Przypisy

był zdołał (daw.) — forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: zdołał wcześniej, uprzednio (przed wydarzeniami a. czynnościami wyrażonymi formą zwykłego czasu przeszłego). [przypis edytorski]

był zdumionym — dziś z B.: był zdumiony. [przypis edytorski]

był (…) zgromadził — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość. [przypis edytorski]

był (…) zjechał (daw.) — forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: zjechał wcześniej, uprzednio (przed wydarzeniami a. czynnościami wyrażonymi formą zwykłego czasu przeszłego). [przypis edytorski]

był złożył ofiarę — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub niezrealizowaną możliwość; dziś: złożył ofiarę. [przypis edytorski]

był (…) zobaczył — forma daw. czasu zaprzeszłego; dziś: zobaczył (wcześniej). [przypis edytorski]

był (…) zszedł (daw.) — forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: zszedł wcześniej, uprzednio (przed wydarzeniami a. czynnościami wyrażonymi formą zwykłego czasu przeszłego). [przypis edytorski]

był zwyklejszy (daw.) — był bardziej przyzwyczajony, przywykł bardziej; był zwyklejszy miecz pieścić w swéj dłoni niż przyjacielską podawać u proga — był bardziej przyzwyczajony do walki niż do przyjaznego witania gości. [przypis edytorski]

Byle… była kwita — by nie było podstaw do wzajemnych wyrzutów. [przypis edytorski]

byle ka (gw.) — byle gdzie. [przypis edytorski]

Byle Kupido całego sajdaka w Wenecji nie wystrzelał — Wenecja słynęła z uwodzicielskich kurtyzan. [przypis edytorski]

bylem dorzucił (daw.) — byle bym dorzucił; jeżeli tylko dorzucę. [przypis edytorski]

Bylem ja sobie dowierzała — dziś raczej: bylebym ja sobie dowierzała. [przypis edytorski]

bylem na czas przyszła — dziś raczej: bylebym na czas przyszła. [przypis edytorski]

bylem (…) tylko pomścił — skrót od: byle bym tylko pomścił. [przypis edytorski]

By lepiej czcić umarłych, uśmiercają żywych — Les embarras de Paris (Satyra VI) Nicolasa Boileau. [przypis edytorski]

byleś nie stał o to — byle byś nie dbał o to. [przypis edytorski]

byle tylko — tu: aby. [przypis edytorski]

Byle zyskała dwoiste Erynie — linijka ta świadczy i wierze w istnienie osobistych Eryni zamordowanego. [przypis edytorski]

bylica, Artemisia (biol.) — rodzaj roślin z rodziny astrowatych, liczący 300 gatunków, na ogół aromatycznych. [przypis edytorski]

bylica, Artemisia (biol.) — rodzaj roślin z rodziny astrowatych, rosnących głównie na terenach suchych, stepowych i półpustynnych. [przypis edytorski]

bylica chińska — właśc. bylica roczna (Artemisia annua), pochodząca z Azji, zawleczona przez człowieka do innych części świata. [przypis edytorski]

bylina (lit.) — staroruska, później rosyjska pieśń epicka, opiewająca czyny bohaterów. [przypis edytorski]

bylina — roślina zielna. [przypis edytorski]

bylina — rosyjska pieśń ludowa opiewająca losy bohatera. [przypis edytorski]

byliny — średniowieczne ruskie poematy ludowe. [przypis edytorski]

byli odeszli — daw. konstrukcja czasu zaprzeszłego; inaczej: wcześniej odeszli; odeszli uprzednio. [przypis edytorski]

byli rozdzielili — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisane w czasie przeszłym prostym; znaczenie: rozdzielili wcześniej, uprzednio. [przypis edytorski]

