Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | portugalski | pospolity | potocznie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | wulgarne | zdrobnienie
Według języka: wszystkie | English | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 6136 przypisów.
osiem roków temu — w 1391. [przypis edytorski]
osierdzie — błona otaczająca serce. [przypis edytorski]
osieść (daw.) — dziś: osiąść. [przypis edytorski]
osieść (starop.) — osiąść; tu: nastać. [przypis edytorski]
osikowy — tj. trzęsący się. [przypis redakcyjny]
o sile 160 koni — mowa o koniu parowym, jednostce mocy powstałej z potrzeby porównania mocy nowo tworzonych w XIX w. maszyn do mocy koni pociągowych: maszyna o mocy 1 konia parowego, działająca całą dobę, miała zastąpić 3 konie, pracujące po 8 godzin każdy; 1 koń parowy stanowił ok. 745 W. [przypis edytorski]
osimsetny a. ośmsetny (daw.) — dziś: osiemsetny. [przypis edytorski]
Osiński, Walerian Andriejewicz (1852–1879) — rosyjski rewolucjonista-narodnik, jeden z założycieli Ziemli i Woli; brał udział w zamachach na funkcjonariuszy carskich; aresztowany i stracony. [przypis edytorski]
Os Ingleses (port.) — Anglicy. [przypis edytorski]
osiodłać hestera — szczególny rodzaj koni żmudzkich; obacz Czackiego O litewskich i polskich prawach, t.I, s. 214. [przypis autorski]
osioł dardanelski (pot.) — tępak, dureń. [przypis edytorski]
osiołek samarytanina — fragment odnosi się do przypowieści o dobrym Samarytaninie, który jako jedyny zaopiekował się pobitym Żydem, pomimo napięć religijnych i etnicznych dzielących ówcześnie obie nacje. [przypis edytorski]
osiołka (gw.) — osełka, narzędzie do ręcznego ostrzenia narzędzi. [przypis edytorski]
osioł w bajce — mowa o bajce La Fontaine'a Starzec i osioł. [przypis edytorski]
O Siouxach mówią nawet, że nie są tak waleczni, jak Apaches i Comanches, mieszkający na Południu — W czasie wojny, która wkrótce potem wybuchła, Siouxowie zadali kłam temu mniemaniu, wódz ich bowiem, Siedzący Byk, pokonał w krwawej bitwie wojsko amerykańskie pod wodzą generała Custera, który zginął. W rezultacie Siouxowie zostali zwyciężeni, Siedzący Byk zaś schronił się do Kanady. [przypis autorski]
osjaniczny — charakterystyczny dla klimatu Pieśni Osjana, poematu Jamesa Macphersona opublikowanego przezeń jako średniowieczny poemat celtycki. [przypis edytorski]
osjaniczny — podobny w charakterze do Pieśni Osjana, poematu Jamesa Macphersona fałszywie przedstawianego jako tłumaczenie piesni gaelickich. [przypis edytorski]
Osjan — jest to jedyna wzmianka o Osjanie w I. części Wertera, w której na ogół dominują wzmianki o lekturze Homera. O znaczeniu zastąpienia w „sercu” Wertera Homera Osjanem pisze Z. Zagórowski: „Homer to dobry, niezawodny przyjaciel. A przecież żegna go Werter, z serca jego wypiera go Osjan. Osjan przemówił do niego głęboką swą melancholją, dał mu możność roztopienia się w ponurych myślach, kierował jego duszę w mroki niebytu. Gorące odczucie przyrody, prawie jej uosobienie, było tym mostem, po którym cienie osjanowych bohaterów wkraczały w duszę Wertera i mrokiem ją osłaniały, prowadząc ku bramie śmierci. Osjan wyrwał go z ramion Homera. Przejście od rozkoszowania się patriarchalnymi obrazami życia homerowych bohaterów do odczuwania i przeżywania cierpień i smutków bohaterów Osjana dokonywa się w miarę zaciemniania się horyzontu uczuć i myśli Wertera. Samobójstwo poprzedza długie rozkoszowanie się w tonach Pieśni Selmy, a z epilogu Berzathonu zapożycza Werter frazesów w przedśmiertną godzinę. Kult Homera i kult Osjana dzielą cały utwór na dwie części. Tylko przez krótką chwilę wpływ ten się splata, — wpływ Osjana jest jednak potężniejszy. Osjana, nie Homera, Werter tłumaczy. Osjan zwycięża: Werter ginie…” (Z. Zagórowski, Wstęp do Cierpień…, s. XVI). [przypis redakcyjny]
