Przypisy

juścić — konstrukcja z partykułą wzmacniającą „-ci”, skróconą do „-ć”; znaczenie: a jakże, pewnie. [przypis edytorski]

juścić — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć; znaczenie: a jakże, pewnie. [przypis edytorski]

juścić — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć; znaczenie: rzeczywiście, pewnie. [przypis edytorski]

juścić — owszem. [przypis edytorski]

juści, co (gw.) — pewnie, że; oczywiście, że. [przypis edytorski]

juści, co (gw.) — pewnie, że. [przypis edytorski]

juści (daw., gw.) — jużci. [przypis edytorski]

juści (daw., gw.) — pewnie, oczywiście. [przypis edytorski]

juści (daw., gw.) — tak, owszem (potwierdzenie). [przypis edytorski]

juści (gw.) — a pewnie; przecież. [przypis edytorski]

Juści (gw.) — istotnie, z całą pewnością. [przypis edytorski]

juści (gw.: już ci) — oczywiście, rzeczywiście, w istocie. [przypis edytorski]

juści (gw.: już ci) — tu: wzmocnione już. [przypis edytorski]

juści (gw.) — oczywiście, pewnie. [przypis edytorski]

juści (gw.) — oczywiście, pewnie. [przypis edytorski]

juści (gw.) — oczywiście, rzeczywiście, w istocie. [przypis edytorski]

juści (gw.) — owszem, pewnie, oczywiście. [przypis edytorski]

juści (gw.) — owszem, pewnie. [przypis edytorski]

juści (gw.) — owszem. [przypis edytorski]

juści (gw.) — owszem. [przypis edytorski]

juści (gw.) — owszem, właśnie tak. [przypis edytorski]

juści (gw.) — pewnie, oczywiście. [przypis edytorski]

juści (gw.) — pewnie, owszem. [przypis edytorski]

juści (gw.) — pewnie. [przypis edytorski]

juści (gw.) — pewnie; tu: rzeczywiście. [przypis edytorski]

juści (gw.) — przecież. [przypis edytorski]

juści (gw.) — tak, pewnie (potwierdzenie). [przypis edytorski]

juścik a. juści (gw.) — pewnie, oczywiście. [przypis edytorski]

juści — pewnie, na pewno, oczywiście. [przypis edytorski]

jus primae noctis (łac. ius primae noctis: prawo pierwszej nocy) — przywilej dający panu feudalnemu prawo do spędzenia nocy poślubnej i zdeflorowania żony swego poddanego. W średniowiecznej Europie znany był na obszarach Francji i Włoch i najczęściej funkcjonował jako rodzaj podatku, ponieważ poddani wykupowali się panu z tego przywileju. Gdzieniegdzie dochodziło jednak do rodzaju transakcji pozwalającej poddanemu, w zamian za odstąpienie swej żony na noc poślubną, upolować w pańskim lesie jelenia. Stąd zapewne pochodzi zwyczaj określania zdradzanego męża mianem jelenia a. rogacza. [przypis edytorski]

Jussieu, Bernard de (1699–1777) — francuski botanik, należący do rodziny znanych botaników; założyciel ogrodu botanicznego w Trianon koło Wersalu. [przypis edytorski]

„Jus suffragii” — oficjalny organ Międzynarodowego Związku Kobiet (International Alliance of Women), miesięcznik publikowany w latach 1906–1924. [przypis edytorski]

juste milieu (fr.) — umiar, złoty środek. [przypis edytorski]

Justin Biber (właśc. Bieber, Justin, ur. 1994 r.) — kanadyjski wokalista popowy, w 2011 r. magazyn Forbes umieścił Biebera na 2. miejscu listy najlepiej opłacanych postaci show-biznesu poniżej 30. r.ż., a w 2012 r. wyróżnił go na 3. pozycji zestawienia najbardziej wpływowych postaci show-biznesu. [przypis edytorski]

