Przypisy

Gray, Joanna, właśc. Jane Grey (1537–1554) — kuzynka króla Edwarda VI, wyznaczona przez niego na następczynię tronu, proklamowana, choć niekoronowana królowa Anglii, zwana „dziewięciodniową królową”; aresztowana przez swoją konkurentkę do tronu, Marię I Tudor, umieszczona w Tower i ścięta. [przypis edytorski]

gražybė (sen.) — grožis. [przypis edytorski]

Grażyński, Michał (1890–1965) — działacz niepodległościowy i polityk; organizator POW na Górnym Śląsku podczas I wojny światowej; uczestnik powstań śląskich, wojewoda śląski (1926–1939), politycznie związany z sanacją. [przypis edytorski]

Grażyna — poemat epicki Adama Mickiewicza. [przypis edytorski]

Grażyna (z lit. grażas: piękny) — dosł.: piękna. [przypis edytorski]

Grazie! Mille Grazie! (wł.) — dziękuję, stokrotnie dziękuję. [przypis edytorski]

grazie (wł.) — dziękuję. [przypis edytorski]

Graz — miasto w płd.-wsch. Austrii, stolica kraju związkowego Styria. [przypis edytorski]

grdyk, grdyń (gw.) — grosz. [przypis edytorski]

Grécourt, Jean-Baptiste de (1684–1743) — francuski duchowny i poeta, autor frywolnych, często libertyńskich opowieści i wierszy. [przypis edytorski]

grępla (a. grępel, gręplarka) — urządzenie stosowane do rozczesywania surowych, zmierzwionych włókien bawełnianych, wełnianych, lnianych itp. [przypis edytorski]

gręplować — rozplątywać przy pomocy specjalnego urządzenia włókna wełny, bawełny lub lnu. [przypis edytorski]

Grétry, André (1741–1813) — kompozytor francuski pochodzenia belgijskiego, znany jako autor oper komicznych. [przypis edytorski]

gręzy (daw.) — męty, osad, fusy. [przypis edytorski]

grease (ang.) — smar; maź; tłusta substancja. [przypis edytorski]

great attraction (ang.) — wielka atrakcja. [przypis edytorski]

great event (ang.) — wielkie wydarzenie. [przypis edytorski]

Great God (ang.) — Dobry Boże. [przypis edytorski]

Greathed, Edward (1812–1881) — brytyjski oficer; podczas powstania sipajów dowodził kolumną, która pokonała i rozproszyła powstańców w bitwie pod Agrą w sierpniu 1857; brał ataku na Delhi oraz odsieczy Lucknow. [przypis edytorski]

grebsować, grypsować — nielegalnie porozumiewać się (między więźniami). [przypis edytorski]

Grecja, mówię ci — aluzja do orgii ukazywanych w sztuce starożytnych Aten w VI–V w. p.n.e. albo do seksu analnego, nazywanego greckim. [przypis edytorski]

grecka litera Π — tu: szubienica (ze względu na podobieństwo kształtu. [przypis edytorski]

Greckie — dziś popr. małą literą: greckie. [przypis edytorski]

Greckie „e” — tzn. ręcznie pisana litera „e” o kształcie podobnym do greckiej litery epsilon (є). [przypis edytorski]

greco a. grecale — w klimacie śródziemnomorskim: wiatr południowy. [przypis edytorski]

Greco niks bandito. Greco gut — Grek nie bandyta. Grek dobry. [przypis edytorski]

Grecyi — dziś popr. Grecji. [przypis edytorski]

Grecyi — zgodnie z melodią wiersza wyraz ten należy czytać jak trzysylabowy: Gre-cy-i. [przypis edytorski]

gredytura — gruby, ciężki materiał jedwabny. [przypis edytorski]

Green Park (ang. Zielony Park) — jeden z królewskich parków (ang. Royal Parks) w Westminsterze, w przeszłości teren rekreacyjny rodziny królewskiej. [przypis edytorski]

