ZBIÓRKA KRYZYSOWA
Potrzebujemy 125 tys. zł do końca 2024 roku, żeby móc dalej funkcjonować. Dlaczego?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | czeski | dawne | francuski | gwara, gwarowe | hiszpański | łacina, łacińskie | medyczne | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | portugalski | potocznie | przestarzałe | regionalne | rosyjski | rodzaj żeński | środowiskowy | staropolskie | ukraiński | włoski | wojskowy
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 2369 przypisów.
udał się do Masady i połączył z tamtejszymi rozbójnikami — p. II, XXII, 2. [przypis tłumacza]
udały (daw.) — dziś: udany. [przypis edytorski]
udały (daw.) — udany, dobry, właściwy, dorodny. [przypis edytorski]
udały (daw.) — udany, dobry, właściwy. [przypis edytorski]
udali — tu: pomówili. [przypis edytorski]
udanie — sposób wykładu. [przypis redakcyjny]
udanie — tu: donos, skarga. [przypis edytorski]
udanie — udawanie. [przypis edytorski]
udanym — tu: udawanym. [przypis edytorski]
udanym — udawanym. [przypis edytorski]
udany — tu: udawany, fałszywy. [przypis edytorski]
udany — tu: udawany. [przypis edytorski]
udaremnionego sprzysiężenia przeciwko królowi i parlamentowi w r. 1605 — tzw. Spisek Prochowy (Gunpowder Plot) zorganizowany przez angielskich katolików i mający na celu zabicie króla Anglii i Szkocji Jakuba I; jeden ze spiskowców, Guy Fawkes, został aresztowany w nocy z 4 na 5 listopada 1605 pod zarzutem próby wysadzenia gmachu Parlamentu przez podpalenie 36 beczek prochu zgromadzonych w piwnicach budynku pod Izbą Lordów; został on wraz innymi siedmioma niedoszłymi zamachowcami skazany na śmierć przez powieszenie i poćwiartowanie, wyrok wykonano 30 stycznia 1606. [przypis edytorski]
udarenie (ros.) — akcent. [przypis edytorski]
udarien'je (ros.) — akcent; ze względu na swą ruchomość sprawia sporo trudności uczącym się języka rosyjskiego. [przypis redakcyjny]
udarnik (ros.) — przodownik pracy. [przypis edytorski]
udarnik (ударник; ros.) — przodownik pracy: pracownik, którzy znacznie przekracza wyznaczone do wykonania normy pracy i daje przykład wysokiej wydajności pracy. [przypis edytorski]
udarować — dziś: obdarować. [przypis edytorski]
udarować (neol.) — obdarować. [przypis edytorski]
udarowany — dziś: obdarowany. [przypis edytorski]
udarowany — tu: obdarzony. [przypis edytorski]
udar — tu: uderzenie, cios. [przypis edytorski]
udatnie (daw.) — udanie. [przypis edytorski]
udatny (daw.) — udany. [przypis edytorski]
udatny (starop.) — tu: kształtny, zgrabny, zręczny. [przypis edytorski]
udatny — udany, kształtny, ładny. [przypis edytorski]
udawać Anglika, nazwiskiem Dudding — tj. jednego z przebywających na wygnaniu angielskich jakobitów, zwolenników przywrócenia władzy obalonej dynastii Stuartów. [przypis edytorski]
udawać (daw.) — nicować, wywracać na opak. [przypis redakcyjny]
udawać się (starop. forma) — zmierzać, wyruszać (w jakimś kierunku). [przypis edytorski]
udawać (starop.) — tłumaczyć, pozorować. [przypis redakcyjny]
udawać — tu chyba: fałszywie oskarżać. [przypis edytorski]
udawadniał — dziś popr.: udowadniał. [przypis edytorski]
