Przypisy

mecyja (jid. meccije, hebr. mecia: osobliwość) — w języku polskim zwykle występuje w liczbie mnogiej: mecyje - coś nadzwyczajnego, przysmak. Również używane w wyrażeniu „Wielkie mecyje”, wówczas w znaczeniu: „nic wielkiego”, „wielkie mi rzeczy”. [przypis edytorski]

mecyja — osobliwość, przysmak. [przypis edytorski]

meczet niebieski (…) wzniesiony przez szacha Alego — w rzeczywistości Błękitny Meczet został wzniesiony w 1465 przez turkmeńskiego władcę Dżahanszaha, w 1780 został zniszczony przez trzęsienie ziemi, ocalało tylko monumentalne wejście; zupełnie inną budowlą jest tzw. Meczet Aliszaha (lub Alego Szaha), zwany też Łukiem Aliszaha, pochodzący z lat 1318–1339, z czasów panowania z mongolskiej dynastii Ilchanidów, który pierwotnie miał się składać meczetu, przylegających bibliotek, rozległego dziedzińca i mauzoleum, jednak zawalenie się głównego sklepienia przerwało budowę, a w XIX w. został przekształcony w miejski fort z dobudowanymi obiektami wojskowymi. [przypis edytorski]

meczet Omara (pot.) — popr.: Kopuła na Skale, położona na Wzgórzu Świątynnym w Jerozolimie, jeden z najlepiej znanych punktów orientacyjnych miasta. Nie jest meczetem, lecz jednym z trzech najważniejszych muzułmańskich sanktuariów. Meczet Omara to faktycznie inna budowla, położona w dzielnicy chrześcijańskiej, w pobliżu Bazyliki Grobu Świętego. [przypis edytorski]

meczet Szach — bardziej znany pod nazwą meczet al-Nabi (Masdżed al-Nabi, meczet Proroka) lub Masdżed-e Soltani (meczet Królewski). [przypis edytorski]

medaile d'or (fr.) — złoty medal. [przypis edytorski]

medalion — ozdobne, owalne pudełeczko z miniaturą lub inną pamiątką w środku. [przypis edytorski]

medal oczakowski — ros. odznaczenie wojskowe ustanowione przez Katarzynę II za udział w zdobyciu w 1788 tureckiej twierdzy Oczakow. [przypis edytorski]

Medea — córka króla Kolchidy, czarodziejka; pomogła Jazonowi zdobyć złote runo i poślubiła go, kiedy jednak Jazon porzucił ją dla królewny korynckiej, Kreuzy, czarami zgubiła swą rywalkę i zabiła własne dzieci. [przypis edytorski]

Medea (mit. gr.) — córka króla Kolchidy, która zakochała się w Jazonie i pomogła mu w zdobyciu złotego runa. Następnie uciekła z Grekami, porywawszy swego brata Absyrta, którego zamordowała i, chcąc zatrzymać pogoń ojca, wrzucała poćwiartowane zwłoki w morze. [przypis edytorski]

Medea (mit. gr.) — córka króla Kolchidy, pomogła Jazonowi w zdobyciu złotego runa. Uciekła z Grekami, porywając swego brata Absyrta, którego następnie zamordowała i — aby zatrzymać pogoń ojca — wrzucała poćwiartowane zwłoki w morze. [przypis edytorski]

Medea (mit. gr.) — córka króla Kolchidy, pomogła Jazonowi w zdobyciu złotego runa. Uciekła z Grekami, porywając swego brata Absyrta, którego następnie zamordowała i — aby zatrzymać pogoń ojca — wrzucała poćwiartowane zwłoki w morze. [przypis edytorski]

Medea (mit. gr.) — czarodziejka, córka króla Kolchidy, zakochana w Jazonie, pomogła mu zdobyć złotego runo, po czym uciekła z nim i została jego żoną; na prośbę Jazona swoimi czarami przywróciła młodość jego ojcu Ajzonowi (łac. Aeson). [przypis edytorski]

Medea (mit. gr.) — czarodziejka, żona Jazona. [przypis edytorski]

Medea (mit. gr.) — królewna Kolchidy, czarodziejka i dzieciobójczyni. [przypis edytorski]

Medea (mit. gr.) — mściwa i okrutna czarodziejka, żona Jazona; porzucona przez niego na rzecz Kreuzy, zabiła dzieci swoje i Jazona. [przypis edytorski]

Medea (mit. gr.) — żona Jazona, morderczyni rywalki i własnych synów. [przypis edytorski]

Medea (mit. gr.) — żona Jazona, morderczyni rywalki i własnych synów. [przypis edytorski]

mediacja — pośrednictwo. [przypis edytorski]

mediacja — pośredniczenie w sporze, pośrednictwo, działanie pośrednie; rozumiana jako zapośredniczenie jest jedną z podstawowych kategorii dialektyki Hegla. [przypis edytorski]

