Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | matematyka | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | rosyjski | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zoologia
Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 4883 przypisów.
Giewont jest z wapienia — masyw Giewontu budują skały osadowe, przede wszystkim wapienie i dolomity triasu oraz wapienie jury i kredy, jedynie na Kondrackiej Przełęczy znajdują się skały metamorficzne: gnejsy i łupki biotytowe, będące zakończeniem dużej wyspy krystalicznej Goryczkowej, ciągnącej się od Kasprowego Wierchu. W kierunku od Kondrackiej Przełęczy odsłaniają się najpierw lądowe piaskowce z przeławiceniami mułowców i zlepieńców dolnego triasu. Odsłaniają się one w rejonie wyniesienia szczytu. Powyżej położone są płytkomorskie dolomity najwyższej części dolnego triasu oraz płytkomorskie dolomity z przeławiceniami wapieni środkowego triasu (wyłącznie anizyk, bez wyższej części tego piętra). W porównaniu do dolomitów dolnotriasowych skały te cechują się grubszymi ławicami. Wierzchołkowe partie południowych stoków Giewontu budują wapienie środkowej jury, a sam wierzchołek i wyższą część północnych zboczy tworzą wapienie jury górnej. Niższe partie zboczy północnych tworzą wapienie kredowe z licznymi amonitami. Podobną budowę ma Mały Giewont. Wszystkie warstwy osadowe zapadają pod kątem 80° na północ. [przypis edytorski]
Giewont — masyw górski w Tatrach Zachodnich o wys. 1894 m n.p.m. [przypis edytorski]
Giewont — masyw górski w Tatrach Zachodnich. [przypis edytorski]
giezłeczko, giezło (daw.) — biała powiewna tkanina. [przypis edytorski]
giezłeczko (starop., zdr. od: giezło) — koszula z białego płótna; giezłeczkoć (…) dała: giezłeczko ci dała (skrócone). [przypis redakcyjny]
giezłeczko, zdr. od giezło (daw.) — koszula z białego płótna. [przypis edytorski]
giezłeczko, zdr. od giezło — długa, luźna koszula z płótna; strój do trumny. [przypis edytorski]
giezło (daw.) — długa koszula. [przypis edytorski]
giezło (daw.) — długa, luźna koszula lniana; także: koszula do trumny lub prześcieradło do okrywania zmarłego. [przypis edytorski]
giezło (daw.) — długa, luźna koszula lniana; także: koszula do trumny lub prześcieradło do okrywania zmarłego. [przypis edytorski]
giezło (daw.) — długa, luźna szata. [przypis edytorski]
giezło (daw.) — koszula. [przypis edytorski]
giezło — kobieca koszula z cienkiego płótna; prześcieradło okrywające nieboszczyka. [przypis edytorski]
giezło — luźna koszula płócienna. [przypis edytorski]
giezło (przestarz.) — luźna koszula, także śmiertelna. [przypis edytorski]
giezło — rodzaj luźnej koszuli kobiecej. [przypis edytorski]
gifes a. giefes — jelca szpady (gdzie się zaczyna rękojeść szpady). [przypis redakcyjny]
Gifrejter (z niem.) — nazwa stopnia wojskowego: starszy szeregowy. [przypis edytorski]
gifrejter (z niem.) — starszy żołnierz. [przypis redakcyjny]
Gifteos — Γυφθέος (N), Γυφθαῖος (D). [przypis tłumacza]
Giganci (mit. gr.) — spokrewniony z bogami szczep dzikich olbrzymów, który przegrał walkę z nimi o władzę nad światem. [przypis edytorski]
Giganci (mit. gr.) — synowie Gai-Ziemi, poczęci z krwi Uranosa, spokrewniony z bogami szczep dzikich olbrzymów, który przegrał walkę o władzę nad światem z bogami olimpijskimi. [przypis edytorski]
Giganci (mit. gr.) — synowie Gai-Ziemi, poczęci z krwi Uranosa, spokrewniony z bogami szczep dzikich olbrzymów, który przegrał walkę o władzę nad światem z bogami olimpijskimi. [przypis edytorski]
Giganci — Tytani, synowie Uranosa i Gai. [przypis edytorski]
Giganci — zbuntowani przeciw Bogu giganci wspomniani byli w apokryficznej biblijnej Księdze Henocha. [przypis edytorski]
gigantomachia (mit. gr.) — walka gigantów z bogami olimpijskimi. [przypis edytorski]
