Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 466 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | chemiczny | czasownik | czeski | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | ukraiński | włoski | żartobliwie
Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 8294 przypisów.
ziemia chananejska (daw.) — dziś: Kanaan, starożytna żyzna kraina na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego, wymieniana w Biblii jako ziemia obiecana Izraelitom przez Boga (tereny obecnej Palestyny). [przypis edytorski]
ziemia Cyrce (mit. gr.) — wyspa wróżki Cyrce, umiejscawiana na zach. brzegu Płw. Apenińskiego, ok. 100 km na płd. od Rzymu, na przylądku Cicrei (oddzielonym od lądu podmokłymi obszarami i wyglądającym jak wyspa). [przypis edytorski]
Ziemia człowieczej ręce korna — ziemia jest pokorna wobec (działań) ludzkiej ręki. [przypis edytorski]
ziemia dobrzyńska — obszar na wschód od Torunia, zagarnięty przez Krzyżaków wskutek bezprawnej umowy z księciem Władysławem Opolczykiem. [przypis redakcyjny]
Ziemia Gadeirycka — tereny Kadyksu (gr. Gádeira), miasta w płd.-zach. Hiszpanii, założonego ok. 1100 p.n.e. przez Fenicjan na półwyspie oddzielającym odnogę Zat. Kadyksu od Oceanu Atlantyckiego. [przypis edytorski]
Ziemia galilejska składa się… — por. Starożytności XV, VIII, 5. [przypis tłumacza]
ziemia Gangarydów, która jest na drugim krańcu świata — w relacjach starożytnych Gangarydowie (gr. Gangaridai), zamieszkiwali krańce Indii, ziemie nad Zatoką Bengalską. [przypis edytorski]
ziemia, gdzie się schodzi / Izaur z morzem (…) Nazwana będzie, swego nie tracąc imienia — tak tłumacz przełożył „nominata sara” i zaopatrzył dodatkiem: „swego nie tracąc imienia”. Wedle Kochanowskiego więc Pesaro (gdyż to o nim tu mowa) ma mieć dwa imiona: jedno własne, a drugie od Gwidona Posthuma, co się zgoła nie zgadza z oryginałem. Ariost mówi tylko, że ta ziemia „będzie wspominana od Inda do Maura” (nominata sara dall' Indo al Mauro). [przypis redakcyjny]
ziemia gnoska — Gnosus, tj. Knossos, na Krecie. [przypis edytorski]
ziemia Gosen — obszar we wschodniej części delty Nilu, biblijna ziemia Goszen, gdzie zamieszkiwali Hebrajczycy w czasie tzw. niewoli egipskiej, i skąd wyprowadził ich Mojżesz. [przypis edytorski]
ziemia Goszen — region Egiptu, który zamieszkiwali Izraelici (Rdz 47,27). [przypis edytorski]
Ziemia ma rodzima leży nad morzem (…) — Cień, który tu mówi, jest to Franczeska, córka Widona z Polenty, panującego w Rawennie. Przez ojca zmuszona była wyjść za mąż za Jana Maletastę, pana Rimini, ułomnego i szpetnego; podczas kiedy brat jego młodszy, Paweł z Rimini, młodzieniec piękny i pociągający, uprzednio jej skłonność pozyskał. Mąż żonę z jej kochankiem zdybał na kryjomych pieszczotach i oboje szpadą przebił. Dante zgodnie z nauką kościoła, że każdy występek niewyznany przed śmiercią w spowiedzi, niezgładzony żalem i pokutą za życia zasługuje na potępienie, nieszczęśliwą Franczeskę uważał za potępioną. Ale tu surowy umysł Dantego ustępuje przed wrażeniem jego czułego serca, jakim podziela los młodej, pięknej a nieszczęśliwej córki swojego dobroczyńcy, a nawet swojej powinowatej. Rzewne współczucie poety tym piękniej tu się odbija, że z nim rzadko spotykamy się w tej pierwszej części poematu. Piękność tej pieśni poetyczna powszechnie jest oceniona, a przez kogóż nieuczuta? [przypis redakcyjny]
Ziemia (mit. rzym.) — Tellus, najstarsza z bogiń, patronka płodności, zbiorów, ale też małżeństw. [przypis edytorski]
Ziemiańska — przedwojenna kawiarnia z kilkoma filiami w Warszawie, pierwszy lokal mieścił się na ul. Mazowieckiej 12. [przypis edytorski]
ziemiański — tu: związany z posiadaczami gruntów rolnych. [przypis edytorski]
