Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 453 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | dziecięcy | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7218 przypisów.
bicia będzie dosyć — nie powinno zabraknąć chłosty (w oryginale niem.: es an Züchtigungen nicht fehlen soll). [przypis edytorski]
bicorne (ang.) — dwuróg, zwierzę dwurożne. [przypis edytorski]
bicykl — dawny typ roweru o dwóch kołach różniących się wielkością. [przypis edytorski]
bicykl — nazwa pierwszych rowerów. [przypis edytorski]
bicykl — nazwa pierwszych rowerów. [przypis redakcyjny]
Bicz Boży — przydomek, jaki Rzymianie nadali wodzowi Hunów Attyli (zm. 453), twórcy imperium, najgroźniejszemu z przeciwników cesarstwa rzymskiego swojej epoki. [przypis edytorski]
bicz losu pędzi nas do wszechwiedzy, do „genialności”, do strasznej, uspokajającej analizy — [Komentarz autora z Uwag.] Zaręczam np. że każdy z owych poetów, którzy lubią pisać o ewowatości kobiet, jeżeli idzie o jego własną skórę, np. o pozyskanie lub utratę jakiejś żywej kobiety, nie będzie jej traktował jako przedstawicielki rodzaju, lecz jako indywidualność, uwzględni wszystkie okoliczności danego zdarzenia, postąpi praktycznie jak ajent śledczy i przynajmniej w myślach spłaci rzeczywistości dług aż do ostatka, zanim zacznie na tle przebytej awantury dzierzgać filozoficzne i poetyczne arabeski. Jak dalece egoizm, zagrożony praktycznie, domaga się analizy i bezimienności, to mógłbym pokazać na wstrząsających przykładach, ale ograniczę się do drobniutkich, z których każdy pozna, o co mi idzie. Mam znajomego, którego raz na wpół żartem nazwałem niedołęgą, zarzucając mu, że nie umie sobie znaleźć zajęcia, nie poszuka protekcji, nie zdaje egzaminów, nie postąpi tak lub owak. Na to ów znajomy, odrzucając epitet niedołęgi, utrzymywał stanowczo, że to mi się tylko tak na pozór wydaje, w rzeczy samej zaś on nie tylko nie ma sobie nic do zarzucenia, lecz owszem sądzi, iż postępował w miarę możności energicznie. Potem opowiedział mi swoje stosunki, sięgając parę lat wstecz, i przytoczył tyle ważnych, choć na pozór drobnych okoliczności, żem cofnął swój zarzut, może i nie całkiem mylny, ale za ciasny, za ryczałtowy. Inny mój znajomy jest niepunktualnym i niesłownym, ale broń Boże mu to powiedzieć: wpada w gniew i broni się tak wymownie, że musi się uwierzyć, iż on każdym razem ma inny bardzo ważny powód rzekomej niesłowności. Proszę mi też pokazać polityka, który by poczuwał się do nazwy „szowinista” i każdego zarzutu szowinizmu nie potrafił ilustrować po swojemu, wykreślając misterną, obliczoną na milimetry granicę między patriotyzmem a szowinizmem. A w procesach o tzw. sprzedaż przekonań jak często dochodzi rozprawa do bezimiennych atomów, które się odważa na szalce wagi aptekarskiej, a które przecież przez biedny sąd nazwane być muszą! W niedawno odbytym we Lwowie procesie o rozruchy robotnicze, podczas których wojsko użyło broni palnej, doszła rozprawa do takich atomów: żołnierz P. maszerując kopnął jakąś kobietę: przypadkiem? Umyślnie, korzystając z nastroju ogólnego rozjątrzenia? Tu atom. Robotnik S., ujmując się za uderzoną, beszta żołnierza (podobno i