrazu Wojska Polskiego. Na dowód przytaczam moje nominacje:
1) Wojsko sprzymierzone (?). W kwaterze głównej w Trześni.
Uwiadamiam WmPana, iż J. O. Książę, naczelny dowódca Wojska Polskiego mianował go Podporucznikiem w Pułku Jazdy pod dowództwem Pułkownika Adama Potockiego formującym się. Stosownie więc do tego mianowania udasz się WmPan natychmiast do powyższego pułku, gdzie zameldowawszy się Pułkownikowi onego, pełnić będziesz obowiązki do stopnia swego przywiązane.
Nominacja na ten stopień WmPanu później z Ministerium Wojennego wydana zostanie.
Generał Brygady, Szef Sztabu Generalnego, Fiszer.
2) Wydział Stanu Wojska. W Trześni
Józef Xiąże Poniatowski Minister Wojny Generał Dywizyi, Naczelny Dowódca Wojsk Polskich Xiestwa Warszawskiego, różnych orderów i Wielkiego Krzyża Wojskowego Polskiego Kawaler.
Do Jrać Pana Alexandra Fredro.
Uwiadamiam WmPana, iż przychylając się do uczynionego przedstawienia z zaletą jego zdolności i gorliwości w służbie mianowałem go
Podporucznikiem w pułku dowództwa W. Adama Potockiego Pułkownika.
Stosownie więc do tego mianowania obejmiesz WPan stopień rzeczony i pełnić będziesz obowiązki onego, oczekując wydania mu w czasie łatwiejszym zwyczajnego Listu służby.
[przypis autorski]
wnosić (daw.) — wnioskować. [przypis edytorski]
wnosić (daw.) — wnioskować, sądzić. [przypis edytorski]
wnosić toast a. zdrowie — dziś: wznosić. [przypis edytorski]
wnosić toast — dziś raczej: wznosić toast. [przypis edytorski]
wnosić — tu: wnioskować. [przypis edytorski]
wnosić — wnioskować. [przypis edytorski]
wnosić z czegoś — wnioskować z czegoś. [przypis edytorski]
wnosim — dziś: wnosimy; wnosić: wnioskować. [przypis edytorski]
W Nowej Zelandii, gdzie (…) dano kobietom prawo głosowania — Nowa Zelandia, wówczas samorządna kolonia Wielkiej Brytanii, była pierwszym krajem, w którym przyznano kobietom powszechne czynne prawo wyborcze (1893), czyli prawo do głosowania w wyborach. [przypis edytorski]
w Nubii, czyli Kom Ombo — własc. egipskie Nebyt, gr. Omboi, miasto w południowym Egipcie, w 1. nomie Górnego Egiptu, ok. 140 km na południe od Teb, 40 km na północ od Asuanu. Ośrodek kultu Sobka i Horusa, słynny ze świętych krokodyli oraz nietypowej, podwójnej świątyni zbudowanej w czasach hellenistycznych, kiedy miasto stało się stolicą nomu. [przypis edytorski]
wnucy — dziś popr.: wnukowie. [przypis edytorski]
wnuczęta — Goszczyński znał tylko dzieci Leona: Kamila, Augusta i Leokadię. [przypis edytorski]
wnuczka Maurycego Saskiego — George Sand. [przypis tłumacza]
wnuka Aretynowego — właśc. synowca (nipote, z czego Kochanowski zrobił wnuka, zbałamucony łac. nepos: wnuk) Benedykta Akkolti, kardynała („w birecie pięknym z sukna czerwonego”). [przypis redakcyjny]
wnuka — dziś: wnuczka. [przypis edytorski]
Wnuk Dijony dla czwartej poświęcił charyty — Dijona, według niektórych poetów matka Wenery; wnukiem jej był Kupido. Charyty, boginie wdzięków, towarzyszki Wenery: Talia, Aglae, Eufrozyne. Poeta Zofią Potocką, na której pamiątkę obelisk ten wystawiony, nazywa czwartą Charytą. Hr. de Lagarde tak te wiersze wytłumaczył: Sur la base on lira: L'amour l'offre a Sophie. [przypis redakcyjny]
