Przypisy

memento (łac. dosł.: pamiętaj) — prawda czy prawidłowość, o której należy pamiętać. [przypis edytorski]

memento (łac.) — dosł.: pamiętaj; tu: znak przypomnienia. [przypis edytorski]

memento (łac.) — ostrzeżenie, przestroga. [przypis edytorski]

memento (łac.: pamiętaj) — tu: przestroga. [przypis edytorski]

memento mo… moralitatem (łac.) — urwana sentencja „memento mori” (pamiętaj o śmierci) i przekształcona na: „pamiętaj o moralności”. [przypis edytorski]

memento mori (łac.) — pamiętaj o śmierci. [przypis edytorski]

memento vivere (łac.) — pamiętaj, aby żyć. [przypis edytorski]

memento vivere (łac.) — pamiętaj o życiu. [przypis edytorski]

Memento vivere (łac.) — pamiętaj, że żyjesz (odwrócenie maksymy Memento mori, tj. pamiętaj, że umrzesz. [przypis edytorski]

memento (z łac.) — przypomnienie; tu mowa o formule „z prochu powstałeś, w proch się obrócisz”. [przypis edytorski]

memento (z łac.) — tu: nawiązanie do sentencji memento mori (łac.): pamiętaj o śmierci. [przypis edytorski]

Memfis (dziś ndm) — jedno z najważniejszych miast staroż. Egiptu, położone na granicy delty i doliny Nilu. [przypis edytorski]

Memfis — gr. nazwa jednego z najważniejszych miast staroż. Egiptu (w epoce Starego Państwa, III–VI dynastii, ok. 2675–2170 p.n.e); w tym okresie stanowiło ono centrum polityczne, handlowe i administracyjne, ośrodek kultu Ptaha, Sechmet i Apisa; w okolicy ruin miasta znajdują się trzy wielkie nekropolie: Abusir na północy oraz Sakkara i Dahszur na południu. [przypis edytorski]

Memfis — jedno z najważniejszych miast staroż. Egiptu, położone na granicy delty i doliny Nilu; wg tradycji założone przez pierwszego władcę zjednoczonego Egiptu, stolica kraju w epoce Starego Państwa. [przypis edytorski]

me mgli (gw.) — mdli mnie. [przypis edytorski]

memi — dziś: mymi. [przypis edytorski]

memłace (gw.) — rzeczownik o pejoratywnym wydźwięku; przezwisko, obelga wyrażająca lekceważenie; słowo utworzone od memłać: babrać (się), gmerać, robić coś opieszale. [przypis edytorski]

Memling, Hans (ok. 1435–1494) — niderlandzki malarz pochodzenia niemieckiego, jeden z najważniejszych przedstawicieli wczesnego odrodzenia. [przypis edytorski]

mem (mal.) — pani. [przypis edytorski]

Memnon (mit. gr.) — król Etiopii, zginął w wojnie trojańskiej, z jego stosu pogrzebowego wyleciało stado białych ptaków, które stoczyły między sobą bitwę; kolosami Memnona nazywano statuy, zbudowane w Tebach w Egipcie na cześć faraona Amenhotepa III, które o wschodzie słońca wydawały jęki, spowodowane nagrzewaniem się powietrza w wewnętrznych pęknięciach. [przypis edytorski]

Memnon (mit. gr.) — syn bogini Eos (Jutrzenki), król Etiopii; sprzymierzeniec Trojan podczas wojny trojańskiej, zabity przez Achillesa. [przypis edytorski]

Memnon (mit. gr.) — syn Eos (Jutrzenki), król Etiopów, uczestnik wojny trojańskiej; zginął z ręki Achillesa. Jeden z dwóch kolosalnych, wysokich na 15 m posągów faraona Amenhotepa III w Egipcie, w Tebach Zachodnich, nazywano statuą Memnona, ponieważ od czasu, gdy został uszkodzony przez trzęsienie ziemi w 27 r. p.n.e., rankiem wydobywał się z niego dźwięk, interpretowany przez Greków i Rzymian jako wołanie Memnona do matki. Zjawisko to wywołane było ulatywaniem ogrzewającego się powietrza przez szczelinę w posągu i ustało po jego naprawie. [przypis edytorski]

Memnon (mit. gr.) — syn Eos (Jutrzenki), król Etiopów, uczestnik wojny trojańskiej; zginął z ręki Achillesa. [przypis edytorski]

