Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 450 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 5196 przypisów.
łapiduch (pogard.) — sanitariusz, pielęgniarz lub lekarz, w szczególności wojskowy. [przypis edytorski]
łapie — zarówno wrony, jak i gawrony mają raczej nogi i pazury niż łapy. [przypis edytorski]
łapka — tu: pułapka. [przypis edytorski]
Łappa, Antoni — prezes sądu głównego wileńskiego, marszałek powiatu trockiego (1805–1809). [przypis edytorski]
Łapserdak — ktoś, kto chodzi podarty, w zniszczonych ubraniach lub potocznie: nicpoń, łobuz. [przypis edytorski]
łapserdak — ktoś, kto chodzi podarty, w zniszczonych ubraniach lub potocznie: nicpoń, łobuz. [przypis edytorski]
łapserdak — łobuz, ale także obdartus, ktoś w podartym ubraniu. [przypis edytorski]
łapserdak — nicpoń, łobuz; także człowiek nędznie ubrany. [przypis edytorski]
łapserdak (pot.) — nędzarz; nicpoń, łobuz. [przypis edytorski]
łaps (pot.) — policjant. [przypis edytorski]
Łapy — miasto w pow. białostockim. [przypis edytorski]
łapy po sobie — rusycyzm; popr.: (…) przy sobie. [przypis edytorski]
łaską — dziś popr. forma B.lp: łaskę. [przypis edytorski]
łaska skuteczna (teol.) — łaska Boga, której nie można się oprzeć. Wg koncepcji św. Augustyna wola Boga objawia się człowiekowi jako łaska, dzięki której dokonuje on w życiu właściwych wyborów; niemożliwe jest jej odrzucenie, gdyż nic nie może się dziać wbrew woli Boga. Na przełomie XVI i XVII w. toczył się ostry spór pomiędzy dominikanami, opowiadającymi się za tą koncepcją, a jezuitami, którzy uważali, że jest ona sprzeczna z ideą wolnej woli człowieka. Spór pozostał bez rozstrzygnięcia, decyzją papieża stronom zakazano dalszej dyskusji na ten temat. Wyznawcami łaski skutecznej jako niezbędnej i wystarczającej do osiągnięcia zbawienia byli także janseniści. [przypis edytorski]
łaska (starop.) — miłość. [przypis redakcyjny]
łaska uczynkowa — fr. grâce actuelle. [przypis tłumacza]
łaskaw był na mnie — dziś popr.: łaskaw był dla mnie. [przypis edytorski]
łaskawieli się, groźnoli (starop.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy łaskawie, czy groźnie. [przypis edytorski]
łaskę, jaką hrabia de Sérisy okazał jego bratu — por. Balzac, Kawalerskie gospodarstwo. [przypis tłumacza]
łaski godne — godne serdeczności, życzliwości, miłości. [przypis redakcyjny]
łaski Republiki — chodzi o Republikę Wenecką. [przypis edytorski]
Łaski (trzy Gracje) były służebnicami Wenus i Apollina. [przypis redakcyjny]
łasować — podjadać, stąd: łasuch. [przypis edytorski]
łasownik (daw.) — łakomczuch a. złodziej. [przypis edytorski]
Łastowski, Antoni — specjalista-preparator, zawodowo zajmujący się wypychaniem zwierząt, właściciel istniejącej od 1848 roku w Warszawie Pracowni Wypychania Ptaków i Zwierząt. [przypis edytorski]
Łaszcz Tuczapski, Samuel herbu Prawdzic (1588–1649) — strażnik wielki koronny, awanturnik, 236 razy skazany na banicję za najazdy na sąsiadów, ułaskawiony za zasługi wojenne. [przypis redakcyjny]
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Łaszcz Tuczapski, Samuel herbu Prawdzic (1588–1649) — strażnik wielki koronny, żołnierz, awanturnik, wielokrotnie skazany na banicję. [przypis edytorski]
łaszkować (starop.) — łasić się. [przypis tłumacza]
łaszt — daw. jednostka objętości, licząca od 3 do prawie 4 tysięcy litrów, czyli 3-4 metry sześcienne. [przypis edytorski]
