Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 466 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | celtycki | chemiczny | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | łacina, łacińskie | literacki, literatura | matematyka | medyczne | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rzadki | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | włoski | wulgarne | żartobliwie
Według języka: wszystkie | français | Deutsch | polski
Znaleziono 10147 przypisów.
Wojnę z moryskami zaledwie że ukończono — podczas antyfeudalnej Rewolty Bractw (1519–1523) w należącej do Aragonii Walencji rebelianci masowo zmuszali muzułmanów do chrztu pod groźbą śmierci. Kiedy po stłumieniu rebelii król i inkwizycja uznali ważność tych chrztów i zakazali powrotu do islamu, w listopadzie 1525 wybuchło powstanie przymusowo nawróconej ludności. W styczniu 1526 wydano dekret zobowiązujący wszystkich muzułmanów w królestwie Aragonii do przyjęcia chrześcijaństwa albo opuszczenia kraju. W marcu 1526 wybuchło kolejne powstanie. [przypis edytorski]
wojnickich — okazja wojnicka, tj. klęska wojsk polskich pod Wojniczem 3 października 1655 w bitwie ze Szwedami. [przypis redakcyjny]
Wojnicz — polskie miasto gminne, położone w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim. [przypis edytorski]
Wojniłów — misteczko na Ukrainie, w daw. województwie stanisławowskim. [przypis redakcyjny]
Wojniłowicz, Michał — starosta krosieński, porucznik chorągwi husarskiej. [przypis redakcyjny]
wojny domowe, które porównano do wojen punickich — Sycylia (powiada Florus), okrutniej spustoszona wojną niewolników niż wojną punicką”. Liv., III. 19. [przypis autorski]
wojny hrabiego Tuluzy — prowadzone w okresie 1209–1229 działania zbrojne rządzącego w Langwedocji hrabiego Rajmunda VI z Tuluzy (1156–1222) oraz jego syna i następcy Rajmunda VII (1197–1249) przeciwko francuskim rycerzom z północy, którzy najechali ich ziemie w ramach ogłoszonej przez papieża krucjaty przeciwko albigensom. [przypis edytorski]
wojny krzyżowe — trwające od końca XI do XIII wieku wojny na terenie Palestyny mające na celu obronę wartości chrześcijańskich i obronę przed muzułmanami miejsc z chrześcijaństwem związanych. [przypis edytorski]
wojny, które wiodą miasta — „miasto” u Greków oznacza także i państwo. [przypis tłumacza]
wojny: pruska i francuska, rozpoczynały się w lecie — wojna prusko-austriacka rozpoczęła się w czerwcu 1866 r., wojna francusko-niemiecka w lipcu 1870 r. [przypis redakcyjny]
wojny transwalskie — chodzi o wojny burskie, które pod koniec XIX wieku prowadzili między sobą w Afryce osadnicy burscy i brytyjscy. [przypis edytorski]
wojo — ster. [przypis autorski]
wojować hardych (starop. konstrukcja) — pokonywać hardych. [przypis edytorski]
wojowniki — dziś popr. forma B.lm: wojowników. [przypis edytorski]
wojowniki — dziś popr. forma M. l. mn.: wojownicy. [przypis edytorski]
wojowniki — dziś popr. forma N.lm: wojownikami. [przypis edytorski]
wojownym — wojowniczym. [przypis redakcyjny]
wojska — kozackiego. [przypis redakcyjny]
wojska lilij złotych — tj. Francji, gdyż królowie francuscy używali herbu lilii. [przypis redakcyjny]
wojska moskiewskie — w wydaniu z 1816 r.: wojska cudze. [przypis edytorski]
Wojska regularne, ta zaraza i wyludnienie Europy — por. w Ekonomii politycznej: „Wynalazek artylerii i fortyfikacji zmusił w naszych czasach panujących europejskich do wprowadzenia wojsk regularnych, utrzymywanych w celu strzeżenia twierdz; jednak należy się obawiać ze względów wielce uzasadnionych, żeby to nie wywołało również bardzo groźnych skutków. Niemniej trzeba będzie wyludniać wsie dla utworzenia armii i garnizonów; niemniej trzeba będzie dla ich utrzymania gnieść narody; a te niebezpieczne urządzenia rozszerzają się od pewnego czasu we wszystkich naszych klimatach z taką szybkością, że można stąd wróżyć tylko bliskie wyludnienie Europy i wcześniejszą lub późniejszą ruinę ludów, które ją zamieszkują”. [przypis redakcyjny]