Memnon (mit. gr.) — syn Eos (Jutrzenki), król Etiopów, uczestnik wojny trojańskiej; zginął z ręki Achillesa. Statua Memnona: jeden z dwóch posągów Amenhotepa III w Tebach Zachodnich, nazywany tak, ponieważ od czasu, gdy został uszkodzony przez trzęsienie ziemi w 27 r. p.n.e., rankiem wydobywał się z niego dźwięk, interpretowany przez Greków i Rzymian jako wołanie Memnona do matki. Zjawisko to wywołane było ulatywaniem ogrzewającego się powietrza przez szczelinę w posągu i ustało po jego naprawie. [przypis edytorski]

Memnon (mit. gr.) — syn Jutrzenki (Eos) i Titonosa (brata Priama, króla Troi); król Etiopów, których przyprowadził na pomoc Trojańczykom; zginął z ręki Achillesa. [przypis edytorski]

Memnon — posągi faraona Amenhotepa III w Luksorze. Grecy wierzyli, że przedstawiają syna Jutrzenki Memnona, zabitego przez Achillesa. Do dziś noszą one nazwę Kolosów Memmona. [przypis edytorski]

Memnon — syn Titona i Eos, władca Etiopów, sprzymierzeniec Trojan. [przypis edytorski]

Memnony kamienne — Memnon: w mit. gr. syn Eos (Jutrzenki), król Etiopów, uczestnik wojny trojańskiej; zginął z ręki Achillesa. Kolosy Memnona: posągi Amenhotepa III w Tebach Zachodnich, nazywane tak, ponieważ od czasu, gdy jeden z nich został uszkodzony przez trzęsienie ziemi w 27 r. p.n.e., rankiem wydobywał się z niego dźwięk, interpretowany przez Greków i Rzymian jako wołanie Memnona do matki. Zjawisko to wywołane było ulatywaniem ogrzewającego się powietrza przez szczelinę w posągu i ustało po jego naprawie. [przypis edytorski]

Memnony — posągi faraona Amenhotepa III; jeden z nich o wschodzie słońca pod wpływem ciepła wydawał dźwięki. [przypis edytorski]

memoria fragilis est (łac.) — pamięć jest krucha. [przypis edytorski]

memoriał, nadesłany (…) z Rapperswilu — mowa o memoriał Stefana Żeromskiego, który ukazał się drukiem w 1911 r. nakładem wydawnictwa „Życie” w Krakowie pt. O przyszłość Rapperswilu: Towarzystwo Przyjaciół Rapperswilu: udowodnienie zarzutów, poczynionych Zarządowi Muzealnemu. [przypis edytorski]

memoriał — oficjalne pismo do organów władzy, zawierające uzasadnienie prośby lub wyjaśnienie sprawy. [przypis edytorski]

memoriał — oficjalne pismo do władz zawierające uzasadnienie projektu lub prośby albo wyjaśnienie sprawy. [przypis edytorski]

memoriał — pismo urzędowe, tu: sprawozdanie. [przypis edytorski]

memoriał (przest., z późn. łac. memoriale: pamiętnik, od memoria: pamięć) — tu: tekst zapisany dla pamięci; pamiętnik. [przypis edytorski]

memoriał (z łac.) — oficjalne pismo zawierające wyjaśnienie sprawy lub uzasadnienie prośby. [przypis edytorski]

Memphis — miasto i ważny port rzeczny w środkowej części Stanów Zjednoczonych, w stanie Tennessee, nad rzeką Missisipi; nazwa pochodzi od miasta Memfis w starożytnym Egipcie. [przypis edytorski]

Mem Putih (malaj.) — biała pani. [przypis edytorski]

mem putih (malaj.) — biała pani. [przypis edytorski]

mem putih (mal.) — biała pani. [przypis edytorski]

mem rozsądkiem (starop. konstrukcja) — mym rozsądkiem; według mojego rozsądku; moim zdaniem. [przypis edytorski]

menada — kobieta z orszaku Dionizosa. [przypis edytorski]

menady a. bachantki (mit. grec.) — towarzyszki Dionizosa (Bachusa), boga wina, szalone kobiety tworzące jego orszak. [przypis edytorski]

Menady — bachantki. [przypis edytorski]

menady (gr.: szalejące) a. bachantki (mit. gr.) — kobiety z orszaku boga wina i płodności Dionizosa (mit. rzym. Bachusa), tańczące w nieokiełznanej religijnej ekstazie. [przypis edytorski]

menady (gr.: szalejące) a. bachantki (mit. gr.) — kobiety z orszaku boga wina i płodności Dionizosa, tańczące w nieokiełznanej religijnej ekstazie. [przypis edytorski]

Menady — kobiety z orszaku boga Dionizosa, zachowujące się w sposób dziki i wyzywający. [przypis edytorski]

Menady (mit. gr.) — ogarnięte szałem kobiety z orszaku Dionizosa. [przypis edytorski]

Menam — rzeka na Półwyspie Indochińskim, przy której ujściu położony jest Bangkok, stolica Tajlandii (dawniej nazywanej Syjamem). [przypis edytorski]

