Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 454 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | polityczny | portugalski | potocznie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | rzymski | staropolskie | teatralny | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7237 przypisów.
Avenarius, Richard Heinrich Ludwig (1843–1896) — filozof niem., jeden z twórców (obok E. Macha) empiriokrytycyzmu (tzw. drugiego pozytywizmu), postulującego konieczność usunięcia z nauki pojęć subiektywnych, wartościujących, apriorycznych i metafizycznych (takich jak np. dusza, jaźń, ale także np. atom), ograniczenie jej do opisu „czystego doświadczenia”, do ekonomicznego, tj. skrótowego zapisu zjawisk. [przypis edytorski]
Avenue Road — historyczna ulica w Londynie, znana z wysokich cen posesji. [przypis edytorski]
Averroès et l'Averroïsme — znane dzieło Renana (1852). [red. WL]. [przypis redakcyjny]
Averroës — Ibn Rożd, ur. w Kordowie 1126, zm. 1198. Ważniejsze dzieła filozoficzne: Tehafot al Tehafot, tj. destructio destructionis philisophiae Algazelis, Quaesita in libros logicae Aristotelis, Epistola de connexione intelectus abstracti curu homine, De animae beatitudine, De substantia orbis, Commentaria et introductiones in omnes libros Aristotelis. [przypis autorski]
aversionem belli (łac.) — rozerwanie sił nieprzyjacielskich. [przypis redakcyjny]
aversionem (łac. forma B.) — odwrócenie; tu: rozerwanie sił nieprzyjacielskich. [przypis redakcyjny]
Ave (…) salutant! (łac.) — Witaj, cezarze, władco! Idący na śmierć pozdrawiają cię! — zwyczajowy zwrot, którym gladiatorzy witali cesarza. [przypis edytorski]
aves (…) putamus (łac.) — „Mniemamy, że pewne ptaki rodzą się na to tylko, aby służyły augurom do wróżby” (Cicero, De natura deorum, II, 1; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
Ave, stella… (łac.) — Witaj, gwiazdo… (odniesienie do tytułu Maryi jako przewodniczki i opiekunki żeglarzy: Stella Maris, tj. Gwiazda Morza). [przypis edytorski]
Ave triumphator! (łac.) — Witaj, triumfatorze. [przypis edytorski]
Ave, właśc. Ave Maria (łac.) — Zdrowaś Mario a. Pozdrowienie anielskie, modlitwa za wstawiennictwem Marii, Matki Jezusa. [przypis edytorski]
Ave — Zdrowaś! pozdrowienie anielskie. [przypis redakcyjny]
avez-vous beaucoup d'enfantis, monsieur (fr.) — pan ma dużo dzieci, panie… [przypis edytorski]
avez-vous entendu (fr.) — słyszeliście państwo. [przypis edytorski]
Avez vous une embarcation disponible? (fr.) — Czy macie dostępną łódź? [przypis edytorski]
Avicenna (980–1037) — perski lekarz i filozof, autor kilkuset dzieł naukowych, przez wieki uznawany za jeden z największych autorytetów. [przypis edytorski]
Avicenna — Abu Ali el-Hoséin Ibn Abd Allah Ibn Sinà, ur. 980 r. po Chr., w Kharmaiten, w prowincji Bokhara; studiował teologię, medycynę i filozofię; nauczał, medycyny i filozofii w Ispahan; był lekarzem przybocznym książąt perskich; um. 1036/37 w Hamadan. Ważniejsze dzieła: Schifa (Sufficientiae), Ratunek (Nadjât), Księga wskazówek i napomnień, Przewodnik mądrości, Uwagi o filozofii, Źródła mądrości, Logika, O podziałach nauk, Traktaty o duszy. Prócz tego pisał Avicenna dzieła z zakresu medycyny (Kanon), alchemii, muzyki, astronomii, oraz komentarze do niektórych dzieł Arystotelesa. [przypis autorski]
Avida (…) virtus (łac.) — „Niebezpieczeństwa łaknie zawdy cnota” (Seneca [Minor], De providentia, 4; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
Avignon — w latach 1378–1408 w Awinionie rezydowali antypapieże. [przypis edytorski]