Justine — powieść markiza de Sade (1740–1814), zawierająca, zgodnie ze stylem tego pisarza motywy perwersji seksualnej. [przypis edytorski]

Justum et tenacem propositi virum… (łac.) — początek ody Horacego (Ody III, 3, 1): Męża sprawiedliwego i niewzruszonego… (nikt nie zwiedzie z drogi i nic nim nie zachwieje). [przypis edytorski]

Justus z Tyberiady (ok. 35–ok.100 n.e.) — historyk żydowski, pochodzący z Tyberiady w Galilei, przeciwnik Józefa Flawiusza; autor Historii wojny żydowskiej oraz Kroniki królów żydowskich, obejmującej okres od Mojżesza do śmierci Heroda Agryppy; jego dzieła nie zachowały się. [przypis edytorski]

justycja (łac. iustitia) — sprawiedliwość. [przypis edytorski]

justycjariusz (daw.) — oprawca, urzędnik powołany do ścigania, przeprowadzenia śledztwa i sądzenia zawodowych złodziei oraz rabujących na drogach. [przypis edytorski]

justycjariusz — w dawnej Polsce — urzędnik sądowo-policyjny. [przypis edytorski]

justycja (z łac.) — sprawiedliwość. [przypis edytorski]

Justyn a. Justyn Męczennik (ok. 100–165) — filozof i apologeta wczesnochrześcijański; występował w obronie nowej wiary przeciwko poganom i żydom; pierwszy filozof chrześcijański. [przypis edytorski]

Justyn a. Justyn Męczennik (ok. 100–165) — filozof i autor wczesnochrześc.; występował w obronie nowej wiary przeciwko poganom i żydom; pierwszy filozof chrześc., zaadoptował stoicką doktrynę „zapładniającego Słowa”, stwierdzając, że prawda objawiona została zaszczepiona wszystkim ludziom, jej elementy można znaleźć również poza chrześcijaństwem, w naukach największych filozofów. [przypis edytorski]

Justyna miała już urządzone mieszkanie — chodzi o mieszkanie w Rabce (gmina w województwie małopolskim). [przypis edytorski]

Justyna podrywa się (…) trzeba się zabrać do roboty. — fragment ten powtarza się na końcu dłuższego passusu wspomnień, z niewielkimi modyfikacjami: Justyna > Justa, jakaś > jaka, wzbiera w niej > w niej wzbiera; Dość już wypoczynku, trzeba (…) > Dość już wypoczynku. Trzeba (…). Zdecydowano się nie usuwać żadnej z wersji, stanowiących rodzaj refrenu lub klamry, choć możliwe, że nie jest to zabieg kompozycyjny, ale błąd źródła. [przypis edytorski]

Justyna, właśc. Gusta Dawidsohn-Dränger a. Gusta Dawidson Draenger, a. Gusta Dawidsohn-Draengerowa (1917–1943) — autorka tekstu Pamiętnik Justyny, działaczka krakowskiej grupy ŻOB (Żydowskiej Organizacji Bojowej). [przypis edytorski]

Justynian I Wielki (483–565) — cesarz bizantyński (od 527); za jego czasów Cesarstwo Bizantyńskie osiągnęło największą świetność; odzyskał utraconą zachodnią część historycznego Imperium Rzymskiego, usystematyzował i unowocześnił prawo rzymskie (Kodeks Justyniana), aktywnie zwalczał pozostałości religii pogańskich. [przypis edytorski]

Justynian I Wielki (483–565) — cesarz bizantyński (od 527); za jego czasów Cesarstwo Bizantyńskie osiągnęło największą świetność; odzyskał utraconą zachodnią część historycznego Imperium Rzymskiego, usystematyzował i unowocześnił prawo rzymskie (Kodeks Justyniana), aktywnie zwalczał pozostałości religii pogańskich. [przypis edytorski]