Giganty, Tytany, Hekatonchiry, Cyklopy (mit. gr.) — tytani: bogowie z pokolenia olbrzymów, poprzedzającego pokolenie bogów olimpijskich; hekatonchejrowie (sturęcy) i cyklopi: olbrzymi walczący po stronie bogów olimpijskich przeciw tytanom; giganci: olbrzymi o wężowych splotach zamiast nóg, walczący przeciw bogom olimpijskim. [przypis edytorski]
giga — żywy, skoczny taniec ludowy pochodzenia angielskiego. [przypis edytorski]
Gigni (…) mentem — Lucretius, De rerum natura, III, 446. [przypis tłumacza]
gigolak (pot. z fr.: gigolo) — dziś raczej: żigolak: płatny partner do tańca w lokalu rozrywkowym a. młody mężczyzna czerpiący korzyści materialne z dotrzymywania towarzystwa lub ze stosunków z zamożnymi kobietami. [przypis edytorski]
gigolo — dziś raczej: żigolo, fordanser, płatny partner do tańca w lokalu rozrywkowym. [przypis edytorski]
gig — staroangielski taniec ludowy. [przypis edytorski]
gig — wiosłowa łódź okrętowa. [przypis edytorski]
Gilaad a. Gilead — region położony na wschód od Jordanu, od południa graniczący z Morzem Martwym, od północy z Jeziorem Tyberiadzkim. [przypis edytorski]
Gilani — mieszkańcy Gilanu; Teherani: mieszkańcy Teheranu, Tebrysi itd. [przypis autorski]
Gil Blas — bohater powieści Alaina Lesage'a Histoire de Gil Blas de Santillane (polski tytuł: Przypadki Idziego Blasa) wydawanej w latach 1715–1735. [przypis edytorski]
Gil Blas — główna postać powieści Lesage'a (1668–1747) pod takimże tytułem. [przypis tłumacza]
Gil Blas, Idzi Blas — bohater powieści Alaina Lesage'a Przypadki Idziego Blasa (oryg. Histoire de Gil Blas de Santillane) wydanej w I poł. XVIII w. [przypis edytorski]
Gil Blas — powieść łotrzykowska Lesage'a, przedstawiająca przygody młodego łazika poznającego różne środowiska społeczne; jej polski tytuł to Przypadki Idziego Blasa. [przypis edytorski]
Gil Blas — tytułowy bohater powieści łotrzykowskiej (pikarejskiej) Histoire de Gil Blas de Santillane (publ. 1715–1735; tł. na jęz. pol. J. Rogoziński: Przypadki Idziego Blasa) autorstwa fr. pisarza i adaptatora literatury hiszp. Alaina Lesage'a (1668–1747); Gil Blas, choć pochodził z rodziny plebejskiej z małego miasteczka, został wysłany przez rodzinę na naukę na uniwersytet w Salamance; po drodze jednak kilkakrotnie padł ofiarą złodziei, zmuszony został w końcu przyłączyć się do bandy rozbójników; wydobycie się z tego położenia umożliwiła mu w końcu pewna dama, którą uchronił od napaści ze strony swych towarzyszy-zbójców. [przypis edytorski]
Gil Blas — tytułowy bohater powieści łotrzykowskiej (pikarejskiej) Histoire de Gil Blas de Santillane (publ. 1715–1735; tł. na jęz. pol. J. Rogoziński: Przypadki Idziego Blasa) autorstwa fr. pisarza i adaptatora literatury hiszp. Alaina Lesage'a (1668–1747); Gil Blas, choć pochodził z rodziny plebejskiej z małego miasteczka, został wysłany przez rodzinę na naukę na uniwersytet w Salamance; po drodze jednak kilkakrotnie padł ofiarą złodziei, zmuszony został przyłączyć się do bandy rozbójników, a wydobywszy się z tych tarapatów, zdecydował się na karierę służącego zamiast akademickiej; ta okoliczność pozwala czytelnikowi towarzyszyć bohaterowi w antyszambrach przedstawicieli wszelkich stanów i rozmaitych profesji, od kanonika i lekarza po arcybiskupa, a nawet ministra, co daje pole do obserwacji społeczno-obyczajowych. [przypis edytorski]
Gil Blas — tytułowy bohater XVIII-wiecznej powieści łotrzykowskiej Alaina Lesage'a (1668–1747) Histoire de Gil Blas de Santillane (Przypadki Idziego Blasa); plebejusz, który na skutek rozmaitych przygód życiowych wcielał się w zmienne role życiowe: od złodziejaszka i sługi, do doradcy ministra na dworze królewskim i wreszcie zacnego szlachcica. [przypis edytorski]