łaszt — daw. jednostka objętości, licząca od 3 do prawie 4 tysięcy litrów, czyli 3-4 metry sześcienne; tu: wielki ciężar. [przypis edytorski]
łaszt — daw. miara towarów sypkich, równa ok. 3000–3840 litrów. [przypis edytorski]
łaszt — dawna miara towarów sypkich, równa około 3840 l. [przypis redakcyjny]
łaszt — daw. (XIV–XIX w.) jednostka miary objętości towarów sypkich stosowana w portach nadbałtyckich, dzieląca się na 30 korców i równa ok. 3–4 tys. litrów. [przypis edytorski]
łaszt — miara Gdańska w przedaży pszenicy 20 do 30 korcy wynosząca. [przypis redakcyjny]
łatanina — prowizoryczna naprawa. [przypis edytorski]
łata — tu: deska a. belka, element konstrukcyjny dachu. [przypis edytorski]
łatek (por. ros. латок: skrawek, łata, szmatka) — osoba niewdzięczna. [przypis edytorski]
łatek (pot. pogard.) — biedak, chłystek, byle kto. [przypis edytorski]
Łatka i Twardosz — bohaterowie Dożywocia Aleksandra Fredry. [przypis edytorski]
łatki kartoflane — placki ziemniaczane; nazwa zachowana w jidisz jako latkes, tradycyjnie przygotowywane na żydowskie święto Chanuka. [przypis edytorski]
Łatwiéj Cajusowi konno przejechać przez zatokę w Baii niż Cezarem zostać! — Suetonius, Calig. XIX [Swetoniusz, Żywoty cezarów: Żywot Kaliguli 19]: Non magis Cajum imperaturum, quam per Bajanum sinum equis discursurum. [przypis autorski]
łatwie (daw.) — dziś: łatwo. [przypis redakcyjny]
łatwie — dziś: łatwo. [przypis edytorski]
łatwie — dziś popr. forma: łatwo. [przypis edytorski]
łatwie — dziś popr.: łatwo. [przypis edytorski]
łatwiej o wiele ustrzec cokolwiek posiadanego niż zdobyć — Zupełnie odwrotnie w Pierwszej mowie olintyjskiej: „często wydaje się trudniejszym ustrzec dobro niż je zdobyć”. Wiadomo, że sentencje ogólne i mądrości narodów należą szczęśliwie do tej kategorii sądów, które niosą być z równą cierpliwością prawdziwe, jak i błędne. W szkołach wymowy uczono dostosowania argumentów do potrzeby: nauka o tym nazywała się topika; powstała ze spostrzeżenia, że sentencje są wygodnymi argumentami i że wedle potrzeby dopuszczają różnorakie warianty; np. Temistios tę samą sentencję przekształca w ten sposób: „cenniejszą jest rzeczą zdobyć mienie niż zdobyte mnożyć”. [przypis tłumacza]
Łatwiej szaloną Wisłę nakierować (starop.) — w oryginale: volubil' onda presso Caridi. [przypis redakcyjny]
łatwiejszemi — dziś popr. forma N. lm r.m.: łatwiejszymi; tu zachowano daw. formę ze względu na rym. [przypis edytorski]
łatwiej — właściwie, wobec konieczności absolutnej przyjęcia pojęcia Nieskończoności, nie należałoby używać słów: „trudniej” lub „łatwiej” — ale nie ma innego sposobu wyrażenia zachodzącej tu różnicy. [przypis autorski]
łatwie (starop. forma) — dziś: łatwo. [przypis edytorski]
łatwie (starop. forma) — łatwo; łatwieby (…) dostał: łatwo dostałby (zdobyłby). [przypis edytorski]
łatwie (starop. forma) — łatwo. [przypis edytorski]
łatwie (starop.) — łatwo. [przypis edytorski]
Łatwo jest wprowadzić ten system w stanie rycerskim, jeżeli będzie się przestrzegało, by jego członkowie posuwali się wszędzie stopniami… — Mably nie rozwija projektu zmiany systemu wojskowego. Uważa on, że dotychczasowa stopa wojska koronnego (50 000) powinna Polsce wystarczyć. Radzi tylko nadać temu wojsku lepszą organizację, wyćwiczyć je i udyscyplinować według współczesnych wzorów. Poza tym stałym wojskiem powinno się utrzymać pospolite ruszenie szlachty, ale należy znieść ograniczenia czasu służby w razie powołania, należy szlachtę do tej służby przygotować, kształcić ją wojskowo, przyzwyczajać do karności wojskowej, odbywać co roku przeglądy i ćwiczenia pod kierunkiem wojewodów i kasztelanów. [przypis redakcyjny]