wnukli (daw.) — czy wnuk. [przypis edytorski]
W numerach 5, 6, 7 r. II „Walki klas” pomieściliśmy poniższy, do owego czasu nigdzie niedrukowany, artykuł Marksa, przeznaczony pierwotnie przez autora dla miesięcznika „Otieczestwiennyje Zapiski”, a będący odpowiedzią na artykuł Michajłowskiego pod tytułem Karol Marks przed sądem p. Żukowskiego, artykuł wydrukowany w wyżej wymienionym miesięczniku (patrz Dzieła Michajłowskiego, t. II). Sąd zaś p. Żukowskiego nad Marksem odbył się w „Wiestniku Jewropy” (wrzesień 1877 r.) pod napisem Karol Marks i jego księga o kapitale. Wreszcie zanotujemy, że publicysta, o którym mówi Marks, a którego chce obronić Michajłowski, jest to Herzen. Uwaga zaś Marksa, na którą się powołuje Michajłowski, a która znajduje się w Kapitale, brzmi jak następuje: „Jeżeli na kontynencie europejskim wpływ produkcji kapitalistycznej, opanowującej ludzkość za pomocą nadmiaru pracy, podziału pracy, podporządkowania jej maszynom, niszczenia organizmów dzieci i kobiet, złego życia itd., będzie się nadal rozwijać, jak to miało miejsce dotychczas, wraz z konkurencją na polu narodowego liberalizmu, długów państwowych, prowadzenia wojen etc… to wszystko to może niezbędnym uczynić odrodzenie Europy za pomocą knuta i gwałtownego zmieszania krwi europejskiej z krwią kałmucką, czego tak usilnie i proroczo domaga się on, wpół rosyjski, a całkiem moskiewski Herzen. Zaznaczyć przy tym trzeba, że beletrysta ten odkrył komunizm rosyjski nie w Rosji, a tylko w dziele pruskiego radcy stanu Haxthausena”. Uczonym rosyjskim, któremu Marks oddaje cześć, jest znany Czernyszewski. [przypis redakcyjny]
w nurtach Lety (mit. gr.) — tj. w rzece przynoszącej zapomnienie, płynącej w Hadesie, podziemnej krainie zmarłych. [przypis edytorski]
wnurzywszy łeb — [tu:] spuściwszy głowę. [przypis redakcyjny]
wnyki (daw.) — lanie. [przypis edytorski]
wnyki — lanie. [przypis edytorski]
wnyki (przestarz.) — lanie; tu w znaczeniu: dostaniesz ty ode mnie porządne lanie. [przypis edytorski]
wnyki — pułapka w formie pętli ze sznura lub drutu, zastawiana na zwierzęta w lasach. [przypis edytorski]
wnyk — pułapka, pętlica z drutu lub sznura. [przypis redakcyjny]
Wny — Wielmożny. [przypis edytorski]
wódka barbadoska — tani, nieleżakowany rum produkowany przez Anglików na wyspie Barbados. [przypis edytorski]
wódki pachnące — pachnidła, perfumy. [przypis redakcyjny]
wódz — 2. przypadek [D] lm; [od M.lp: ta wodza; część uprzęży]. [przypis redakcyjny]
wódz (…) dał rozkaz dwuznaczny — kapitan Orlikowski, kiedy po rozbiciu części sił rosyjskich w jego ręce dostała się artyleria wroga, zorientował się, że nie może liczyć na natychmiastowe wsparcie głównych sił; w związku z tym nakazał odwrót, który z powodu nieporozumienia w szeregach zmienił się w ucieczkę. [przypis edytorski]