gilda (daw., z niem.) — dziś: gildia, tu: zrzeszenie zawodowe kupców, broniące interesów swoich członków. [przypis edytorski]
gilda (daw., z niem. Gilde: związek) — dziś: gildia, tu: zrzeszenie zawodowe kupców, broniące interesów swoich członków. [przypis edytorski]
Gilead — górzysty obszar na wschód od rzeki Jordan, na terenie obecnego państwa Jordan. [przypis edytorski]
gilet (z fr.) — kamizelka. [przypis redakcyjny]
Gilewicze wiedli boje z Niemczewskimi o kawał starego żelaza — spór dwóch współczesnych autorowi rodów o zabytkowy miecz, we wspomnianej wyżej powieści Kornela Makuszyńskiego Złamany miecz. [przypis edytorski]
Gilford — dziś popr.: Guildford, miasto w płd.-wsch. Anglii, w hrabstwie Surrey, ok. 45 km na płd.-zach. od Londynu; zał. prawdopodobnie w VI w. przez osadników anglosaskich, po raz pierwszy wzmiankowane w testamencie Alfreda Wielkiego ok. 880. [przypis edytorski]
Gilgamesz — tu: Epos o Gilgameszu, poemat epicki ze starożytnej Mezopotamii, którego głównym bohaterem jest legendarny Gilgamesz, władca miasta Uruk; powstały w II tysiącleciu p.n.e. w języku akadyjskim na podstawie wcześniejszych odrębnych utworów sumeryjskich o tym władcy. [przypis edytorski]
giliukas (vok.) — laimė, pasisekimas. [przypis edytorski]
Gilles, Pierre (1490–1550) — filozof, przyrodnik i podróżnik. [przypis tłumacza]
Gilly, Jacques Laurent (1769–1829) — generał francuski, uczestnik kampanii napoleońskiej. [przypis edytorski]
gilotyna — urządzenie do wykonywania egzekucji przez ścięcie; na szyję skazańca spadał w nim ciężki (ok 30-40kg) nóż o skośnym ostrzu, umieszczony na pionowych prowadnicach. [przypis edytorski]
Gil-Robles y Quiñones, José María (1898–1980) — polityk hiszpański, zwolennik państwa korporacyjnego, członek organizacji katolickich; współzałożyciel (1933) i przywódca Hiszpańskiej Konfederacji Prawicy Autonomicznej (CEDA), federacji partii prawicowych zmierzającej do wprowadzenia ustroju autorytarnego, głoszącej obronę religii i tradycyjnego porządku; w wyborach w 1936 CEDA poniosła klęskę: partie lewicowe utworzyły Front Ludowy dysponujący ponad 60% głosów w parlamencie; po wyborach Gil-Robles został szefem opozycji parlamentarnej, podczas wojny domowej polecił swoim zwolennikom poprzeć generała Francisco Franco. [przypis edytorski]
gilza — bibułka papierosowa. [przypis edytorski]
gilza — łuska naboju. [przypis edytorski]
gilza (ros.) — złożone w rulonik bibułki papierosowe. [przypis edytorski]
gilza — tu: papierosowa rurka z bibułki. [przypis edytorski]
gimel — trzecia litera alfabetu hebrajskiego, wymawiana jako głoska g. [przypis edytorski]
giminas — čia: liaudis. [przypis edytorski]
gimnazista (daw.) — gimnazjalista. [przypis edytorski]
gimnazjasta (daw.) — gimnazjalista; tu być może w znaczeniu: człowiek dyskutujący w gimnazjonie. Gimnazjon w starożytnych miastach greckich był ośrodkiem ćwiczeń fizycznych i treningu sportowego (por. gimnastyka), złożonym z otwartego placu z bieżnią i boiskiem oraz półkrytych i krytych budynków. Gimnazjony, jako popularne miejsca spotkań, stały się również miejscami wykładów, dysput i nauczania. [przypis edytorski]
gimnazjon (gr. gymnasion: miejsce ćwiczeń) — w staroż. miastach greckich ośrodek ćwiczeń fizycznych i treningu sportowego (por. gimnastyka), złożony z otwartego placu z bieżnią i boiskiem oraz półkrytych i krytych budynków. Gimnazjony, jako popularne miejsca spotkań, stały się również miejscami wykładów, dysput i nauczania. [przypis edytorski]
gimnazjon (gr.) — miejsce ćwiczeń fizycznych. [przypis edytorski]
