Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | czeski | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | holenderski | ironicznie | łacina, łacińskie | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7684 przypisów.
chi non ha, non è (wł.) — kto nie ma, ten nie jest. [przypis edytorski]
Chinon — miejscowość niedaleko Tours, miejsce spotkania Joanny d'Arc z następcą tronu, Karolem VII, w 1427 r. [przypis edytorski]
chinowiec (bot.) — rodzaj drzew tropikalnych, których kora zawiera chininę, stosowaną jako lek przeciwmalaryczny w postaci białego, gorzkiego proszku (zwykle dostarczany jako sól: chlorowodorek lub siarczan chininy). [przypis edytorski]
chinowy (rzad.) — chininowy, zawierający chininę, lek przeciwmalaryczny mający postać białego, gorzkiego proszku, otrzymywanego z kory chinowca. [przypis edytorski]
Chiny — W XX wieku jedną z największych katastrof humanitarnych jakie dotknęły Chiny była klęska głodu w latach 1959–1961, której bezpośrednią przyczyną była nieudolna polityka industrializacji i kolektywizacji zainicjowana przez Mao Zedonga. Ofiarą głodu mogło paść wedle szacunków nawet 45 milionów ludzi. [przypis edytorski]
Chios — wyspa na Morzu Egejskim w pobliżu wybrzeży Azji Mniejszej. [przypis edytorski]
Chios — z powstaniem państwa attyckiego posiadłość ateńska, przoduje w II Związku, stronnictwo arystokratyczne przechyla ją ku Sparcie, Persom, Macedonii. [przypis tłumacza]
Chio — wyspa na Morzu Egejskim. [przypis redakcyjny]
chipolata (fr.) — krótka kiełbaska z surowej wieprzowiny, przeznaczona do smażenia. [przypis edytorski]
Chippendale, Thomas (1718–1779) — brytyjski projektant mebli; jego nazwisko stało się nazwą angielskiego stylu meblarstwa, zapoczątkowanego przez wydaną przez niego pierwszą w historii książkę o projektowaniu mebli. [przypis edytorski]
Chiriguanie, Assinibuanie i Apalasi — w innym tłum.: Assinipoelowie i Apalakowie-Chiricahua. [przypis edytorski]
chiromancja — wróżenie z dłoni. [przypis edytorski]
chiromancja — wróżenie z ręki. [przypis edytorski]
chiromancki — dotyczący chiromancji, czyli wróżenia z linii dłoni. [przypis edytorski]
chiromanta — osoba potrafiąca wróżyć z linii papilarnych dłoni. [przypis edytorski]
chiromantka — osoba wróżąca z linii papilarnych. [przypis edytorski]
Chiron a. Chejron (mit. gr.) — centaur (pół koń, pół człowiek), wychowawca Achillesa. [przypis tłumacza]
Chiron (mit. gr.) — znany z mądrości centaur (tj. pół człowiek a pół koń), wychowawca wielu spośród mitologicznych bohaterów. [przypis edytorski]
Chiron (mit. rzym.) — najmądrzejszy z centaurów, istot z ludzkim tułowiem na końskim korpusie, wychowawca wielu herosów, m. in. Achillesa. [przypis edytorski]
chiryja — moneta. [przypis edytorski]
chiton — codzienny strój w staroż. Grecji: prostokąt tkaniny (lnianej, wełnianej itp.) spinany na ramionach i z boku (względnie dwa prostokąty zszyte po bokach i spinane na ramionach); chiton joński był szatą długą, sięgającą do kostek, zaś chiton dorycki krótki, do połowy ud; chiton niekiedy przewiązywano w pasie, względnie pod biustem przez kobiety. [przypis edytorski]
chiton — codzienny strój w starożytnej Grecji: prostokąt płótna spinany na ramionach i z boku. [przypis edytorski]
Chitonem (…) nienaruszone — Iliada, II, 43–47. [przypis redakcyjny]
chiton — rodzaj sukni bez rękawów noszonej w starożytnej Grecji. [przypis edytorski]
chiton — spodnia szata płócienna, dla młodszych wełniana, na kształt koszuli, z otworami na szyję i ramiona. Jest to strój grecki. W wieku VI pod wpływem Jończyków z Azji używa się chitonów fałdzistych, z rękawami, płóciennych i dla młodzieży nieobcisłych. [przypis tłumacza]
chiton — staroż. strój grecki, prostokąt płótna spinany na ramionach i z boku. [przypis edytorski]
chiton — starożytny grecki strój codzienny: luźna szata wkładana bezpośrednio na ciało. [przypis edytorski]
