Przypisy

potomki — dziś popr. forma N. lm: potomkami. [przypis edytorski]

potomki — dziś: potomkowie. [przypis edytorski]

potomkowie Deukaliona — ludzie; Deukalion (mit. gr.): syn Prometeusza, król Tesalii, wraz z żoną Pyrrą zostali jako jedyni sprawiedliwi ocaleni w czasie potopu zesłanego przez Zeusa, aby wytępić plemię ludzkie stworzone przez Prometeusza z ziemi; po potopie Deukalion i Pyrra, niby zasiewając pole, rzucali za siebie kamienie, z których powstało nowe plemię ludzi. [przypis edytorski]

potomstwo jego jest Legion — wyrażenie pochodzące od biblijnego wspólnego imienia grupy demonów, które opętały jednego człowieka (Mk 5,9; Łk 8,30); znaczenie: jego potomstwo jest bardzo liczne. [przypis edytorski]

po tom szedł — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: po to szedłem. [przypis edytorski]

potomu (ros.) — dlatego. [przypis edytorski]

Potop — powieść Henryka Sienkiewicza; tytuł odnosi się do potopu szwedzkiego, tj. najazdu wojsk szwedzkich na Polskę w XVII w. [przypis edytorski]

potpan (z ang. potcompanion) — kuchcik. [przypis edytorski]

potpourri (fr.) — dosł. bigos; całość złożona z różnorodnych elementów (np. wiązanka utworów muzycznych). [przypis edytorski]

potpourri (fr.) — tu: zgrabna kompilacja fragmentów muzycznych. [przypis edytorski]

pot-pourri (fr., z hiszp. olla potrida: potrawa składająca się z różnych gatunków mięs i warzyw) — utwór muzyczny złożony z fragmentów znanych melodii, najczęściej arii operowych. [przypis edytorski]

potrącać się (daw.) — zawadzać o coś. [przypis edytorski]

potrącić o jakiś przedmiot — dziś popr.: potrącić jakiś przedmiot. [przypis edytorski]

potrącić —tu: poruszyć. [przypis edytorski]

potrącił — w oryg. niem. stieß (…) weg: odepchnął, popchnął. [przypis edytorski]

potrachtuj (białorus.) — poczęstuj. [przypis edytorski]

potrafić — utrafić, celnie trafić, wcelować. [przypis edytorski]

potrafię być dyskretnym — dziś: potrafię być dyskretny. [przypis edytorski]

potrafiż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy potrafi. [przypis edytorski]

potrafiż — potrafi–że; czy potrafi. [przypis edytorski]

potraktować (tu daw.) — poczęstować. [przypis edytorski]

potraw (daw.) — trawa, odrastająca po skoszeniu. [przypis edytorski]

potraw — siano z drugich sianokosów. [przypis edytorski]

potraw — trawa wyrastająca powtórnie po skoszeniu. [przypis edytorski]

potraw — trawa wyrosła na łące już po sianokosach a. ostatni, jesienny pokos siana. [przypis edytorski]

potraw — trawa wyrosła na łące już po sianokosach a. ostatni, jesienny pokos siana; również: otawa. [przypis edytorski]

potrętwiały (starop. forma) — odrętwiały, zdrętwiały. [przypis edytorski]

potrójna Hekate (mit. gr.) — Hekate, bogini magii i ciemności, rozstajnych dróg, pokuty i zemsty; (mit. rzym.) Hekate Trivia: Diana, Lucina (boginią narodzin) i Luna (bogini Księżyca). [przypis edytorski]

potrójny (…) Mitro — w mit. indyjskiej Mitra, Waruna i Arjaman stanowili trójcę bóstw nieba; w tej trójcy Arjaman odpowiada za narodziny (wschód) słońca (Arjaman to wedyjski bóg wschodzącego słońca; zastąpiony potem przez Ahura Mazdę), Waruna za wędrówkę słońca po niebie, rozdzielność dnia i nocy oraz zsyłanie deszczu (Waruna jest hinduistycznym bogiem nieba i wód, a także bóstwem czuwającym nad przestrzeganiem umów, nad niewzruszonością zasad rządzących wszechświatem), zaś Mitra jest bogiem odrodzenia (składał Słońcu ofiarę odkupieńczą ofiarę z byka i umierał w jaskini, aby znów się odrodzić). [przypis edytorski]

po trocha — dziś popr.: po trosze, stopniowo. [przypis edytorski]

potroisty — potrójny. [przypis edytorski]

potroszcze (starop.) — po trosze; po troszeczku. [przypis edytorski]

potrosze (starop. forma ort.) — dziś: po trochu. [przypis edytorski]