Byliśmy braćmi. Fiolet, karmazyn i szara świtka — mowa o tradycyjnym podziale społecznym dawnej Polski, symbolizowanym tu przez kolory strojów: biskupi fiolet, magnacki karmazyn (czerwień) i szarość ubiorów drobnej szlachty i chłopów. Wzmianka o braterstwie odnosi się do oficjalnej jedności zróżnicowanego majątkowo stanu szlacheckiego. [przypis edytorski]

byli się obchodzili (daw.) — forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: obchodzili się wcześniej, uprzednio (przed wydarzeniami a. czynnościami wyrażonymi formą zwykłego czasu przeszłego). [przypis edytorski]

byli wyszli (starop. forma) — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: wyszli wcześniej, uprzednio, kiedyś itp. [przypis edytorski]

byliż — konstrukcja z partykułą -że nadającą znaczenie pytania retorycznego; inaczej: czy byli, czyż byli. [przypis edytorski]

byli (…) zostawili (starop. forma) — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: zostawili wcześniej, uprzednio, kiedyś itp. [przypis edytorski]

byli (…) zważyli — daw. forma czasu zaprzeszłego: zważyli wcześniej, uprzednio wzięli pod uwagę. [przypis edytorski]

byli zwycięzce — tu w znaczeniu: byli zwycięzcami. [przypis edytorski]

by Lulejka pojął za żonę Angelikę — dawniej w rodzinach królewskich i arystokratycznych istniał obyczaj małżeństw między kuzynami. [przypis edytorski]

by matka opuściła dzieci swoje na ziemi, ja was nigdy nie opuszczę — Iz 49, 15. [przypis edytorski]

bym beł wypadł (starop. forma) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika w trybie przypuszczającym daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: wypadłbym wcześniej, uprzednio, kiedyś itp. [przypis edytorski]

by mężczyzna przychodził do nich z biczem — parafraza słów z: F. Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra, Mowy Zaratustry: O starej i młodej kobiecie. [przypis edytorski]

by miał być panienką — tu: jakby był panienką. [przypis edytorski]

bym nie był myślał — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, tj. wyrażająca czynność wcześniejszą od tej wyrażonej zwykłym czasem przeszłym; znaczenie: nie myślałbym wcześniej (uprzednio, kiedyś). [przypis edytorski]

bym się sądził panem (daw.) — uważałbym się za pana. [przypis edytorski]

by najbardziej (daw.) — tu: choćby najbardziej. [przypis edytorski]

by najcięższej — tu: choćby najcięższej. [przypis edytorski]

bynajmniej — jak najmniej; wcale nie. [przypis edytorski]

by najmniejsze — tu: choćby najmniejsze. [przypis edytorski]

bynajmniej — wcale (dosł.: jak najmniej). [przypis edytorski]

bynajmniej — wcale; jak najmniej. [przypis edytorski]

by najprzedniejszy — choćby najlepszy. [przypis edytorski]

by namniej (starop.) — choćby najmniej, choć odrobinę. [przypis edytorski]

By nas piekła pozbawił — obecnie śpiewa się raczej: by nas z piekła wybawił. [przypis edytorski]

by nawet był to — tu skrót od: choćby nawet był to. [przypis edytorski]

by nawet (daw.) — choćby nawet. [przypis edytorski]

by — niby, jakby, tak jak. [przypis edytorski]

by — niby. [przypis edytorski]

by nie (starop.) — tu: gdyby nie. [przypis edytorski]

Byrd, Richard Evelyn (1888–1957) — amerykański badacz polarny, oficer marynarki, kontradmirał; w 1928–30 kierował pierwszą amerykańską wyprawą antarktyczną, w 1929 jako pierwszy dokonał przelotu nad biegunem południowym, w 1933–35, 1939–41, 1946–47 i 1955–56 kierował kolejnymi wyprawami na Antarktydę. [przypis edytorski]

Byron, George Gordon (1788–1824) — angielski poeta i dramaturg okresu wczesnego romantyzmu; większość utworów Byrona posiada powikłaną i nie do końca jasną fabułę, dla której charakterystyczne są gwałtowne zwroty akcji i niedomówienia. [przypis edytorski]