chiton — starożytny strój grecki, prostokąt płótna spinany na ramionach i z boku. [przypis edytorski]
chiton — w staroż. Grecji podstawowy strój codzienny: szata lniana a. wełniana z dwóch prostokątów zszytych po bokach i spinanych na ramionach (tworzyły się w ten sposób krótkie rękawy), długa do kostek (ch. joński) lub krótka do połowy ud (ch. dorycki), niekiedy przewiązywana w pasie a. przez kobiety pod biustem. [przypis edytorski]
chitony a. wielotarczowce (biol.) — gromada morskich mięczaków, u których zauważalna jest jeszcze pierwotna segmentacja, która zaniknęła u pozostałych mięczaków. [przypis edytorski]
Chi troppo s'assottiglia, si scavezza — Petrarka, Canzone, XXII, 48. [przypis tłumacza]
chi va piano, va sano (wł.) — kto idzie powoli, idzie zdrowo. [przypis edytorski]
Chi va piano, va sano! (wł.) — Powoli, ale bezpiecznie! [przypis redakcyjny]
Chiwa — miasto nad rzeką Amu-Darią w Azji Środkowej, dziś na terenie Uzbekistanu, ok. 500 km na wschód od brzegów Morza Kaspijskiego, w latach 1515–1920 stolica państwa, zwanego Chanatem Chiwy, i bogaty ośrodek handlowy; Rosjanie starali się je sobie podporządkować, co udało im się w 1873 r. [przypis edytorski]
Chiwa — miasto nad rzeką Amu-darią w Uzbekistanie w Azji Środkowej. [przypis edytorski]
chiżyna (z ukr.) — chata, chałupa. [przypis edytorski]
chłeptać — wciągać płyn językiem. [przypis edytorski]
Chłodna — ulica w Warszawie, w trakcie okupacji jej część znalazła się w obrębie getta, reszta pozostała po tzw. aryjskiej stronie. W styczniu 1942 nad ulicą zbudowany został drewniany most dla pieszych łączący tzw. małe getto z dużym. Ta kładka przetrwała do wielkiej akcji deportacyjnej latem 1942, dziś upamiętnia ją Kładka Pamięci. [przypis edytorski]
chłodnawe klima — dziś: chłodnawy klimat. [przypis edytorski]
chłodniczek (daw.) — tu: altanka. [przypis edytorski]
chłodnik — altana a. grota; miejsce zacienione. [przypis edytorski]
chłodnik chróściany — altana z gałęzi. [przypis redakcyjny]
chłodnik (daw.) — altana. [przypis edytorski]
chłodnik (daw.) — miejsce zacienione; tu: altana. [przypis edytorski]
chłodnik — rodzaj altany, szałas z gałęzi. [przypis redakcyjny]
chłodnik — tu: altana. [przypis edytorski]
chłodnik — tu: miejsce zacienione. [przypis edytorski]
chłodnik — zacienione, chłodne miejsce; altana. [przypis edytorski]
Chłodząc odkrytą głowę — w A.[autografie] zam. przekreślonego: Kąpiąc w rosie swą głowę. [przypis redakcyjny]
chłonie w siebie — przywłaszcza sobie przywileje. [przypis redakcyjny]
chłopacy — dziś popr. chłopcy. [przypis edytorski]
chłopaki całowały (…) i oglądały — dziś popr. raczej: chłopcy całowali (…) i oglądali. [przypis edytorski]
Chłopaki jak łza, kryształ: jeden za drugiego w ogień — zdania charakterystyczne dla skrótowego stylu Korczaka, czasowniki zostały celowo pominięte, pozostawione domyślności czytelnika. [przypis edytorski]
chłopak kredensowy — usługujący przy stole. [przypis redakcyjny]
chłopak — tu: niewolnik. [przypis tłumacza]
chłopak — tu: służący. [przypis edytorski]
chłopa — za człowieka tu wzięto, nie za kmiecia tylko. [przypis redakcyjny]
chłopca, który z miłości zmazał posąg Wenery uczyniony przez Praksytelesa (…) — por. Valerius Maximus, Factorum et dictorum memorabilium VIII, 11. [przypis tłumacza]
chłopcowi — dziś popr. forma C lp r.m.: chłopcu. [przypis edytorski]
Chłopcy (…) biegały (daw.) — dziś popr. chłopcy biegali. [przypis edytorski]
chłopcy dorosłe (daw. forma) — dziś: chłopcy dorośli. [przypis edytorski]
chłopcy — dziś popr. forma N.lm: chłopcami. [przypis edytorski]
