Przypisy

natrącić — wspomnieć. [przypis edytorski]

natrącić — wspomnieć, zahaczyć o jakiś temat. [przypis edytorski]

natrąciwszy — dziś: wspomniawszy, nadmieniwszy. [przypis edytorski]

na traf — tu: przypadkowo. [przypis edytorski]

natrętnik — natręt. [przypis edytorski]

natręty — dziś popr. forma B.lm: natrętów. [przypis edytorski]

Na Troiś warownię mgłę gęstą rzuciła — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; znaczenie: Na Troi warownię mgłę gęstą rzuciłaś. [przypis edytorski]

natron (fr., hiszp., z łac.) — soda. [przypis edytorski]

na Trzy Króle Święcicie wodę Jordanu — szóstego stycznia w kościele prawosławnym święci się wodę, na pamiątkę chrztu Jezusa w rzece Jordan. [przypis edytorski]

na trzy lat — dziś: na trzy lata. [przypis edytorski]

na trzy sztychy — prawdop.: na głębokość trzech szpadli. [przypis edytorski]

na (tu daw. a. gw.) — masz, trzymaj. [przypis edytorski]

naturalia non sunt turpia (łac.) — rzeczy naturalne nie są szpetne (hańbiące). [przypis edytorski]

naturali jure (łac.) — prawem naturalnym; według naturalnego prawa. [przypis edytorski]

naturalista (daw.) — badacz natury, przyrodnik. [przypis edytorski]

naturalizacja — nadanie cudzoziemcowi obywatelstwa państwa, na terenie którego się osiedlił. [przypis edytorski]

naturalizm (filoz.) — odłam materializmu; pogląd ontologiczny, wedle którego istnieje tylko rzeczywistość materialna, podległa prawom przyrody, a rzeczywistości duchowej albo nie ma, albo wynika ona z praw natury i jest im podległa. [przypis edytorski]

naturalizm — prąd w filozofii i sztuce XIX wieku, przedstawiający rzeczywistość w sposób realistyczny i raczej negatywny, zakładający, iż motywacja ludzka nie różni się zasadniczo od zwierzęcej („natura” w nazwie nurtu to po prostu przyroda). [przypis edytorski]

naturalizowany — dotyczy cudzoziemca, któremu nadano obywatelstwa państwa, w którym stale przebywa (naturalizacja). [przypis edytorski]

Naturalnie (…) fabryką — w tłumaczeniu brak poprzedniego zdania, w oryg. niem. Was war es nur, daß die Kirchenglocken geläutet werden sollten?… (Tylko co takiego się stanie, że mają zacząć bić dzwony); red. WL. [przypis edytorski]

naturalny park (ang. nature park) — park dostępny publicznie, w którym główną atrakcją jest flora lub fauna. [przypis edytorski]

naturalny syn — syn urodzony poza małżeństwem; daw. przeciwieństwo syna legalnego. [przypis edytorski]

naturalny syn — syn ze związku pozamałżeńskiego. [przypis edytorski]

naturalny syn — tu: syn ze związku pozamałżeńskiego. [przypis edytorski]

naturalny — tu: nieślubny. [przypis edytorski]

naturam expellas furca (łac.) — choćbyś naturę wypędzał widłami [ona zawsze powróci]; fragm. przysłowia łac. naturam expellas furca, tamen usque recurret. [przypis edytorski]

Naturam expellas furca… (łac.) — choćbyś naturę wypędzał widłami [ona zawsze powróci]; fragm. przysłowia łac. naturam expellas furca, tamen usque recurret. [przypis edytorski]

naturam furca expellas (łac.) — pełne brzmienie powiedzenia: naturam expellas furca, tamen usque recurret (łac.), co znaczy: „nawet gdy odgonisz naturę widłami, ona zawsze wróci”. [przypis edytorski]

Natura non facit saltum (łac.) — natura nie czyni skoków. [przypis edytorski]

natura non facit saltum (łac.) — natura nie czyni skoków. [przypis edytorski]

Naturellement, monsieur (fr.) — Oczywiście, proszę pana. [przypis edytorski]

naturellement, sire (fr.) — oczywiście, panie. [przypis edytorski]

nature vue à travers le tempérament (fr.) — dosł.: natura widziana przez pryzmat temperamentu. [przypis edytorski]

naturlaut (niem.) — zgodnie z naturą; dźwięk natury. [przypis edytorski]