Greenwich — daw. przedmieście Londynu, ob. dzielnica tego miasta, słynne z Królewskiego Obserwatorium Astronomicznego, przez które przechodzi linia południka zerowego, nazywanego także „południkiem Greenwich”. [przypis edytorski]

Greenwich Pier (ang.: Przystań Greenwich) — przystań na Tamizie w londyńskiej dzielnicy Greenwich. [przypis edytorski]

Greenwich — przywrócono pisownię oryginalną; w wydaniu źródłowym: Grinwicz. [przypis edytorski]

Gregor Samsa — bohater opowiadania Przemiana Franza Kafki; w spisie treści wiersz występuje jako żyletki. [przypis edytorski]

greitesniai — greičiau. [przypis edytorski]

Greki — dziś popr. forma B.lm: Greków. [przypis edytorski]

Greki — dziś popr. forma M. lm.: Grecy. [przypis edytorski]

Grekowie — dziś popr.: Grecy. [przypis edytorski]

Grekowie i rzymskiej historiej pisarze etc. — sam Mickiewicz napisał Żywilę archaizowaną polszczyzną, co wymusiło nietypowe decyzje redakcyjne. Uaktualniono zatem interpunkcję i fonetykę, unikając zmian składniowych i leksykalnych, a bardzo ostrożnie modyfikując fleksję. Innymi słowy, tekst docelowo ma sprawiać wrażenie archaizacji dokonanej współcześnie. [przypis edytorski]

Grek — tu w znaczeniu „zdrajca” bądź „filozof”. [przypis edytorski]

gremialne — masowe. [przypis edytorski]

gremialnie — masowo. [przypis edytorski]

gremialny — ogólny, masowy. [przypis edytorski]

grenada — dziś: granat. [przypis edytorski]

Grenada — miasto na południu Płw. Iberyjskiego, u podnóża gór Sierra Nevada, w dolinie rzeki Genil; założone w 711; w 1238–1492 stolica emiratu Grenady, jedynego od 1248 państwa muzułmańskiego na Płw. Iberyjskim; największe i najbogatsze ówcześnie miasto półwyspu; w 1492 zajęta przez Kastylię jako ostatni punkt oporu muzułmańskiego. [przypis edytorski]

grenada — owoc granatu. [przypis edytorski]

grenadier — od XVIII w.: żołnierz doborowego oddziału przeznaczonego do ataków na bagnety; na grenadierów wybierano rosłych i silnych mężczyzn. [przypis edytorski]

grenadierskie — przeznaczone dla grenadierów, czyli członków wojskowych oddziałów pieszych, których zadaniem było rzucanie granatów ręcznych. [przypis edytorski]

grenadier — żołnierz, należący do rodzaju pieszej formacji bojowej. [przypis edytorski]

grenadier (z fr.) — członek pieszej formacji wojskowej wyspecjalizowanej początkowo w miotaniu granatów ręcznych, a od wieku XVIII w atakach na bagnety. [przypis edytorski]

grenadyjer — grenadier; w XVIII w.: żołnierz oddziałów wyborowych, przeznaczonych do ataków na bagnety. [przypis edytorski]

Grenlandia — autonomiczne terytorium zależne Danii, położone na wyspie. [przypis edytorski]

Grenoble — francuska miejscowość i gmina w regionie Owernia-Rodan-Alpy, w departamencie Isère. [przypis edytorski]

Gretchen an Spinnrade — Małgorzata przy kołowrotku, pieśń Schuberta z 1814 do fragmentu tekstu z dramatu Faust Goethego. [przypis edytorski]

Gretchen — Małgorzata, postać z Fausta Johanna Wolfganga Goethego. [przypis edytorski]

Gretchen — niem. zdrobn. Małgorzata; bohaterka dramatu J.W. Goethego Faust; synonim pełnej oddania kochanki. [przypis edytorski]

Gretchen — ukochana głównego bohatera dramatu Faust J. W. Goethego; w sztuce jest używana także pełna forma jej imienia: Margarete, czyli Małgorzata. [przypis edytorski]