ziemiaństwo — posiadacze ziemscy. [przypis edytorski]
Ziemia nasza bogata i ludna, ale ładu, którego chcemy, w niej nie ma. Przyjdź i władaj — słowa, którymi mieszkańcy skonfliktowanej ludności przyszłego Księstwa Nowogrodzkiego zaprosili Ruryka, aby został ich władcą (wg Powieści minionych lat najstarszego znanego źródła historycznego Rusi). [przypis edytorski]
„Ziemianin” — pismo poświęcone rolnictwu i przemysłowi, wydawane w Poznaniu w XIX wieku. [przypis edytorski]
ziemianin — właściciel majątku ziemskiego, obszarnik, dziedzic. [przypis edytorski]
ziemianin — właściciel ziemski. [przypis edytorski]
ziemianka (daw.) — szlachcianka. [przypis redakcyjny]
Ziemiannik — litewski bóg urodzaju. [przypis edytorski]
ziemianów — dziś popr. D. lm: ziemian. [przypis edytorski]
ziemiany — dziś popr. forma B. lm: ziemian; mieszkańców ziemi. Sens całej linijki: Niebo, kogo traktujesz lepiej niż mieszkańców ziemi. [przypis edytorski]
ziemia palestyńska — ἡ Παλαιστίνη, Palaestina, Palaestinerland (Cl. z uwagą: Philister), [pominięto tłum. na rosyjski]. Hebr. Peleszet, פְלֶשֶׁת (Wj 15, 14), staroegip. Pulsta (Riehm), w klinach z czasów Sargona: pi-lis-te (Winckler, Keilinschriftliches Textbuch zum Alten Testament, str. 41); arab. Filastûnu, Filastînu (Riehm), tak zwało się pierwotnie pobrzeże („niziny”) od Karmelu do granic Egiptu. [przypis tłumacza]
ziemia (…) rodziła pytony (mit. gr.) — Pyton, wąż a. smok strzegący źródła przy wyroczni w Delfach, został zrodzony przez Matkę-Ziemię Gaję. [przypis edytorski]
Ziemia, rzeki i morze nie żywi, tylko ludzi — ziemia, rzeki i morze nie żywią nikogo innego, jak tylko ludzi (daw. konstrukcja składniowa). [przypis edytorski]
ziemia rznięta a suszona — torf. [przypis redakcyjny]
Ziemia Święta — pochodzące z Biblii określenie Palestyny i Izraela jako miejsc rozgrywania się wydarzeń Starego i Nowego Testamentu. [przypis edytorski]
Ziemia się zaraziła od obywatelów swoich, bo przestąpili zakon, odmienili prawo… — Iz 24, 5–6. [przypis edytorski]
ziemia spiska a. Spisz — region historyczny w Karpatach Zachodnich, w dorzeczu Popradu i Dunajca. [przypis edytorski]
ziemia srebrna potoków — Sami barbarzyńcy tak nazywali Chersonez od białości śniegów i potoków tam płynących. [przypis autorski]
ziemia Synów Słońca — mitycznym przodkiem japońskiego rodu cesarskiego był Ninigi, wnuk bogini słońca Amaterasu. [przypis edytorski]
ziemia — tu: jednostka administracyjna większa od powiatu a mniejsza od województwa. [przypis edytorski]
ziemia wiele przysmaków (…) hoduje — ziemia hoduje zwierzęta, z których mamy mięso. [przypis tłumacza]
ziemia żywo niechby mię pożarła (starop.) — niechby mnie ziemia żywcem pochłonęła. [przypis edytorski]
[Ziemia zadrżała] w podstawach — dziś popr. ziemia zadrżała posadach. [przypis edytorski]
Ziemia zaraziła się od obywatelów swoich, bo przestąpili zakon, odmienili prawa, rozsypali przymierze wieczne… — Iz 24, 5–10, z pominięciem wersetu 7. [przypis edytorski]
ziemia zatrzęsła się na nowo — istotnie, w r. 1756 zdarzyły się ponowne trzęsienia ziemi. [przypis tłumacza]
ziemia zmieniła swą postać — w oryginale łac. mutant terra vices, gdzie słowo vicis oznacza zmianę, przemianę lub fazę. Alternatywne, choć nieco ryzykowne tłumaczenie mogłoby więc brzmieć: planeta w nowej jest kwadrze. Dobrze współgrałoby ono z dalszą częścią wiersza, gdzie mowa jest o zmniejszającym się i odzyskującym dawną wielkość księżycu. [przypis edytorski]