Udawajmy, że wzięta z francuskiej powieści — pod koniec XVIII i w XIX w. powieści francuskie stanowiły ulubioną lekturę kobiet z wyższych sfer w Europie. [przypis edytorski]
udawał szlachcica (…) opowiadającego — te szczegóły biografii autora Marii znaleźć można w artykule: Z życia Antoniego Malczewskiego „Dziennik literacki”, Lwów 1852 (Nr. 3, str. 20). [przypis redakcyjny]
udawalski (daw. pot.) — taki, który udaje (znaczenie zawiera odcień lekceważenia i nagany). [przypis edytorski]
udawić (daw.) — udusić. [przypis redakcyjny]
udawszy się — ἀνεχώρησεν (Niese, Dindorf); Graetz czyta ἀνεφώρησεν i twierdzi, że należy to pojmować jako plusquamperfectum (III, 457). [przypis tłumacza]
ud — [dziś r.n.] udo. [przypis redakcyjny]
Udegita (mit. litew.) — kometa. [przypis edytorski]
Udegita (z litew. uodega: ogon) — kometa. [przypis autorski]
udelektować (starop.) — ucieszyć. [przypis edytorski]
udelektować (z łac. delectare) — sprawić przyjemność, rozkosz. [przypis edytorski]
uderzą w pary — puszczą się parami w taniec. [przypis redakcyjny]
uderzając ich (…) w brzuch młotkiem tenetyjskim — przysłowiowe wyrażenie na surowy i bezwzględny wymiar sprawiedliwości; od króla Tenesa. [przypis tłumacza]
Uderzając na pokolenie starsze, młodzi za cel ataków z upodobaniem wybierają modnych i konwencjonalnych rymopisów (…) przemilcza, zapomina, odrzuca wszystko, co było cenne w starszym pokoleniuF. Kummer, Deutsche Literaturgeschichte des neunzehnten Jahrhunderts dargestellt nach Generationen, s. 14. [przypis autorski]
uderzał Krzywicki w okaz ludzki, jaki nazywał „filozofującym blagierem” — L. Krzywicki, W otchłani, Warszawa 1909, s. 48. [przypis autorski]
uderzemy — dziś: uderzymy. [przypis edytorski]
Uderzenie — Pion Uderzenia, struktura organizacyjna Konfederacji Narodu obejmująca oddziały partyzanckie, od października 1942 walczące na Białostocczyźnie, a potem, po scaleniu z Armią Krajową, w okolicach Nowogródka. Konfederacja Narodu podkreślała potrzebę prowadzenia walki w dawnych wschodnich województwach Rzeczypospolitej, stąd w wierszu mowa o granicach. [przypis edytorski]
uderzon — uderzony; tu: zaskoczony. [przypis edytorski]
uderz sie — zderz się, stań do walki. [przypis redakcyjny]
Uderzyć (…) o ziemię — porzucić. [przypis redakcyjny]
uderzyć — tu: rzucić. [przypis edytorski]
uderzyć — tu: zadąć. [przypis edytorski]
uderzyła nogą o ziemię — w oryg. niem.: Sie stampfte mit dem Fuß: tupnęła nogą. [przypis edytorski]
uderzyłeś błazna ton (…) — jest to wyjątkowo dotkliwa krytyka; Zygmunt Krasiński, zanim porzucił wszelką krytykę szlacheckiej przeszłości, pisał o Polskiej historii i winach Polaków: „U nas było ogromne nic. Ni cnota, ni niegodziwość, ale mezzo termino: błazeństwo. Ni sroga tragedia, ni idylla niewinna, ale mezzo termino: farsa. I tak leżąc na kożuchu, pijąc małmazję i piwo, trefnując dziwnie krotofilnie — zeszliśmy do grobu. (…) O, ze śmiechu, który niegdyś rozlegał się po Polszcze całej, została nam tylko za wczesna starość. Polska lat pięćset się śmiała gardłem całym i komiczną była — przez kompensacją