gimnazjum (łac. gymnasium, z gr. gymnasion: miejsce ćwiczeń) — w staroż. miastach greckich ośrodek ćwiczeń fizycznych i treningu sportowego (por. gimnastyka), złożony z otwartego placu z bieżnią i boiskiem oraz półkrytych i krytych budynków. Gimnazjony, jako popularne miejsca spotkań, stały się również miejscami wykładów, dysput i nauczania. [przypis edytorski]
gimnazjum (łac. gymnasium, z gr. gymnasion: miejsce ćwiczeń) — w staroż. miastach greckich ośrodek ćwiczeń fizycznych i treningu sportowego (por. gimnastyka), złożony z otwartego placu z bieżnią i boiskiem oraz półkrytych i krytych budynków. Gimnazjony, jako popularne miejsca spotkań, stały się również miejscami wykładów, dysput i nauczania. [przypis edytorski]
gimnazjum realne — gimnazjum przygotowujące do zawodów praktycznych. Program uwzględniał przede wszystkim matematykę, nauki przyrodnicze, języki nowożytne i rysunki. [przypis redakcyjny]
gimnazjum — to zakład gimnastyczny; składa się z obszernego dziedzińca otoczonego portykami, do których przytykają szeroko roztwarte sale gimnastyczne — jedna dla młodzieży dorosłej (efebów) — z siedzeniami dla publiczności, pokoiki do nacierania się oliwą, łazienki z ciepłą i zimną wodą. Platon kilkakrotnie przedstawia nam Sokratesa rozmawiającego w gimnazjum lub palestrze (mniej więcej to samo co gimnazjum, służy głównie do ćwiczeń w mocowaniu się). [przypis tłumacza]
gimneci — [greccy] lekkozbrojni. [przypis tłumacza]
gimneci — lekkozbrojna piechota grecka. Należą tu: kopijnicy, rzucający oszczepem, łucznicy, procarze. Uzbrojenie stanowią oszczepy do rzucania, mała lekka tarcza, łuk i kołczan, szabla. [przypis tłumacza]
gimneci — lekkozbrojni, część ich najważniejsza to peltaści, zbrojni w małe tarcze [gr. pelte, stąd nazwa] i oszczepy do rzucania. [przypis tłumacza]
gimniczne igrzyska — w staroż. Grecji igrzyska, w których rywalizacja wymaga sprawności fizycznej, np. biegi, zapasy, walka na pięści. [przypis edytorski]
gimniczne zapasy — do zapasów gimnastycznych zaliczają się: bieg do mety, mocowanie się, walka na pięści, pankration (mocowanie się skombinowane z walką na pięści), pentatlon (pięciobój: skok, bieg, rzut dyskiem, rzut oszczepem, mocowanie się). [przypis tłumacza]
gimniczne zawody (hist.) — [w staroż. Grecji] zawody, do których wprawia gimnastyka, więc: bieg na wyścigi, mocowanie się, walka na pięści itd. [przypis tłumacza]
ginąć za czym — tu: przepadać za czym; bardzo coś lubić. [przypis edytorski]
ginaeceum (łac. gynaeceum, gr. γυναικείον, gynaikeion) — w starożytnej Grecji część domu wydzielona dla kobiet. [przypis edytorski]
gin (ang.) — wódka angielska o smaku i zapachu jałowca. [przypis redakcyjny]
gin (ang.; wym.: dżin) — angielska wódka o zapachu i smaku jałowcowym. [przypis edytorski]
gindżał a. kindżał — długi nóż, często zakrzywiony. [przypis redakcyjny]
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
ginę z rąk własnych… — oprócz tego wiersza w archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego zachował się także list napisany przez autorkę do brata. Wyjaśnia w nim m.in. swoją decyzję o popełnieniu samobójstwa. Pisze w nim: „Kochany! Wierzę święcie, że ty przetrwasz, że ta nawałnica światowa, która przewala się przez nas i po nas — ciebie nie zmiecie. I w jedynej tej wierze, która mi pozostała, piszę do ciebie pożegnalny list. Trudno mi powiązać myśli w logiczną całość. (…) Nie ma we mnie miejsca na rozpacz i na kurczowe trzymanie się życia. Jest tylko niezłomne postanowienie niepójścia na rzeź. I samobójstwo nie jest słabością — nie ma innej drogi. Nie myśl, że dwa lata bezustannych mąk zabiły we mnie wolę życia. Jeszcze teraz — w godzinę śmierci, pełna jestem sił żywotnych i wiem, że wiele jeszcze zdolna jestem zdziałać. Ostatnie dni życia spędziłam w bardzo uciążliwych okolicznościach. (…) Jesteśmy w samym sercu wroga — w ich gmachu; oni o tym nie wiedzą. Po