Przypisy

Azaña y Díaz, Manuel (1880–1940) — hiszpański polityk, dramaturg i pisarz, drugi i ostatni prezydent (1936–1939) Drugiej Republiki Hiszpańskiej. [przypis edytorski]

Azaradel — w etiopskiej apokryficznej Księdze Henocha Azaradel jest jednym z upadłych aniołów, którzy objaśniają ludziom bieg Księżyca. [przypis edytorski]

azard a. hazard — tu daw.: ryzyko. [przypis edytorski]

azard (daw.) — niebezpieczeństwo, niepewność. [przypis edytorski]

azard (daw.) — niebezpieczeństwo, przygoda. [przypis edytorski]

azard (daw.) — niebezpieczeństwo. [przypis edytorski]

azard (daw.) — niebezpieczeństwo, ryzyko; por.: hazard. [przypis edytorski]

azard (daw.) — niebezpieczeństwo, ryzyko. [przypis edytorski]

azard (daw.) — przygoda, niebezpieczeństwo. [przypis edytorski]

azard — hazard, przypadek. [przypis edytorski]

azard — hazard; ryzyko. [przypis edytorski]

azard — hazard, ryzyko. [przypis edytorski]

azardować — ryzykować. [przypis edytorski]

azard — przygoda, niebezpieczeństwo. [przypis edytorski]

azard — ryzyko, niebezpieczeństwo. [przypis edytorski]

azardując (daw.) — ryzykując. [przypis edytorski]

azard (z fr. hazard: ryzyko) — koleje losu, przypadki; niebezpieczeństwa, niespodziewane, ryzykowne przygody. [przypis edytorski]

azaś nie czytał (starop.) — czyś nie czytał; czy nie czytałeś. [przypis edytorski]

azaś (starop.) — czyś; czy jesteś. [przypis edytorski]

a zasię (daw.) — precz, nie wolno. [przypis edytorski]

aza (starop.) — czy, czy też. [przypis edytorski]

aza (starop.) — czy; czy też. [przypis edytorski]

aza (starop.) — czy, czyż, alboż; może. [przypis edytorski]

aza (starop.) — czy. [przypis edytorski]

azaż a. aza (starop.) — czy, czyż. [przypis edytorski]

azaż (daw.) — czy, czyż, alboż; może. [przypis edytorski]

azaż (daw.) — czy, czyż. [przypis edytorski]

azaż (daw.) — czy. [przypis edytorski]

azaż (daw.) — czyż. [przypis edytorski]

azaż jest który ociec taki na ziemi, który gdyby go dziecię jego prosiło o chleb, iżby mu dał kamień; albo gdyby go prosiło o rybę, iżby mu dał jaszczorkę — Łk 11, 11 (gdzie mowa o wężu, nie o jaszczurce). [przypis edytorski]

azaż (starop.) — czy, czyż. [przypis edytorski]

azaż (starop.) — czyż. [przypis edytorski]

azaż (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż; aza: czy, czy też. [przypis edytorski]

azaż (starop.) — przecież; czyż. [przypis edytorski]

A zbudziwszy się, Anhelli usiadł — uwspółcześniono interpunkcję w zdaniach zawierających imiesłowy czynne. W wydaniu źródłowym przecinek przyporządkowywał podmiot do imiesłowu, a nie do orzeczenia: A zbudziwszy się Anhelli, usiadł. [przypis edytorski]

Azevedo, José da Costa (1823–1904) — baron de Ladário, brazylijski polityk i dyplomata, minister marynarki za czasów rządów gabinetu Ouro Preto. [przypis edytorski]

Azja (mit. gr.) — jedna z okeanid, w zależności od wersji mitu matka lub żona Prometeusza. [przypis edytorski]

Azja (mit. gr.) — w mitologii greckiej jedna z okeanid. [przypis edytorski]

