Przypisy

Księga Kaznodziejska — biblijna dydaktyczna Księga Koheleta, zwana też Księgą Kaznodziei Salomona; żądza poznania, która według słów Księgi Kaznodziejskiej jest najgorszą klątwą: por. Koh 1, 18. [przypis edytorski]

Księga Męczenników — monumentalne dzieło Johna Foxe'a (1516/17–1587) wyd. w 1563 r. pt. Actes and Monuments, popularnie zwane Book of Martyrs, zawierające żywoty męczenników chrześcijańskich w kulturze Zachodu ze szczególnym uwzględnieniem ang. protestantów lub proto-protestantów od XIV stulecia (prześladowania lollardów) do czasów panowania Marii I Stuart; księga była powszechnie znana wśród brytyjskich purytanów, stanowiła pokaźną pozycję wydawniczą, licząc sobie ok. 2000 stron i od ukazania się stanowiła rodzaj fundamentalnej pracy dla kościoła anglikańskiego. [przypis edytorski]

Księga Objawienia a. Apokalipsa Świętego Jana — jedyna prorocza księga Nowego Testamentu. [przypis edytorski]

księgarnia Gebethnera i Wolffa — zasłużona firma wydawniczo-księgarska założona w 1857 w Warszawie przez Gustawa Adolfa Gebethnera i Augusta Roberta Wolffa, wydająca lit. piękną, naukową, encyklopedie, nuty i czasopisma. [przypis edytorski]

Księga Rodzaju a. Genesis — pierwsza księga Biblii opowiadająca o stworzeniu świata i człowieka. [przypis edytorski]

księga sybillińska — wg legendy zawierała przepowiednie wieszczki Sybilli. [przypis edytorski]

Księga Trzecia Królewska — wg Septuaginty, w obecnie przyjętej terminologii jest to Pierwsza Księga Królewska. [przypis edytorski]

Księga tysiąca i jednej nocy a. Baśnie z tysiąca i jednej nocy — arabski zbiór około 300 baśni, podań, legend, pochodzący z IX–X w. [przypis edytorski]

Księga Ustaw (ang. Domesday Book) — księga katastralna, sporządzona na rozkaz Wilhelma Zdobywcy w 1086 r., dokładny spis stanu posiadania mieszkańców Anglii, ich ziemi, budynków, poddanych i bydła. Spis miał służyć głównie przy wyznaczaniu i ściąganiu podatków. [przypis edytorski]

Księga wynalazków — niem. Das Buch der Erfindungen, książka Louisa Thomasa, wyd. w 1854, poświęcona najważniejszym wynalazkom w dziejach ludzkości. [przypis edytorski]

Księga zakonnej wojny — tłumaczenie tytułu Monachomachii, zob. http://www.wolnelektury.pl/katalog/lektura/monachomachia.html. [przypis edytorski]

księga Zend-Avesty właśc. Awesta (staropers. upa-stāvaka, średniopers. abestāg: pochwały) — kompilacja staroż. tekstów religijnych wyznawców zaratusztrianizmu (zoroastryzmu), powstałych na przestrzeni wieków od poł. II tysiąclecia p.n.e. do VII w p.n.e. [przypis edytorski]

księga Zend — perska księga religijna zawierająca komentarze do świętych tekstów zebranych w Aweście. [przypis edytorski]

Księga Zmarłych, dziś częściej: Księga Umarłych — używane od czasów Nowego Państwa zbiory tekstów pogrzebowych o charakterze religijno-magicznym, zawierających opis drogi zmarłego w świecie pozagrobowym oraz niezbędne wskazówki, modlitwy i zaklęcia, umożliwiające pokonanie wszystkich niebezpieczeństw i zapewniające pomyślną ocenę na sądzie Ozyrysa. Spisywaną na papirusie Księgę Umarłych sporządzano na zamówienie, poszczególne egzemplarze różniły się doborem i kolejnością tekstów; znacząca kanonizacja nastąpiła dopiero w czasach XXVI dynastii. [przypis edytorski]

księgę Edrisa zawierającą poemat o stworzeniu świata — chodzi o pieśń z Księgi Henocha. [przypis edytorski]

Księgi Królów a. Księgi Królewskie (1 i 2) — biblijne księgi wchodzące w skład Starego Testamentu. [przypis edytorski]

księgi Mojżesza — pierwsze pięć ksiąg Biblii, opowiadających najważniejsze wydarzenia z pradawnych czasów i historię patriarchów narodu żydowskiego aż do wyjścia z Egiptu pod wodzą Mojżesza i początku podboju Kanaanu, tradycyjnie nazywa się Księgami Mojżeszowymi; ich autorstwo tradycja przypisywała Mojżeszowi. [przypis edytorski]