ziemia zroszona krwią Mierosławskich i Trauguttów (…) fort niemy świadek żydowskiej niedoli — Cytadela Warszawska była miejscem śmierci wielu przeciwników despotyzmu carskiego; m.in. Romuald Traugutt (1826–1864), dyktator powstania styczniowego, był więziony w X Pawilonie Cytadeli, a następnie stracony przez powieszenie na jej stokach 5 sierpnia 1864 r.; Ludwik Mierosławski (1814–1878), generał, pisarz i poeta, działacz polityczny, członek Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, przywódca dwóch powstań w Wielkopolsce w 1846 i w 1848 r., pierwszy dyktator powstania styczniowego, nie był więźniem Cytadeli, zmarł na emigracji w Paryżu. [przypis edytorski]
ziemica (daw.) — ziemia (forma augmentatiwum). [przypis edytorski]
ziemicy po większej części od rolników zamieszkałej i podzielonej przez tychże na role dziedziczne — w oryg. łac. Sortes hereditarias ruricolis et habitatoribus dispartitas. [przypis edytorski]
ziemi — dziś popr. forma D. lm: ziem. Tu możliwe też odczytanie: wszystkich czasów i wszystkiej [tj. całej] ziemi. [przypis edytorski]
ziemię, co ją wspiera / Menzo, a jezior kilka głębokich zawiera — Mantuę. [przypis redakcyjny]
ziemię tę, w żelazo plenną — Scytia, słynąca z obfitości rudy żelaza oraz znajomości jej obróbki. [przypis edytorski]
ziemię trzymać za kontraktem — dzierżawić ziemię. [przypis edytorski]
ziemie Alemanów — Alemannia, królestwo plemienne założone i zamieszkałe przez Alemanów, germańską konfederację plemienną, która przedarła się przez rzymskie granice w 213 i osiedliła się na na lewym brzegu Renu, w ob. płd. Niemczech; w 496 Alemanowie zostali pokonani przez władcę Franków Chlodwiga, w VI w. ich ziemie włączono do państwa Franków jako marchię; w X w. terytorium Alemannii stało się Księstwem Szwabii. [przypis edytorski]
Ziemie Archelaosa zostały teraz zamienione na eparchie i rządził nimi prokurator rzymski… — por. Starożytności XVIII, I, 1–6. [przypis tłumacza]
ziemie (daw. forma) — dziś D. lp r.ż.: (wszystkiej, tj. całej) ziemi. [przypis edytorski]
ziemie (daw., gw.) — ziemi (D.lp). [przypis edytorski]
ziemie — dawn., dop. l. p. rzecz. r. ż. z osn. spółgł. podniebienną. [przypis redakcyjny]
ziemie — dziś popr. forma B.lp: ziemi. [przypis edytorski]
ziemie — dziś popr. forma B. lp: ziemi. [przypis edytorski]
ziemie — dziś popr. forma D. lp: ziemi. [przypis edytorski]
ziemie, które uprawiali Germanie, oddawano im jedynie na rok; po czym znów stawały się publiczne. Ojcowiznę ich stanowił tylko dom oraz ogrodzony kawałek ziemi przy domu — Nazwany curtis w ustawach. [przypis autorski]
ziemie muriatyczne (por. murias: sól kwasu) — dawniejszej terminologii chemicznej nazywają się obecnie „chlorkami metali ziem alkalicznych”. Prawdopodobnie Kant miał tu na myśli (jak przypuszcza jeden z chemików naszych) tylko chlorek wapnia i chlorek magnezu, gdyż one jedynie z pomiędzy znanych współcześnie odznaczają się zdolnością absorbowania wody czy wilgoci. [przypis redakcyjny]
ziemieński (forma starop.) — ziemiański, szlachecki; cząstka ziemieńska: dziedziczna część posiadłości szlacheckiej, ziemskiej. [przypis redakcyjny]
Ziemie Odzyskane — ziemie zachodnie i północne przyznane Polsce na mocy postanowień konferencji poczdamskiej, obejmujące Pomorze Zachodnie z Kołobrzegiem i Słupskiem, Pomorze Gdańskie, Łużyce, Ziemię lubuską, Ziemię kłodzką, Śląsk, Wielkopolskę, Warmię, Malborskie i Prusy Książęce. [przypis edytorski]
Ziemie równom, haj — ale cobyś wiedzioł, kany mój zadek się zocyno, a twój końcy (gw.) — Ziemię równą, ano, ale żebyś wiedział, gdzie się mój zadek zaczyna, a twój kończy. [przypis edytorski]
ziemie (starop. B. lp rodz.ż.) — ziemi. [przypis redakcyjny]
ziemie (starop. forma) — dziś D.lp r.ż.: (do) ziemi. [przypis edytorski]
ziemie (starop. forma) — dziś D.lp r.ż.: (wiele) ziemi. [przypis edytorski]
ziemie (starop. forma) — dziś D.lp r.ż.: ziemi. [przypis edytorski]
