Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 455 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | drukarstwo, drukowany | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | staropolskie | szwedzki | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 14764 przypisów.
starostę skował pkielnego (starop.) — skuł (w znaczeniu: uwięził) piekielnego zarządcę (mowa o szatanie). [przypis edytorski]
starostowie [tu: harmostowie] — specjalni urzędnicy spartańscy, wysyłani do podbitych obszarów. [przypis tłumacza]
starostwa — tu: starostwa tzw. niegrodowe; dobra królewskie. [przypis redakcyjny]
starosty kaniowskiego — Stefana Stanisława Czarnieckiego, bratanka wojewody (później hetmana). [przypis redakcyjny]
starowiercy a. staroobrzędowcy — wyznanie powstałe wskutek rozłamu w Rosyjskim Kościele Prawosławnym, nieuznające reformy liturgicznej z lat 1652–56, upodabniającej obrzędy do greckich; kiedy w 1667 sobór moskiewski uznał stare obrzędy za herezję, władze kościelne i świeckie rozpoczęły masowe prześladowania starowierców; pełnię praw obywatelskich uzyskali w 1905, po wydaniu przez cara Mikołaja II edyktu tolerancyjnego. [przypis edytorski]
starowiery (staroobrzędowcy) — grupa wyznaniowa powstała na skutek rozłamu w rosyjskim Kościele prawosławnym w wieku XVII; uznana za heretyków i prześladowana. Od 1827 roku osiedlali się na Mazurach. [przypis edytorski]
Starowieyski, Franciszek (1930–2009) — malarz, grafik, scenograf i rysownik, nawiązujący w swej twórczości do baroku; posługiwał się pseudonimem Jan Byk. [przypis edytorski]
starownie (daw.) — starannie. [przypis edytorski]
starownie (daw.) — z wielkim staraniem; starannie. [przypis edytorski]
starownie — dziś popr.: starannie. [przypis edytorski]
starownie — z wielkim staraniem; starannie. [przypis edytorski]
Starożytna sentencja grecka (…) rzeczy same — Epiktet, Enchiridion, 5. [przypis tłumacza]
Starożytnego kochanka Tytona — Poeta przez obraz alegoryczny Tytona i Aurory mówi, że tam, gdzie był, na drugiej półkuli, niedawno północ już przeszła. Przeto słońce krążące około ziemi, według owoczesnych pojęć astronomicznych, będąc przeciwległe z nocą, niewiele jeszcze zboczyło od południka, pod którym leży Jeruzalem; i że jutrzenka pokazywała się z dala na krańcach wschodu z pierwszej półkuli. [przypis redakcyjny]
starożytne Koryntyjki były waleczne i ogniste w potykaniu — Słynne były hetery Koryntyjskie. [przypis tłumacza]
starożytnemi — daw. forma N. i Msc. lm przymiotników r.ż. i r.n.; dziś tożsama z r.m.: starożytnymi. [przypis edytorski]
starożytne przedmieście — Saint-Marceau. [przypis tłumacza]
Starożytni oddalali się od brzegów jedynie wtedy, kiedy się posługiwali monsunami i wiatrami pasatowymi, które były dla nich rodzajem busoli. — monsuny wiały przez część roku z jednej strony, a przez część roku z drugiej; wiatry zaś pasatowe (vents alisés) dęły przez cały rok z jednej i tej samej strony. [przypis autorski]
starożytni poeci dodają Bakchosowi po największej części rogi (…) mówi Spence (…) — Polymetis Dial., IX, p. 129. [przypis redakcyjny]
Starożytności żydowskie — znane też jako Dawne dzieje Izraela, jedna z dwóch głównych prac Józefa Flawiusza, napisana ok. 94 n.e., opisująca dzieje narodu żydowskiego od Adama i Ewy do końca wojny przeciw Rzymianom (66–73 n.e.). [przypis edytorski]
Starożytnych (…) filozofia (…) nie uświadomiła sobie jeszcze dosyć wyraźnie dwóch najgłębszych i najzawilszych zagadnień nowszej filozofii — zob. ustęp 42 niniejszej rozprawy. [przypis tłumacza]
starożytny epigramatyk — Anticchus (Anthologia, lib. II, c 4). Harduin o Pliniuszu (lib. 35 sec. 36, p. m. 698) przyznaje ten epigramat jakiemuś Pisonowi, ale wpośród epigramatyków greckich, jacy są, nie ma ani jednego tego imienia. [przypis redakcyjny]