Byron, George Gordon (1788–1824) — angielski poeta i dramaturg. [przypis edytorski]

Byron, George Gordon (1788–1824) — angielski poeta i dramaturg romantyczny, przyjaciel Shelleya. [przypis edytorski]

Byron, George Gordon (1788– 1824) — angielski poeta i dramaturg romantyczny. [przypis edytorski]

Byron, George Gordon (1788–1824) — angielski poeta romantyczny. [przypis edytorski]

Byron, George Gordon (1788–1824) — ang. poeta i dramaturg okresu wczesnego romantyzmu; stał się niemal legendarnym wzorem osobowym epoki, choć deklaratywnie był zwolennikiem estetycznych zasad klasycyzmu, podobnie mimowolnie został ikoną odrodzenia Grecji, ponieważ zmarł w Missolungi podczas wojny o jej wyzwolenie spod dominacji tureckiej; autor m.in.: poematu dygresyjnego Wędrówki Childe Harolda (1812–1818), powieści poetyckich Giaur (1813), Korsarz (1814), Mazepa (1819), dramatów: Manfred (1817) Kain (1821), Don Juan (1819–1824). [przypis edytorski]

Byron, George Gordon (1788–1824) — czołowy angielski poeta i dramaturg okresu wczesnego romantyzmu. [przypis edytorski]

Byron, George Gordon (1788–1824) — czołowy angielski poeta i dramaturg okresu wczesnego romantyzmu; stał się niemal legendarnym wzorem osobowym epoki, choć deklaratywnie był zwolennikiem estetycznych zasad klasycyzmu, podobnie mimowolnie został ikoną odrodzenia Grecji, ponieważ zmarł w Missolungi podczas wojny o jej wyzwolenie spod dominacji tureckiej. [przypis edytorski]

Byron, George Gordon (1788–1824) — czołowy angielski poeta i dramaturg okresu wczesnego romantyzmu; stał się niemal legendarnym wzorem osobowym epoki, choć deklaratywnie był zwolennikiem estetycznych zasad klasycyzmu, podobnie mimowolnie został ikoną odrodzenia Grecji, ponieważ zmarł w Missolungi podczas wojny o jej wyzwolenie spod dominacji tureckiej; autor m.in.: poematu dygresyjnego Wędrówki Childe Harolda, powieści poetyckich Giaur, Korsarz, Mazepa, dramatów: Manfred, Kain, Don Juan. [przypis edytorski]

Byron, George Gordon (1788–1824) — jeden z największych angielskich poetów i dramaturgów, autor m.in. poematu dygresyjno-heroikomicznego Don Juana. [przypis edytorski]

Byron, George Gordon (1788–1824) — poeta, czołowy przedstawiciel angielskiego romantyzmu; zwolennik europejskich ruchów niepodległościowych. [przypis edytorski]

Byron, George Gordon (1788–1824) — poeta, czołowy przedstawiciel angielskiego romantyzmu; zwolennik europejskich ruchów niepodległościowych; autor m.in. obszernego poematu dygresyjno-heroikomicznego Don Juan (1818–1823) oraz poematu dygresyjnego Wędrówki Childe Harolda (1809–1818), którego główny bohater, mroczny, buntowniczy indywidualista, stał się pierwowzorem podobnych mu tzw. bohaterów bajronowskich. [przypis edytorski]

Byron, Georges (1788–1824) — jeden z największych poetów angielskich, czołowy przedstawiciel romantyzmu. [przypis edytorski]

Byron, Georges (1788–1824) — poeta, czołowy przedstawiciel angielskiego romantyzmu; zwolennik europejskich ruchów niepodległościowych. [przypis edytorski]

Byron, Georges Gordon (1788–1824) — poeta, czołowy przedstawiciel angielskiego romantyzmu; zwolennik europejskich ruchów niepodległościowych. [przypis edytorski]

byronowski — taki jak u romantycznych bohaterów buntujących się przeciwko panującemu porządkowi społecznemu, typowych dla twórczości George'a Byrona (1788–1824). [przypis edytorski]

