Przypisy

łączek — od: łęk; wierzchnie wygięcie kulbaki. [przypis redakcyjny]

łączek — zdrobnienie od: łęk; drewniany szkielet siodła. [przypis redakcyjny]

łączycie równianki — Wijecie pączki, bukiety kwiatów. Równianka właściwie znaczy słomkę, kwiatek. [przypis redakcyjny]

łągiew — drążek podtrzymujący drabinę wozu, luśnia. [przypis redakcyjny]

łąka nieprzepasiona — łąka nie do wypasienia. [przypis redakcyjny]

łątka (daw.) — lalka, marionetka. [przypis redakcyjny]

łabęć (daw.) — łabędź. [przypis redakcyjny]

łabęci — dziś popr.: łabędzi. [przypis redakcyjny]

łaciasto — w łatach. [przypis redakcyjny]

łacinników — rzymsko-katolików. [przypis redakcyjny]

Łacinnik — Włoch. [przypis redakcyjny]

łacniej rzec — łatwiej mówić. [przypis redakcyjny]

łacno (daw.) — łatwo. [przypis redakcyjny]

łacno — dawniej: łatwo, nietrudno. [przypis redakcyjny]

łacno — łatwo. [przypis redakcyjny]

łacno (starop.) — bez trudu, łatwo. [przypis redakcyjny]

łacno (starop.) — łatwo. [przypis redakcyjny]

ładną jedną Abisynkę, za którą dawano już 1000 fr. — pod wpływem księcia-podróżnika Pückler-Muskau, który w czasie podróży na Wschód kupił sobie Abisynkę Machhubah i z nią się ożenił, Słowacki nosił się również z zamiarem kupienia niewolnicy abisyńskiej. [przypis redakcyjny]

ład waszych żywiołów — To jest: ziemię. [przypis redakcyjny]

Ładyżyn — miasto na Ukrainie przy ujściu Sielnicy do Bohu. [przypis redakcyjny]

łagiew (daw.; z łac. lagena, gr. lagynos) — naczynie do przechowywania i transportowania płynów; mogło być ceramiczne, drewniane, metalowe lub skórzane; rzemieślnik wyrabiający takie naczynia zwany był łagiewnikiem. [przypis redakcyjny]

łagodniejsza ziemia — mniej ubita, niebrukowana, mniej twarda. [przypis redakcyjny]

łagodność — Zob. Przyp. do Tw. 59. [przypis redakcyjny]

łagodności (starop.) — słodycze, powaby. [przypis redakcyjny]

łajać (daw.) — złorzeczyć. [przypis redakcyjny]

łakoci — w wyd. I i II: „łakocie”. [przypis redakcyjny]

łakomy (daw.) — pożądliwy, chciwy. [przypis redakcyjny]

łakomy — tu skąpiec, chciwiec. [przypis redakcyjny]

łamca przysiąg, wiary (daw.) — krzywoprzysięzca, wiarołomca; por. kłamca. [przypis redakcyjny]

Łamią się rosłe trawy, krzą chwasty — krzą (stary wyraz): kruszą. [przypis redakcyjny]

łańcuszkami — kajdanami. [przypis redakcyjny]

Łańcut — miasto w województwie podkarpackim, położone na wschód od Rzeszowa; niegdyś należało do hetmana Lubomirskiego, tu od XV wieku wznosił się zamek. [przypis redakcyjny]

łanie — tu przen.: piękne kobiety. [przypis redakcyjny]

łapać się szeliny (starop.) — [łapać się] gałęzi, krzaków nadbrzeżnych, ratując się z upadku w wodę. [przypis redakcyjny]

łapciuch — obdartus. [przypis redakcyjny]

łapes capes — szybko, znienacka; wyrażenie powstałe przez dodanie do polskiego zwrotu „łap cap” końcówki właściwej językowi jidisz, którym posługiwali się Żydzi polscy. [przypis redakcyjny]

łaska (starop.) — miłość. [przypis redakcyjny]

łaski godne — godne serdeczności, życzliwości, miłości. [przypis redakcyjny]

Łaski (trzy Gracje) były służebnicami Wenus i Apollina. [przypis redakcyjny]

Łaszcz Tuczapski, Samuel herbu Prawdzic (1588–1649) — strażnik wielki koronny, awanturnik, 236 razy skazany na banicję za najazdy na sąsiadów, ułaskawiony za zasługi wojenne. [przypis redakcyjny]