Avilion — tak w oryginale oraz w Le Morte d'Arthur (1485) Thomasa Malory'ego; zwykle Avalon (m.in. Insula Avallonis w Historia Regum Britanniae z ok. 1136): mityczna wyspa, na którą został zabrany śmiertelnie ranny w bitwie król Artur. W Le Morte d'Arthur Avalon jest dwukrotnie nazywany wyspą, zaś w scenie pożegnania rannego Artura mowa o dolinie Avalon, mimo że król zostaje tam zabrany na łodzi odpływającej na morze. [przypis edytorski]
a vindici manu Dei (łac.) — od mściwej ręki Boga. [przypis redakcyjny]
Avisa o senhor, que tenho chegado! (port.) — Daj panu znać, że przyszedłem! [przypis autorski]
a vista a. a prima vista (wł.: pierwszy raz widząc) — od razu, bez wcześniejszego przygotowania; w muzyce: o odegraniu lub odśpiewaniu utworu, którego nuty wykonawca widzi po raz pierwszy. [przypis edytorski]
aviti sanguinis ultor (łac.) — mściciel krwi dziada. [przypis edytorski]
avocare et ad societatem (łac.) — odciągnąć i do przyłączenia się. [przypis redakcyjny]
Avocat Patelin — nieśmiertelna farsa średniowiecznej literatury francuskiej. [przypis tłumacza]
„A voice from Saint Helena” p. O'Meara — Głos ze świętej Heleny. O'Meara był to chirurg marynarki angielskiej, który towarzyszył Napoleonowi na tę wyspę. [przypis tłumacza]
avoyers — avoyer był w pewnych kantonach Szwajcarii (Lucerna, Berno, Solura) najwyższym urzędnikiem, stojącym na czele władzy wykonawczej i sądownictwa. [przypis redakcyjny]
Avril 1664 — ujmujemy datę na tem miejscu w nawias, gdyż znajduje się ona właściwie na końcu listu przed krótkiem PS., gdzie ją też powtarzamy. [przypis redakcyjny]
avventuriere — tu: przygodny żołnierz. [przypis redakcyjny]
Awalowie, co za herb twardą skałę mają — „skała” oznacza tu Iskię, niegdyś posiadłość Awalów. [przypis redakcyjny]
Awalowie — margrabiowie Franciszek z Peskary i Alfons z Wastu, z rodu d'Awalo. [przypis redakcyjny]
A wam, koneć (z ukr.) — A z wami koniec. [przypis edytorski]
Awandżyk — być może ob. Aşağıtavla, wioska w Turcji, ok. 20 km na wsch. od Doğubayazıt (dawnego Bajazyd). [przypis edytorski]
awangarda krakowska — grupa literacka działająca w latach 1922–1927 przy czasopiśmie „Zwrotnica”, prowadzonym przez Tadeusza Peipera, pomysłodawcy hasła „Miasto. Masa. Maszyna” i autora manifestu pod tym tytułem. Obok niego grupę tworzyli Jan Brzękowski, Jalu Kurek, Julian Przyboś i Adam Ważyk. [przypis edytorski]
awangarda krakowska — grupa literacka działająca w latach 1922–1927 przy czasopiśmie „Zwrotnica”, prowadzonym przez Tadeusza Peipera, pomysłodawcy hasła „Miasto. Masa. Maszyna” i autora manifestu pod tym tytułem. Obok niego grupę tworzyli Jan Brzękowski, Jalu Kurek, Julian Przyboś i Adam Ważyk. [przypis edytorski]
awangarda — straż przednia, oddział maszerujący przed siłami głównymi. [przypis edytorski]
awangarda — straż przednia. [przypis edytorski]
Awangarda właśc. Awangarda Krakowska — grupa literacka, aktywna w latach 1922–1927, działająca przy krakowskim czasopiśmie „Zwrotnica”. [przypis edytorski]
awangarda — z fr. dosł.: straż przednia, oddział maszerujący przed siłami głównymi. [przypis edytorski]
awania (daw.) — afront, zniewaga, wyrządzona przykrość. [przypis edytorski]
awania (z fr. avanie) — afront, zniewaga, wyrządzona przykrość. [przypis edytorski]
awanport — przedporcie, reda; wysunięta część portu właściwego, osłonięta falochronami, służąca jako chwilowe schronienie statków np. przed burzą. [przypis edytorski]
awanpost (daw.) — wysunięta ku nieprzyjacielowi placówka ubezpieczająca. [przypis edytorski]
awanse — grzeczności, szczególne względy. [przypis edytorski]
awanse — otrzymanie wyższej rangi lub urzędu, tu: osiągnięcia, sukcesy. [przypis redakcyjny]