Potrymbos — litewski bóg pierwszych potrzeb. [przypis edytorski]

po tryumfach teorii [Einsteina], nagrodach Nobla — Albert Einstein był nominowany do Nagrody Nobla 11 razy, prawie corocznie w latach 1910–1922, przy czym w większości uzasadnieniem było sformułowanie przez niego teorii względności (w 1905); nagrodę Nobla otrzymał tylko raz, w 1922, ale ponieważ jego teorię komitet noblowski uznał za niewystarczająco potwierdzoną doświadczalnie, Einstein uzyskał ją „za zasługi dla fizyki teoretycznej, szczególnie za odkrycie praw rządzących efektem fotoelektrycznym”, czyli za inne swoje odkrycie. [przypis edytorski]

potrząść — dziś popr.: potrząsnąć. [przypis edytorski]

potrząśnienie — dziś popr.: potrząśnięcie. [przypis edytorski]

potrząśnienie — dziś popr. z inną końcówką: potrząśnięcie. [przypis edytorski]

potrząsła — dziś popr. potrząsnęła a. potrzęsła. [przypis edytorski]

potrząsła — dziś: potrząsnęła a. potrzęsła. [przypis edytorski]

potrząsł — dziś popr. forma: potrząsnął. [przypis edytorski]

potrząsł — dziś popr. forma: potrząsnął; tu forma skrócona dla zachowania rytmu jedenastozgłoskowca. [przypis edytorski]

potrząsło — dziś: potrząsnęło. [przypis edytorski]

potrza a. trza (daw. a. gw.) — potrzeba, trzeba. [przypis edytorski]

potrza — dziś popr.: potrzeba. [przypis edytorski]

potrza (gw.) — potrzeba. [przypis edytorski]

potrza (gw.) — potrzeba, trzeba. [przypis edytorski]

potrza — potrzeba. [przypis edytorski]

potrzebach (daw.) — przedsięwzięcie, bitwa. [przypis edytorski]

potrzeba — daw. bitwa a. wyprawa wojenna. [przypis edytorski]

potrzeba (daw.) — bitwa a. wyprawa zbrojna. [przypis edytorski]

potrzeba (daw.) — bitwa, potyczka. [przypis edytorski]

potrzeba (daw.) — bitwa. [przypis edytorski]

potrzeba (daw.) — bitwa, wyprawa wojenna. [przypis edytorski]

potrzeba (daw.) — niebezpieczeństwo, zagrożenie. [przypis edytorski]

potrzeba (daw.) — potyczka, bitwa. [przypis edytorski]

potrzeba (daw.) — potyczka. [przypis edytorski]

potrzeba (daw.) — starcie wojsk, bitwa. [przypis edytorski]

potrzeba — daw. także: bitwa. [przypis edytorski]

potrzeba (daw.) — to, co potrzebne. [przypis edytorski]

potrzeba (daw.) — tu: bitwa. [przypis edytorski]

potrzeba (daw.) — tu: walka, bitwa. [przypis edytorski]

potrzeba (daw.) — tu: walka, starcie zbrojne. [przypis edytorski]

potrzeba (daw.) — wyprawa wojenna. [przypis edytorski]

potrzeba (daw.) — wyprawa wojenna, walka, bitwa. [przypis edytorski]