łatwom się domyślił (daw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika, inaczej: „łatwo się domyśliłem”. [przypis edytorski]
Łatwo też dostrzec, że strony umawiające się stałyby między sobą jedynie pod prawem natury i nie miałyby żadnej rękojmi wzajemnych swoich zobowiązań… — ponieważ nie byłoby żadnej władzy stojącej ponad stronami, która by mogła rozstrzygać ich konflikty. Rozstrzygnięcie tych sporów mogłoby zatem nastąpić tylko w drodze walki, dającej zwycięstwo silniejszemu. [przypis tłumacza]
Łatwowierny: ludzie bez oczu — Aluzja do bajek, jakie Montaigne powtarza za Pliniuszem i Herodotem (II, 12). [przypis tłumacza]
ławą (daw.) — tu: szeregiem. [przypis edytorski]
ławą — szeregiem (o sposobie atakowania). [przypis edytorski]
ławą — zwartym szeregiem (o sposobie atakowania). [przypis edytorski]
ławica — duże nagromadzenie czegoś. [przypis edytorski]
ławica gnejsowa — niem. Gneißbank; Gneis: gnejs, skała o budowie łupkowej; Bank: ławica, mielizna. [przypis edytorski]
ławica — ława. [przypis edytorski]
ławica — skupisko ryb lub zwierząt wodnych w morzach. [przypis edytorski]
ławica — tu: część dna morskiego lub rzecznego, wzniesienie piaszczyste lub żwirowe. [przypis edytorski]
ławica — tu: ława. [przypis edytorski]
ławica — tu: płycizna na rzece lub w pobliżu wybrzeża morskiego usypana z piasku naniesionego przez wodę, mielizna; piaszczysta wyspa na rzece. [przypis edytorski]
ławica — tu: podwodne wzniesienie z piasku lub z innych osadów dennych w pobliżu wybrzeża morskiego. [przypis edytorski]
ławice — dziś popr. forma D. lp: ławy. [przypis edytorski]
ławiczny — dziś: ławniczy. [przypis edytorski]
ławka — tu: kram, stragan, sklep. [przypis edytorski]
ławnik — w miastach lokowanych na prawie niemieckim był obierany spośród rajców i sprawował m. in. władzę sądowniczą na czele sądu wójtowskiego wraz z ławnikami, którzy mieli prawo sprzeciwu wobec jego wniosków; sądom tym w mieście podlegały ważniejsze sprawy cywilne i kryminalne. [przypis redakcyjny]
ławra — duży klasztor prawosławny. [przypis edytorski]
Ławra Peczarska — prawosławny klasztor w Kijowie. [przypis edytorski]
Ławra Peczerska — ośrodek religijny, dziś w granicach Kijowa; klasztor, w którego podziemiach (pieczarach) spoczywają mumie wielu świętych i błogosławionych mnichów prawosławnych. [przypis edytorski]
Ławrow, Piotr Ławrowicz (1823–1900) — rosyjski myśliciel, publicysta i działacz rewolucyjny; twórca rosyjskiej szkoły subiektywnej w socjologii i filozofii; jeden z głównych, obok Bakunina i Michajłowskiego, ideologów ruchu narodnictwa; po zamachu Karakozowa na cara Aleksandra II aresztowany i skazany na zesłanie, z którego w 1870 zbiegł do Europy Zachodniej. [przypis edytorski]
łaźnia (starop.) — określenie dotyczące zarówno miejsca, w którym się kąpano, jak również w drugim znaczeniu: stosunek seksualny. [przypis edytorski]
łaźnia wodna — sprzęt laboratoryjny w postaci naczynia, za pośrednictwem którego ogrzewa się lub oziębia zanurzone w nim naczynia laboratoryjne wraz z ich zawartością; zaletą stosowania łaźni zamiast bezpośredniego podgrzewania naczynia z substancją chemiczną jest równomierne doprowadzanie ciepła i lepsza kontrola nad temperaturą podgrzewania. [przypis edytorski]