Azja Mniejsza — azjatycki półwysep między Morzem Czarnym a Morzem Śródziemnym, na wschód od Grecji; w starożytności na jego wybrzeżach osiedlali się osadnicy greccy, którzy założyli tam liczne miasta. [przypis edytorski]

Azja Mniejsza — azjatycki półwysep między Morzem Czarnym a Morzem Śródziemnym. W czasach rzymskich początkowo była na tym terenie jedna duża prowincja, z czasem podzielona na: Frygię, Bitynię, Cylicję, Kapadocję, Galację, Lycję i Pont. Obecnie jest to azjatycka część Turcji, Anatolia. [przypis edytorski]

Azjej (starop. forma) — (przeciwko) Azji. [przypis edytorski]

Azjów (daw.) — forma archaiczna: Azjowy, należący do Azji. [przypis edytorski]

Azjos — wuj Hektora. [przypis edytorski]

A — zob. też oznaczone przez: AA uzupełnienie tych rozważań. [przypis edytorski]

azoik (geol.) — najstarszy okres dziejów Ziemi, z którego w formacjach skalnych nie zachowały się żadne ślady życia; obecnie synonim terminu archaik zdefiniowanego jako najstarszy eon w dziejach, przed pojawieniem się organizmów żywych, ok. 4,0–2,5 mld lat temu. [przypis edytorski]

a zoj (jid.) — tak więc; tak, w ten sposób. [przypis edytorski]

azoospermia (med.) — całkowity brak plemników w ejakulacie. [przypis edytorski]

Azopos — rzeka w Beocji. [przypis edytorski]

Azor — imię psa. [przypis edytorski]

Azrael — anioł śmierci w islamie. [przypis edytorski]

A zresztą… dawno nie żyła. — w rękopisie jest to dopisek na marginesie. [przypis edytorski]

Aztekowie — indiański lud ze środkowego Meksyku, który w XV w. utworzył potężne imperium, podbite w l. 1519–1521 przez Hiszpanów. [przypis edytorski]

Azyą — wyraz czytamy na trzy sylaby; dziś popr. forma D.lp: Azję. [przypis edytorski]

Azyjanin — dziś: Azjata; mieszkaniec Azji. [przypis edytorski]

azyjski — dziś popr.: azjatycki. [przypis edytorski]

azyjskie — dziś popr.: azjatyckie. [przypis edytorski]

azyjskie (…) okraje — krańce Azji. [przypis edytorski]

azyjski (starop. forma) — azjatycki. [przypis edytorski]

azyl — miejsce bezpiecznego schronienia; tu: przytułek. [przypis edytorski]

azylum (daw., z łac. asylum) — azyl, miejsce bezpiecznego schronienia. [przypis edytorski]

azynus (łac. asinus) — osioł. [przypis edytorski]

Azzahra — także: Medina Azahara a. Madinat al-Zahra; arab. kompleks pałacowy w hiszp. Andaluzji, założony w 1. poł. X w. przez kalifa Kordoby Abd ar-Rahmana III i nazwana na cześć jego faworyty jej imieniem (nazwa oznacza dosł. „miasto az-Zahry”); Azahara została splądrowana i zniszczona na początku XI w.; jej ruiny odkryto ponownie po tysiącu lat, w 1911 r. [przypis edytorski]

bąblowiec — pasożyt, gatunek tasiemca, żyjący w jelitach. [przypis edytorski]

bączyć — brzęczeć, wydawać odgłosy właściwe bąkom. [przypis edytorski]

Bądarzewska-Baranowska, Tekla (1838–1862) — kompozytorka polska, autorka popularnej melodii pt. Modlitwa dziewicy. [przypis edytorski]

Bądarzewska-Baranowska, Tekla (1838–1862) — kompozytorka polska, autorka popularnej Modlitwy dziewicy. [przypis edytorski]

Bądźmy ustawicznie w Panu naszym, panu Kristusie, który jest prawdziwym Bogiem i żywotem wiecznym — 1 J 5, 20. [przypis edytorski]