Starożytny filozof odpowiedział komuś (…) — por. Diogenes Laertios, Życie Biona [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, IV, 47. [przypis tłumacza]
starożytny filozof zapytany, czy miał pewną niewiastę — Arystyp, filozof, o heterze Lais. [przypis tłumacza]
starożytny obraz N. Panny słynący cudami (…) znany z wielu obrazków rozsianych pomiędzy ludem — zasługuje tu na wzmiankę obrazek Matki Boskiéj Trockiéj rytowany na blasze przez Bartłomieja Strachowskiego. [przypis autorski]
starożytny Patriarcha z Song Shan — tzn. Bodhidharma (Chiń. Pudidamo lub Damo, jap. Bodaidaruma lub Daruma (?–530?). Dwudziesty ósmy patriarcha buddyzmu indyjskiego i pierwszy patriarcha buddyzmu chan. Według tradycji przybył z Indii do Chin, by przynieść przekaz Dharmy Buddy. Mimo, że istnieją dokumenty chińskie, które wspominają mnicha buddyjskiego o takim imieniu, są też głosy negujące prawdziwość jego istnienia. [przypis tłumacza]
starozakonny (przym.) — starotestamentowy; odnoszący się do judaizmu. [przypis edytorski]
starozakonny — wyznawca judaizmu, Żyd (w znaczeniu religijnym). [przypis edytorski]
starsi… bracia w Darwinie — tj. zwierzęta (żartobliwa aluzja do teorii ewolucji Karola Darwina). [przypis redakcyjny]
starszy (daw.) — tu: przełożony. [przypis edytorski]
starszy (daw.) — zwierzchnik. [przypis edytorski]
starszy nad pospólstwem — trybun ludowy (urząd w staroż. Rzymie). [przypis edytorski]
starszyna — tu: starszyzna. [przypis edytorski]
starszy Skaliger, Perrault, Terrasson — uczeni i krytycy z XVII wieku. [przypis redakcyjny]
starszy — tu: starszy rangą; stojący wyżej w hierarchii społecznej. [przypis edytorski]
starszy — tu: ważniejszy, wyżej w hierarchii; król jest starszy od pułkownika — pułkownik musi słuchać rozkazów króla; rozkaz króla jest ważniejszy niż rozkaz pułkownika. [przypis edytorski]
Starszyźnie — przywódcy ludu od Jehoszuy ben Nun do Szmuela (Samuela) — proroka. [przypis tłumacza]
starszyzna — przywódcy ludu od Jozuego ben Nuna do proroka Samuela. [przypis tłumacza]
starszyzna — w rękopisie: starzyzna. [przypis redakcyjny]
starszyzny — ήγεμόσιν. [przypis tłumacza]
starter — zapłon. [przypis edytorski]
Start Point — przylądek w hrabstwie Devon, jeden z najbardziej wysuniętych na południe punktów Anglii. [przypis edytorski]
starunek (daw., gw.) — staranie. [przypis edytorski]
starunek (daw.) — opieka. [przypis edytorski]
starunek (daw.) — opieka, staranie. [przypis edytorski]
starunek (daw.) — opieka, staranie się. [przypis edytorski]
starunek (daw.) — staranie, dbałość. [przypis edytorski]
starunek (daw.) — staranie, opieka. [przypis edytorski]
starunek — opieka, troskliwość; tu: leczenie, opatrzenie ran. [przypis edytorski]
starunki — dziś: starania. [przypis edytorski]
staruszek teoski — Anakreont z Teos (ok. 570 p.n.e. – ok. 485 p.n.e.), gr. poeta liryczny, często piszący o winie, śpiewie i miłości. [przypis edytorski]
Staruszek — według tradycji św. Józef, który pojął za żonę brzemienną Maryję, był od niej dużo starszy. [przypis edytorski]
Staruszek z Calais — dwutomowa powieść Victora Ducange pt. Agathe, ou le Petit Vieillard de Calais z 1819. [przypis edytorski]
staruszka — według tradycji Józef, poślubiając Maryję, był od niej dużo starszy. [przypis edytorski]
starwszy — dziś popr.: starłszy (starop. forma imiesłowu). [przypis redakcyjny]
Starwszy — starłszy. [przypis redakcyjny]
Stary Alard — rycerz francuski; powracając z Ziemi Świętej dopomógł Karolowi Walezemu podstępem wojennym odnieść zwycięstwo nad Konradynem. [przypis redakcyjny]
stary Anglik — Lord Aberdeen. [przypis redakcyjny]
stary bohater — Żelazo. [przypis redakcyjny]
Stary bondar ściskał z radości kowalichę (… ) — Wesele chłopskie z owych czasów opisuje naoczny świadek Beauplan. [przypis redakcyjny]
Stary budrys wezwał nie trzech, ale dwóch synów i podzielił między nich królestwo pędzla — aluzja do ballady Adama Mickiewicza Trzech budrysów. [przypis edytorski]