Księgi Pielgrzymstwa — właśc. Księgi narodu i pielgrzymstwa polskiego, utwór Adama Mickiewicza; tu może też chodzić o symbol emigracji w ogóle. [przypis edytorski]

Księgi pirwsze — Za wyd. BN i zgodnie z logiką zmieniono kolejność elementów w stosunku do źródła, wstawiając przed wierszyki, dedykacje i wstępy tytuł: „Księgi pirwsze… jakie ma być stanowienie…itd.”. W wyd. BN dopiero po tym nagłówku następuje wiersz „Panie młody (…)” i wszystkie dedykacje, przedmowy (Praemium), a także dwa wiersze: do czytelnika i do ksiąg. [przypis edytorski]

księgi święte powiadają, iż pozostawieni są w ciemnościach i w cieniu śmierci — Iz 9, 2 (9, 1); por. Mt 4, 16. [przypis edytorski]

Księgi Sybilijskie — spisane przepowiednie wieszczki Sybilli. [przypis edytorski]

księgi „Żywota człowieka poczciwego” (…) „Narzekanie na nierząd Polski” (…) „Żegnanie z światem” — wszystkie wymienione tu utwory obejmuje wyd. w Krakowie w l. 1567–1568 w drukarni Wirzbięty, a nast. w Wilnie w 1606 r. zbiór zatytułowany Zwierciadło albo kształt, w którym każdy stan snadnie się może swym sprawam jako we zwierciedle przypatrzyć. [przypis edytorski]

księgów (gw.) — dziś popr. forma D. lm: ksiąg. [przypis edytorski]

księgowiec — dziś popr.: księgowy, osoba zajmująca się zawodowo prowadzeniem ksiąg rachunkowych. [przypis edytorski]

księstwo de La Trémoїlle — jedna z najstarszych francuskich rodzin arystokratycznych. [przypis edytorski]

Księstwo Kurlandii i Semigalii — dawne państwo nadbałtyckie na terenie ob. Łotwy, powstałe po sekularyzacji inflanckiej gałęzi zakonu krzyżackiego w 1561; stanowiło księstwo lenne Korony Królestwa Polskiego, włączone do Rzeczpospolitej w 1726. [przypis edytorski]

księstwo (starop.) — tu: książęce pochodzenie. [przypis edytorski]

Księstwo — Wielkie Księstwo Poznańskie, powstałe na mocy kongresu wiedeńskiego autonomiczne księstwo, wchodzące w skład Prus. [przypis edytorski]

księżami — dziś popr.: księżmi. [przypis edytorski]

księżna Alba (1762–1802) — właściwie María del Pilar Teresa Cayetana de Silva y Álvarez de Toledo, 13. księżna Alba, arystokratka hiszpańska, patronka i muza Goi. [przypis edytorski]

księżna d'Angoulême — Maria-Teresa Charlotta Burbon (1778–1851), córka Ludwika XVI, żona Ludwika Antoniego Burbona. [przypis edytorski]

księżna de Clèves — Katarzyna de Clèves (1548–1633); wdowa po Antoinie de Croy, księciu de Porcien, przez małżeństwo z Henrykiem I de Guise w 1570 była diuszesą de Guise do jego śmierci w 1588. [przypis edytorski]

księżna de la Rochefoucauld — Andrée de Vivonne, żona (od 1628) księcia François de la Rochefoucauld (1613–1680), francuskiego pisarza i filozofa, znanego ze swoich pesymistycznych aforyzmów. [przypis edytorski]

księżna de Longueville — Anna Genowefa de Bourbon (1619–1679), córka Henryka, księcia Condé, i jego żony, Charlotty Małgorzaty de Montmorency; znana z urody i wpływu na Frondę. [przypis edytorski]

księżna de Sagan, właśc. Jeanne Seillière (1839–1905) — żona (od 1858) Bosona de Talleyrand-Périgord, księcia de Sagan (Żagania), kolekcjonerka obrazów, słynna z urody, wdzięku i wpływów we francuskim życiu towarzyskim XIX w. [przypis edytorski]

księżna Ferrary — Eleonora a. Leonora d'Este (1537–1581), znana jako ukochana poety Torquata Tassa. [przypis edytorski]