Media — kraina hist. w ob. zachodnim Iranie. [przypis edytorski]

Media — państwo utworzone przez plemiona medyjskie na terenach obecnego zachodniego Iranu w VII w. p.n.e., w połowie VI w. p.n.e pokonane przez Persów. [przypis edytorski]

mediatyzowany (hist.) — pozbawiony praw udzielnych (w związku z wcieleniem księstwa do większego państwa). [przypis edytorski]

mediatyzowany — pozbawiony praw udzielnych. [przypis edytorski]

Medinilla, Baltasar Elisio de (1585–1620) — hiszpański poeta, przyjaciel dramatopisarza Lope de Vegi; urodził i zmarł w Toledo; niekiedy mylony ze współczesnym mu poetą Pedro (de) Medina Medinillą (zm. 1621), również z Toledo. [przypis edytorski]

mediolańska katedra — gotycki kościół katedralny w Mediolanie, największy kościół we Włoszech, trzeci z największych w Europie; jego budowa zaczęła się w 1386, została zakończona w epoce Napoleona, ostatnie detale ukończono w 1965. [przypis edytorski]

Mediolanie — dla zachowania rytmu wiersza, należy wymawiać jak wyraz pięciosylabowy: Medyjolanie. [przypis edytorski]

Mediolan — miasto i gmina w płn. Włoszech, stolica prowincji Mediolan i regionu Lombardia. [przypis edytorski]

Mediolanu — dla zachowania rytmu wiersza, należy wymawiać jak wyraz pięciosylabowy: Medyjolanu. [przypis edytorski]

Medio tu tutissimus ibis (łac.) — idź najbezpieczniej: środkiem. [przypis edytorski]

meditatio generis futuri (łac.) — rozmyślanie nad przyszłym gatunkiem. [przypis edytorski]

medium eruendae veritatis (łac.) — środek wydobywający prawdę. [przypis edytorski]

medium — osoba pośrednicząca w rozmowie z duchami a. przywołująca je. [przypis edytorski]

Medowie — lud indoeuropejski zamieszkujący w starożytności płn.-zach. Iran; w 616–609 p.n.e. w sojuszu z Babilończykami zniszczyli dominujące w regionie państwo asyryjskie i ustanowili imperium sięgające doliny rz. Kizilirmak w ob. Turcji; kilkadziesiąt lat później zostali pokonani przez spokrewnionych z nimi Persów pod wodzą Cyrusa II Wielkiego i już nigdy nie odzyskali niezależności; wg jednej z hipotez współcześni Kurdowie są potomkami Medów. [przypis edytorski]

Medowie — lud zamieszkujący w starożytności płn.-zach. Iran. [przypis edytorski]

medski — dziś popr.: medyjski. [przypis edytorski]

Medskim — dziś: medyjskim, należącym do Medów, starożytnego ludu z płn.-zach. Iranu, który pokonał Asyryjczyków i utworzył potężne imperium, trwające od 614 do 549 p.n.e., pokonane przez Cyrusa II Wielkiego, założyciela imperium perskiego. [przypis edytorski]

Meduza (mit. gr.) — jedna z trzech Gorgon, zmieniająca spojrzeniem w kamień. [przypis edytorski]

Meduza (mit. gr.) — jedna z trzech sióstr Gorgon, miała na głowie węże zamiast włosów, a jej wzrok mógł przemienić w kamień tego, kto na nią spojrzał. [przypis edytorski]

Meduza (mit. gr.) — jedna z trzech sióstr Gorgon; potwór ze skrzydłami, ostrymi kłami i szponami oraz wężami zamiast włosów, którego spojrzenie obracało ludzi w kamień; na tarczy bogini Ateny znajdowała się głowa Gorgony, ofiarowana jej przez Perseusza w podziękowaniu za pomoc przy pokonaniu potwora. [przypis edytorski]

Meduza (mit. gr.) — kobieta, która swoim spojrzeniem zamieniała ludzi w kamień, miała węże zamiast włosów. Została pokonana przez Perseusza, który odciął jej głowę, która następnie została umieszczona na tarczy Zeusa. [przypis edytorski]

Meduza (mit. gr.) — najmłodsza i najgroźniejsza z trzech Gorgon, potworów o wężowych włosach i ostrych szponach, jej wzrok zamieniał w kamień. [przypis edytorski]

Meduza (mit. gr.) — najmłodsza i najstraszniejsza z trzech Gorgon, zabijająca spojrzeniem. [przypis edytorski]