Wódz! (…) do skrzyni (…) zniesie planów trupy — chodzi tu o generała Jana Skrzyneckiego (1787–1860), uczestnika wojen napoleońskich w armii Księstwa Warszawskiego, odznaczonego Krzyżem Kawalerskim Orderu Virtuti Militari, kawalera Legii Honorowej. W czasie powstania listopadowego Skrzynecki odznaczył się w bitwie pod Grochowem, co przyczyniło się do mianowania go 26 lutego 1831 przez Rząd Narodowy naczelnym wodzem. W tej roli nie popisał się jako strateg i po klęsce powstańców pod Ostrołęką 26 maja 1831 roku oraz utracie zaufania społecznego z powodu konfliktu z Sejmem o reformę rządu, zrezygnował z dowództwa i wystąpił z armii. Po powstaniu przebywał na emigracji w Belgii. W 1839 r. powrócił do Krakowa, gdzie pozostał do końca życia. [przypis edytorski]
wódz Greków rażony tym błędem — Agamemnon, wódz Greków przy oblężeniu Troi, dla przebłagania gniewu Diany, za poradą jej kapłana ofiarował córkę swoją na ołtarzu bogini. Lecz Diana w chwili, w której miała się spełnić ta dzika ofiara, ruszona litością, zakryła ją obłokiem i uniosła do Taurydy. [przypis redakcyjny]
wódz ich, Messu, jest to kapłan zdrajca — biblijny Mojżesz, który został przygarnięty przez córkę faraona i wychowany jako książę Egiptu, a następnie na polecenie boga Jahwe wyprowadził Izraelitów z Egiptu. Izraelici mieli zabrać ze sobą drogocenne przedmioty pod pozorem pożyczki od Egipcjan. [przypis edytorski]
wódz kaukaski — Iwan Paskiewicz, zdobywca Warszawy we wrześniu 1831 r.; odniósł on liczne zwycięstwa w Azji, w Armenii, a więc za Kaukazem. [przypis redakcyjny]
wódz Kretów — Idomeneus. [przypis edytorski]
wódz ludu — Mojżesz. [przypis redakcyjny]
wódz tebański — Epaminondas, zwycięzca spod Leuktry i Mantinei, zm. 363 przed Chr. [przypis redakcyjny]
wództwo — dowodzenie; przywództwo. [przypis edytorski]
wódz woła na cały kraj, że nie odda guzika od koszuli. Oj, ten guzik — nawiązanie do słów z przemówienia wygłoszonego przez gen. Edwarda Śmigłego-Rydza (1886–1941, generalnego inspektora Sił Zbrojnych, marszałka Polski) na XII Zjeździe Związku Legionistów Polskich w 1935 r. w kontekście żądań hitlerowskich Niemiec, aby przez terytorium Polski przebiegał korytarz (eksterytorialna autostrada oraz linia kolejowa) łączący Niemcy z Prusami Wschodnimi. Wypowiedź marszałka miała stanowić komunikat, że Polska jest silna, nie ugnie się przed godzącymi w jej interesy żądaniami i jest gotowa się im przeciwstawić. Słowa „nie oddamy ani guzika” zostały następnie powtórzone podczas przemówienia pod kopcem Piłsudskiego na Sowińcu w Krakowie 6 sierpnia 1939 r., w przeddzień wybuchu II wojny światowej. W wojnie obronnej 1939 r. gen. Śmigły-Rydz był Naczelnym Wodzem Polskich Sił Zbrojnych; 7 września opuścił Warszawę, przenosząc się do Brześcia, 18 września 1939 r. opuścił terytorium Polski udając się śladem przedstawicieli polskiego rządu i elit dyplomatycznych do Rumunii. [przypis edytorski]
Wójcicki ma ją [„Bibliotekę Warszawską”] zupełnie w monopolu — Kazimierz Władysław Wójcicki (1807–1879). [przypis redakcyjny]
Wójcicki o podpisie Gerwinusa zawyrokował — dzieło Gerwinusa o Szekspirze, które tłumaczyła Wanda, a którego ogólny wstęp ukazał się w „Bibliotece Warszawskiej”. [przypis redakcyjny]