my dziś płaczem i czujem nieco tragiczniej!” (list do ojca z 26 I 1836). Skazą na kulturze polskiej, która dręczyła Krasińskiego był brak przejęcia się jakąkolwiek ideą, brak wzniosłości, pozostawiający ziejącą nicością pustkę, którą zasłania się błazenadą, cyrkiem, klownadą, operetką, kabaretem. „Uhonorowanie” Dziennikarza, który jest spadkobiercą tej rzewnej tradycji, laską błazeńską jest jednoznaczne ze stwierdzeniem, że samo ubolewanie oraz płacz nad utraconą wielkością i wzniosłością nie wystarczy, zaś w dalszych konsekwencjach prowadzi do samoośmieszenia. [przypis edytorski]
uderzyło mi w oczy — dziś: uderzyło mnie w oczy. [przypis edytorski]
uderzyło na mnie z szumem i wściekłością pszczół rozdrażnionych — Prawdopodobnie obraz przedstawiający „szum i wściekłość pszczół rozdrażnionych” tak przypadł do artystycznej wyobraźni Słowackiego, iż odtworzył go, zapewne nieświadomie, w Królu Duchu, naturalnie z różnymi zmianami, w rapsodzie o Bolesławie Śmiałym. [przypis redakcyjny]
uderzym (daw.) — tu: forma krótsza użyta w celu utrzymania rytmu jedenastozgłoskowca; forma podst.: uderzymy. [przypis edytorski]
udeterminowane (łac.) — postanowione. [przypis edytorski]
u did'ka (z ukr.) — u diabła. [przypis edytorski]
udniestrzeń — neol. od nazwy rzeki Dniestr. [przypis redakcyjny]
udój — dojenie krów. [przypis edytorski]
udobrzyć — ułagodzić. [przypis autorski]
udrać (z ros.) — czmychnąć; uciec. [przypis edytorski]
udrapował — udrapał, podgryzał (po trochu). [przypis edytorski]
udręcza — dziś raczej: dręczy. [przypis edytorski]
u drewutnie (gw., daw.) — w drewutni. [przypis autorski]
udrzeć łyka — zarobić nieco, skorzystać na czymś. [przypis redakcyjny]
u drzwi — przy drzwiach, blisko drzwi. [przypis edytorski]
U drzwi Twoich stoję, Panie! — fragment dawnej pieśni eucharystycznej pt. U drzwi Twoich stoję, Panie! [przypis edytorski]
u drzwi — w znaczeniu: «aż do wrót twojego grobu (czyli: do dnia śmierci) twój grzech będzie zachowany», zob. Raszi do 4:7. [przypis tradycyjny]
uducha — duszność. [przypis autorski]
uduchowniony (daw.) — przeniesiony w sferę duchowości; dziś: uduchowiony. [przypis edytorski]
ud — udo. [przypis redakcyjny]
Udum (…) rota (łac.) — „Póki glina wilgotna, podatna i miękka,/ Na toku ją garncarskim urabiaj co żywo!” (Aulus Persius Flaccus, Satirae, III, 23; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
uduszony — tu: zduszony, stłumiony. [przypis edytorski]
uduszyło (białorus.) — udusiło. [przypis edytorski]
udychtować (daw., z niem.) — uszczelnić, pozatykać szpary. [przypis edytorski]
u dytka — tu: u diabła; dytko: demon w mitologii słowiańskiej. [przypis edytorski]
udźwigły — dziś popr.: udźwignęły (tu: forma krótsza, gwarowa użyta w celu utrzymania rytmu jedenastozgłoskowca). [przypis edytorski]
udziałany (daw.) — wykonany, stworzony. [przypis edytorski]
Udziałem Waszej Miłości (…) co mu każe obowiązek. — fragm. tekstu dramatu Makbet Shakespeare'a w tłum. Krystyny Berwińskiej (wyd. Warszawa 1959). [przypis edytorski]
