Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | czasownik | czeski | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 114737 przypisów.
Sejm Czteroletni — sejm walny zwołany 6 października 1788, obradujący do 29 maja 1792; uchwalił m.in. Konstytucję 3 maja, znacząco zmieniającą ustrój Rzeczpospolitej. [przypis edytorski]
sejmiech — dziś popr. forma Msc.lm: sejmach. [przypis edytorski]
sejm konwokacyjny — zwoływany w okresie bezkrólewia sejm poprzedzający wolną elekcję; ustalano na nim termin i miejsce elekcji, a także kandydatów, spośród których miano wybierać nowego władcę i pacta conventa mające obowiązywać króla. Pierwszy sejm konwokacyjny odbył się w 1573 r. po śmierci Zygmunta Augusta. [przypis edytorski]
Sejmowym marszałkom, gdy Sejm jest zgromadzony, raporta oddawać będą — te słowa usunięto w wydaniu z 1816 r. [przypis edytorski]
sejm pod Herodem obierany — sejm powstańczy i emigracyjny, obierany w Polsce znajdującej się pod panowaniem cara Mikołaja I. [przypis edytorski]
sejm — sejm polski, zorganizowany w czasie powstania listopadowego 1830–1831, jego członkowie wyemigrowali po powstaniu do Francji, Niemiec itp. [przypis edytorski]
Sejm Ustawodawczy — jednoizbowy organ parlamentarny wybrany dla uchwalenia konstytucji II Rzeczypospolitej, powołany na podstawie dekretu z 28 listopada 1918, wyłoniony w wyborach, które odbyły się 26 stycznia 1919, działający na posiedzeniach od 10 lutego 1919 do 27 listopada 1922. [przypis edytorski]
Sejm Ustawodawczy — pierwszy sejm w II Rzeczypospolitej, powołany w celu uchwalenia konstytucji, funkcjonujący w latach 1919–1922; w jego składzie znalazło się znalazło się osiem posłanek. [przypis edytorski]
sejsmograf — urządzenie, które rejestruje drgania powierzchni Ziemi podczas wstrząsów sejsmicznych. [przypis edytorski]
sejzyng a. sejzing, — krótka (o dł. 0,5–1,5 m) linka zakończona zaplecionym uchem, służąca do związywania zrzuconych żaglów przy drzewcach, wiązania bucht (ułożonych zwojów) grubej liny itp. [przypis edytorski]
sekatura (daw.) — nękanie, prześladowanie kogoś. [przypis edytorski]
sekatura — dokuczanie, łajanie. [przypis edytorski]
sekatura — tu: sekowanie, dokuczanie słabszym. [przypis edytorski]
sekatura (z wł.) — szykana, nękanie, prześladowanie. [przypis edytorski]
Sekcja Baretti — nazwa szkoły. [przypis edytorski]
sekcja — tu: szkoła. [przypis edytorski]
sekcjonować (daw., z łac. sectio, krojenie) — wykonywać operację chirurgiczną lub sekcję zwłok. [przypis edytorski]
sekcjonować (daw., z łac. sectio: krojenie) — wykonywać operację chirurgiczną lub sekcję zwłok. [przypis edytorski]
Sekeletu (ok. 1835–1863) — król Makololów (od ok. 1851) w ob. zach. Zambii. [przypis edytorski]
seki-demiseki — wina wytrawne i półwytrawne (fr. sec oraz demi-sec). [przypis edytorski]
seklius — gubrys jūroje netoli kranto. [przypis edytorski]
sekować (wł. seccare) — dręczyć, nękać, prześladować, dokuczać komuś. [przypis edytorski]
sekować (z wł.) — dręczyć, nękać, prześladować, dokuczać komuś. [przypis edytorski]
sekrecja (daw.) — wydzielina. [przypis edytorski]
sekrecja — wydzielina. [przypis edytorski]
sekrecja (z łac.) — wydzielanie. [przypis edytorski]
sekreta (daw.) — dziś popr. lm: sekrety. [przypis edytorski]
sekreta — dziś popr. forma B. lm: sekrety. [przypis edytorski]
sekreta — dziś popr.: sekrety. [przypis edytorski]
sekreta — dziś: sekrety. [przypis edytorski]
sekretarzów — dziś popr.: sekretarzy. [przypis edytorski]
sekretarzyk — biurko z nadbudówką zawierającą szufladki. [przypis edytorski]
sekretarzyk — biurko z umieszczonym na jego blacie elementem zawierającym szufladki. [przypis edytorski]
sekretarzyk — mebel przypominający biurko, z kompletem szufladek ustawionych na blacie. [przypis edytorski]
sekretnemi — daw. forma N. i Msc. lm przymiotników r.ż. i r.n.; dziś tożsama z r.m.: sekretnymi. [przypis edytorski]
sekstans — przyrząd nawigacyjny. [przypis edytorski]
sekstant — przyrząd nawigacyjny do pomiaru wysokości ciał niebieskich nad horyzontem, używany także do pomiaru kątów poziomych i pionowych pomiędzy obiektami widocznymi na Ziemi. [przypis edytorski]