Byrsa a. Bosra — fenicka nazwa Kartaginy, oznaczająca „królewski zamek”; istnieje także bajeczna etymologia, wywodząca tę nazwę od gr. słowa oznaczającego skórę, co wiąże się z legendą, że Dydona kupiła tyle ziemi pod swoją nową siedzibę w płn. Afryce, ile objąć może skóra wołu (por. kupiwszy ziemi tyle, ile się zamyka byrsą), jednak sprytna królowa poleciła pociąć skórę na wąskie rzemienie i opasać nimi odpowiednią dla założenia miasta przestrzeń. [przypis edytorski]

Byrsa — cytadela nadmorska w staroż. Kartaginie, zniszczona w 146 r. p.n.e. podczas trzeciej wojny punickiej przez Rzymian. [przypis edytorski]

Byście niesfornym stanęli oporem — abyście stawili opór tym, którzy okażą się niesforni (tj. nie podporządkują się wydanemu nakazowi). [przypis edytorski]

byśmy równo na to przyśli — byśmy równocześnie do tego doszli. [przypis edytorski]

byśmy się byli nie jęli (starop.) — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: gdybyśmy [wcześniej] nie zabrali się za co; gdybyśmy [wcześniej] nie wzięli się za co. [przypis edytorski]

byśwa byli (gw.) — byście byli. [przypis edytorski]

byśwa (gw.) — byśmy. [przypis edytorski]

by się było przydało — daw. forma czasu zaprzeszłego, używanego dla wyrażenia czynności (zdarzenia, stanu itp.) poprzedzającej inną czynność (zdarzenie, stan itp.) wyrażoną w czasie przeszłym zwykłym; znaczenie: kiedy by się przydało (wcześniej). [przypis edytorski]

byss — cienka, kosztowna tkanina lniana, używana na szaty dla dostojników. [przypis edytorski]

by (starop.) — gdyby. [przypis edytorski]

by (starop.) — jakby, niby; by na tryumfie więźnie prowadziła. [przypis edytorski]

by (starop.) — jakby, niby. [przypis edytorski]

by (starop.) — niby; tak jak. [przypis edytorski]

by (starop.) — niby to, jakby; tu: sugerując. [przypis edytorski]

by (starop.) — tu: choćby. [przypis edytorski]

by (starop.) — tu: gdyby; jeśliby. [przypis edytorski]

by (starop.) — tu: gdyby. [przypis edytorski]

by (starop.) — tu: niby, jakby, jak. [przypis edytorski]

by (starop.) — tu: niby, jakby. [przypis edytorski]

by (starop.) — tu: niby, jak. [przypis edytorski]

bystrość Augustyna z moralnością Grzegorza, głębokość myśli Hieronima z pięknym stylem Ambrożego — Augustyn z Hippony (354–430): filozof i teolog chrześcijański, polemista, czołowy autorytet teologii, jeden z tzw. ojców oraz doktorów Kościoła; Grzegorz z Nazjanzu (ok. 330–390): patriarcha Konstantynopola, doktor Kościoła, słynny ze swoich mów; Hieronim ze Strydonu (ok. 347–420): tłumacz Biblii na łacinę, autor komentarzy biblijnych i polemicznych pism teologicznych; Ambroży z Mediolanu (ok. 339–397): ojciec i doktor Kościoła, autor licznych traktatów teologicznych. [przypis edytorski]

bystrość (starop.) — tu: popędliwość; nadmierna szybkość w działaniu. [przypis edytorski]

bystro (starop.) — szybko, prędko. [przypis edytorski]

bystro — tu: stromo. [przypis edytorski]

bystroumny — sprytny, przemyślny. [przypis edytorski]

bystrszy (daw.) — bardziej bystry; szybszy. [przypis edytorski]

by strumień — niby strumień. [przypis edytorski]