Bądźmyż otwarci: nie mamy teatru itd. — w rękopisie zapisane na marginesie. [przypis edytorski]

bądź namiestników, bądź towarzyszów swoich — w innym tłumaczeniu: swoich rządców i komesów. [przypis edytorski]

Bądź pochwalony (…) i zioła — fragment Pieśni słonecznej (nazywanej również Pochwałą stworzenia) św. Franciszka z Asyżu. [przypis edytorski]

bądź ty Boozem, ja Rutą — aluzja do biblijnej Księgi Ruth; Ruth poślubiła Booza, z którego pola zbierała kłosy jęczmienia, by się wyżywić. [przypis edytorski]

bądźże (daw.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że; znaczenie: bądź koniecznie, bądź wreszcie itp. [przypis edytorski]

bądźże — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że; inaczej: bądź koniecznie. [przypis edytorski]

bądźże — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]

bądźże — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]

bądźże — konstrukcja z partykułą -że o funkcji wzmacniającej. [przypis edytorski]

bądź zdrów, holenderski śledziu (daw., pot.) — nic z tego, okazja zniknęła. [przypis edytorski]

bąkać — powiedzieć coś cicho lub niewyraźnie, zacinając się. [przypis edytorski]

bąk a. cyga, fryga — wydrążona kula na pręciku, wokół którego okręcony był sznurek. Bąka wprawiało się w nagły ruch, odciągając sznurek. Zabawa polegała na tym, żeby nie dopuścić do zatrzymania bączka, podtrzymując ruch biczykiem lub kijkiem. [przypis edytorski]

bąk błotny, właśc. bąk zwyczajny — duży ptak wodny z rodziny czaplowatych; w okresie godowym samce wydają niski głos, przypominający ryk krowy. [przypis edytorski]

bąk — tu: gatunek ptaka. [przypis edytorski]

bąk — tu: małe dziecko. [przypis edytorski]

Baader, Franz von (1765–1841) — niemiecki filozof, jeden z najbardziej wpływowych teologów swojej epoki; potępiał większość filozofii europejskiej od czasów Kartezjusza jako prowadzącą do ateizmu. [przypis edytorski]

Baal a. Belial — bóstwo pogańskie, często wspominane w Biblii. [przypis edytorski]

Baala i Astarata — właśc. Astarte a. Asztarte: imię fenickiej i kananejskiej bogini miłości, płodności i wojny (utożsamianej z babilońsko-asyryjską Isztar i gr. Afrodytą); zw. Królową Niebios (oraz Królową Baala, boga deszczu i burzy); przedstawiana była jako naga kobieta, trzymająca kwiaty lotosu i stojąca na grzbiecie lwa a. konia; do obrzędów kultu Astarte należały świątynne akty seksualne wyznawców z kapłankami bogini zw. kedesza; Astarte oddawano cześć pod postacią betyli (dużych, pionowych kamieni; nazwa oznacza: dom boga), paląc kadzidła i składając ofiary z jedzenia, zwierząt, czasem także małych dzieci; w mitologii staroirańskiej Astarte wraz z boginią Anat wspierała życiodajnego boga Baala w walce z jego wrogami. [przypis edytorski]

Baalbek — miasto w Libanie; znajdują się tam dwie rzymskie świątynie, Jowisza i Bachusa. [przypis edytorski]

Baalbek — staroż. miasto w płn.-wsch. Libanie, miejsce kultu fenickiego boga Baala; w czasach hellenistycznych i rzymskich nosiło nazwę Heliopolis, stanowiło ośrodek kultu triady bogów: Jowisza, Wenus i Bachusa, z monumentalnymi świątyniami. [przypis edytorski]

Baal — bóstwo semickie, czczone też w Egipcie, potem w Rzymie jako bóg słońca. [przypis edytorski]