łaszt — dawna miara towarów sypkich, równa około 3840 l. [przypis redakcyjny]

łaszt — miara Gdańska w przedaży pszenicy 20 do 30 korcy wynosząca. [przypis redakcyjny]

łatwie (daw.) — dziś: łatwo. [przypis redakcyjny]

Łatwiej szaloną Wisłę nakierować (starop.) — w oryginale: volubil' onda presso Caridi. [przypis redakcyjny]

Łatwo jest wprowadzić ten system w stanie rycerskim, jeżeli będzie się przestrzegało, by jego członkowie posuwali się wszędzie stopniami… — Mably nie rozwija projektu zmiany systemu wojskowego. Uważa on, że dotychczasowa stopa wojska koronnego (50 000) powinna Polsce wystarczyć. Radzi tylko nadać temu wojsku lepszą organizację, wyćwiczyć je i udyscyplinować według współczesnych wzorów. Poza tym stałym wojskiem powinno się utrzymać pospolite ruszenie szlachty, ale należy znieść ograniczenia czasu służby w razie powołania, należy szlachtę do tej służby przygotować, kształcić ją wojskowo, przyzwyczajać do karności wojskowej, odbywać co roku przeglądy i ćwiczenia pod kierunkiem wojewodów i kasztelanów. [przypis redakcyjny]

ławnik — w miastach lokowanych na prawie niemieckim był obierany spośród rajców i sprawował m. in. władzę sądowniczą na czele sądu wójtowskiego wraz z ławnikami, którzy mieli prawo sprzeciwu wobec jego wniosków; sądom tym w mieście podlegały ważniejsze sprawy cywilne i kryminalne. [przypis redakcyjny]

Łazienki — znany park warszawski w południowej części miasta, ulubione miejsce przechadzek. Nazwa pochodzi od pałacu z końca XVII wieku, przeznaczonego początkowo na łazienki. Pałac został całkowicie przebudowany w stylu klasycznym za czasów Stanisława Augusta. Wypalony przez Niemców po powstaniu warszawskim, został odrestaurowany i udostępniony zwiedzającym. [przypis redakcyjny]

łęgoński traktat — 31 lipca 1666. [przypis redakcyjny]

Łęgonice — wieś nad Pilicą k. Nowego Miasta. [przypis redakcyjny]

Łęka — wieś nad Wisłą w pobliżu Nowego Miasta Korczyna. [przypis redakcyjny]

łęk — łuk, wierzchnie wygięcie kulbaki; tu rodzaj siodła. [przypis redakcyjny]

łęk — podwyższona część siodła z przodu a. z tyłu, kula. [przypis redakcyjny]

łęk — przednia część siodła. [przypis redakcyjny]

łęk — przednia lub tylna, zwykle podwyższona część siodła. [przypis redakcyjny]

łęk — przednia, podwyższona część siodła. [przypis redakcyjny]

łęk — tu ogólnie: siodło. [przypis redakcyjny]

łepskość — od łeb; łebskość, dzielność. [przypis redakcyjny]

łódź płynąc widziała — [daw. forma imiesłowu] zamiast: płynącą. [przypis redakcyjny]

łót a. lut (niem. Loth) — część 1/12 funta. [przypis redakcyjny]

Łodzią Piotrową sterować — To znaczy: Kościołem. [przypis redakcyjny]

Łodzia, herb — Łódź złota o czterech deskach w polu czerwonym, jakby po krwi nieprzyjacielskiej płynąca, bez żaglów i masztu, na wzór barki zrobiona; w hełmie pawie pióra z wyobrażeniem podobnejże łodzi. Jedni aż do czasów żeglugi po złote runo początek tego herbu chcą odnosić, inni go widzą w użytej na pieniądzach rzymskich łodzi, ci z Czech do Polski ją wprowadzają, owi z Danii; to wszakże pewną jest rzeczą, że do najstarożytniejszych herbów polskich należy, i kiedy w najdawniejszych świątyń murach w Gnieźnie, Krakowie, Trzemesznie, Wrocławiu, dawnym obyczajem na tablicach kamiennych umieszczone herby, snać obecnych dobroczyńców kościoła, wśród jaśniejących Toporów, Jastrzębców i Łodzie spostrzegamy. Szczycili się tym klejnotem, że innych pominę: Baranowscy, Bnińscy, Broccy, Czarnieccy, Górkowie, Górscy, Iwanowscy, Kobylińscy, Kossowscy, Łabęccy, Moszyńscy, Opalińscy, Ordęgowie, Ponińscy, Powodowscy, Rogalińscy, Rzeczyccy, Śmigielscy, Smogorzewscy, Sulkowscy, Tomiccy, Wyganowscy i Zakrzewscy. [przypis redakcyjny]