sekstant — przyrząd stosowany w żeglarstwie i astronomii, służący do mierzenia wysokości (kąta wzniesienia) ciał niebieskich nad horyzontem, a także kątów poziomych i pionowych pomiędzy obiektami widocznymi na powierzchni ziemi. [przypis edytorski]
sekstern — tu: zeszyt (ogólnie: sześciokrotnie złożony arkusz papieru). [przypis edytorski]
Sekstus Pompejusz (75–35 p.n.e.) — rzymski dowódca, młodszy syn Pompejusza Wielkiego (członka I triumwiratu, pokonanego przez Juliusza Cezara w wojnie domowej); przeciwnik Juliusza Cezara, później walczył z II triumwiratem, od 42 p.n.e. dzięki potężnej flocie kontrolując Sycylię. [przypis edytorski]
Sekstus Pompejusz (75–35 p.n.e.) — rzymski dowódca, młodszy syn Pompejusza Wielkiego (członka I triumwiratu, pokonanego przez Juliusza Cezara w wojnie domowej); przeciwnik Juliusza Cezara, później walczył z II triumwiratem. [przypis edytorski]
Sekstus Tarkwiniusz — wg tradycji syn ostatniego króla rzymskiego pochodzenia etruskiego, Tarkwiniusza Pysznego; goszcząc krewniaka, zgwałcił jego żonę Lukrecję, która popełniła samobójstwo, co stało się przyczyną powstania, wypędzenia króla z Rzymu i ustanowienia republiki (509 p.n.e.); zob. Liwiusz Od założenia Miasta I 57–50. [przypis edytorski]
sekstyna — strofa sześciowersowa. [przypis edytorski]
seksus (łac. sexus) — płeć. [przypis edytorski]
sekta Alego — szyicki nurt islamu, powstały w wyniku sporu o sukcesję po śmierci Mahometa; za jego prawowitych następców szyicki uznają jedynie członków jego rodziny, potomków Alego ibn Abi Taliba i córki proroka, Fatimy; szyizm dominuje w Iranie (dawna Persja), Iraku i Azerbejdżanie. [przypis edytorski]
sektant — sekciarz; członek grupy odcinającej się od ogółu. [przypis edytorski]
sektarz (daw.) — członek sekty. [przypis edytorski]
sektarz — siekciarz, heretyk. [przypis edytorski]
sektųs — trump.: sektųsi. [przypis edytorski]
sekt (z niem.) — wino musujące. [przypis edytorski]
sekularny — tu: występujący raz na stulecie. [przypis edytorski]
Sekulase Kulorum — fonetycznie zapisane, z odmiennym podziałem na wyrazy, łac. secula seculorum: wieki wieków; wyrażenie używane podczas mszy katolickiej w obrządku łacińskim. [przypis edytorski]
Sekulum — Jahrhundert. [przypis edytorski]
sekundant — pełnomocnik w trakcie pojedynku, wybierany przez każdego z uczestników. [przypis edytorski]
sekundant — świadek osoby biorącej udział w pojedynku. [przypis edytorski]
sekundant (z łac.) — pośrednik i świadek uczestnika pojedynku; przed walką ustalał jej warunki z sekundantem przeciwnika i pilnował ich przestrzegania, m.in. w przypadku pojedynku na broń palną odmierzał krokami ustaloną odległość, w jakiej mają stanąć uczestnicy, żeby do siebie strzelać. [przypis edytorski]
sekundować (z łac.) — pomagać, towarzyszyć. [przypis edytorski]
sekundować (z łac. secundare) — wspierać, pomagać; wtórować. [przypis edytorski]
sekundować (z łac. secundo, secundare) — pomagać, towarzyszyć; ochraniać, bronić. [przypis edytorski]
Sekwana — rzeka w płn. Francji, przepływająca przez Paryż. [przypis edytorski]
sekwestrator — urzędnik dokonujący sekwestracji, egzekucji zaległych podatków. [przypis edytorski]
sekwestr (daw.) — konfiskata majątku. [przypis edytorski]
sekwestr — konfiskata majątku. [przypis edytorski]
sekwestr — zajęcie majątku na rzecz państwa. [przypis edytorski]
sekwestr — zajęcie majątku w celu zapewnienia realizacji dochodzonego roszczenia. [przypis edytorski]
sełedec a. osełedec — noszony przez Kozaków kosmyk włosów na czubku ogolonej głowy. [przypis edytorski]
seł (gw.) — szedł. [przypis edytorski]
seło — wieś. [przypis edytorski]
seladon — dziś popr.: celadon: sentymentalny, wierny kochanek; od imienia Celadona, bohatera popularnej sielankowej powieści-rzeki Astrea (1607–1627) Honoriusza d'Urfé. [przypis edytorski]
Seladon — uosobienie sentymentalnego kochanka; bohater sielankowej powieści-rzeki Astrea Honoriusza d'Urfé, publikowanej w latach 1607–1627 i cieszącej się szaloną popularnością; za życia autor wydał trzy części, a po jego śmierci w 1625 r., na podstawie pozostawionych przez niego notatek do ciągu dalszego Balthazar Baro i Pierre Boitel dopisali kolejne trzy. [przypis edytorski]