Meduza (mit. gr.) — stwór, którego spojrzenie zamieniało w kamień. [przypis edytorski]

Meduza — najmłodsza i najstraszniejsza z trzech Gorgon, zabijająca spojrzeniem. [przypis edytorski]

Meduza — w mitologii greckiej jedna z trzech potwornych sióstr, Gorgon, której spojrzenie zamieniało wszystko co żywe w kamień. [przypis edytorski]

Medycejskie gwiazdy gasną blade / I tylko Wenus (…) goreje. — planeta Wenus pojawia się nad horyzontem niedługo przed wschodem Słońca (stąd określenie: gwiazda poranna) i jest znacznie jaśniejsza od każdej z gwiazd nocnego nieba. Podobnie zachód Wenus następuje niedługo po zachodzie Słońca (stąd: gwiazda wieczorna). Galileusz, obserwując przez teleskop tarczę tej planety, odkrył w 1610 fazy Wenus, podobne do faz Księżyca, zjawisko, które dowodzi, że Wenus okrąża Słońce (a nie Ziemię). [przypis edytorski]

Medycejskie gwiazdy — odkryte przez siebie w 1604 cztery księżyce Jowisza Galileusz nazwał gwiazdami medycejskimi, na cześć rodu Medyceuszów. [przypis edytorski]

Medyceusze — florencki ród kupiecki i bankierski, od 1532 książęcy; od 1434 jego członkowie rządzili Florencją, która w 1569 stała się stolicą Wielkiego Księstwa Toskanii; odegrali wielką rolę kulturalną i polityczną. [przypis edytorski]

medyk (daw. i gw. żart.) — mądrala; por.: medytować. [przypis edytorski]

medytacja (przestarz., z łac.) — myślenie, namyślanie się. [przypis edytorski]

medytować (przestarz., z łac.) — myśleć, rozmyślać. [przypis edytorski]

meeting (ang.) — zgromadzenie wielu osób w miejscu publicznym; wiec. [przypis edytorski]

Mefisto a. Mefistofeles — imię diabła często pojawiające się w literaturze, m.in. w Fauście Goethego. [przypis edytorski]

Mefisto a. Mefistofeles — postać diabła z Fausta Goethego. [przypis edytorski]

Mefistofeles — diabeł, postać literacka m. in. z Fausta J.W. Goethego. [przypis edytorski]

Mefistofeles — diabeł, postać z dramatu Faust Goethego. [przypis edytorski]

Mefistofeles — imię diabła często pojawiające się w literaturze, m.in. w Fauście Goethego. [przypis edytorski]

Mefistofeles — imię diabła często pojawiające się w literaturze. [przypis edytorski]

Mefistofeles (z hebr.) — popularne w literaturze imię diabła. [przypis edytorski]

Mefistofel — Mefistofeles, książę piekieł, diabeł. [przypis edytorski]

Mefistofelowy — należący do Mefistofelesa (jedno z tradycyjnych imion diabła). [przypis edytorski]

Mefisto (…) Kłaniam uniżenie (…) — Dla Krasińskiego pozostawanie pod wpływem szatana wiąże się z brnięciem w kłamstwo: z niemożnością rozpoznania prawdy, co w ujęciu autora (zarówno w Nie-Boskiej komedii, jak w Irydionie) stanowi rodzaj tragicznego uwikłania duszy bohatera i jest związane z działaniem Fatum. [przypis edytorski]

Mefisto — zapewne pierwszy, najbardziej znany z czterech Walców Mefisto, utworów fortepianowych skomponowanych przez Franza Liszta (1811–1886). [przypis edytorski]

mefityczny (z łac. mephiticus) — duszący, cuchnący. [przypis edytorski]

Mefostofil a. Mefostofeles — diabeł, uosobienie sprytu. [przypis edytorski]

megaloman — człowiek mający wybujałe, przesadne przekonanie o własnej wartości. [przypis edytorski]

megalomania — mania wielkości. [przypis edytorski]

megalomania —wybujałe, przesadne przekonanie o własnej wartości. [przypis edytorski]

Megapenthes — nieprawy syn Menelaosa. [przypis edytorski]

Megara — miasto nad Zat. Sarońską, na zach. od Aten. [przypis edytorski]

Megara — miasto nad Zat. Sarońską, ok. 40 km na zach. od Aten. [przypis edytorski]

Megara — miasto na Przesmyku Korynckim. [przypis edytorski]

Megara (mit. gr.) — córka Kreona, władcy Teb, żona Heraklesa. [przypis edytorski]

Megarejczycy z Sycylii — z miasta Megara Hyblaja, kolonii we wschodniej Sycylii, na północ od Syrakuz, założonej w 728 p.n.e. przez osadników z doryckiej Megary na Przesmyku Korynckim. [przypis edytorski]