awansować się (z fr. avancer: posuwać się naprzód, robić postępy) — tu: posuwać się, dążyć do czegoś. [przypis edytorski]
awantaż (daw., z fr.) — korzyść. [przypis edytorski]
awantaż (z fr.) — pożytek, korzyść. [przypis redakcyjny]
awanti (z wł. avanti) — naprzód. [przypis edytorski]
awantura arabska (książk.) — niecodzienne, nieprawdopodobne zamieszanie. [przypis edytorski]
awantura arabska — niecodzienne, niespodziewane i niepotrzebne zdarzenie, rozdmuchana sztucznie afera. [przypis edytorski]
awantura (daw.) — niezwykłe zdarzenie. [przypis edytorski]
awantura (daw.) — przygoda. [przypis edytorski]
awantura (daw.) — tu: przygoda. [przypis edytorski]
awantura — tu: (daw.) przygoda. [przypis edytorski]
awanturnik (daw.) — poszukiwacz przygód. [przypis edytorski]
awantury — tu: przygody. [przypis edytorski]
awaria — uszkodzenie. [przypis autorski]
Awarowie — lud koczowniczy należący do grupy ałtajskiej, w VI w. znad granicy Chin przeszedł do Europy, docierając na tereny dzisiejszych Węgier, skąd prowadził wyprawy łupieskie głównie przeciw Bizancjum; w IX w. pokonani przez Franków Awarowie znikli z kart dziejów. [przypis edytorski]
awarycja (z łac.) — skąpstwo. [przypis redakcyjny]
Awarysz — Abarys, mędrzec scytyjski, dlatego obyczajem Scytów „powściągliwy”, prostego sposobu życia, nieprzyjaciel zbytków, żyjący podług jednych w czasie oblężenia Troi, podług drugich za panowania Krezusa, dostał w darze od Apollina strzałę lotną, na której odbywał powietrzne podróże, zbierając zewsząd pożyteczne dla ziomków wiadomości: „jak pszczółka w ul znosi nektary znalezione po drodze”. [przypis redakcyjny]
A was wszystkich tu proszę… — celowe przełamanie iluzji scenicznej; Plautus każe często swoim aktorom, dla wywołania efektu komicznego, komunikować się z publicznością i w najrozmaitszy sposób wypadać z roli, i to nie tylko wtedy, gdy aktor mówi monolog, ale nawet w ciągu rozmowy z innymi osobami sztuki. Tak np. w Punijczyku (w. 550 i nast.) młodzieniec, chcąc wywieść w pole stręczyciela, sprowadza „adwokatów” i chce im cały swój plan wyjaśnić, gdy ci nagle mu przerywają: „My już o tym wszystkim wiemy. Tu o widzów chodzi,/ Dla nich przecież gra się tutaj tę oto komedię./ Ich więc raczej poobjaśniaj, żeby zrozumieli/ Twoją rolę. O nas nie dbaj. My już wszystko wiemy:/ Myśmy przecież razem z tobą wszyscy się uczyli,/ Żeby wiedzieć, jak ci mamy w roli odpowiadać!”. [przypis tłumacza]
awatar a. awatara — tu: w mitologii hinduskiej wcielenie boga, który zstępuje na ziemię pod postacią zwierzęcia, człowieka lub hybrydy obu. [przypis edytorski]
awatar (sanskr. avatara) — w hinduizmie: wcielenie bóstwa, zjawiającego się na ziemi w postaci śmiertelnej. [przypis edytorski]
awatar — w hinduskiej filozofii wcielenie bóstwa. [przypis redakcyjny]
awatar (z sanskr.) — ponowne wcielenie boga albo przodka. [przypis redakcyjny]
awenturyn — minerał: rzadka, czerwona lub zielona odmiana kwarcu. [przypis edytorski]
Awentyn — jedno ze wzgórz, na których położony jest Rzym. [przypis edytorski]
awerna — ogień piekielny. [przypis redakcyjny]
Awern — jezioro w południowych Włoszech, gdzie miał być wstęp do podziemia, podziemie samo, piekło. [przypis redakcyjny]
Awern — jezioro w połud. Włoszech, gdzie według mniemania było zejście do podziemia; podziemie samo, piekło. [przypis redakcyjny]
awernowy (daw.) — piekielny. [przypis redakcyjny]
Awern — piekło. [przypis redakcyjny]
Awern — podziemie, piekło. [przypis redakcyjny]
Awern — tu: piekło. [przypis edytorski]