chłopcy krzyczeli na cały głos: „Dodatek nadzwyczajny” — w I połowie XX w. nie istniała jeszcze telewizja ani Internet, wiadomości przekazywane były przez gazety, które sprzedawali na ulicach chłopcy, zwani gazeciarzami. Gazeciarze zachęcali kupujących, wykrzykując głośno tytuły najciekawszych artykułów. Jeżeli po wyjściu gazety z drukarni wydarzyło się coś ważnego, redakcja gazety w pośpiechu przygotowywała dodatkowe wydanie, nazywane dodatkiem nadzwyczajnym, z opisami tych wydarzeń. [przypis edytorski]
chłopcy małe — młodzież skazana w procesie filareckim. [przypis redakcyjny]
Chłopcy więc, uczęszczający do szkół, uczą się ciągle sprawiedliwości — mowa tu o wychowaniu dzieci znakomitszej szlachty, z której rekrutują się generałowie i namiestnicy. Ogół Persów nie odbierał takiego wychowania. [przypis tłumacza]
Chłopcy z Albatrosa — właśc. Pięciu chłopców z Albatrosa (1936), popularna piosenka napisana przez Feliksa Konarskiego. [przypis edytorski]
chłopczyna, co do mnie (…) strzelił — Amor. [przypis edytorski]
Chłopicki, Józef (1771–1854) — polski generał, uczestnik powstania kościuszkowskiego, wojen napoleońskich; pierwszy wódz naczelny (od 3 grudnia 1830) i dyktator powstania listopadowego, 17 stycznia 1831 złożył rezygnację. [przypis edytorski]
Chłopicki, Józef Grzegorz (1771–1854) — generał, walczył w wielu wojnach, m.in. w wojnie polsko-rosyjskiej (1792), powstaniu kościuszkowskim (1794), wojnach napoleońskich. Był wodzem naczelnym powstania listopadowego, przygotował i poprowadził polskie oddziały w wygranej, ale krwawej bitwie pod Grochowem (25.02.1831). [przypis edytorski]
Chłopicki, Józef Grzegorz (1771–1854) — polski generał; walczył m.in. w wojnie polsko-rosyjskiej (1792), w powstaniu kościuszkowskim (1794), w wojnach napoleońskich; w chwili wybuchu powstania listopadowego odmówił dołączenia do powstańców, jednak kilka dni później przyjął zaproponowaną mu funkcję wodza naczelnego. [przypis edytorski]
Chłopicki, Józef Grzegorz (1771–1854) — polski generał; walczył m.in. w wojnie polsko-rosyjskiej (1792), w powstaniu kościuszkowskim (1794), w wojnach napoleońskich; w chwili wybuchu powstania listopadowego odmówił dołączenia do powstańców, jednak kilka dni później 3 grudnia 1830 przyjął zaproponowaną mu funkcję wodza naczelnego i dyktatora, rezygnację złożył już 17 stycznia 1831; przygotował i poprowadził polskie oddziały w wygranej, ale krwawej bitwie pod Grochowem (25 lutego 1831). [przypis edytorski]
chłopięcina (starop.) — chłopię; chłopiec. [przypis redakcyjny]
chłopięcy opiekun — po grecku paidonomos. [przypis tłumacza]
chłopię (daw.) — chłopiec, tu: uczeń. [przypis edytorski]
chłopię małe wisznię do ust kładzie, a długie szydło w prawej ręce ściska — scena ta, czy raczej obrazek zaledwie, była przez badaczy interpretowana metaforycznie: szydło w ręku dziecka ma za chwilę przebić wiśnię, by rozlał się jej krwistoczerwony sok. W ten sposób (ale w dalszych scenach również na inne sposoby) Krasiński pokazuje, że w obozie rewolucji nawet dzieci „bawią się” zabijaniem. Ryciny z okresu rewolucji francuskiej 1789 r. ukazywały np. dzieci „igrające” odciętą głową zgilotynowanej ofiary rewolucji. [przypis edytorski]
chłopięta obnosiły po wsi na Gody — prawdopodobnie chodzi o kolędników, czyli grupę osób, które przebrane chodziły od domu do domu z życzeniami na Nowy Rok w czasie tzw. godów czyli okresie od 25 grudnia do 6 stycznia. [przypis edytorski]
chłopięty (starop. forma) — (z) chłopiętami; z chłopcami. [przypis edytorski]
chłopiec chciał chodzić w sukience (…) jego mamusia myślała, że kompleks — kompleks to w psychologii zbiór wyobrażeń zgrupowanych wokół nieuświadomionej myśli, zwanej jądrem kompleksu. Tu mowa najprawdopodobniej o jednym z opisanych przez Zygmunta Freuda zaburzeń na tle seksualnym. [przypis edytorski]
Chłopiec do bicia — Jakub I i Karol II mieli w dzieciństwie takich „chłopców do bicia”, których karano, gdy książęta nie robili dostatecznych postępów w nauce; dlatego to dla ułatwienia sobie zadania zaopatrzyłem i swego małego księcia w takiego chłopca. [przypis autorski]