policzkuje), aresztują go, robotnicy odbijają, stąd fatalne następstwa. Ale dlaczego ujmuje się? Czy z rycerskości? Z dobrego serca? Czy korzystał z pretekstu, aby dać upust swej awanturniczości (garderoba duszy)? Tu psychologiczny atom, nad którym sąd już nie panuje. A jeżeli poezja jest antycypacją spełnienia najwyższych pragnień praktycznych, jeżeli jest najpraktyczniejszą sztuką i nauką, inżynierią rzeczywistych zamków na lodzie i błękitnych mostów między ludźmi, to w takim razie… [przypis autorski]
biczmi (starop. forma) — zamiast: biczami, porównaj pieśń I, zwr. 63 itp. [przypis redakcyjny]
biczownicy — członkowie bractw religijnych, istniejących w XIII–XV w., praktykujących publiczne biczowanie się jako formę pokuty. [przypis edytorski]
bicz — rodzaj popularnej gry karcianej. [przypis redakcyjny]
biczuje (…) grzech zawiści — O biczu smagającym zawiść i wędzidle, patrz przypisek w pieśni X. [przypis redakcyjny]
bida — bidka, mały wóz, najczęściej dwukołowy, ciągnięty przez jednego konia. [przypis edytorski]
Bi den rôsen er wol mac tandaradei!/ merken wa mir'z houbet lac… — pieśń autorstwa Walthera von der Vogelweide (1170–1230). W przekładzie Leopolda Staffa powyższy fragment brzmi: [Śmiałby się może/ Ktoby czasem/ Przechodził i przystanął tam]/ Zaraz by po różach zgadł/ Tandaradei!/ Mej leżącej głowy ślad. [przypis edytorski]
Bidziński, Stefan — rotmistrz, strażnik koronny, kasztelan sandomierski, zm. 1704. [przypis redakcyjny]
biédna — daw. forma z é (tzw. e pochylonym), tu: wymawianym jak i. [przypis edytorski]
bièdy — wyraz, tworząc rym z „Dorydy”, stanowi przykład dawnej formy z tzw. è pochylonym, wymawianym jak i. [przypis edytorski]
biedactwo (daw.) — biedota, ludzie biedni. [przypis edytorski]
Biedaczek! — Paradnie przypomniany refren Orgona, którego głos i sposób wymowy z pewnością Doryna tu naśladuje. [przypis tłumacza]
bieda — Kitowicz mylnie objaśnia; wyraz pochodzi od łac. biga [tzn. dwukółka]. [przypis redakcyjny]
bieda — tu: trudna sytuacja. [przypis edytorski]
bieda — tu: wóz dwukołowy bez kozła. [przypis edytorski]
Bieda wam, co zowiecie dobre złym a złe dobrym — Iz 5, 20. [przypis edytorski]
biedaż — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż. [przypis edytorski]
bieder (gw.) — bioder. [przypis edytorski]
biedermaierowski — utrzymany w stylu biedermeier: panującym w Niemczech i krajach Europy środkowej i wschodniej w 1 poł. XIX w. stylu meblarstwa i wyposażenia wnętrz, cechującym się wygodą i przytulnością. [przypis edytorski]
biedermeier — styl meblarstwa i wyposażenia wnętrz panujący w Niemczech i krajach Europy środkowej i wschodniej w 1. poł. XIX w., cechujący się wygodą i przytulnością. [przypis edytorski]
biedka — dwukołowy powóz konny bez kozła, czyli siedziska dla osoby powożącej. [przypis edytorski]
biedka — mały dwukołowy powóz konny. [przypis edytorski]
biedka — mały dwukołowy wózek, ciągnięty przez jednego konia. [przypis edytorski]
biedka — mały, dwukołowy wóz. [przypis edytorski]
biedka — środek transportu służący zazwyczaj do przewozu sprzętów wojskowych. [przypis edytorski]
Biedna Panonio — Dzieje węgierskie z tamtych czasów przedstawiają smutny obraz nierządu i nieszczęść domowych. [przypis redakcyjny]