Jusuf i Zulejka — biblijna historia o Józefie i żonie Potifara, zakochanej w nim Egipcjance, zawarta także w Koranie (sura XII), który nadaje kobiecie imię Zulejka, stanowi temat wielu perskich poematów romantycznych; najstarszą wersję przypisuje się słynnemu poecie Ferdousiemu (940–1020), zaś najbardziej znana pochodzi ze zbioru Dżamiego (1414–1492). [przypis edytorski]

juszka — właśc. jucha, tj. krew. [przypis edytorski]

juszka — zdrobniale od słowa jucha. Krew zwierzęca. [przypis edytorski]

juszka — zdr. od jucha: krew. [przypis edytorski]

juszyć — krwawić. [przypis edytorski]

juta — tkanina z włókien rośliny o tej samej nazwie. [przypis edytorski]

Jutlandczyk — mieszkaniec Jutlandii, półwyspu położonego w północnej Europie, administracyjnie należącego do Danii i Niemiec. [przypis edytorski]

Jutlandia — Półwysep Jutlandzki, położony w płn. Europie, administracyjnie należący do Danii oraz Niemiec. [przypis edytorski]

Jutowie — plemię germańskie z Jutlandii, które w V w. n.e. po wycofaniu się Rzymian osiadło w Południowej Anglii. [przypis edytorski]

jutroć — wyraz jutro z partykułą wzmacniającą -ć. [przypis edytorski]

jutro febry nie mam — niektóre choroby, jak febra czyli malaria, objawiają się regularnymi atakami dreszczy co 3 lub 4 dni. Ma to związek z namnażaniem się wirusa we krwi chorego. [przypis edytorski]

Jutro, powiada, dla wszystkich bogów i Zeusa ofiary złożywszy,/ Wyładuję porządnie okręty i znów je na morze zaciągnę… — Iliada IX 357 i nast. [przypis edytorski]

jutrzejszym (…) dzień naznaczył (starop. forma) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: jutrzejszy dzień naznaczyłem. [przypis edytorski]

jutrzeńce — dziś popr.: jutrzence. [przypis edytorski]

jutrzeńka — dziś popr. pisownia: jutrzenka. [przypis edytorski]

jutrzeńka (gw.) — dziś popr.: jutrzenka. [przypis edytorski]

jutrzeńki — jutrzenki. [przypis edytorski]

Jutrzenka i tak zwana święta gwiazda Hermesa biegną po kole z taką samą szybkością jak Słońce, ale dostały prędkość jemu przeciwną. Dlatego doganiają się nawzajem i bywają doganiane, tak samo Słońce i gwiazda Hermesa, i Jutrzenka — zapewne autor ma na myśli pozorny ruch wsteczny obu planet. Ruch Wenus na tle gwiazd jest przez pewien czas szybszy od ruchu Słońca i planeta coraz bardziej oddala się od Słońca: jest wówczas widoczna na zachodnim niebie po zachodzie Słońca, a więc na wschód od niego. Po osiągnięciu maksymalnego oddalenia prędkość Wenus stale maleje i planeta zaczyna się zbliżać do Słońca, aż wreszcie zaczyna poruszać się na niebie wstecz, dochodząc do swego maksymalnego oddalenia po przeciwnej stronie: jest wówczas widoczna na wschodnim niebie przed wschodem Słońca, a więc na zachód od niego. Ruch Merkurego względem Słońca wykazuje tę samą osobliwość. [przypis edytorski]

Jutrzenka (mit. gr.) — Iryda a. Irys, bogini jutrzenki, posłanka bogów. [przypis edytorski]

jutrzenka — określenie dla planety Wenus widocznej przed wschodem Słońca na widnokręgu. [przypis edytorski]

Jutrzenka — określenie dla planety Wenus widocznej przed wschodem Słońca na widnokręgu. [przypis edytorski]

jutrzenka (poet.) — jasność poprzedzająca poranne pojawienie się słońca nad horyzontem, brzask. [przypis edytorski]

jutrzenka (poet.) — poranek, brzask. [przypis edytorski]

jutrzenka (poet.) — świt, zorza poranna. [przypis edytorski]

jutrzenka — poranek, świt. [przypis edytorski]