wójt-zastępca — w czasie II wojny światowej wielu wójtów wybranych na te stanowiska przed wojną potraciło je. Na ich miejsce naziści wskazywali osoby posłuszne polityce okupantów, często spośród volksdeutschów. Wójtowie kolaboranci byli lojalni wobec nazistów i uczestniczyli w prześladowaniu Żydów. [przypis edytorski]
wójt (z niem.) — naczelnik sądu miejskiego w dawnej Polsce, mający do pomocy tzw. ławników. [przypis redakcyjny]
wół Apis — święty byk Apis, symbol siły i męstwa, uważany za wcielenie Ptaha, głównego boga Memfisu. Apisa czczono w sanktuarium, a po śmierci świętego zwierzęcia wybierano kolejne, kierując się szczególnymi znakami, jakie musiały występować na jego ciele. [przypis edytorski]
wół (…) którego malarze przydają za towarzysza ewangeliście — tradycyjnie w sztuce autorzy ewangelii są przedstawiani razem z przypisywanymi im istotami żywymi, które są ich atrybutami i jednocześnie symbolami; symbolem Łukasza Ewangelisty jest wół. [przypis edytorski]
wół — wykastrowany, a zatem bezpłodny samiec bydła domowego, przeznaczony do prac polowych w zaprzęgu lub tuczony na ubój. [przypis edytorski]
wólce (daw.) — młode woły. [przypis edytorski]
Wólka Krakowska — ob. Wólka Prusicka, w woj. łódzkim, w pow. pajęczańskim; ok. 70 km na płd. od Nowej Wsi w pow. sieradzkim, 25 km od Częstochowy. [przypis edytorski]
Wólka — właśc. Wólka-Podlesie, polska wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie skierniewickim, w gminie Lipce Reymontowskie. [przypis edytorski]
Wólka — zapewne Wólka Wojnowska, ok. 30 km na płn-zach. od Sandomierza, ok. 20 km na zach. od Wisły. [przypis edytorski]
Wór piasku i posoki związawszy w zapaskę, Żeby trupem śmierdziała, w trumnę stawia faskę. — występuje tutaj dowolny szyk słów. Poprawnie: stawia w trumnę wór piasku i faskę posoki, związawszy (je) w zapaskę. [przypis redakcyjny]
W ósmym miesiąca dobrze bić wieprze i bydło ryczące — od w. 790 do 821 musiałem wiersz rymowy zastąpić heksametrem, gdyż z powodu ciągłych powtarzań się liczebników niepodobieństwem było iść wiersz za wierszem tekstu odpowiednim szeregiem rymów. [przypis tłumacza]
Wówczas była w nas nadzieja mglista, nieopatrzna i wciąż zmienna — Mordaunt Mertoun, The Pirate, t. I. [przypis autorski]
Wówczas gdy potępiono pięć twierdzeń — Janseniusza. [przypis tłumacza]
Wówczas gdy Wesper zacienia nam oczy — Fragment Elegii XVII Ronsarda; Wesper — planeta Wenus, czyli „gwiazda wieczorna”. [przypis tłumacza]
wówczas inaczej zapatrywano się na tę sprawę — Malone, jeden z krytyków szekspirowskich XVIII w., powiada (à propos Jana z Gandawy w Ryszardzie II), że starcem nazywano każdego, kto skończył lat 50, ale kto ożenił się, mając lat 15, ten kończąc piąty krzyżyk, od 35 lat był ojcem rodziny. — Szekspir, żeniąc się, był chłopcem 18-letnim. [przypis tłumacza]
Wówczas już liczył lat około osiemdziesiąt — w 362 r. ruszył sam Agesilaos w pole przeciw Epaminondasowi na czele wojsk obywatelskich i zaciężnych, zebranych za pieniądze przywiezione z Azji. Dowiedziawszy się, że Epaminondas chce zaskoczyć opróżnioną z wojsk Spartę, podążył pośpiesznym marszem do stolicy i uratował ją. Epaminondas wrócił do Arkadii, gdzie pod Mantineją rozgromił Spartan, ale sam poległ na placu boju. Ksenofont pomija tę zasługę Agesilaosa, bo nie chce mówić o klęsce pod Mantineją. [przypis tłumacza]