wojska romańskie (wł. le genti da Romagnia) — z Romanii, krainy sąsiadującej od południa z księstwem ferarskim, a należącej do papieża. [przypis redakcyjny]
wojska ubrane — tu: uzbrojone. [przypis redakcyjny]
wojski (daw.) — urzędnik opiekujący się rodzinami szlachty w czasie pospolitego ruszenia. [przypis edytorski]
wojski — dziś popr. forma D.lm: wojskami. [przypis edytorski]
wojskiej — żony wojskiego. „Wojski, urząd wojewódzki na doglądanie bezpieczeństwa publicznego, gdy stan szlachecki na koń siada w pospolitym ruszeniu”. (Zbiór potrzebn. wiad.). [przypis redakcyjny]
Wojski — opisany w Panu Tadeuszu A. Mickiewicza, słynął z pięknej gry na rogu. [przypis autorski]
wojski Orzechowski — Zdaje mi się, że ten Orzechowski był wojskim przemyskim. Człowiek silnej duszy i silnego ramienia. Zginął w Krakowie, w bramie miejskiej, podczas konfederacji barskiej. [przypis autorski]
wojski (starop. forma) — dziś N.lm: (z) wojskami. [przypis edytorski]
wojski (starop. forma) — dziś popr. N.lm: (między) wojskami. [przypis edytorski]
wojski (starop. forma) — dziś popr. N.lm: (z) wojskami. [przypis edytorski]
wojski — urzędnik, zobowiązany do opieki nad pozostałymi w kraju rodzinami szlachty, kiedy ta brała udział w pospolitym ruszeniu. [przypis edytorski]
wojsk JKM. W. Ks. L. — wojsk Jego Królewskiej Mości Wielkiego Księstwa Litewskiego. [przypis edytorski]
Wojsko afektów zarekrutowanych — dewocyjne dzieło Hilariona Falęckiego, karmelity, wyd. w 1739 r., miało barokowo długi i zawiły tytuł, którego początek brzmiał: Wojsko serdecznych noworekrutowanych na większą chwałę boską afektów; książka wydana była na grubym papierze i liczyła pięćset stron. [przypis edytorski]
wojsko Chrystusowe — Kościół powszechny i współwyznawcy jego. [przypis redakcyjny]
wojsko jego rozbite — tu: rozproszone, podzielone na małe oddziały. [przypis edytorski]
wojsko jego zwiększało się z każdym dniem — tłumacz rosyjski Henkel robi słuszną uwagę, że wszędzie, gdzie mowa, iż do Heroda zbiegali się Żydzi, należy rozumieć jego współplemieńców Idumejczyków i Samarytan, a nie Judejczyków. [przypis tłumacza]
wojsko komputowe — stałe wojsko zaciężne w XVII w. [przypis edytorski]
wojskom obcym — τὴν μὲν ἄλλην στρατιὰν. [przypis tłumacza]
wojsko rozłożyć (…) w dobrach szlacheckich i żyć za uproszeniem — dobra szlacheckie (ziemskie) były wolne od powinności (stanowisk i dostaw). [przypis redakcyjny]
wojskowa okupacja Nikaragui — w roku 1909, wykorzystując konflikt wewnętrzny, USA dokonało inwazji na Nikaraguę, w 1912 wybuchła zorganizowana przez siły liberałów antyrządowa rebelia, tłumiona przez prezydenta z użyciem stacjonujących w kraju żołnierzy amerykańskich; w 1925 Amerykanie zakończyli okupację kraju, ale szybko powrócili pod pretekstem obecności „meksykańskich agentów bolszewizmu”; po przejęciu władzy w Nikaragui przez liberałów w 1927 obecności wojsk amerykańskich sprzeciwił się jeden z ich liderów, Augusto Sandino, który rozpoczął rebelię przeciwko siłom amerykańskim i elicie kraju, uważanej za rasistowską i autokratyczną; na skutek szeregu porażek w walce z sandinistami w 1933 wojska amerykańskie opuściły kraj. [przypis edytorski]
wojskowa strona (…) bitwy pod Wiedniem daleka jest do ustalenia — Szczegóły bitwy pod Wiedniem uważa prof. Battaglia za dokładnie przez historyków ustalone. Cyfrowo przedstawiałaby się tak: muzułmanie mieli około 115 000 tysięcy wojska, z którego 20 000 pozostało pod samym Wiedniem jako korpus obserwacyjny; wojska chrześcijańskie liczyły 76 000 ludzi, z tych 25 000 Polaków Sobieskiego i 3000 w korpusie pomocniczym Lubomirskiego; [Battaglia, Otto Forst de (1889–1965), pol. historyk i krytyk literacki pochodzenia austriacko-włoskiego; w marcu 1938 r. opublikował w „Przeglądzie Powszechnym” artykuł Brązowienie Marysieńki, będący odpowiedzią na publikację biografii żony Sobieskiego autorstwa Boy'a Żeleńskiego; Red. WL.] [przypis autorski]