łodzie czernią na wodzie — zam. czernią się. [przypis redakcyjny]

łogosz (starop., z węg. lógós) — koń obok wprzężony; łagoszem spięte cztery jednoroszcze: [wprzęgnięte] wpobocz. [przypis redakcyjny]

łojek — bielidło, maść do twarzy. [przypis redakcyjny]

łokieć — dawna miara długości, łokieć warszawski — ok. 58 cm. [przypis redakcyjny]

łokieć — dawna miara długości. [przypis redakcyjny]

łomać źrebięcia — por. II 50: każdy „łamie” przed czasem źrebię, nim dorośnie (przysłowie). [przypis redakcyjny]

łom — tu: łamanie. [przypis redakcyjny]

łoński (starop.) — przeszłoroczny. [przypis redakcyjny]

łono (łac. sinus) — zatoka. [przypis redakcyjny]

łono. [przypis redakcyjny]

łono — (sinus) [tu:] zatoka. [przypis redakcyjny]

łono (z łac. sinus) — zatoka. [przypis redakcyjny]

łopian — ziele z szerokim liściem, głuszące pożyteczniejsze rośliny. [przypis redakcyjny]

łoś — [tu:] łosoś. [przypis redakcyjny]

Łosice — miasteczko w powiecie konstantynowskim (woj. lubelskie). [przypis redakcyjny]

łosza — samica łosia, klempa. [przypis redakcyjny]

łotoć — rodzaj kaczeńca. [przypis redakcyjny]

łotrowskie (starop.) — po łotrowsku. [przypis redakcyjny]

łowczyna (daw. forma) — łowczyni, myśliwa. [przypis redakcyjny]

Łowicz — miasto nad Bzurą ok. 80 km. od Warszawy w kier. na Sochaczew. [przypis redakcyjny]

łożna choroba — tyfus. [przypis redakcyjny]

łożów — dziś popr. forma D. lm: łóż; łoże — podstawa działa. [przypis redakcyjny]

łoza — rodzaj krzewu z rodziny wierzbowatych; wierzba szara. [przypis redakcyjny]

łozina — gałązki wierzbowe; często bywają używane do wyplatania różnych sprzętów (koszyków, mebli itp.). [przypis redakcyjny]

łub drewniany — twarda skóra drzewa; tutaj: obkładka drewniana. [przypis redakcyjny]

łubianych — zrobionych z łubu, czyli twardej kory; tu: sanki z budką lubianą. [przypis redakcyjny]

łubie — pokrywa łuku. [przypis redakcyjny]

łubka — kawałek kory. [przypis redakcyjny]

Łubnie — miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencja książąt Wiśniowieckich. [przypis redakcyjny]

Łucja — [imię] Lucia [od:] lux a luce [łac.]: łaska oświecająca. [przypis redakcyjny]

Łucja — Św. Łucja, męczenniczka rodem z Syrakuzy, w średnich wiekach odbierała cześć powszechną we Włoszech jako patronka ślepych i chorujących na oczy. Tu wyobraża ją poeta jako szafarkę światła i wiary oświecającej wątpliwości rozumowe i ciemności sumienia. [przypis redakcyjny]

Łucja — symbol oświecenia łaską bożą. [przypis redakcyjny]

„Łucja z Lamermooru” (1835) — opera Donizettiego (1797–1848). [przypis redakcyjny]

łuczyć (starop.) — trafiać, ugadzać, dosięgać; [strzelać z łuku]. [przypis redakcyjny]

łudarka (starop.) — zwodnica; [oszustka]. [przypis redakcyjny]

Ługa — rzeka w Rosji o długości 353 km, płynąca przez obwód leningradzki i nowogrodzki. [przypis redakcyjny]

łuk dawny Tella — z którego bohater szwajcarski zestrzelił jabłko z głowy syna. [przypis redakcyjny]

Łunna — wieś w pobliżu Grodna, znana Orzeszkowej z pobytu wakacyjnego. [przypis redakcyjny]

łupaki — drobne monety. [przypis redakcyjny]