księżna Januszowa (…) z córką — matka Anny Marii Radziwiłłówny, Katarzyna Potocka, zmarła w 1642 r., a w 1645 r. Radziwiłł ożenił się z córką hospodara mołdawskiego, Marią Lupu (natomiast siostra Marii, Roksana, została później synową Bohdana Chmielnickiego). Anna Maria nie była zatem córką, lecz pasierbicą księżnej. [przypis edytorski]

księżna Montmorency — Marie-Félicie des Ursins (1600–1666), żona Henriego II de Montmorency; po śmierci męża straconego za zdradę stanu w 1632 zamieszkała w klasztorze. [przypis edytorski]

księżna Montrose — szkocki tytuł szlachecki; zapewne chodzi o Violet Hermione Graham (1854–1940), żonę Douglasa Grahama (1852–1925), księcia Montrose. [przypis edytorski]

księżna Murat — potomkini napoleońskiego marszałka Joachima Murata i Karoliny Bonaparte, najmłodszej siostry Napoleona I; Napoleon I Bonaparte w 1808 nadał Joachimowi Muratowi królestwo Neapolu (z formalnym tytułem króla Neapolu i Sycylii, mimo że nie kontrolował Sycylii); zostało ono utracone w 1815, wraz ze śmiercią Murata, na rzecz jego rywala, Ferdynanda I Burbona, pierwszego z dynastii Burbonów Sycylijskich, rządzących zjednoczonym Królestwem Obojga Sycylii (tj. Sycylii i Neapolu) aż do jego włączenia do zjednoczonych Włoch (1861); potomkowie Murata zaliczani są do najwyższej arystokracji francuskiej. [przypis edytorski]

księżna Murat — potomkini napoleońskiego marszałka Joachima Murata i Karoliny Bonaparte, najmłodszej siostry Napoleona I; Napoleon I Bonaparte w 1808 nadał Joachimowi Muratowi królestwo Neapolu (z formalnym tytułem króla Neapolu i Sycylii, mimo że nie kontrolował Sycylii); zostało ono utracone w 1815, wraz ze śmiercią Murata, na rzecz jego rywala, Ferdynanda I Burbona, pierwszego z dynastii Burbonów Sycylijskich, rządzących zjednoczonym Królestwem Obojga Sycylii (tj. Sycylii i Neapolu) aż do jego włączenia do zjednoczonych Włoch (1861); potomkowie Murata zaliczani są do najwyższej arystokracji francuskiej. [przypis edytorski]

księżna Witoldowa — Anna Światosławowna, księżniczka smoleńska (zm. 1418) [przypis edytorski]

księżn (daw.) — dziś popr. forma D. lm: księżnych; podobnie dalej księżny, dziś M. lm: księżne. [przypis edytorski]

księżnej de Longueville — Anne Geneviève de Bourbon (1619–1679); siostra Kondeusza. [przypis edytorski]

księżniczka Asturii — córka króla Hiszpanii, Filipa IV, Maria Teresa zw. Austriaczką (1638–1683), która w 1660 r. poślubiła Ludwika XIV, króla Francji. [przypis edytorski]

Księżniczka czardasza — operetka Emmericha Kálmána z 1915 r. [przypis edytorski]

księżniczka Januszówna — Anna Maria Radziwiłłówna (1640–1667), od 1665 r. żona Bogusława Radziwiłła. [przypis edytorski]

księżniczka Maria — Maria Krystyna Albertyna (1779–1851), jedyna córka księstwa, od 1797 żona Karola Emanuela (1770–1800) ks. Carignano, babka Wiktora Emanuela IX (1820–1878), pierwszego króla zjednoczonych Włoch. [przypis edytorski]

księżniczka Matylda — Matylda Letycja Bonaparte (1820–1904), córka byłego króla Westfalii Hieronima, najmłodszego brata Napoleona I, i jego drugiej żony, Katarzyny Wirtemberskiej. [przypis edytorski]

księżniczka Palatynatu, bratowa Ludwika XIV — Elżbieta Charlotta z Palatynatu (1652–1722), niem. księżniczka Palatynatu Reńskiego, żona księcia Orleanu; opisując zdarzenia i osoby z dworu Ludwika XIV w swoich listach do Niemiec, nie przebierała w słowach. [przypis edytorski]

księżniczkę Bonaparte, o której mówiono, że się zaręczyła z synem króla greckiego — Maria Bonaparte (1882–1962), jedyna córka księcia Rolanda Napoleona Bonapartego; od 1907 żona księcia Jerzego, syna greckiego króla Jerzego I. [przypis edytorski]

księżny (daw.) — dziś popr. forma D. lp: księżnej. [przypis edytorski]