biednej Europie — w mit. gr. królewna Europa została porwana przez Jowisza, który przybrał postać byka (u Kochanowskiego woła). [przypis redakcyjny]
biedne ludzie nie trapi — dziś popr.: biednych ludzi nie trapi. [przypis edytorski]
biednemu człeku — dziś forma C.lp: biednemu człekowi/człowiekowi. [przypis edytorski]
biedne trzy sieroty — trzej starzy lichwiarze, którym Villon poświęcił już aluzje w Legatach (Marcel, Gassouyn i Laurens). [przypis tłumacza]
Biedniażka wy! (z ros.) — biedniaczka; [jaka pani biedna; red. WL]. [przypis autorski]
biedni ludzie, którzy nie mogą sobą pokierować i dlatego są sądzeni — w oryginale gra słów richten: kierować, sądzić. [przypis tłumacza]
biednym jest (gw.) — jestem biedny. [przypis edytorski]
biednym niebożątkom co nic nie mają na tym świecie prócz swego żywota — W oryginale gra słów, oparta na słowie vie i vit, wypada o wiele ostrzej niż w przekładzie. Rabelais wielokrotnie z upodobaniem powraca do tej gry słów, mówiąc o mnichach. [przypis tłumacza]
biedować się — męczyć się. [przypis edytorski]
biedrzeniec — roślina o białych lub różowych kwiatkach, zebranych w formie grona. [przypis edytorski]
biedz — dziś: biec. [przypis edytorski]
biedz — dziś popr. forma bezokol.: biec. [przypis edytorski]
biedzić się (starop.) — trudzić się, męczyć się, trapić się. [przypis edytorski]
biegąc — dziś: biegnąc. [przypis edytorski]
biegąc — dziś popr. forma: biegnąc. [przypis edytorski]
Józef Ignacy Kraszewski, Anafielas, Anafielas. Pieśń III. Witoldowe boje
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
biegący — dziś popr. forma: biegnący. [przypis edytorski]
biegą (daw.) — dziś: biegną; lecą, płyną. [przypis edytorski]
biegą (daw.) — dziś: biegną; płyną. [przypis edytorski]
biegą (daw.) — dziś popr. forma 3.os.lm: biegną. [przypis edytorski]
biegą (daw.) — dziś popr. forma: biegną. [przypis edytorski]
biegą (daw. forma) — dziś: biegną. [przypis edytorski]
biegą — dziś: biegną; lecą, płyną. [przypis edytorski]
biegą — dziś: biegną, lecą, płyną. [przypis edytorski]
biegą — dziś: biegną. [przypis edytorski]
biegą — dziś forma 3. os. lm: biegną. [przypis edytorski]
biegą — dziś forma 3.os.lm: biegną. [przypis edytorski]
biegą — dziś popr.: biegną. [przypis edytorski]
biegą — dziś popr. forma: biegną. [przypis edytorski]
Józef Ignacy Kraszewski, Anafielas, Anafielas. Pieśń III. Witoldowe boje
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Józef Ignacy Kraszewski, Anafielas, Anafielas. Pieśń III. Witoldowe boje
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Józef Ignacy Kraszewski, Anafielas, Anafielas. Pieśń III. Witoldowe boje
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Józef Ignacy Kraszewski, Anafielas, Anafielas. Pieśń III. Witoldowe boje
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
biegą — dziś popr. forma: biegną; tu: uciekają. [przypis edytorski]
biegą (przestarz. forma 3 os. lm) — biegną. [przypis edytorski]
biegać w przegony (daw.) — ścigać się. [przypis edytorski]
biegając chłopięciem — biegając, kiedy byłem małym chłopcem. [przypis edytorski]
biegając (starop. forma) — dziś popr. imiesłów przym. czynny: (ujrzy konia samopas) biegającego. [przypis edytorski]