Gretna Green — miejscowość w Szkocji, tuż przy granicy z Anglią. [przypis edytorski]

Greuze, Jean-Baptiste (1725–1805) — francuski malarz i rysownik, wolnomularz; autor portretów i sentymentalnych scen rodzajowych o wymowie moralizatorskiej. [przypis edytorski]

Greuze, Jean Baptiste (1725–1805) — rokokowy malarz francuski; autor licznych, ocierających się o kicz obrazów dzieci ze zwierzętami oraz portretów młodych dziewcząt, których przedstawienia podszyte są niezdrowym erotyzmem (np. stałym motywem u Greuze'a jest naga, odsłonięta mimowolnie, nie w pełni jeszcze ukształtowana pierś dziewczęca); jednym z jego obrazów jest Milkmaid (Dojarka, 1780). [przypis edytorski]

Greuze, Jean Baptiste (1725–1805) — rokokowy malarz fr.; autor licznych, ocierających się o kicz obrazów dzieci ze zwierzętami (kotami, pieskami, gołębiami itp.) oraz portretów młodych dziewcząt, których przedstawienia podszyte są niezdrowym erotyzmem (np. stałym motywem u Greuze'a jest naga, odsłonięta mimowolnie, nie w pełni jeszcze ukształtowana pierś dziewczęca). [przypis edytorski]

Greuze, Jean Baptiste (1725–1805) — rokokowy malarz fr.; autor licznych, ocierających się o kicz obrazów dzieci ze zwierzętami (kotami, pieskami gołębiami itp.) oraz portretów młodych dziewcząt, których przedstawienia podszyte są niezdrowym erotyzmem (np. stałym motywem u Greuze'a jest naga, odsłonięta mimowolnie, nie w pełni jeszcze ukształtowana pierś dziewczęca). [przypis edytorski]

Greveplatz — Place de Gréve, heute Place de l'Hôtel de Ville; früher Ort öffentlicher Hinrichtungen. [przypis edytorski]

Grevius, Johannes a. Johann Greve (1584–1622) — niemiecki pastor, teolog; w 1621 opublikował pracę Tribunal reformatum, w której potępił tortury jako niezgodne z prawem Bożym i naturalnym oraz chrześcijańską miłością, ponadto nieefektywne z powodu bezwartościowości zeznań uzyskanych tą metodą, co ukazywał na przykładach procesów, w większości domniemanych czarownic. [przypis edytorski]

grįžtė — nušukuotų linų ar kanapių susukta kelių saujų pynė. [przypis edytorski]

griaduszczyj cham (ros.) — nadchodzący cham (tytuł utworu Dmitrija S. Mereżkowskiego z 1906 r.). [przypis edytorski]

Grieg, Edvard Hagerup (1843–1907) — norweski kompozytor, pianista i dyrygent, autor lirycznych, nastrojowych utworów, twórca narodowej szkoły norweskiej w muzyce. [przypis edytorski]

Grieg, Edvard Hagerup (1845–1907) — norweski kompozytor, pianista i dyrygent, autor lirycznych, nastrojowych utworów, twórca narodowej szkoły norweskiej w muzyce. [przypis edytorski]

griekas — nuodėmė. [przypis edytorski]

griekas (sl.) — nuodėmė. [przypis edytorski]

griešnas — nuodėmingas. [przypis edytorski]

griešnas (sl.) — nuodėmingas. [przypis edytorski]

Grifonetto Baglioni (…) Astorr (…) Atalanta — członkowie rodziny szlacheckiej kontrolującej włoskie miasto Perugię, bohaterowie krwawej rzezi i zemsty w roku 1500. [przypis edytorski]

Grigo ratai — Didieji Grįžulio Ratai, žvaigždynas. [przypis edytorski]