Osjan — legendarny wojownik i bard celtycki, bohater średniowiecznych podań; miał być autorem rzekomo starożytnych poematów celtyckich, Pieśni Osjana, opublikowanych w 1760 przez Jamesa Macphersona jako tłumaczenie z języka gaelickiego; mimo że w 1805 starożytny epos okazał się falsyfikatem, a rzekomy tłumacz autorem, tekst zyskał ogromną popularność w dobie romantyzmu i był tłumaczony na liczne języki w całej Europie. [przypis edytorski]
Osjan — legendarny wojownik i bard celtycki, bohater średniowiecznych podań; Miał być autorem rzekomo starożytnych poematów celtyckich Pieśni Osjana, opublikowanych w 1760 przez Jamesa Macphersona jako tłumaczenie z języka gaelickiego; mimo że w 1805 starożytny epos okazał się falsyfikatem, a rzekomy tłumacz autorem, tekst zyskał ogromną popularność w dobie romantyzmu i był tłumaczony na liczne języki w całej Europie. [przypis edytorski]
Osjan — legendarny wojownik i bard celtycki, narrator i rzekomy autor cyklu epickich poematów, znanych jako „pieśni Osjana”. [przypis edytorski]
Osjan (mit. irl.) — Oisín syn Fionna, legendarny wojownik i bard celtycki, bohater średniowiecznych podań. Miał być autorem tzw. Pieśni Osjana, rzekomych średniowiecznych poematów celtyckich, za których odkrywcę podawał się szkocki poeta James Macpherson. Wydane zostały w języku angielskim w 1760 r. (Macpherson twierdził, że tłumaczył je z języka gaelickiego) i stały się bardzo popularne w całej Europie, wywierając wpływ na literaturę romantyczną. Mimo raportu specjalnej komisji, ogłoszonego przez Highland Society w Edynburgu w 1805 r., a podważającego autentyczność pieśni, duża część elity intelektualnej Europy uważała Pieśni Osjana za prawdziwy zabytek dawnej poezji celtyckiej, a zarazem za dokument historyczny. [przypis edytorski]
Osjan (mit. irl.) — Oisín syn Fionna, legendarny wojownik i bard celtycki, bohater średniowiecznych podań. Miał być autorem tzw. Pieśni Osjana, rzekomych średniowiecznych poematów celtyckich, za których odkrywcę podawał się szkocki poeta James Macpherson. Wydane zostały w języku angielskim w 1760 r. (Macpherson twierdził, że tłumaczył je z języka gaelickiego) i stały się bardzo popularne w całej Europie, wywierając wpływ na literaturę romantyczną. Mimo raportu specjalnej komisji, ogłoszonego przez Highland Society w Edynburgu w 1805 r., a podważającego autentyczność pieśni, duża część elity intelektualnej Europy uważała Pieśni Osjana za prawdziwy zabytek dawnej poezji celtyckiej, a zarazem za dokument historyczny. [przypis edytorski]
Osjan (mit. irl.) — Oisín syn Fionna, legendarny wojownik i bard celtycki, bohater średniowiecznych podań. Miał być autorem tzw. Pieśni Osjana, rzekomych średniowiecznych poematów celtyckich, za których odkrywcę podawał się szkocki poeta James Macpherson. Wydane zostały w języku angielskim w 1760 r. (Macpherson twierdził, że tłumaczył je z języka gaelickiego) i stały się bardzo popularne w całej Europie, wywierając wpływ na literaturę romantyczną. Mimo raportu specjalnej komisji, ogłoszonego przez Highland Society w Edynburgu w 1805 r., a podważającego autentyczność pieśni, duża część elity intelektualnej Europy uważała Pieśni Osjana za prawdziwy zabytek dawnej poezji celtyckiej, a zarazem za dokument historyczny. [przypis edytorski]
Osjanowy bohater — Fingal, jeden z bohaterów występujących w tzw. Pieśniach Osjana, wydanych w 1760 r. przez Jamesa Macphersona jako tłumaczenie z języka gaelickiego utworów celtyckiego barda imieniem Osjan; mimo że szybko (w 1805 r.) starożytny epos okazał się falsyfikatem, a rzekomy tłumacz autorem, tekst zyskał ogromną popularność w dobie romantyzmu i był tłumaczony na liczne języki w całej Europie; najpopularniejsze tłumaczenie fr. Pierre'a Le Tourneura z 1777 r. nosiło tytuł Osian, fils de Fingal, barde du troisième siècle: Poésies galliques (Osjan, syn Fingala, bard z trzeciego wieku: Poezje gaelickie). [przypis edytorski]
Osjan — syn Fingala, król Selmy. [przypis redakcyjny]