Menander (342–291 p.n.e.) — komediopisarz grecki, główny przedstawiciel komedii nowej i komedii charakterów. [przypis edytorski]

Menander z Samary ( I/II w. n.e.) — Menander z Kapparetaii w Samarii, uczeń Szymona zw. Magiem, działający w Antiochii w Syrii; miał twierdzić, że może powodować siłami aniołów-stwórców świata; miał nazywać siebie zbawcą zesłanym przez prymarne siły rządzące wszechświatem i obiecywać, że każdy, kto przyjmie jego imię na chrzcie, uzyska nieśmiertelność; jego uczniami mieli być Saturnin i Bazylides (głównym źródłem informacji pozostają jednak zwalczający gnozę autorzy chrześcijańscy). [przypis edytorski]

Menas a. Menodorus (I w. p.n.e.) — jeden z dowódców floty Sekstusa Pompejusza, wyzwoleniec jego ojca; w 40 p.n.e. zdobył Sardynię dla Sekstusa, wypędzając gubernatora ustanowionego przez Oktawiana; w 38 p.n.e. poddał wyspę Oktawianowi, otrzymując w nagrodę rangę ekwity; w 36 p.n.e. powrócił do Sekstusa Pompejusza, ale niezadowolony z jego podejrzliwości, ponownie zmienił stronę. [przypis edytorski]

menaża (daw.) — stołówka wojskowa. [przypis edytorski]

menażeria — dawniej miejsce, w którym gromadzono zwierzęta (najczęściej egzotyczne) w celu pokazywania ich publiczności. [przypis edytorski]

menażeria — dzikie zwierzęta w klatkach pokazywane publiczności. [przypis edytorski]

menażeria — dzikie zwierzęta zgromadzone najczęściej w celu pokazywania ich publiczności. [przypis edytorski]

menażeria — miejsce, w którym są trzymane zwierzęta na pokaz. [przypis edytorski]

menażka — blaszane naczynie, używane do posiłków w wojsku i na obozach turystycznych. [przypis edytorski]

menażować (neol., z fr. ménager) — oszczędzać, szanować. [przypis edytorski]

menaż (przestarz., z fr.) — stołówka; kasyno wojskowe. [przypis edytorski]

Men chapt (jid.) — Łapią [ludzi]? [przypis edytorski]

Mendès, Catulle (1841–1909) — fr. pisarz, poeta (znany z wyrafinowanej wersyfikacji) oraz krytyk. [przypis edytorski]

mendel — 15 sztuk. [przypis edytorski]

Mendel a. Mendola — góra we włoskich Alpach, w regionie Trydent-Górna Adyga, w prowincji Trydent. [przypis edytorski]

mendel (daw.) — 15 sztuk; ćwierć kopy. [przypis edytorski]

mendel (daw.) — 15 sztuk. [przypis edytorski]

mendel (daw.) — piętnaście sztuk. [przypis edytorski]

Mendel, Gregor (1822–1884) — austriacki zakonnik, prekursor genetyki, w 1866 r. opisał prawa dziedziczenia, ujawniające się podczas hodowli grochu, przy krzyżowaniu osobników o różnych kolorach kwiatów lub nasion. [przypis edytorski]

mendelkowy pas — pas perski z cienkiej przędzy jedwabnej. [przypis edytorski]

Mendelson, Stanisław (1857–1913) — polski polityk i publicysta, działacz ruchu robotniczego. [przypis edytorski]

Mendelson, Stanisław (1858–1913) — początkowo działacz socjalistyczny; w 1880 r. jeden z oskarżonych w procesie socjalistów w Krakowie (obok Ludwika Waryńskiego i 34 in. działaczy), więziony przez władze pruskie w l. 1882–1884, współzałożyciel II Proletariatu (1888) oraz PPS (1892), w 1893 wystąpił z PPS na tle konfliktu z SDKPiL, zw. z ruchem ludowym w Galicji. Pierwszą jego żoną była działaczka socjalistyczna Maria Jankowska-Mendelson (1850–1909), drugą, od 1912 r. Maria Sokołow, córka Nahuma Sokołowa, jednego z liderów ruchu syjonistycznego; pod koniec życia współpracował z żydowskim czasopismem „Przegląd codzienny”, podejmując publicystyczną walkę z endecją. [przypis edytorski]

Mendelssohn-Bartholdy, Felix (1809–1847) — niemiecki kompozytor, pianista i dyrygent okresu romantyzmu. [przypis edytorski]

Mendelssohn, Mojżesz (1729–1786) — filozof i pisarz, prekursor oświecenia żydowskiego w Europie. [przypis edytorski]