Naturschwärmerei (niem.) — fascynacja naturą; rozmarzenie naturą. [przypis edytorski]

na twarzyczce przy zerze masz zerko — twarz w piegi lub krostki. [przypis edytorski]

na twej paletrze — dziś popr.: na twej palecie. [przypis edytorski]

na twej wolej będzie (starop.) — na twej woli będzie (pozostaje); będzie jak wolisz. [przypis edytorski]

Na tym filozoficznym gruncie zyskaliśmy w Jaworskim prawdziwego entuzjastę. — tu w tekście umieszczono ilustrację z podpisem: Wł. L. Jaworski, entuzjasta Zielonego Balonika (rys. K. Sichulski). [przypis edytorski]

na tym miejscu — dziś: w tym miejscu. [przypis edytorski]

na tym światu — dziś popr.: na tym świecie. [przypis edytorski]

na uboczy — dziś: na uboczu. [przypis edytorski]

na uboczy — dziś popr.: na uboczu. [przypis edytorski]

Naucratis — Naukratis, miasto nad kanopskim ramieniem Nilu, w zachodniej części Delty, założona w VI w. p.n.e. pierwsza i przez długi czas jedyna grecka kolonia w Egipcie. Położone w połowie drogi pomiędzy dzisiejszą Tantą a Aleksandrią, ok. 130 km na północny wschód od Memfis. [przypis edytorski]

naucznie (gw.) — uczenie. [przypis edytorski]

naucz. — tu: nauczyciel a. nauczycielka. [przypis edytorski]

naucz. — tu: nauczycielka. [przypis edytorski]

naucz. — tu: nauczycielki a. nauczyciela. [przypis edytorski]

nauczyciela Achillesowego, Fojniksa (…) mówił, radząc mu, aby naprzód wziął dary od Achajów… — zob. Iliada IX 515 i nast., zwłaszcza 600–605. [przypis edytorski]

nauczyciel elementarny — nauczyciel w pierwszych klasach szkoły podstawowej. [przypis edytorski]

Nauczyciele narzekali, że zamiast dodawania znajdują na jej tabliczce… — dawniej zestaw złożony z rysika i łupkowej, ścieralnej tabliczki służył do nauki pisania i rachowania uczniom początkowych klas w szkołach elementarnych (podstawowych); zeszytów oraz maczanych w atramencie piór używano dopiero w następnych latach nauki. [przypis edytorski]

nauczycielów — dziś popr. forma B. lm: nauczycieli. [przypis edytorski]

nauczycielów — dziś popr. forma D. lm: nauczycieli. [przypis edytorski]

nauczycielowie — dziś: nauczyciele. [przypis edytorski]

Nauheim — miasto uzdrowiskowe w Niemczech. [przypis edytorski]

nauka wolna (daw.) — sztuka wyzwolona; siedem sztuk wyzwolonych stanowiło podstawę dawnego programu studiów uniwersyteckich. [przypis edytorski]

nauki — dziś popr. forma N. lm: naukami. [przypis edytorski]

nauki gwiazdarskie (daw.) — astronomia i astrologia. [przypis edytorski]

nauki przyrodzone — dziś popr.: nauki przyrodnicze. [przypis edytorski]

nauki (sciences) — nauki ścisłe. [przypis edytorski]

na Ukrainie zaczęła się rzeź — bunty chłopskie przeciw pańszczyźnie na terenie Ukrainy wybuchały w latach ok. 1730–1770, uczestnicy tych powstań nazywali się hajdamakami, często mieli poparcie duchownych prawosławnych, którzy święcili ich broń. [przypis edytorski]

Naukratis — miasto w zach. części delty Nilu, założona w VI w. p.n.e. pierwsza i przez długi czas jedyna grecka kolonia w Egipcie. [przypis edytorski]

Na ulicy słyszał (…) — w tłumaczeniu brak następnego fragmentu zdania: eine ungewöhnliche Bewegung: nadzwyczajny ruch. [przypis edytorski]

naumachia (z gr.) — bitwa morska (sic!). [przypis edytorski]

naumachie (z gr.) — bitwy morskie (w staroż. Rzymie na rozkaz cesarza urządzano je w mieście, w specjalnych basenach). [przypis edytorski]

naumiejętniejszy (starop. forma) — najumiejętniejszy, najbardziej umiejętny; dobrze naumiejętniejszy. [przypis edytorski]

naumyślnie — z rozmysłem, celowo. [przypis edytorski]

na umysł (daw.) — naumyślnie, z rozmysłem. [przypis edytorski]