selam (tur.) — witaj (formuła powitania). [przypis edytorski]
Selangor — stan w Malezji. [przypis edytorski]
Selbstdasein (niem.: Selbst: jaźń; selbst: samo w sobie; dasein: bycie tu, tu-bycie) — bycie samo w sobie; nie do końca jasne odwołanie do terminu z zakresu fenomenologii: dasein, oznaczającego w filozofii Jaspersa „byt w sobie”, czyste istnienie (którego przeciwieństwem jest egzystencja, otwarta na autentyczne bycie), zaś w filozofii Heideggera odwrotnie, oznaczającego sposób przejawiania się rzeczy (byt; którego przeciwieństwem jest fenomen w sensie ścisłym, sein: bycie, jako zasada istnienia rzeczy). [przypis edytorski]
Selbstlob stinkt (niem.) — samolub cuchnie. [przypis edytorski]
seledyn, kolor seledynowy — kolor bladozielony. [przypis edytorski]
Selene (mit. gr.) — bogini i personifikacja księżyca. [przypis edytorski]
Selene (mit. gr.) — bogini księżyca. [przypis edytorski]
Selene (mit. gr.) — bogini Księżyca. [przypis edytorski]
selenit — kamień księżycowy o specyficznym połysku. [przypis edytorski]
selenit — połyskliwa odmiana gipsu, nazwana od gr. Selene (księżyc). [przypis edytorski]
selera — dziś słowo „seler” jest rodzaju męskiego. [przypis edytorski]
self-acting (ang.) — właśc. self-acting spinning mule, automatyczna przędzarka mulejowa, opatentowana przez Richarda Robertsa w 1825. [przypis edytorski]
self-acting mule — właśc. self-acting spinning mule, automatyczna przędzarka mulejowa, opatentowana przez Richarda Robertsa w 1825. [przypis edytorski]
selfaktor — rodzaj przędzarki (tzw. wózkowej) używanej do wytwarzania przędzy gł. z wełny. [przypis edytorski]
selfaktor — rodzaj wózkowej maszyny do przędzenia. [przypis edytorski]
self-government (ang.) — samorząd, autonomia. [przypis edytorski]
self-made man (ang.) — człowiek, który sam wszystko osiągnął, własną pracą doszedł do majątku. [przypis edytorski]
self-made-man (ang.) — człowiek, który sam wszystko osiągnął, własną pracą doszedł do majątku. [przypis edytorski]
Self-preservation is the first law of nature (ang.) — Samoobrona jest pierwszym prawem natury. [przypis edytorski]
Selimbria — staroż. greckie miasto w Tracji, na europejskim wybrzeżu Propontydy (morza Marmara); ob. Silivri w Turcji, w prowincji Stambuł. [przypis edytorski]
Selin — Selinus, miasto na Sycylii. [przypis edytorski]
Selizeta — bohaterka dramatu Aglawena i Selizeta Maurice'a Maeterlincka z 1896 r. [przypis edytorski]
Selkirk, Aleksander, właśc. Alexander Selcraig (1676–1721) — szkocki żeglarz i korsarz, który spędził samotnie cztery lata na bezludnej wyspie niewielkiego archipelagu Juan Fernández na Oceanie Spokojnym; jego losy były inspiracją dla Daniela Defoe do napisania książki o Robinsonie Cruzoe. [przypis edytorski]
Selkit — egipska bogini-skorpion, broniąca przed jadowitymi żądłami skorpionów i ukąszeniami węży oraz lecząca zatrute rany. Przedstawiana jako kobieta ze skorpionem na głowie lub jako skorpion. Obok Izydy, Neftydy i Neit, jedna z czterech bogiń strażniczek sarkofagu. [przypis edytorski]
sella curulis (łac.) — krzesło kurulne, składany taboret o wygiętych, nożycowych nogach; w starożytnym Rzymie przysługiwało królom, a w okresie republiki wyższym urzędnikom. [przypis edytorski]
Sellheim, Hugo (1871–1936) — niemiecki ginekolog i położnik, badał możliwości opracowania chemicznego testu ciążowego i sposobu ustalania ojcostwa, zaproponował szereg zmian w operacjach ginekologicznych, wniósł znaczący wkład w edukację na temat seksualności, antykoncepcji i porodu. Tu mowa o jego pracy z 1878 na temat zachowań dwóch wykastrowanych kogutów. [przypis edytorski]
Sellon, Jean-François (1707–1790) — dyplomata z Genewy, ambasador we Francji w latach 1749-1764. [przypis edytorski]
Sellowie — mieszkańcy Dydony. Niemycie nóg i spanie na gołej ziemi były związane z kultem Zeusa. [przypis edytorski]
selva selvagia (wł.) — dziki las; wyrażenie użyte w początkowych wersach Boskiej Komedii Dantego. [przypis edytorski]
selwaser a. serwaser — kwas azotowy. [przypis edytorski]