Jutrzenki syn — Memnon; przybył na pomoc Trojanom na czele Etiopów. [przypis edytorski]

jutrzenkowa gwiazda — jutrzenka; określenie dla planety Wenus widocznej przed wschodem Słońca na widnokręgu. [przypis edytorski]

jutrzenna gwiazda — jutrzenka; określenie dla planety Wenus widocznej przed wschodem Słońca na widnokręgu. [przypis edytorski]

jutrzenny (daw.) — poranny. [przypis edytorski]

Jutrznia — część Liturgii Godzin (tj. formy wspólnej, publicznej i powtarzanej o kilku porach dnia modlitwy) odmawiana o wschodzie słońca; nielogiczna zbitka „wieczorna Jutrznia” odnosi się prawdopodobnie do Nieszporów, analogicznej modlitwy o zachodzie słońca. [przypis edytorski]

jutrznia (daw.) — jutrzenka. [przypis edytorski]

jutrznia — jedna z godzin liturgicznych (codziennych modlitw obowiązkowych dla osób ze święceniami duchownymi), przypadająca na świt. [przypis edytorski]

jutrznia — jutrzenka; określenie dla planety Wenus widocznej przed wschodem Słońca na widnokręgu. [przypis edytorski]

jutrznia — jutrzenka, poet.: jasność poprzedzająca poranne pojawienie się słońca nad horyzontem, brzask. [przypis edytorski]

jutrznia — katolicka modlitwa, odmawiana przed wschodem słońca. [przypis edytorski]

jutrzniany (daw.) — poranny. [przypis edytorski]

jutrznia — pierwsza część katolickiej liturgii godzin (cyklu codziennych modlitw obowiązkowych dla osób ze święceniami duchownymi) odmawiana o wschodzie słońca. [przypis edytorski]

jutrznia — pierwsza część katolickiej liturgii godzin (siedmiu codziennych modlitw, do których zobowiązane są osoby ze święceniami duchownymi), odmawiana o wschodzie słońca. [przypis edytorski]

jutrznia — pierwsza z godzin liturgicznych, ogłaszanych biciem w dzwony. [przypis edytorski]

jutrznia (poet.) — jasność poprzedzająca ukazanie się słońca na horyzoncie. [przypis edytorski]

jutrznia (poet.) — jutrzenka, jasność poprzedzająca ukazanie się słońca na horyzoncie. [przypis edytorski]

jutrznia — poranna modlitwa. [przypis edytorski]

jutrznia (rel.) — część porannej liturgii w Kościele katolickim. [przypis edytorski]

jutrznia (rel.) — pierwsza z siedmiu codziennych modlitw katolickiej liturgii godzin, ogłaszanych biciem w dzwony, obowiązkowych dla osób ze święceniami duchownymi, odmawiana rano, pierwotnie o świcie. [przypis edytorski]

jutrznia — tu: jutrzenka, świt. [przypis edytorski]

jutrznia — tu: wschód słońca, poranek. [przypis edytorski]

jutrznia — w katolicyzmie modlitwa odmawiana w klasztorach przed wschodem słońca. [przypis edytorski]

jutrzniej — daw. forma D.lp, dziś: jutrzni; jutrznia: nabożeństwo poranne w kościele katolickim; początkowo odprawiana o wschodzie słońca. [przypis edytorski]

Juvele (niem.) — Klejnot. [przypis edytorski]

juvia — właśc. Juvianuss lub Yuvianuss: inna nazwa nasion drzewa Paranussbaum (Bertholletia excelsa), czyli orzechów brazylijskich. [przypis edytorski]

Juwenal — Decimus Iunius Iuvenalis (ok. 60–127 n.e.), rzymski poeta satyryczny. [przypis edytorski]

Juwenalis, właśc. Decimus Iunius Iuvenalis (ok. 60–127 n.e.) — rzymski poeta satyryczny. [przypis edytorski]