Baal — bóstwo semickie, czczone w Kanaanie (daw. Palestyna, Fenicja, dziś Syria; ośrodek kultu znajdował się w mieście Ugarit); bóg burzy, deszczu i płodności, władca świata; jego atrybutem był byk. Baal był synem Dagona, włądzę nad światem otrzymał od najwyższego boga El, za wstawiennictwem swej siostry (i ukochanej), bogini miłości i płodności Anat. Mit o Baalu opowiada o cyklicznym odrodzeniu: co roku młodzieńczy, pełen zapału i życiodajnej siły bóg deszczu ginął w walce z bogiem śmierci i skwaru letniego, Motem, aby po zstąpieniu do świata podziemnego powstać z martwych na wiosnę. Treścią mitu jest nieustanna, cykliczna walka między życiem a śmiercią oraz oczyszczenie wewnętrzne; po dokonaniu zabójstwa na Baalu, najgorszego z najgorszych czynów, siła jego wroga wyczerpywała się, otwierając drogę do odrodzenia. Baal oznacza właśc.: Pan; imię boga brzmiało Haddu, Hadad a. Adad. Kult Baala sprowadził do Rzymu cesarz Heliogabal (204–222 n.e.), który był kapłanem syryjskiego bóstwa (El Gabal; stąd imię Heliogabala); próbował podporządkować Baalowi inne bóstwa, m.in. poprzez symboliczne gesty przeniesienia do świątyni Baala ognia Westy, kamienia Kybele (Bogini Matki), Palladium ze świątyni Ateny itp.; poczynania te uznano za objaw szaleństwa cesarza i po zgładzeniu Heliogabala zakazano kultu Baala w Rzymie. [przypis edytorski]

Baal — bóstwo semickie, czczone w Kanaanie (Palestyna, Fenicja, Syria), bóg burzy, deszczu i płodności, władca świata; mit o Baalu opowiada o cyklicznym odrodzeniu: co roku ginął w walce bogiem śmierci i skwaru letniego, Motem, aby po zstąpieniu do świata podziemnego powstać z martwych na wiosnę. [przypis edytorski]

Baal — bóstwo semickie, jego miejscem kultu było Ugarit. [przypis edytorski]

Baal — bożek pogański, wspominany w Starym Testamencie, tu oczywisty anachronizm. [przypis edytorski]

Baal Fenicjan, Zeus Greków i Jowisz Latynów — bogowie burzy, będący jednocześnie władcami bogów w religiach wskazanych ludów. [przypis edytorski]

Baal — kananejski bóg przyrody i płodności. [przypis edytorski]

Baal (mit.) — dosł.: „Pan”, tytuł boga Hadada (Adada), gł. bóstwa ludów zachodniosemickich (Palestyny, Fenicji, Syrii), władcy świata, boga burzy i deszczu; słowo „Baal” często występuje w Biblii na określenie różnych bogów pogańskich. [przypis edytorski]

Baal (mit.) — dosł.: „Pan”, tytuł boga Hadada (Adada), głównego bóstwa ludów zachodniosemickich (Palestyny, Fenicji, Syrii), władcy świata, boga burzy i deszczu; słowo „Baal” często występuje w Biblii na określenie różnych bogów pogańskich. [przypis edytorski]

Baal (mit.) — dosł.: „Pan”, tytuł boga Hadada (Adada), głównego bóstwa ludów zachodniosemickich (Palestyny, Fenicji, Syrii), władcy świata, boga burzy i deszczu. [przypis edytorski]

Baal — semickie bóstwo, z ośrodkiem kultu w mieście Ugarit. Władca świata, bóg życiodajnego deszczu i burzy. Co roku stawał do walki z bogiem śmierci Motem, w wyniku której ginął, a następnie odradzał się na wiosnę. [przypis edytorski]

Baal Sydon — „Pan Sydonu”, tytuł boga. Baal używane również w zastępstwie imienia głównego boga ludów zachodniosemickich (Palestyny, Fenicji, Syrii), władcy świata, boga burzy i deszczu. [przypis edytorski]

baba — babka, babcia. [przypis edytorski]