udział — hebr. שכם (szechem) dosł. ‘ramię’, tu: ‘porcja, udział dla pierworodnego’. «Ponieważ ty będziesz się trudził moim pogrzebem, ja też daję ci w dziedzictwie dodatkowy udział, gdzie ty będziesz pochowany. A gdzie to jest? W Szechem, jak jest napisane: „Kości Józefa zaś, które sprowadzili byli synowie Israela z Egiptu pochowali w Szechem” (Jozue 24:32)», zob. Raszi do 48:22. [przypis edytorski]
udział w ruchawce w tymże roku — tj. w powstaniu styczniowym w 1863, jako członek grupy ochotników galicyjskich. [przypis edytorski]
udzielał rad (…) co do sztuki władania ludźmi — w czasie kilkumiesięcznego pobytu jego w Petersburgu Katarzyna II dużo i chętnie rozmawia z Diderotem; skarży się jedynie w liście do pani Geoffrin, iż „uda ma zupełnie obolałe i czarne od sińców” nabitych jej przez filozofa, równie bezceremonialnego w obejściu jak żywego w gestykulacji; w końcu jednak zniecierpliwiona nieco jego teoriami rzekła: „Panie Diderot, wysłuchałam z prawdziwą przyjemnością wszystkiego, co panu dyktuje jego świetny umysł; ale we wszystkich swoich planach reform zapomina pan o różnicy naszej obustronnej pozycji: pan pracujesz jeno na papierze równym i gładkim, który zniesie wszystko; podczas gdy ja, biedna cesarzowa, pracuję na skórze ludzkiej, materiale trochę bardziej drażliwym i łaskotliwym” (Pamiętnik księcia de Ligne). [przypis tłumacza]
Udziela, Seweryn (1857–1937) — etnograf, badacz kultury ludowej Małopolski. [przypis edytorski]
udziele — dziś popr.: udziale. [przypis edytorski]
udzielność — zwierzchnictwo bezwzględne, którego istotą jest moc stanowienia prawa bez ograniczeń skądkolwiek. [przypis redakcyjny]
udzielny — samoistny. [przypis redakcyjny]
udzie (starop. forma) — ujdzie; tj. ucieknie. [przypis edytorski]
Über die spezielle und allgemeine Relativitatstheorie (niem.) — o szczególnej i ogólnej teorii względności. [przypis edytorski]
Übermensch (niem.) — nadczłowiek; pojęcie wprowadzone przez Fiedricha Nietzschego. [przypis edytorski]
Überschuss an Energie — nadmiar energii. [przypis edytorski]
Überwindung (niem.) — przezwyciężenie. [przypis edytorski]
Üsküp a. Skopje — miasto na Bałkanach, obecnie stolica Macedonii Płn. [przypis edytorski]
[U]Eciec (gw.) — ojciec. [przypis edytorski]
Ufajmy wieszczym (…) głosom (…) On mistrzem naszym — W czasie obioru, jeśli zdania były podzielone lub niepewne, zdarzenia podobne, brane za wieszczbę, wpływały na obrady kapituły. I tak Winrych Kniprode pozyskał wszystkie głosy, ponieważ kilku braci słyszało jakoby w grobach mistrzów wołanie trzykrotne: Vinrice! Ordo laborat,«Winrychu! Zakon w niebezpieczeństwie». [przypis autorski]
Ufaj w Panu Bogu z całego serca, a nie wspieraj się na mądrości swojej… — Prz 3, 5. [przypis edytorski]
ufały mu tak miasta, które mu się poddały, jak i jednostki — to znaczy nie po wojnie, lecz z własnej woli rezygnując z niezależności. Stosunki te są analogiczne do średniowiecznego ustroju feudalnego. [przypis tłumacza]
Ufa — miasto u podnóża Uralu; stolica Autonomicznej Radzieckiej Republiki Baszkirskiej, a nast. stolica Baszkortostanu (Baszkirii), wchodzącego w skład ZSRR, a później Federacji Rosyjskiej. [przypis redakcyjny]