Mendelssohn, Moses (1729–1786) — filozof żydowski i niemiecki, pisarz, tłumacz oraz krytyk literacki. [przypis edytorski]

Mendelssohnowie — rodzina pochodzenia żydowskiego, do której należało wielu bankierów, a także artystów i muzyków, wywodząca się od Mosesa (Mojżesza) Mendelssohna (1729–1786), filozofa i pisarza, prekursora oświecenia żydowskiego w Europie. [przypis edytorski]

mendel — tu: 15 snopów zboża ustawionych razem na polu (niekiedy 12 lub 10 snopów). [przypis edytorski]

mendel (z niem. mandel) — zwyczajowa miara liczbowa: 15 sztuk, czyli ¼ kopy. [przypis edytorski]

Mendicanti, właśc. San Lazzaro dei Mendicanti — barokowy kościół w Wenecji. [przypis edytorski]

Mendog a. Mindowe (lit. Mindaugas, ok. 1203–1263) — zjednoczyciel, książę, a następnie król Litwy. [przypis edytorski]

Mendog (ok. 1203–1263) — wielki książę litewski, według niektórych historyków koronował się na króla Litwy. [przypis edytorski]

Mendoza, Pedro Hurtado de (1578–1641) — hiszpański jezuita, teolog i filozof, wykładał m.in. na renomowanym uniwersytecie w Salamance. [przypis edytorski]

mendyk (daw.) — żebrak. [przypis edytorski]

Mendżyl — dziś popr.: Mandżil, miasto w płn. Iranie, u podnóża gór Elburs, nad rzeką Safid Rud, tuż przy zaporze wodnej, zbudowanej w 1962. [przypis edytorski]

Menelaj dostał go pod pasem — zranił go pod linią pasa. [przypis edytorski]

Menelaos — brat Agamemnona, syn Atreusa. Jego żonę Helenę porwał Parys, co stało się bezpośrednią przyczyną wybuchu wojny trojańskiej. [przypis edytorski]

Menelaos — król Sparty; porwanie przez Parysa jego żony, Heleny, stanowiło przyczynę wojny trojańskiej. [przypis edytorski]

Menelaos (mit. gr.) — król Sparty, brat Agamemnona; jego żona Helena została porwana przez Parysa, co doprowadziło do wojny trojańskiej. [przypis edytorski]

Menelaos (mit. gr.) — syn Atreusa, król Sparty; jego żona Helena została porwana przez Parysa, co doprowadziło do wojny trojańskiej. [przypis edytorski]

Menelaos — syn Atreusa, król Sparty; jego żona Helena została porwana przez Parysa, co doprowadziło do wojny trojańskiej. [przypis edytorski]

Menelaos — syn Atreusa, król Sparty; jego żona Helena została porwana przez Parysa, co doprowadziło do wojny trojańskiej. [przypis edytorski]

Menelaus (łac.) a. Menelaos (gr.) — król Sparty; jego żona Helena została uprowadzona przez Parysa, co doprowadziło do wojny trojańskiej. [przypis edytorski]

menelaus, właśc. Morpho menelaus — gatunek motyla z rodziny rusałkowatych. [przypis edytorski]

Menelik II właśc. Sahle Marjam (1844–1913) — cesarz Abisynii (od 1889); gdy Włosi usiłowali Abisynii narzucić swój protektorat, Menelik przeciwstawił się temu zbrojnie w pierwszej wojnie włosko-abisyńskiej (1894–1896), zakończonej bitwą pod Aduą, w której włoski korpus inwazyjny został rozgromiony przez wojska etiopskie, przez co Włochy utraciły niemal całą siłę zbrojną w tej części Afryki. [przypis edytorski]

Menel — Menelaos (imie skrócone dla rytmu). [przypis edytorski]

mener (z fr. meneur) — przywódca. [przypis edytorski]

mener (z fr.) — przywódca ugrupowania lub stronnictwa, lider; dosł.: wiodący. [przypis edytorski]

Menes — legendarny władca, który zjednoczył Dolny i Górny Egipt. [przypis edytorski]

Menesteus — dowódca Ateńczyków, syn Peteosa. [przypis edytorski]

menestrel (z fr. ménestrel) — minstrel; wędrowny a. nadworny śpiewak, wykonawca i twórca poezji nawiązującej do motywów tradycyjnych legend i ballad ludowych; zajęcie popularne w XIII i XIV w. w Europie. [przypis edytorski]

Menes — utożsamiany z Narmerem, ok. 3100 p.n.e., pierwszy władca I dynastii, uważany za twórcę państwa, zjednoczyciela dwu krajów: Górnego i Dolnego Egiptu. Według tradycji założył miasto Memfis, leżące pomiędzy obiema krainami. [przypis edytorski]