łaźnie Karakalli — najlepiej zachowany kompleks rzymskich term publicznych, oddany do użytku za panowania cesarza Karakalli, w 216–217, zajmujący 12 ha; kompleksowe prace archeologiczne na terenie term przeprowadzono w XIX i na pocz. XX w. [przypis edytorski]
łaźnie publiczne — termy; zespół budynków użyteczności publicznej obejmujący sale do kąpieli zimnych, ciepłych, gorących i parowych, sale gimnastyczne, boiska i ogrody, niekiedy biblioteki. Można z nich było korzystać bezpłatnie. Stanowiły rodzaj centrów rekreacyjno-rozrywkowych, w których kwitło życie towarzyskie. [przypis edytorski]
Łazarz — nieboszczyk wskrzeszony przez Jezusa Chrystusa po kilku dniach spoczywania w grobie. [przypis edytorski]
Łazarzowy — według Ewangelii Łazarz, przyjaciel Chrystusa, został przez niego wskrzeszony; według średniowiecznych legend całe swoje dalsze życie przeżył w strachu przed swym pośmiertnym losem. [przypis edytorski]
Łazarz — postać biblijna, przyjaciel Jezusa Chrystusa, który go wyprowadził z grobu i przywrócił do życia. [przypis edytorski]
Łazarz — postać biblijna, przyjaciel Jezusa Chrystusa, przez którego został wskrzeszony z martwych. Jako św. Łazarz z Betanii był patronem żebraków i trędowatych, stąd też powiedzenia wiążące jego osobę z nędzą i opuszczeniem. [przypis edytorski]
Łazarz — postać biblijna, przyjaciel Jezusa, który wg Ewangelii Jana umarł i został przez Jezusa wskrzeszony. [przypis edytorski]
Łazarz — postać biblijna, święty Kościoła katolickiego oraz Kościoła prawosławnego. [przypis edytorski]
Łazarz — postać biblijna, wg Ewangelii św. Jana wskrzeszona z grobu przez Chrystusa; przen. osoba cierpiąca. [przypis edytorski]
Łazarz — postać biblijna z Ewangelii wg Jana: wskrzeszony przez Jezusa po kilku dniach spoczywania w grobie; patron żebraków i trędowatych; przen.: człowiek wycieńczony przez chorobę lub nędzę. [przypis edytorski]
Łazarz — postać z Ewangelii wg św. Jana, wskrzeszona przez Jezusa. [przypis edytorski]
Łazarz (rel.) — bohater biblijny, wskrzeszony przez Chrystusa. [przypis edytorski]
Łazarz — tu: ciężko chory, który cudem uniknął śmierci. [przypis edytorski]
Łazarz — tu: postać z przypowieści biblijnej (Łk 16,19–31), żebrak, który żywił się odpadkami ze stołu bogacza. [przypis edytorski]
łazarz — tu przen.: chory. [przypis edytorski]
łazarz — tu: trędowaty, od imienia chrześcijańskiego patrona żebraków i trędowatych. [przypis edytorski]
łazarz — tu: zmarły; od imienia postaci biblijnej, a nast. świętego kościoła chrześcijańskiego, Łazarza z Betanii, brata Marii i Marty, uczennic Chrystusa, który wg Ewangelii wskrzesił Łazarza z martwych na usilne prośby sióstr. [przypis edytorski]
łazienka — łódź kąpielowa. [przypis edytorski]
łazienka — tu: wyznaczone kąpielisko. [przypis edytorski]
Łazienki a. Łazienki Królewskie — największy warszawski park, założony w XVIII wieku przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego (1732–1798). [przypis edytorski]
Łazienki Królewskie w Warszawie — znany park warszawski, ulubione miejsce przechadzek; nazwa pochodzi od dawnego pawilonu Łaźni, zbudowanego na sztucznej wyspie na stawie, przebudowanego później na pałac. [przypis edytorski]
Łazienki właśc. Łazienki Królewskie — zespół pałacowo-ogrodowy w Warszawie, założony w XVIII wieku przez Stanisława Augusta Poniatowskiego. [przypis edytorski]