Megary — tu: osada dorycka na płn. od Syrakuz; kolonia Megary w Attyce. [przypis edytorski]

Megaspileon (gr. Μέγα Σπήλαιο, Mega Spilaio) — klasztor grecki, częściowo wbudowany w skałę, założony w IV w.; miejsce pielgrzymkowe; podczas wojny o niepodległość Grecji stanowił ośrodek oporu wobec Turków i choć był wielokrotnie atakowany, nigdy nie został zdobyty. [przypis edytorski]

megaterium, Megatherium (paleont.) — rodzaj wymarłego olbrzymiego naziemnego leniwca, żyjącego w Ameryce Płd. i Środkowej od 5,3 mln do 11 tys. lat temu; skamieniałości megaterium jako pierwszy opisał i zrekonstruował zwierzę jako leniwca fr. uczony Cuvier w 1796; megaterium i inne wielkie wymarłe ssaki były popularne w społeczeństwie aż do odkrycia dinozaurów kilkadziesiąt lat później. [przypis edytorski]

Megatherium (paleont.) — rodzaj olbrzymiego naziemnego leniwca, żyjący w Ameryce Płd. i Środkowej 5,3 mln–11 tys. lat temu. [przypis edytorski]

Megatherium (paleont.) — rodzaj wymarłego olbrzymiego naziemnego leniwca, żyjącego w Ameryce Płd. i Środkowej od 5,3 mln do 11 tys. lat temu; skamieniałości megaterium jako pierwszy opisał i zrekonstruował zwierzę jako leniwca fr. uczony Cuvier w 1796; megaterium i inne wielkie wymarłe ssaki były popularne w społeczeństwie aż do odkrycia dinozaurów kilkadziesiąt lat później. [przypis edytorski]

Megera a. Megiera (mit.gr.) — imię jednej z Erynii (w mit. rzym. Furii), bogiń zemsty, które były wykonawczyniami kary, szczególnie za zbrodnie popełnione przeciwko członkom własnej rodziny, stanowiły uosobienie wyrzutów sumienia. [przypis edytorski]

megera a. megiera — tu: złośliwa, swarliwa osoba płci żeńskiej. [przypis edytorski]

Megera (mit. gr.) — imię jednej z Erynii (w mit. rzym. Furii), bogiń zemsty; pot. kobieta kłótliwa i złośliwa, sekutnica. [przypis edytorski]

Megera (mit. gr.) — jedna z Erynii, bogiń zemsty. [przypis edytorski]

Meges — król Epejów z Elidy, syn Fyleusa. [przypis edytorski]

megiera (daw.) — okrutna, mściwa kobieta. [przypis edytorski]

megiera — kobieta despotyczna, kłótliwa i złośliwa; od imienia jednej z Erynii, bogiń zemsty w mit. greckiej. [przypis edytorski]

megiera (pot.) — kobieta kłótliwa i złośliwa; od imienia jednej z erynii, bogiń zemsty w mit. gr. [przypis edytorski]

megiera (pot.) — kobieta kłótliwa i złośliwa. [przypis edytorski]

megiera — tu: demoniczna, despotyczna kobieta, od imienia jednej z erynii, bogiń zemsty w mit. gr. [przypis edytorski]

Megilat Ester (hebr.) — Księga Estery; jedna z ksiąg Biblii. [przypis edytorski]

mego Bartka pod Gravelotte — mowa o bohaterze noweli Sienkiewicza Bartek zwycięzca, prostym chłopie, który zostaje wcielony do pruskiego wojska i wyróżnia się w bitwie pod Gravelotte (podczas wojny francusko-pruskiej). [przypis edytorski]

mego ostatniego pobytu na Kujawach — chodzi o pobyt w lutym 1927 r.; Przybyszewski odwiedził jeszcze rodzinne strony w listopadzie tego roku; 23 listopada 1927 r. zmarł w Jarontach na anewryzm serca. [przypis edytorski]

mego własnego artykułu „O nową sztukę” — w „Życiu” nr 6 z 1899 r. (cytaty niedokładne). [przypis edytorski]

me (gw.) — mnie. [przypis edytorski]

mehentys (z tur.) — inżynier. [przypis edytorski]

mehercle a. mehercule (łac.) — na Herkulesa! [przypis edytorski]

mehercule (łac.) — na Herkulesa! [przypis edytorski]

Meier-Graefe, Julius (1867–1935) — niem. pisarz i historyk sztuki, wydawca almanachu literackiego „Pan”. [przypis edytorski]

Meilhac, Henri (1831–1897) — francuski dramaturg i librecista; autor m.in. komedii Le Mari de la débutante (Mąż debiutantki, 1879). [przypis edytorski]