oskard — 2. przyp. [D.] lm. [dziś: oskardów]. [przypis redakcyjny]
Oskar Dirlewanger (1895–1945) — oficer SS (SS-Oberfuhrer), w 1935 roku skazany za gwałt na nieletniej, w powstaniu warszawskim dowodził brygadą swojego imienia (patrz przyp. 36), odpowiedzialny za liczne zbrodnie wojenne popełnione na ludności polskiej stolicy. Uczestniczył w tłumieniu powstania na Słowacji. Aresztowany przez Francuzów krótko po zakończeniu wojny, zginął najprawdopodobniej z ręki polskich strażników, którzy śmiertelnie go pobili. [przypis edytorski]
oskard — narzędzie do prac ziemnych, podobne do kilofa. [przypis edytorski]
oskard — narzędzie podobne do kilofa o jednym ostrzu spiczastym i ostrym, a drugim spłaszczonym, używany głównie w górnictwie i budownictwie. [przypis edytorski]
Oskar II (1829–1907) — król Szwecji (od 1872) oraz Norwegii (1872–1905). [przypis edytorski]
Oskar Walzel przypomniał Oswalda Spenglera, utrzymującego, że w nowszych czasach (…) nie ma stylów — Bulletin of the International Committee of Historical Sciences, vol. IX, Paris 1937. [przypis autorski]
Oskar Wiener — poeta praski, aktywny na początku XX w. [przypis edytorski]
oskarżeni dobrowolnie, sami — tj. bez sądu, prywatnie. Odrzykoń zaczepia wyrażenie „stary-młody”, dowodząc, że oznacza dwa osobne dni, a zatem skarga ma błąd formalny, gdyż termin sądowy musi być ściśle określony. Rozumowanie całkiem trafne i typowo sofistyczne: trudność leży tylko w dowodzie, że „stary-młody” to dwa dni, nie jeden: w każdym razie ojca przekonał w zupełności. [przypis tłumacza]
oskarżyciele Sokratesa — oskarżycielami Sokratesa byli: poeta Meletos, garbarz Anytos i mówca Lykon (zob. Apologia). [przypis tłumacza]
oskarżyciel — tu: ten, kto oskarża (nie zaś funkcja sądowa). [przypis edytorski]
oskarżył go przed sądem o posiadanie pieniędzy z Hellespontu — Ateńczycy pobierali cła od okrętów, żeglujących przez cieśniny prowadzące do Morza Czarnego. Z tych ceł miał Erasinides czerpać na uzbrojenie floty. Dlaczego właśnie Archedemos wniósł skargę? Powód leżał w jego urzędzie. Skarb państwa był pusty; każdorazowe wpływy szły natychmiast na zasiłki wypłacane partiami w miarę napływania dochodów. Przewodniczący komisji zasiłkowej myślał, skąd by wziąć pieniędzy, i czuwał nad tym, co się państwu należy. [przypis tłumacza]
oskoła — sok wypływający z drzew; płynięcie soku z drzewa. [przypis edytorski]
oskoma — apetyt, łakomstwo, chęć uciech. [przypis edytorski]
oskoma — apetyt. [przypis edytorski]
oskoma (daw.) — apetyt, chęć zjedzenia lub wypicia czegoś. [przypis edytorski]
oskoma (daw.) — apetyt, ochota. [przypis edytorski]
oskoma (daw.) — apetyt, przen.: chęć, ochota na coś. [przypis edytorski]
oskoma — daw. chęć zjedzenia lub wypicia czegoś. [przypis edytorski]
oskoma (daw., gw.) — apetyt, chęć zjedzenia lub wypicia czegoś. [przypis edytorski]
oskoma (daw.) — ochota, apetyt. [przypis edytorski]
oskoma (przestarz.) — apetyt, chęć. [przypis edytorski]
oskominy a. oskoma (daw.) — apetyt. [przypis edytorski]
o. — skrót od: ojciec; tytuł używany wobec wyższego rangą mnicha w klasztorze. [przypis edytorski]
oskubać się (starop.) — [tu:] opatrzyć. [przypis redakcyjny]
oskubinka — odrobinka, okruszynka. [przypis edytorski]
osła — osełka (narzędzie do ręcznego ostrzenia). [przypis edytorski]
osła (starop.) — osełka; tj. specjalny kamień służący do ostrzenia noży, broni, kos i in. narzędzi. [przypis redakcyjny]
osława (daw.) — niesława, utrata reputacji. [przypis edytorski]
osława (daw.) — niesława, zła sława. [przypis edytorski]
osława (daw.) — [tu:] dobra sława [zwykle: zła]. [przypis redakcyjny]
osława (daw.) — zła sława. [przypis redakcyjny]
osława — niesława, zła sława. [przypis edytorski]
osława — osławienie; utrata reputacji. [przypis edytorski]
osława (starop.) — niesława. [przypis redakcyjny]
osławiać (daw.) — obmawiać, rozpowszechniać o kimś złe a nieprawdziwe informacje. [przypis edytorski]