chłopiec gdyby z wosku — chłopiec jak z wosku, tj. jak laleczka: zgrabny, gładki, urodziwy. [przypis edytorski]
Chłopiec z Biblią — opowiadanie Tadeusza Borowskiego opublikowane w 1947 r. na łamach „Zeszytów Wrocławskich”. [przypis edytorski]
chłopiec z prowincji — w postaci tej zespolił Żeromski pewne szczegóły z życia Józefa Piłsudskiego i Stanisława Wojciechowskiego. Stanisław Wojciechowski (1869–1953, działacz prawicowego skrzydła PPS), bliski współpracownik Piłsudskiego, po roku 1905 wystąpił z PPS i stał się organizatorem ruchu spółdzielczego. W latach 1918–1919 był ministrem spraw wewnętrznych. Po wojnie zbliżył się do prawicowego stronnictwa chłopskiego „Piast”. W roku 1922 jako kandydat Centrum i PPS wybrany został na prezydenta. Zrzekł się władzy po zamachu majowym Piłsudskiego (1926). [przypis redakcyjny]
chłopów zabitych po roku 61 — w roku 1861 wprowadzono reformę uwłaszczeniową w Imperium Rosyjskim, na mocy której ponad 20 mln chłopów rosyjskich zyskało wolność osobistą: nie mogli już być sprzedawani, kupowani ani karani przez właścicieli ziemskich, choć z powodu obaw władz przed masowym porzucaniem pracy w rolnictwie przypisano chłopów do wspólnot wiejskich, których nie mogli opuszczać. [przypis edytorski]
chłopomani — tu: ruch powstały w gronie studentów Uniwersytetu Kijowskiego, którzy w latach 50. i 60. XIX w., zafascynowani folklorem i codziennym życiem chłopów, dążyli do zbliżenia z ludem. Uważali, że szlachta prawobrzeżnej Ukrainy to spolszczeni Ukraińcy, którzy powinni powrócić do swojego narodu. Opuścili polskie organizacje studenckie i założyli grupę ukraińską. W 1860 wskutek policyjnego raportu zarzucającego im działalność komunistyczną, z powodu szerzenia wśród chłopów „szkodliwych myśli o wolności i równości”, objęci dochodzeniem i szykanami, co zostało nagłośnione przez ros. emigracyjną gazetę rewolucyjną „Kołokoł”. Głównymi przedstawicielami tego ruchu byli Wołodymyr Antonowycz, Tadej Rylski, Pawło Czubynski. [przypis edytorski]
chłoposko (gw.) — chłopisko, chłopaczysko. [przypis edytorski]
chłoposko wielgośne (gw.) — wielki chłop. [przypis edytorski]
chłopowi — dziś popr.: chłopu. [przypis edytorski]
chłop setny, półsiodmy stopy mierzy, a ta go strzepnęła niczym grudkę ziemi ze zapaski. (…) Słyszałam, że mocna, ale żeby aż tak… — Szajnocha w Szkicach historycznych wspomina o wielkiej sile Elżbiety pomorskiej. [przypis autorski]
Chłopskie Stronnictwo Radykalne — polskie lewicowe ugrupowanie polityczne powstałe w listopadzie 1918, działające na terenie republiki tarnobrzeskiej, potem także w powiatach: Mielec, Nisko i Kolbuszowa; w wyborach do parlamentarnych w 1922 zdobyło 4 mandaty poselskie; w 1928 zakończyło działalność. [przypis edytorski]
chłop (starop.) — [tu:] mężczyzna. [przypis redakcyjny]
chłop — tu: mężczyzna, człowiek. [przypis redakcyjny]
chłop — tu: mężczyzna, facet. [przypis edytorski]
chłopu podłemu — Herakles mówi o Eurysteuszu, władcy Myken i Tirynsu, dla którego musiał wykonać dwanaście prac. [przypis edytorski]
chłopu zasię (daw., gw.) — chłopu nic do tego; chłop niech się trzyma z daleka. [przypis edytorski]
Chłop — w tłumaczeniu Leona Ulricha postać ta występuje jako Pajac. [przypis edytorski]
chłopy — dziś popr. forma B.lm: chłopów. [przypis edytorski]
chłopy — dziś popr. forma N. lm: chłopami. [przypis edytorski]
(…) chłopy / Od wszystkich naszych ogromniejsze ciałem — w każdem prawie opisaniu bitwy dodają kronikarze, iż Niemcy przewyższali Litwę wzrostem i siłą; uderzenia ich kopij trudno było wytrzymać. Kiejstut, Narymund, lubo dzielni rycerze, w takich pojedynkach z siodła wysadzeni byli. [przypis autorski]
chłopyśmy — skrócone: chłopy jesteśmy. [przypis edytorski]
chłopy (starop.) — [tu:] mężczyźni. [przypis redakcyjny]