Stary Calabar — dawna europejska nazwa miasta Calabar w Nigerii, nad rzekami Calabar i Great Qua. [przypis edytorski]
starych — tu: dawnych. [przypis edytorski]
stary (daw.) — dawny. [przypis edytorski]
Stary Doktór — pseudonim, którym Janusz Korczak podpisywał niektóre swoje utwory; doktór — dziś popr.: doktor. [przypis edytorski]
stary — dziś częściej śpiewa się „święty” [przypis edytorski]
stary filozof o złotej nodze — Pitagoras. [przypis tłumacza]
Stary Gandawo, jakże twoje zdrowie — Gaunt, Gandawa znaczy także: wychudły. Co następuje, jest igraszką słów niepodobną do wytłumaczenia. [przypis redakcyjny]
stary — komisarz S., ojciec Loty. [przypis redakcyjny]
stary król nieboszczyk — Zygmunt III Waza. [przypis edytorski]
Stary Lasek — w oryginale ang.: Lynwood Castle. [przypis edytorski]
staryli to — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy to stary. [przypis edytorski]
Starym i nowym ludem zamieszkałe — To jest: błogosławionymi duszami tych, którzy zasłużyli na niebo, jedni jako wyznawcy Starego, a drudzy Nowego Zakonu. [przypis redakcyjny]
starym już (daw.) — skrót od: jestem już stary. [przypis edytorski]
stary-młody — tj. stary i młody księżyc, czyli zazwyczaj ostatni dzień starego miesiąca, gdy za pierwszy dzień (νουμηνία) nowego miesiąca uważano ten dzień, a raczej wieczór, kiedy ukazał się o zmroku rożek księżyca po nowiu. A zatem astronomiczny pierwszy nie zgadzał się z praktyką: na pograniczu był pewien okres czasu niestały (od jednego do trzech dni), który nazywano stary-młody, postrach dla dłużników, jako termin płatności. Zastaw złożyć musiał wierzyciel z góry, przeniósłszy do sądu w tymże okresie na koszta wyroku i egzekucji pewną sumę (maksimum 3%), którą strona wygrywająca odbierała od przeciwnika. [przypis tłumacza]
starym — tu: jestem stary. [przypis edytorski]
stary — niedźwiedź; istniał przesąd, że wymawianie nazwy tego zwierzęcia jest niebezpieczne, zwłaszcza po zmroku, toteż często zastępowano ją synonimami. [przypis edytorski]
stary ochłap ze śmietnika — χόρτου παλαιοῦ σπάραγμα (N), σπαράγματα (D); vetusta foeni praesegmina; ein Ueberrest alten Heues (Cl.); [pominięto tłum. na rosyjski]. Wedle Papego: σπάραγμα = ein abgerissenes oder abgebrochenes Stück, wie es die Hunde abreissen; χόρτος = Hofraum, αὐλῆς ἐν χόρτῳ, besonders der Viehhof, wo sich zugleich die Miststätte befand. Jest to daleko prawdopodobniejsze, że nędzarze ci grzebali się po śmietnikach, aniżeli że jedli starą mierzwę; zgodne jest to zresztą ze słowami następnymi: „za krztynę uzbieranych żył mięsnych” etc. [przypis tłumacza]
stary ojciec — Komandor, ojciec Dony Anny, postać z opery Don Giovanni (Don Juan). [przypis edytorski]
stary — Periplektomenus. [przypis tłumacza]
Stary Świat — nazwa historyczna Europy, Afryki i Azji jako kontynentów znanych Europejczykom przed epoką wielkich odkryć geograficznych; w przeciwstawieniu do Ameryki Północnej i Ameryki Południowej, określanych mianem Nowego Świata. [przypis edytorski]
Stary traktat, podpisany w Wadi Ras — traktat pokojowy zawarty w 1860, kończący wojnę hiszpańsko-marokańską (1859–60). [przypis edytorski]
stary Will — Szekspir. [przypis redakcyjny]
Stary — właśc. Stary Sącz, miasto w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim. [przypis edytorski]
Stary Zakon (daw.) — Stary Testament, judaistyczna część Biblii. [przypis edytorski]
starzec doznanej wiary — w oryg. łac. senex fidelis; epitet stale nadawany przez kronikarza Marcinowi, arcybiskupowi gnieźnieńskiemu. [przypis edytorski]
starzec jeden — Katon, rodem z Utyki, który z natchnienia wolnej woli przebił sam siebie, widząc zagrożoną przez Cezara swobodę rzeczypospolitej rzymskiej. Niejednemu z czytelników może wyda się dziwactwem, że Dante poganina i jeszcze samobójcę robi strażnikiem czyśćca. Dante ze szczególną był czcią dla starożytnych i obywatelskich cnót Katona. Któż w końcu godniejszym był trzymać straż nad tą świętą Górą, jak szlachetny Katon, którego życie bez skazy najwydatniej odbijało w sobie cztery cnoty kardynalne, o jakich nadmieniliśmy wyżej. [przypis redakcyjny]