ziemie (starop. forma) — dziś D.lp r.ż.: ziemi; wszystkorodna ziemia. [przypis redakcyjny]
ziemie (starop. forma) — dziś D.lp r.ż.: (z) ziemi. [przypis edytorski]
ziemie (starop. forma) — dziś popr. D.lp r.ż.: ziemi. [przypis edytorski]
ziemie (starop. forma) — zamiast: (do) ziemi, starsza forma, 2. przypadek [tj. D.] lp. [przypis redakcyjny]
ziemie — tu: oddziały z poszczególnych obszarów kraju, ziem. [przypis edytorski]
ziemi Gad — w Biblii ziemia posiadana przez potomków siódmego syna patriarchy Jakuba. [przypis edytorski]
ziemiokrąg — horyzont a. krańce Ziemi. [przypis edytorski]
Ziemio! — wszechjednej duszy królestwo przedwieczne — Ostatnim zastosowaniem dogmatu o Duszy świata, o Duchach i Geniuszach żywiołów jest głos Demogorgona do Ziemi, do Księżyca, Słońca i gwiazd, do umarłych. [przypis tłumacza]
ziemlomier (gw.) — człowiek zajmujący się pomiarami terenu, geodeta (dawniej nazywany geometrą). [przypis edytorski]
ziem nie porał (daw., gw.) — ziemi nie krajał (pługiem). [przypis autorski]
ziemny — tu: ziemski, dotyczący ziemi. [przypis edytorski]
ziemny — tu: ziemski (nie niebiański). [przypis edytorski]
ziemny — tu: ziemski. [przypis edytorski]
ziemny — ziemski. [przypis edytorski]
Ziemowit IV (ok. 1352–1426) — książę płocki, prowadzący samodzielną politykę zagraniczną, długo występował jako przeciwnik Jagiełły, dał się poznać jako dobry administrator. [przypis edytorski]
Ziemowit — popr.: Siemowit; syn Piasta i Rzepichy, domniemany następca króla Popiela i pradziad Mieszka I. [przypis edytorski]
Ziemowit — popr. Siemowit; syn Piasta i Rzepichy, domniemany następca króla Popiela i pradziad Mieszka I. [przypis edytorski]
Ziemowit V (1389–1442) — książę mazowiecki, dziedziczny lennik Polski. [przypis edytorski]
ziemstwo — organ samorządowy wprowadzony w części guberni carskiej Rosji, decydujący o najważniejszych sprawach lokalnych podczas zjazdów ziemian, mieszczan i zamożnych chłopów. [przypis edytorski]
ziemstwo — tutaj: staropolski sąd szlachecki. [przypis redakcyjny]
ziemstwo — „Ziemskie sądy składają się z urzędników mających jurysdykcją, obranych przez zgromadzoną szlachtę na sejmikach elekcyjnych”. (Zbiór potrzebn. wiad.). Sądy ziemskie zajmowały się sprawami cywilnymi szlachty osiadłej. [przypis redakcyjny]
Zieńkowski, Wasilij (1881–1962) — rosyjski filozof. [przypis edytorski]
ziggurat — wieża świątynna o zmniejszających się schodkowo kolejnych tarasach, charakterystyczna dla architektury sakralnej starożytnej Mezopotamii. [przypis edytorski]
zimą panuje tu powietrze łagodne — rzadko u nas maj jest tak piękny, jak tam grudzień. Zimę znać tylko po oliwkach i figach etc., które tracą liście. [przypis tłumacza]
Zima bywszy zejdzie snadnie — zima przybywszy, łatwo ustąpi. [przypis redakcyjny]
Zima miejska — wiersz ukazał się w „Tygodniku Wileńskim” 15 lipca 1818 roku; był to pierwszy opublikowany wiersz Mickiewicza. [przypis redakcyjny]
zimia (gw.) — ziemia. [przypis edytorski]
zimie, lecie (starop. forma) — zimą, latem. [przypis edytorski]
zimie (starop. forma) — locativus, zamiast: w zimie. [przypis redakcyjny]
zimie (starop. forma) — zimą. [przypis edytorski]
zimmunizowany — uodporniony. [przypis edytorski]
Zimna Woda — ob. Zimnowoda, wieś w woj. wielkopolskim, w pow. gostyńskim; w okresie zaborów w ówczesnym pruskim powiecie Krotoszyn, jako wieś folwarczna stanowiła odrębny majątek, własność rodziny Rychłowskich. [przypis edytorski]
zimne ciężary — obfity śnieg. [przypis redakcyjny]
Zimne powietrze ściąga zakończenia zewnętrznych żyłek naszego ciała — To widać nawet na oko: w zimie człowiek wydaje się szczuplejszy. [przypis autorski]
zimnica — febra. [przypis edytorski]
zimnica — febra. [przypis redakcyjny]