księżyca (…) na młodziku — tzn. w nowiu. [przypis edytorski]

księżyc — w oryginale pojawia się tu liczba mnoga. [przypis edytorski]

ksieni (daw.) — księżna. [przypis edytorski]

ksieni kanoniczek — przełożona zakonu Zgromadzenia Sióstr Kanoniczek Świętego Ducha. [przypis edytorski]

ksieni — przełożona klasztoru, przeorysza. [przypis edytorski]

ksieni — przełożona klasztoru. [przypis edytorski]

ksieni — przełożona. [przypis edytorski]

ksieni — przeorysza, przełożona klasztoru. [przypis edytorski]

ksieni — tu: przełożona klasztoru. [przypis edytorski]

ks. Józef Stanek ps. „Rudy” (1916–1944) — ksiądz, błogosławiony Kościoła Katolickiego, święcenia przyjął w 1941 r., kapelan Armii Krajowej, w powstaniu w Zgrupowaniu „Kryska”, zamordowany przez Niemców 23 września. [przypis edytorski]

ks.ks. — skrót od: książęta. [przypis edytorski]

k'sobie (daw.) — do siebie. [przypis edytorski]

ksobie (daw.) — do siebie. [przypis edytorski]

k'sobie (daw.) — ku sobie; do siebie. [przypis edytorski]

k'sobie (daw.) — ku sobie, do siebie. [przypis edytorski]

k'sobie (daw.) — ku sobie. [przypis edytorski]

k'sobie (daw.) — skrócone: ku sobie, do siebie. [przypis edytorski]

k'sobie (gw.) — ku sobie; do siebie. [przypis edytorski]

k sobie ją przyma (starop.) — do siebie ją przyjmuje. [przypis edytorski]

k'sobie — ku sobie, do siebie. [przypis edytorski]

k'sobie (starop. forma) — ku sobie, do siebie; przychodzi k'sobie: dochodzi do siebie (tj. tu: budzi się z omdlenia). [przypis edytorski]

k'sobie (starop. forma) — ku sobie; do siebie; przyjść k'sobie: dojść do siebie. [przypis edytorski]

k stołu (starop.) — do stołu, dla stołu; tu: przy stole; zawżdy k jego stołu byli: zawsze siadywali u jego stołu. [przypis edytorski]

k'studzieńce (daw.) — ku studzience, do studzienki. [przypis edytorski]

k'swej myśli (starop.) — po swej myśli; zgodnie ze swą wolą. [przypis edytorski]

ksyw (gw.) — daw. krzyw, tu: winny. [przypis edytorski]

kształcić (daw.) — kształtować. [przypis edytorski]

Kształt Aresa (…) Posejdona — w tłum. Dmochowskiego: „Marsa postać, a siłę i piersi Neptuna”. [przypis edytorski]

kształt (starop.) — oboczna forma pisowni występująca w staropolszczyźnie XVI w. u Reja: kstałt. [przypis edytorski]

kształt (starop.) — oboczna forma pisowni występująca w staropolszczyźnie XVI w. u Reja: kstałt; znaczenie tu: sposób. [przypis edytorski]

kształt — starop. pisownia także: kstałt. [przypis edytorski]

kształt — tu: pozór. [przypis edytorski]

kształt — tu: uroda. [przypis edytorski]

kształty (…) uświęcone snycerską powagą — tj. kształt jej głowy przypominał idealne proporcje dzieł wielkich rzeźbiarzy. [przypis edytorski]

kszyk — bekas; gatunek ptaka wędrownego. [przypis edytorski]

k'tamtej (daw.) — ku tamtej, do tamtej. [przypis edytorski]

kteis (gr.) — kobiecy organ płciowy. [przypis edytorski]

ktemu a. k'temu (starop.) — do tego. [przypis edytorski]

ktemu a. k'temu (starop. forma) — do tego; tu: ponadto, w dodatku. [przypis edytorski]

ktemu a. k'temu (starop.) — ku temu; do tego; tu: w dodatku. [przypis edytorski]

k'temu a. ku temu (daw.) — do tego. [przypis edytorski]

ktemu (daw.) — dlatego. [przypis edytorski]

k'temu (daw.) — do tego; po temu. [przypis edytorski]

k'temu (daw.) — do tego. [przypis edytorski]

k'temu (daw.) — do tego. [przypis edytorski]

ktemu (daw.) — do tego. [przypis edytorski]

ktemu (daw.) — do tego. [przypis edytorski]

ktemu (daw.) — do tego. [przypis edytorski]