Potrzeba, jako filozof rzekł, justum animatum, to jest sprawiedliwości żywej i mówiącej — Skarga powołuje się tutaj na słowa Tomasza z Akwinu z dzieła Summa Theologiae: iudex est iustum animatum et princeps est custos iusti, w wolnym tłumaczeniu: „sędzia jest wcielonym prawem, a książę jest strażnikiem sprawiedliwości”. [przypis edytorski]

potrzeba parkańska — bitwa pod Parkanami, właśc. dwa starcia z wojskami tureckimi, do których doszło już po odsieczy wiedeńskiej, w dniach 7 i 9 października 1683, gdy wojska polsko-habsburskie pod wodzą Jana III Sobieskiego posuwały się doliną Dunaju w kierunku Ostrzyhomia (w płn. Węgrzech przy granicy ze Słowacją) i zostały zaskoczone przez nacierające oddziały Kary Mehmeda Paszy. Pierwsza bitwa była porażką wojsk Sobieskiego, druga zdecydowanie zwycięska: Turcy zostali zmuszeni do odwrotu, następnie odcięci od twierdzy Parkany dzięki zbombardowaniu mostu przez polską artylerię, wielu z nich zginęło przy próbie konnej przeprawy przez rzekę lub trafiło do niewoli (bilans to 9 tys. poległych i ok. 1,5 tys. jeńców tureckich); efektem wygranej bitwy było nie tylko odbicie Parkanów (po 150 latach panowania tureckiego), ale również znajdującego się po drugiej stronie Dunaju Ostrzyhomia. [przypis edytorski]

potrzeba pospolita (starop.) — potrzeba powszechna; potrzeba wszystkich. [przypis edytorski]

potrzeba (starop.) — bitwa, walka. [przypis edytorski]

potrzeba (starop.) — tu: walka, pojedynek; dojdzie koniecznie potrzeba: dojdzie koniecznie do walki. [przypis edytorski]

potrzeba (starop.) — tu: walka. [przypis edytorski]

potrzeba — tu: bitwa. [przypis edytorski]

potrzebaż — konstrukcja z partykułą -że (skróconą do -ż); znaczenie: czy potrzeba. [przypis edytorski]

potrzebę dotknięcia do niej — dziś: potrzebę dotknięcia jej. [przypis edytorski]

potrzebę odważyć (daw.) — zdecydować się na starcie zbrojne. [przypis edytorski]

potrzebnicki — będący w potrzebie. [przypis edytorski]

potrzebniejsi (daw.) — bardziej potrzebujący. [przypis edytorski]

potrzebniejszym tu (starop.) — skrót od: potrzebniejszy jestem tu. [przypis edytorski]

potrzebnych — potrzebujących. [przypis edytorski]

potrzebnych — tu: potrzebujących. [przypis edytorski]

potrzebny (daw.) — dziś: potrzebujący; osoba żyjąca w niedostatku, biedak. [przypis edytorski]

potrzebny (daw.) — tu: potrzebujący. [przypis edytorski]

potrzebny (…) do chrzanu [tarcia] (fraz. pot.) — zupełnie nieprzydatny, bezużyteczny. [przypis edytorski]

potrzebny — dziś w tym znaczeniu: potrzebujący. [przypis edytorski]

potrzebny — tu: potrzebujący. [przypis edytorski]

potrzeby — dziś popr. forma N. lm: potrzebami. [przypis edytorski]

potrzeby — tu: części garderoby; bielizna. [przypis edytorski]

po trzeźwiu (starop.) — na trzeźwo, po trzeźwemu. [przypis edytorski]

potucha (daw.) — nadzieja (od „tuszyć”). [przypis edytorski]

potucha (daw.) — nadzieja. [przypis edytorski]

potucha — dziś: otucha, nadzieja. [przypis edytorski]

poturczony (starop.) — ten, kto zmienił wiarę na religię „turecką”, tj. mahometanizm. [przypis edytorski]

poturnak — poturczeniec. [przypis edytorski]

poturnak — poturczony; ten, który przeszedł na islam. [przypis edytorski]

potuszyć (daw.) — dodać nadziei. [przypis edytorski]

potuszyć (daw.) — dodać odwagi. [przypis edytorski]

potuszyć (daw.) — nabrać nadziei. [przypis edytorski]

potuszyć (daw.) — sprzyjać, dać nadzieję. [przypis edytorski]

potwarca (daw.) — człowiek, który rzuca potwarz, szkaluje; oszczerca. [przypis edytorski]

potwarca — osoba rzucając potwarz na kogoś; oszczerca. [przypis edytorski]