Biegański — jenerał [Łukasz Biegański (1755–1839); red. WL]. [przypis autorski]
Biegas, Bolesław (1877–1954) — pochodzący z biednej rodziny chłopskiej rzeźbiarz, malarz i dramaturg. [przypis edytorski]
biegę — bieżę, biegnę. [przypis edytorski]
Biegeleisen, Bronisław — dr Biegeleisen w pierwszym artykule swym o Legendzie Młodej Polski, pomieszczonym w lwowskich „Widnokręgach” (Z. VIII z 25 VI 1910), wyraził żal między innymi z tego powodu, że Brzozowski nie korzystał z Bradleya krytyki pragmatyzmu. „Stanowisko jego — pisze tam — w tej kwestii nie byłoby tak chwiejne i niezdecydowane, jak w Legendzie. Uwaga ta skłoniła Brzozowskiego w każdym razie, zdaje się, do zaznajomienia się z cytowanym w artykule dra Biegeleisena dziełem Bradleya, które tenże po polsku fałszywie tytułuje Pozór i rzeczywistość, a o którym wspomnieliśmy już w przypisku do wpisu z dnia 10 XII w Pamiętniku. Z powodu artykułów dra Bron. Biegeleisena o Legendzie w późniejszych zeszytach „Widnokręgów” zapytuje mnie Brzozowski w jednym z listów (29 IX 1910):
„W jaki sposób funkcjonuje głowa Biegeleisena? Dawno nie czytałem rzeczy tak nudnej, zarozumiałej i beztreściowej. Och, miły Boże! Po co ci ludzie zadają sobie tyle trudu; stary Nałkowski odgraża się, że będzie pisał przeciwko Legendzie, ale nie wiem nic na pewno, gdzie i w jakiej formie; teraz mu przeszkadzają Idee”. [red. WL].
[przypis redakcyjny]
Biegeleisen, Bronisław — (patrz przypisek wyżej) wraz z bratem drem Leonem redaguje w tym czasie we Lwowie dwutygodnik „Widnokręgi”, którego kilka zeszytów było Brzozowskiemu znanych. Ton, charakter i kierunek pisma, które zresztą w sierpniu jeszcze drukowało artykuł Brzozowskiego O znaczeniu wychowawczym literatury angielskiej, nie szły widocznie po linii jego postulatów, jak wnosić wolno z uszczypliwej uwagi o założycielach i redaktorach „Widnokręgów”. Pewne zniecierpliwienie okazywane wobec pisma zmieni się niebawem po otrzymaniu jego najbliższych zeszytów w stanowisko wręcz nieprzyjazne głównie z powodu polemiki dra Bronisława Biegeleisena z Ideami, a jeszcze bardziej wskutek artykułów Irzykowskiego, zaczepiających przygodnie tylko, co prawda, i mimochodem nie bez wyrywania ich z całości systemu, zasadnicze poglądy Brzozowskiego na irracjonalny bieg dziejów, na potrzebę zajęcia czynnej postawy wobec świata i konieczność świadomego budowania historycznej płaszczyznv działalności w łonie społecznej organizacji pracy. Szczegóły dotyczące zachowania się Brzozowskiego wobec tych nieszkodliwych zresztą, bo niewchodzących w sedno zagadnienia, ataków na podstawy konstrukcji jego ideologii podajemy poniżej w przypiskach do wpisu z dnia 2 II w Pamiętniku. [red. WL]. [przypis redakcyjny]
Biegeleisen, Henryk (1855–1934) — etnograf, historyk literatury polskiej. [przypis edytorski]
biegła gwiazda chyża (…) nie zerwał się nici — Światłość błogosławionego zbliżyła się do poety od wierzchołka aż do stóp krzyża, nie odrywając się jednak od tegoż krzyża. [przypis redakcyjny]
biegłe [lata] (starop.) — bieżące. [przypis redakcyjny]
Biegłem naprzeciw gońcom hiobowym — nawiązanie do biblijnych posłańców, którzy powiadomili Hioba o nieszczęściach, jakie spadły na jego dom (stąd hiobowa wieść). [przypis edytorski]