Starzec Morski — postać z piątej podróży Sindbada Żeglarza, jednej z opowieści z Księgi tysiąca i jednej nocy: starzec, który poprosił Sindbada o przeniesienie na drugi brzeg rzeki, ale nie chciał później zejść z jego grzbietu i nie sposób go było zrzucić. [przypis edytorski]
Starzec — rzeka na Ukrainie; miejsce oblężenia obozowiska rebeliantów kozackich przez oddziały wojsk koronnych, dowodzonych przez Mikołaja Potockiego i wojewodę podolskiego Stanisława Potockiego, w czasie powstania Ostranicy (1638). [przypis edytorski]
starzec z Askry — Hezjod. [przypis edytorski]
Starzec (…) Zastygły pod wspomnień bryłą — chodzi tu o Juliana Ursyna Niemcewicza (1758–1841), cieszącego się sporym autorytetem pisarza, poetę i dramaturga (autora m.in. Powrotu posła i Śpiewów historycznych) oraz pamiętnikarza. Był posłem w czasie Sejmu Wielkiego i współtwórcą projektu Konstytucji 3 Maja, a w czasie insurekcji kościuszkowskiej sekretarzem Tadeusza Kościuszki. Po upadku insurekcji przebywał w więzieniu w Petersburgu, a uwolniony wyjechał wraz z Kościuszką do Ameryki, gdzie mieszkał kilka lat. Do Polski powrócił w 1807, by osiąść w podwarszawskim majątku i poświęcić się literaturze. Sprawował jednak również różne urzędy i funkcje publiczne. Od 1826 r. był prezesem Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Po wybuchu powstania listopadowego udał się z misją dyplomatyczną do Londynu, a następnie z upoważnienia rządu powstańczego zajmował się badaniem dokumentów tajnej policji. Po upadku powstania znalazł się na emigracji w Paryżu, gdzie pozostał do śmierci. Był związany z Hotelem Lambert i Adamem Jerzym Czartoryskim. [przypis edytorski]
Starzec z katarynką — w tekście sztuki: Stary Człowiek. [przypis edytorski]
starzec z Tarentu — postać z poematu rzymskiego poety Wergiliusza pt. Georgiki (IV 125–148), poświęconego pracom rolniczym: mieszkający w Tarencie starzec, który na kawałku opuszczonej, mało urodzajnej ziemi urządził ogród. [przypis edytorski]
Starzeński, Michał Franciszek (1715–1779) — ur. jako Łukasz herbu Lis; benedyktyn, opat lubiński, autor pism teologicznych. [przypis edytorski]
Starzewski, Rudolf (1870–1920) — dziennikarz, od 1905 redaktor konserwatywnego „Czasu”; zginął śmiercią samobójczą, czego jednym z powodów mogła być miłość do żony Tadeusza Boya-Żeleńskiego. [przypis redakcyjny]
Starzewski, Rudolf (1870–1920) — dziennikarz, od 1905 redaktor konserwatywnego „Czasu”; zginął śmiercią samobójczą, czego jednym z powodów mogła być miłość do żony Tadeusza Boya-Żeleńskiego. [przypis edytorski]
Starzy analizowali, rozrywali wrażenia (…) dwa różne wrażenia mogą mieć ten sam uczuciowy rdzeń — [S. Przybyszewski] O nową sztuką, „Życie” 1899, nr 6. Ustęp ten nie został przedrukowany w tomie Na drogach duszy. Por. ponadto: S. Przybyszewski, Zur Psychologie des Individuums, t. I Chopin und Nietzsche, Lack B, s. 20. Na drogach duszy, s. 132, Szlakiem duszy polskiej, s. 76–77. [przypis autorski]
Staś — dr Stanisław Markiewicz, wówczas młody lekarz, później zasłużony obywatel, twórca kanalizacji Warszawy i kolonii wakacyjnych dla dzieci. [przypis redakcyjny]
Staśko, Paweł (1892–1943) — pisarz, dramaturg i poeta pochodzenia chłopskiego, związany z Borzęcinem; popularny w okresie międzywojnia, zestawiany z Heleną Mniszkówną i okrzyknięty autorem literatury „dla kucharek”; autor powieści Szalona sielanka, Sabath życia, nowel (zbiór Odaliska) i in.; publikował m.in. w czasopiśmie „Nowa Reforma”. [przypis edytorski]
Staśko, Paweł (1892–1943) — popularny w Dwudziestoleciu autor powieści romansowych. [przypis edytorski]
Staś — Król Stanisław August. [przypis redakcyjny]