Awerroes (1126–1198) — własc. Ibn Rushd; filozof, teolog, lekarz, prawnik, polityk i matematyk arabski z Kordoby, zwolennik filozofii Arystotelesa. [przypis edytorski]
Awerroes, właśc. Ibn Ruszd a. Abu al-Walid Muhammad ibn Ahmad ibn Muhammad ibn Ahmad ibn Ahmad ibn Ruszd (1126–1198) — arabski prawnik, lekarz i filozof z Kordoby, najważniejszy przedstawiciel filozofii arabskiej na Zachodzie; za jego pośrednictwem zachodni uczeni poznali większość dzieł Arystotelesa, których był wybitnym komentatorem. [przypis edytorski]
Awerroes, właśc. Ibn Ruszd; Abu al-Walid Muhammad ibn Ahmad ibn Muhammad ibn Ahmad ibn Ahmad ibn Ruszd (1126–1198) — arabski prawnik, lekarz i filozof z Kordoby, komentator Arystotelesa, najważniejszy przedstawiciel filozofii arabskiej na Zachodzie; za jego pośrednictwem zachodni uczeni poznali większość dzieł Arystotelesa. [przypis edytorski]
awersja — niechęć. [przypis edytorski]
awersja — odraza. [przypis edytorski]
awersja — odwrócenie, rozerwanie. [przypis redakcyjny]
awersja (z łac.) — tu: odwrócenie. [przypis redakcyjny]
awersja (z łac.) — tu: zniechęcenie, odwrócenie się ku czemu innemu wskutek rozczarowania. [przypis edytorski]
Aweryla — ang. Averil, rzadkie imię żeńskie, noszone m.in. (w postaci Everilda) przez anglo-saksońską świętą z VII w. [przypis edytorski]
Awesta — święta księga mająca według podania zawierać objawienie Zaratustry; pochodzi prawdopodobnie z VI w p.n.e. [przypis redakcyjny]
Awesta — święta księga zawierająca teksty religijne wyznawców zaratusztrianizmu (zoroastryzmu), religii irańskiej, której charakterystyczną cechą jest wiara w istnienie dwóch walczących ze sobą pierwiastków: dobra (światła) i zła (ciemności), oraz kult ognia. [przypis edytorski]
awfull (ang.) — okropny, straszny. [przypis edytorski]
Aw (hebr.) — piąty miesiąc kalendarza żydowskiego, przypadający w lipcu i sierpniu. W dziewiątym dniu miesiąca Aw obchodzone jest święto Tisza b'Aw, rocznica zburzenia Świątyni jerozolimskiej. [przypis edytorski]
Awicenna (908–1036) — słynny arabski lekarz i filozof. [przypis tłumacza]
A widząc znowu te fale cofnięte od brzegu, te trzciny pochylone w jedną stronę i zmrok ponury — [Komentarz autora z Uwag.] Zapewne mało kto przypomni sobie, że to Strumieński wmówił w nią to wrażenie [rozdział VII „Obraz, który Strumieński teraz pokazał, był pierwej pominięty tak przez niego, jak i przez Olę. Przedstawiał skaliste wybrzeże nad jakąś wodą, ogromnie puste i smutne (…)”]. [przypis autorski]
A więc ci umrą; każdy ma swój znaczek — mowa o przygotowaniu tzw. list proskrypcyjnych, zawierających nazwiska osób skazanych na wyjęcie spod prawa, w konsekwencji czego każdy mógł taką osobę bezkarnie zabić; zginął w ten sposób m. in. Cyceron. [przypis edytorski]
A więc dalej, proszę — wzywa Filokomazjum, by rozpoczęła swą rolę, ale udaje, że słowa te są niby dalszą częścią rozmowy ze Sceledrusem. [przypis tłumacza]
A więc scena chrztu i otrzeźwienia Męża z pokus szatańskich odbywają się równocześnie. [przypis redakcyjny]
A więc, sługo Boży, w którego imię wznoszą się te modły, ziść śluby sług twoich błagalne! Za pacholę wyjednaj pacholę; za udane wyjednaj prawdziwe; niech otrzymają cieleśne w zamian za przynoszone w darze kruszcowe — w oryg. kronice łacińskiej jest to czterowiersz. [przypis edytorski]
a większość dla innych — Tj. nieprzewidzianych prawem. [przypis tłumacza]
A wiecież — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: A czy wiecie. [przypis edytorski]
a wielu się wstydzą — dziś popr. składnia: a wielu się wstydzi. [przypis edytorski]
a wiesz to (gw.) — a czy wiesz. [przypis edytorski]
Awila — miasto w Kastylii (w Hiszpanii). [przypis redakcyjny]