biegłość (daw.) — ciekawość. [przypis redakcyjny]
biegłość (starop.) — umiejętność, znajomość rzeczy, wprawa. [przypis edytorski]
biegł w długą — wzdłuż, tj. prosto przed siebie uciekał. [przypis redakcyjny]
Biegł zawód drogi — biegł w zawody o cenną (drogą) rzecz. [przypis redakcyjny]
bieglec (daw.) — przebieglec (por. XXXII 7, w. 5). [przypis redakcyjny]
Biegli (…) ci, których gnała miłość dobrej woli — W tym kręgu ci się czyszczą, którzy za życia ziemskiego nie dosyć żarliwie za pierwszym dobrem gonili. Lenistwo ducha czyszczą przez szybkość, z jaką ten krąg oczyszczenia przebiegają. [przypis redakcyjny]
biegli — ludzie znający się na rzeczy, mający wiedzę i doświadczenie w jakimś przedmiocie. [przypis edytorski]
biegnąć — dziś popr. forma bezokolicznika: biec. [przypis redakcyjny]
biegną z wszystkich krańców świata — Samo sumienie grzesznika popędza go do zasłużonej kary, a jeśli w nim bodziec sumienia nie jest dość silny, wysokie przewidzenie nastręcza Charona, który leniwych wiosłem do ich kaźni zapędza. [przypis redakcyjny]
bieguna północnego i południowego, punktów ziemi nieznanych dotąd — to jest wówczas, gdy Jules Verne pisał tę powieść. [przypis redakcyjny]
biegun (daw.) — koń. [przypis edytorski]
biegun (daw.) — koń, wierzchowiec. [przypis edytorski]
biegun (daw.) — [tu:] włóczęga, tułacz. [przypis redakcyjny]
biegun (daw.) — zbieg, uciekinier. [przypis edytorski]
biegun — dziś popr.: biegacz. [przypis edytorski]
biegun — koń. [przypis edytorski]
biegun — miejsce na kuli ziemskiej najbardziej oddalone od równika; tu oznacza najzimniejsze miejsce na ziemi. [przypis redakcyjny]
biegun (starop.) — włóczęga, tułacz. [przypis redakcyjny]
biegun — tu: koń. [przypis edytorski]
biegun — tu: koń, wierzchowiec. [przypis edytorski]
biegun — tu: ten, który biega, goni, gna. [przypis edytorski]
Bielany — miejscowość oddalona o 5 km na północ od Warszawy z kościołem Kamedułów (założonym w r. 1639). Od czasów Jana Kazimierza w Lasku Bielańskim odbywały się odpusty w dzień Zielonych Świątek, stąd tradycje późniejszych „majówek” w Lasku Bielańskim. [przypis redakcyjny]
Bielany — [wówczas] miejscowość w sąsiedztwie Warszawy; [obecnie dzielnica miasta]. [przypis redakcyjny]
Bielecki, Stefan Bartłomiej (1908–1944) — ps. „Druh”, „Witold Ostrowski”, „Czesław”; absolwent Wydziału Inżynierii Wodnej Politechniki Warszawskiej, inżynier hydrotechnik, właściciel firmy budowlanej; uczestnik kampanii wrześniowej, oficer Sztabu Głównego Tajnej Armii Polskiej; aresztowany we wrześniu 1940, 5 kwietnia 1941 wywieziony do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, skąd zbiegł 16 maja 1942 r.; zaangażowany w organizację organizacji dywersyjnej „Wachlarz”, od 1942 r. działał w kontrwywiadzie w Oddziale II Komendy Głównej Armii Krajowej; uczestnik powstania warszawskiego, ranny 2 sierpnia, zm. 5 września 1944 r. [przypis edytorski]
Biel, fr. Lac de Bienne, niem. Bielersee — jezioro w zach. Szwajcarii. Największym miastem nad jego brzegami jest dwujęzyczne Bienne (Biel). [przypis edytorski]
bieli — dziś popr. forma: biali. [przypis edytorski]