osławiać (daw.) — zniesławiać, oczerniać. [przypis edytorski]
osławiać — okrywać złą sławą, zniesławiać. [przypis edytorski]
osławiać (przest.) — okryć złą sławą, spowodować, że ktoś stanie się słynny z powodu czegoś złego. [przypis edytorski]
osławić — oczernić. [przypis edytorski]
osławić się — okryć się złą sławą; por. osławiony: znany i mający złą reputację. [przypis edytorski]
osławić — zniesławić. [przypis redakcyjny]
osławiony — mający złą sławę; zniesławiony. [przypis edytorski]
osławiony sonet Rimbauda — Samogłoski. [przypis edytorski]
osławiony — tu (niepopr.): sławny, otoczony sławą. [przypis edytorski]
osławować (daw.) — mówić źle o czymś. [przypis edytorski]
O słodkie światło — Patrz przypisek o świetle w pieśni VII. Światło występuje tu zamiast anioła, który, jak niżej widzieć będziemy, prowadzić będzie poetę na wyższe kręgi tej góry. [przypis redakcyjny]
O słońca grocie, coś jasno znów Tebom (…) — pierwsza pieśń chóru, obejmująca wersy 99–160 tekstu oryginalnego. [przypis edytorski]
osłona nie jest już w otworze kluzy — część liny kotwicznej owija się kawałkiem płótna (osłoną), aby przesuwając się przez otwór kluzy, mniej się wycierała. [przypis edytorski]
osłoniony — dziś: osłonięty. [przypis edytorski]
osłoniony — dziś popr.: osłonięty. [przypis edytorski]
osłowi — dziś popr. forma: osłu. [przypis edytorski]
osłowie kumańscy — osieł u Kumanów uczynił się był lwem, włożywszy skórę lwią na się straszył ludzi, aż go poznano po uszu. Stąd przeto osłem kumańskim onego zową, gdy się kto głupi za mądrego popisuje. Erasmus in Chil.. [przypis edytorski]
osłuchawać (starop.) — słyszeć. [przypis redakcyjny]
O służących — owa rzecz O służących była, zdaje się, jedynym pozytywnym wynikiem nieraz proponowanej przez Narcyzę współpracy. Wanda nadesłała jej rozprawkę pod tym tytułem. Narcyza skrytykowała ją życzliwie, po czym sama obrobiła ten temat. O umieszczenie tej pracy w „Bluszczu” pod pseudonimem Filipiny toczy się dalsza korespondencja. Rozprawka Żmichowskiej znajduje się w piątym tomie jej Pism (1885). [przypis redakcyjny]
o służących — Rzecz o służących, w opracowaniu Żmichowskiej. [przypis redakcyjny]
o służebnę moję — tu: po moją służącą. [przypis edytorski]
osły mengijskie — przysł. franc. „osieł z Meung”, od osiadłych tam „szarych braci”, franciszkanów. [przypis tłumacza]
osły (starop. forma) — [tu:] kamienie [młyńskie]. [przypis redakcyjny]
Osmagać!… — Hazlitt w Characters of Shakespeare's Plays mówi, że wściekłość Antoniusza pochodzi głównie z podejrzenia, jakoby Tyreusz był pośrednikiem zalotów Cezara (Caesar's proxy). Bardzo problematyczne. [przypis tłumacza]
Osmańczyk, Edmund — politolog, publicysta, wielokrotny poseł na sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, w latach 1979–1980 członek Rady Państwa. [przypis edytorski]
Osman II (1604–1622) — sułtan w latach 1618–1622, zginął w wyniku buntu janczarów, których prześladował, uważając ich za winnych klęski w wojnie z Polską. [przypis edytorski]
Osman II — sułtan turecki w latach 1618–1622; w 1620 r. oblegał Chocim. [przypis edytorski]
Osmanlis — Turek, obywatel Imperium Osmańskiego (zw. też Ottomańskim), od nazwy jednego z dominujących ludów tureckich. [przypis edytorski]
Osmanów — dawna forma dzierżawcza, dziś: Osmana. [przypis edytorski]
osmędzić (daw.) — przypalić, osmalić. [przypis edytorski]
osmędzony (daw.) — przypalony, osmalony. [przypis edytorski]
osmętnica — melancholia. [przypis edytorski]
osmętnica — smutek, melancholia. [przypis edytorski]
osmoza — tu: przenikanie, wnikanie, przesiąkanie. [przypis edytorski]
osmucać — dziś: zasmucać. [przypis edytorski]
osmucenie — dziś: zasmucenie, smutek. [przypis edytorski]
osmucić — dziś: zasmucić. [przypis edytorski]
osmutnieć — zasmucić się. [przypis edytorski]
osnowa — nić, nici (w oryginale niem. Faden). [przypis edytorski]