wojsko zniszczone — zmarnowanie starostw, z których czwarta część dochodu, czyli kwarta, szła na utrzymanie wojska. [przypis redakcyjny]
wojsk tesalskich, bądź to Aleksandra, bądź to jego przeciwników — Tebanie prowadzili wojnę z Aleksandrem, tyranem miasta Feraj w Tesalii. W 364 r. padł w walce z nim Pelopidas, przyjaciel Epaminondasa. Tebanie pomścili śmierć jego, pobili Aleksandra i uwolnili od jego panowania szereg miast. Cała Tesalia zawarła przymierze z Tebami. Idą więc na wojnę i uwolnione od Aleksandra miasta (przeciwnicy), i wojska Aleksandra. [przypis tłumacza]
wojsk zaciężnych i obowiązanych do służby — tj. Persów i kontyngentów narodów podległych. Wojska zaciężne rekrutują się z Greków. [przypis tłumacza]
Wojtkiewicz, Witold (1879–1909) — malarz, rysownik i grafik, ekspresjonista i symbolista, często wprowadzający elementy groteski. Jego prace można odbierać jako prekursorskie względem surrealizmu. [przypis edytorski]
W.O.J. — wielebny ojciec jezuita. [przypis redakcyjny]
wokabuły (daw.) — słówka. [przypis edytorski]
wokabuły (daw., z łac.) — słówka. [przypis edytorski]
wokabuły (z łac.) — słówka. [przypis edytorski]
wokabularz (daw.) — słownik. [przypis edytorski]
wokacja (daw.) — powołanie. [przypis edytorski]
wokacja — powołanie. [przypis redakcyjny]
wokacja (z łac.) — powołanie. [przypis edytorski]
wokacja (z łac.) — powołanie. [przypis redakcyjny]
wokacja (z łac.) — powołanie, urząd. [przypis redakcyjny]
wokacja (z łac. vox, vocis: głos) — powołanie. [przypis edytorski]
wokalizy — ćwiczenia w śpiewie bez słów, polegające na śpiewaniu jednej samogłoski. [przypis redakcyjny]
Wokanda — wąska podługowata książeczka, na której spisywano nazwiska stron procesujących wedle porządku aktoratów. Każdy adwokat i woźny musiał mieć takową wokandę. [przypis autorski]
wokanda (z łac.) — książeczka z wykazem spraw, u sądu wywoływanych. [przypis redakcyjny]
W oknach zamkowych kwiat róży się płonił — Róża była godłem trybunałów. [przypis autorski]
Wokół Twej głowy wieniec (…) Tęsknoto Ty! — cytat z Wigilii Stanisława Przybyszewskiego (pierwodruk po niem.: Vigilien, 1894; po polsku: Z cyklu Wigilij, 1899). [przypis edytorski]
(…) wokoło których cała się sztuka włoska koncentruje — Wyśmiewane, ludowe kantyczki częstochowskie ważną rolę w sztuce narodowej odegrają — zwracam na nie uwagę… [przypis autorski]
w około (starop.) — dziś: wokoło. [przypis edytorski]
w około (starop. forma ort.) — dziś: wokoło, wokół. [przypis edytorski]
w okoliczne wojny (starop.) — w czasie toczących się w okolicach wojen. [przypis edytorski]
w okoliczy (starop.) — dziś: w okolicy. [przypis edytorski]
w okolu — tu: w otoczeniu. [przypis edytorski]
w okolu — w okolicy. [przypis edytorski]
wokować — wzywać. [przypis edytorski]
W okowach miłości — Kontrast: jakimi kobieta ogląda zawsze mężczyzn, a jakimi są, kiedy wyjdzie z pokoju. Jedno słowo starczy tu za całą scenę. [przypis tłumacza]
Wokowice, czes. Vokovice — miejscowość przyłączona do Pragi w 1922 r., dziś dzielnica Pragi. [przypis edytorski]
wokrąg (daw.) — wokoło. [przypis edytorski]
w okrąg — w koło. [przypis edytorski]
w okręż — wokoło. [przypis edytorski]
w (…) okresie czasu — dziś popr. w czasie a. w okresie. [przypis edytorski]
w (…) okresie czasu — dziś popr.: w tak krótkim czasie; słowa: „okres” i „czas” stanowią w zasadzie synonimy (poza rzadko stosowanym terminem z zakresu retoryki, w której słowo „okres” nie odnosi się do upływu czasu, ale do budowy tekstu czy wypowiedzi). [przypis redakcyjny]