kilku dniach piwnicznej mordęgi — wejdziemy na górę do najładniejszego pokoju, szeroko otworzymy okno, całą noc napawać się będę zapomnianym pięknym przyrody — a rano trochę wody i koniec. Możni panowie przyjdą rano na górę z nic nieprzeczuwającym uśmiechem – a tu… Przynajmniej jeden złośliwy kawał na zakończenie. Rodzice poszli trzy dni temu. Co z Niną — nie wiem, może się męczy jeszcze w obozie — a może i jej już nie ma. (…) Zostawiam ci mój zeszyt z wierszami. Te wiersze, których nie zdążyłam napisać, a których zarodki biorę ze sobą w Nirwanę — może wybuchną kiedyś lawą z ust innych. Pamiętaj o jednym: żadne słowo nie odda gehenny, przez którąśmy przeszli. Ty, Bracie, żyj pełnią życia, a jeśli wspomnisz mnie kiedyś, pamiętaj, że i ja potrafiłam być twardą i dzielną”. [przypis edytorski]
ginecej (z gr. gineceum) — komnaty przeznaczone dla kobiet; tu przenośnie: kobiety, mieszkanki gineceum. [przypis redakcyjny]
gineceum — część domu zamieszkana przez niewiasty. [przypis redakcyjny]
gineceum (z gr.) — pomieszczenie w starożytnym domu greckim, przeznaczone dla kobiet i oddzielone od reszty pomieszczeń. [przypis edytorski]
Ginepra — Ginepra z domu Corregio, może córka wspomnianej w następnym wierszu Weronki. [przypis redakcyjny]
Ginepra, światłość krwie Malateścinej — prawdopodobnie siostra księcia Herkulesa I d'Este, żona Zygmunta Malatesty, pana Ryminu. [przypis redakcyjny]
Ginewra — postać z legend arturiańskich, żona króla Artura, ukochana Lancelota z Jeziora, jednego z rycerzy Okrągłego Stołu. [przypis edytorski]
ginger ale — imbirowe piwo, bezalkoholowe. [przypis autorski]
Ginie w płomieniach i dymu obłokach — Litwini w ciężkiej chorobie lub w wielkiem nieszczęściu zwykli byli żywcem palić się w domach. Najpierwszy ich król i arcykapłan Wajdewutas i jego następcy na stosach dobrowolną śmiercią pospolicie żywot kończyli. Takowe samobójstwo w mniemaniu ich bardzo zaszczytnem było. [przypis autorski]
Ginie z oczu Argenta, Giron w zad zostaje — w oryg. (145, 6) „Viene e fuggesi Argenta e 'l suo girone”, „Argenta i jej obwód” tj. murowany okół; tłumacz uważał widocznie il girone za imię własne. [przypis redakcyjny]
ginioti — gainioti, vaikyti. [przypis edytorski]
Ginnabrin — Γινναβρὶν, wedle krytyki i w tym wypadku zamieniono Σ na Γ. [przypis tłumacza]
Ginnistan — Wyobraźnia. [przypis redakcyjny]
ginofobia, właśc. gynofobia a. gynefobia (z gr.) — lęk przed kobietami. [przypis edytorski]
Gioberti, Vincenzo (1801–1852) — włoski filozof i polityk, teolog, ksiądz; ideolog risorgimento. [przypis edytorski]
Gioconda — Mona Lisa, tj. Lisa Gherardini, żona florenckiego kupca Francesca Gioconda, który zamówił u Leonarda da Vinci jej słynny dziś portret. [przypis edytorski]
Giorgio mio! Mio carissimo Giorgino! (wł.) — Mój Jerzy! Mój Jerzy! Mój najdroższy Jerzyku! [przypis edytorski]
Giorgione, właśc. Zorzi di Castelfranco (1478–1510) — włoski malarz renesansowy; artysta owiany tajemnicą: niewiele wiadomo o jego życiu i twórczości, zmarł przedwcześnie, podczas zarazy, żaden z jego obrazów nie jest sygnowany ani datowany, autorstwo wielu z nich jest sporne. [przypis edytorski]
Giotto di Bondone (1266–1337) — malarz i architekt wł., wyznaczył drogę renesansowemu malarstwu wł. poprzez przejście od stylu wschodniego, bizantyjskiego do łacińsko-włoskiego. [przypis edytorski]
Giotto di Bondone (1266–1337) — malarz i architekt wł., wyznaczył drogę renesansowemu malarstwu wł. poprzez przejście od stylu wschodniego, bizantyjskiego do łacińsko-włoskiego. [przypis edytorski]
Giotto di Bondone (1266–1337) — włoski malarz i architekt; odszedł od stylu wschodniego, bizantyjskiego, czym przyczynił się do rozwoju nowożytnego malarstwa we Włoszech. [przypis edytorski]