Grillparzer, Franz (1791–1872) — austriacki dramatopisarz i prozaik, autor m.in. sztuki Die Jüdin von Toledo (Żydówka z Toledo, 1851), opartej na historii romansu pomiędzy królem Alfonsem VIII Kastylijskim (1155–1214) a Żydówką Rachelą la Fermosa (właśc. Rachel Esra, ok. 1165–1195). [przypis edytorski]

Grillparzer, Franz (1791–1872) — austriacki dramatopisarz. [przypis edytorski]

Grimm, Friedrich Melchior (1723–1807) — francuskojęzyczny dziennikarz i krytyk sztuki, współpracownik Wielkiej Encyklopedii Francuskiej. [przypis edytorski]

Grimm, Friedrich Melchior von (1723–1807) — niemiecki pisarz, wydający w Paryżu dziennik „Correspondance litteraire”; przyjaciel Diderota i Rousseau, który później uważał go za swego wroga. [przypis edytorski]

Grimod de la Reynière, Alexandre Balthazar Laurent (1758–1838) — fr. pisarz i znany kawalarz; podczas swojego awanturniczego życia pisał o literaturze, uciechach życia i gastronomii. [przypis edytorski]

grimoire (fr.) — księga magiczna, zwł. stara. [przypis edytorski]

Grimsby — angielskie miasto w hrabstwie Lincolnshire. [przypis edytorski]

Grimsel — przełęcz w Alpach Berneńskich. [przypis edytorski]

grinčutė — malon. gryčia. [przypis edytorski]

Gringamur — w oryginale ang.: Gringamore. [przypis edytorski]

gringo (hiszp., lm: gringos) — cudzoziemiec, osoba dla której językiem ojczystym nie jest hiszpański. [przypis edytorski]

grinyčia — troba. [przypis edytorski]

Gripenberg, Alexandra (1857–1913) — fińska publicystka i feministka, założycielka pierwszego w Finlandii stowarzyszenia działającego na rzecz praw kobiet. [przypis edytorski]

Grisi, Julia (1811–1869) — włoska śpiewaczka operowa. [przypis edytorski]

griūšia — kriaušė. [przypis edytorski]

grivena — carinės Rusijos laikais dešimtis kapeikų. [przypis edytorski]

grizzled Giant (ang.) — dosł. szpakowaty olbrzym. [przypis edytorski]

grób arcykapłana Retemenofa — dziś popr.: grobowiec Pedamenopeta, wysokiego rangą kapłana żyjącego na przełomie XXV i XXVI dynastii. Największy z grobowców w nekropoli tebańskiej, składa się z 22 połączonych korytarzami pomieszczeń, położonych na trzech poziomach. Setki metrów ścian pokryto freskami i tekstami religijnymi. Zbadany i obszernie opisany w XIX w., powstał czterysta lat po wydarzeniach przestawianych w powieści. [przypis edytorski]

grób Cheopsa — piramida Cheopsa (Chufu, ok. 2580 p.n.e.), drugiego faraona IV dynastii. Największa z piramid na płaskowyżu Giza, licząca 149 m wysokości. [przypis edytorski]

grób Chrystusów (daw.) — grób Chrystusowy. [przypis edytorski]

gród Frygów — Troja. [przypis edytorski]

gród Gedymina — Wilno; Gedymin (ok. 1275–1341), wielki książę litewski (1316–1341), założyciel dynastii Giedyminowiczów, twórca mocarstwowej potęgi Litwy, dziad Jagiełły. [przypis edytorski]

gród Gedymina — Wilno. [przypis edytorski]

gród Grajów — gród grecki, Pallanteum na Palatynie. [przypis edytorski]

gród krzywoprzysięski (mit. gr.) — o Troi; bo król trojański Laomedon nie wypłacił Neptunowi umówionej nagrody za zbudowanie murów Troi. [przypis edytorski]

gród Międzyrzecze — w oryg. łac. Mezyriecze; najprawdopodobniej jednak chodzi o Międzyrzecz nad Obrą, na Pojezierzu Lubuskim, przy ujściu Paklicy, a nie na Pomorzu. [przypis edytorski]