W okresie międzywojennym termin (…) [p]rzyjęli (…) również krytycy marksistowscy — H. S. Kamieński, Pół wieku literatury polskiej, I, Moskwa 1931; I. Fik Rodowód społeczny literatury polskiej, Kraków 1938. [przypis autorski]
W okresie międzywojennym termin ten usankcjonowany został w opracowaniach syntetycznych, zwłaszcza podręcznikowych — M. Szyjkowski, Współczesna literatura polska z wypisami, Poznań 1923; A. Galiński [L. Stolarzewicz], Młoda Polska, Łódź 1928; M. Kridl, Literatura polska XIX wieku. Część V. Młoda Polska, Warszawa 1933. [przypis autorski]
w okresie „Życia” nazwa „Młoda Polska” traktowana była najczęściej jako określenie krakowskiego środowiska modernistycznego, grupującego się wokół osoby Przybyszewskiego — tak np. w artykule J. Zakrzewskiego, Szkoła krakowska, „Tygodnik Ilustrowany” 1899, nr 35. [przypis autorski]
w oktawę — osiem dni po jakiejś dacie. [przypis edytorski]
w oktawę — osiem tygodni po. [przypis edytorski]
w oktobrze — w październiku. [przypis edytorski]
Wokulski — główny bohater Lalki Bolesława Prusa. [przypis edytorski]
wołać Loli i matki — daw. składnia z D.; dziś popr. z B.: wołać Lolę i matkę. [przypis edytorski]
woła Illuminare — Illuminare, illuminare Ierusalem, quia venit lux tua: to słowa wyjęte z proroctwa Izajasza, powtarzające się jako antyfona w modlitwach kościelnych przez całą oktawę Trzech Króli [tj. przez osiem dni po święcie Trzech Króli, przypadającym na 6 stycznia; red. WL]. [przypis redakcyjny]
wołający (daw.) — wołając. [przypis edytorski]
Wołają dusze zabitych, aby się mścił krwie ich nad obywatelmi ziemi — 2. Mojż 4. [przypis edytorski]
wołają na mnie „wy” — zwracają się do mnie grzecznościowo w liczbie mnogiej. [przypis edytorski]
Woła krew braciej waszej z ziemi do mnie — Jozue 7, 13. [przypis edytorski]
Woła z Mojżeszem — Pwt XX. [przypis edytorski]
wołczok (ros.) — bąk (zabawka dziecięca); wilczek (młody wilk). [przypis edytorski]
Wołga — najdłuższa rzeka Europy; przepływa przez Rosję. [przypis redakcyjny]
Wołga — największa i najdłuższa rzeka Europy, płynie przez Rosję, uchodzi do Morza Kaspijskiego. [przypis edytorski]
Wołga, Wołga, mat' rodnaja (ros.) — „Wołga, Wołga, rodzona matka”; początek popularnej ros. pieśni. [przypis edytorski]
Wołgostroj (ros. Волгострой) — radzieckie przedsiębiorstwo powołane w 1932 do realizacji gigantycznego planu budowy kaskady zbiorników i hydroelektrowni na rzece Wołdze, podległe NKWD, opierające się na zgrupowaniu obozów pracy niewolniczej (Wołgołag, utworzony w 1935). Pierwszym ogniwem kaskady była elektrownia w mieście Uglicz, ok. 70 km w górę rzeki od planowanego wielkiego zbiornika pod Rybińskiem, budowana od końca lat 30. W tym celu w 1938 przegrodzono Wołgę tamą, zaś dwa lata później uruchomiono elektrownię ugliczską. Prac nad uruchomieniem elektrowni pod Rybińskiem nie przerywano nawet mimo zbliżania się linii frontu. Podczas wojny elektrownie rybińska i ugliczska dostarczyły do okręgu moskiewskiego 4 mld kWh, w niektórych okresach pokrywając połowę zapotrzebowania Moskwy. Łącznie przez wszystkie lata w wycince 3600 km² lasów na terenach przeznaczonych pod zalanie oraz w budowie obiektów Wołgostroju uczestniczyło ok. 150 tys. więźniów, śmiertelność wynosiła kilku tysięcy osób rocznie. [przypis edytorski]
Wołkoński, Siergiej Michajłowicz (1860–1937) — rosyjski książę, działacz teatralny, pisarz, pamiętnikarz; od 1921 na emigracji w Paryżu. [przypis edytorski]
Wołkowyska a. Wołkowysk, brus. Ваўкавыск — dziś miasto rejonowe w zach. części Białorusi, gród założony w XIII w. przez litewskiego księcia Mendoga. [przypis edytorski]
Wołkowysk — miasto nad Rosią na wsch. od Grodna. [przypis redakcyjny]
Wołoch — człowiek pochodzący z Wołoszczyzny; Wołoszczyzna — państwo na terenach dzisiejszej płd. Rumunii, rządzone przez hospodara i zależne od Imperium Osmańskiego. [przypis redakcyjny]