Wówczas, na początku 1920 roku, nastąpiła wymiana koron austriackich na marki polskie… — marka polska wprowadzona została do obiegu w okupacji niemieckiej rozporządzeniem gen. gubernatora Besselera z dnia 13 grudnia 1916 r. Z chwilą powstania państwa polskiego przejęta została przez władze polskie, następnie dekretem Naczelnika Państwa wprowadzona została zmiana banknotów markowych, które zamiast dawnych podpisów i objaśnień władz okupacyjnych otrzymały podpisy władzy polskiej. W dniu 13 lutego 1919 r. sejm powziął uchwałę, że wydawanie marek polskich następować może po uprzednim zezwoleniu sejmu. Wzrastające coraz więcej zadłużenie Skarbu Państwa powodowało wypuszczanie marek polskich w coraz większej ilości. [przypis autorski]
wówczas ona… — niedomówione: …mogłaby się stać moją żoną. [przypis redakcyjny]
Wówczas oświecenie powszechne sprowadza połączenie rozumu i woli w ciele społecznym (…). Oto skąd rodzi się konieczność prawodawcy — zadanie polega na tym, aby wolę racjonalną przemienić w empiryczną, faktyczną wolę ludzi. Wówczas wola powszechna pokrywałaby się z wolą poszczególnych jednostek. [przypis tłumacza]
wówczas ujrzymy, że prawa słabną niespostrzegalnie, ustrój wypacza się, a państwo nie przestanie ulegać wstrząsom, dopóki nie zniszczeje lub nie przekształci się, i dopóki niezwyciężalna natura nie odzyska panowania — Russo hołduje w dziedzinie socjologii i historii determinizmowi. Jednakowoż za jeden z czynników określających przebieg zjawisk społecznych uznaje prawo, jak to wynika z tego, co mówi o walczeniu przez prawo z naturalną tendencją wytwarzania się nierówności oraz z zadania przekształcania natury ludzkiej, jakie zakreśla prawodawcy. [przypis tłumacza]
w ów dzień, kiedy Żydzi ku czci Boga post zachowują — Dzień Sądny, Jom Kippur. [przypis tłumacza]
wóz (ang. car) — tu: wagon. [przypis edytorski]
wóz… białym łabęciom zwierzony — Wenus wyobrażano na wozie zaprzężonym w gołębie lub łabędzie. [przypis redakcyjny]
Wóz Dawida — konstelacja zwana u astronomów: Ursa major. [przypis autorski]
wóz drabiniasty — wóz o bokach przypominających drabiny. [przypis edytorski]
wóz frachtowy — duży wóz ciężarowy, do przewożenia większych ładunków; fracht (z niem.) — ładunek. [przypis edytorski]
Wóz — gwiazdozbiór Wielkiego bądź Małego Wozu. [przypis edytorski]
wóz Juggarnauta (z sanskr. Dźagannath: Pan Świata) — używany podczas corocznych procesji ogromny wóz z posągiem boga Kryszny. Rzekomy zwyczaj rzucania się wiernych pod koła tego pojazdu wzmiankuje XIV-wieczne dzieło podróżnicze Johna Mandeville'a. [przypis edytorski]
wóz statkowy — wóz do przewożenia towarów. [przypis edytorski]
Wóz tryumfalny (…) na swych dwóch kołach, gryf był doń wprzężony — Symbol Kościoła świętego i zarazem stolicy apostolskiej. Poeta przypomina tu widzenie Ezechiela i objawienie św. Jana. Wóz w znaczeniu symbolicznym to święty Chrystusowy Kościół, dwa koła to Stary i Nowy Zakon, gryf z dwoistą naturą to Jezus Chrystus. [przypis redakcyjny]