Naupaktos — portowe miasto greckie u wejścia do Zatoki Korynckiej; ob. Nafpaktos. [przypis edytorski]

naurągać — nakrzyczeć, nawymyślać, obrazić brzydkimi słowami. [przypis edytorski]

na urzędziech — dziś popr. forma Msc.lm: na urzędach. [przypis edytorski]

na urzędziech — dziś popr.: na urzędach. [przypis edytorski]

na uściech (daw.) — dziś popr. forma: na ustach. [przypis edytorski]

na uściech — daw. forma Msc. lm; dziś: na ustach. [przypis edytorski]

na uściech (starop.) — na ustach. [przypis edytorski]

na uściech (starop.) — na ustach. [przypis edytorski]

Nausitoos — syn Posejdona, boga morza i Peritoi, matki Alkinoosa, króla Feaków. [przypis edytorski]

na ustęp — na bok, na zewnątrz (sali); tu: na przerwę. [przypis edytorski]

na ustęp — tu w znaczeniu polecenia: proszę opuścić salę. [przypis edytorski]

na ustęp — w niektórych innych wydaniach: na ustąp. [przypis edytorski]

nauszczenia — dziś popr.: poduszczenia; namowy, knowania. [przypis edytorski]

Nautilus (biol., łac. z gr.: żeglarz) — łodzik, gatunek morskiego głowonoga, żyjącego w ciepłych wodach Oceanu Spokojnego i Indyjskiego. [przypis edytorski]

Nautilus (biol., łac. z gr.: żeglarz) — tu: łodzik, gatunek morskiego głowonoga, żyjącego w ciepłych wodach Oceanu Spokojnego i Indyjskiego; z jego wypolerowanych muszli, mierzących do ok. 20–25 cm, od XVI w. wyrabiano czasze luksusowych pucharów, zwanych nautilusami. [przypis edytorski]

nautilus (łac. z gr.) — żeglarz. [przypis edytorski]

nautyczny — związany z nawigacją morską, żeglarstwem. [przypis edytorski]

Nauzykaa — bohaterka jednego z epizodów Odysei Homera; Odyseusz spotkał ją grającą w piłkę z dwórkami. [przypis edytorski]

Nauzykaa (mit. gr.) — córka króla Feaków, bohaterka jednego z epizodów Odysei Homera. Statek Odyseusza rozbił się u wybrzeży wyspy Scherii, a fale wyrzuciły go na brzeg. Nauzykaa ze służkami wybrała się na brzeg morski, by uprać ubrania. Odgłosy ich zabaw obudziły Odyseusza, który zupełnie nagi, osłaniając się tylko gałęzią, wyszedł z lasu. Służki uciekły w popłochu, a Odyseusz błagał o pomoc Nauzykaę. Królewna podarowała mu ubranie i poradziła mu, by udał się do miasta i pałacu dopiero po jej powrocie i najpierw spotkał się z jej matką. [przypis edytorski]

navaja (wym.: nawaha) — tradycyjny, składany nóż hiszpański, używany jako codzienne narzędzie oraz broń prostych ludzi, często o ostrzu mierzącym 15–20 cm. [przypis edytorski]

Navarrus (łac.: Nawaryjczyk), właśc. Martín de Azpilicueta (1494–1586) — urodzony w Królestwie Nawarry, wysoko ceniony w swoich czasach hiszpański teolog i prawnik, zajmował się teologią moralną i wykładał prawo kanoniczne m.in. w Salamance i Tuluzie. [przypis edytorski]

Navas del Marques — właściwie Las Navas del Marqués, gmina w Hiszpanii, w prowincji Ávila, w Kastylii i León; w czasie hiszpańskiej wojny domowej toczyły się tutaj zacięte walki. [przypis edytorski]

Naville, Ernest (1816–1909) — szwajcarski filozof i teolog protestancki. [przypis edytorski]

Navy (ang.) — marynarka wojenna. [przypis edytorski]

nawa (daw.) — okręt (częsta metafora państwa). [przypis edytorski]

nawa (daw.) — okręt. [przypis edytorski]

nawa (daw.) — okręt, statek. [przypis edytorski]

nawa (daw.) — statek, okręt. [przypis edytorski]

nawa (daw.) — statek. [przypis edytorski]

nawa (daw.) — tu: okręt; przen. całość konstrukcji ideowej i politycznej. [przypis edytorski]

nawa (daw., z łac.) — statek, okręt; por. nawigacja. [przypis edytorski]

nawałność (daw.) — nawałnica, gwałtowna burza z silnym wiatrem. [przypis edytorski]