Przypisy

cherub a. cherubin — anioł stojący wysoko w niebiańskiej hierarchii, przebywający blisko Boga. [przypis edytorski]

cherub a. cherubin — anioł stojący wysoko w niebiańskiej hierarchii, przebywający blisko Boga. [przypis edytorski]

cherub — a. cherubin; rodzaj anioła stojącego wysoko w hierarchii niebieskiej, tj. przebywającego najbliżej Boga. [przypis edytorski]

cherub a. cherubin — rodzaj anioła stojącego wysoko w hierarchii niebieskiej, tj. przebywającego najbliżej Boga. [przypis edytorski]

cherub — anioł znajdujący się wysoko w hierarchii. [przypis edytorski]

cherub — cherubin; anioł z jednego z wyższych chórów niebiańskich. [przypis edytorski]

cherubim a. cherub — anioł pozostający w bezpośredniej bliskości Boga. [przypis edytorski]

Cherubin a. Cherub — potężna istota nadprzyrodzona, występująca w Biblii, skrzydlaty strażnik, pomagający Bogu w rządzeniu światem. [przypis edytorski]

cherubin — anioł stojący wysoko w niebiańskiej hierarchii, przebywający blisko Boga; przen.: młody człowiek o delikatnej urodzie. [przypis edytorski]

cherubin — anioł stojący wysoko w niebiańskiej hierarchii, przebywający blisko Boga. [przypis edytorski]

cherubin — anioł stojący wysoko w niebiańskiej hierarchii. [przypis edytorski]

cherubin — anioł z jednego z wyższych chórów anielskich. [przypis edytorski]

cherubin — anioł znajdujący się wysoko w hierarchii chórów anielskich. [przypis edytorski]

cherubinek (z hebr.) — aniołek, bardziej przypominający puttę (anioła przedstawianego w formie pucołowatego dziecka) niż Cherubina. [przypis edytorski]

cherubini (hebr. lp cherub, lm cherubim: silni) — w tradycji judaistycznej i chrześcijańskiej istoty nadprzyrodzone, stojące wysoko w hierarchii bytów, znajdujące się w bezpośredniej bliskości Boga. [przypis edytorski]

cherubini i serafini — anioły znajdujące się wysoko w hierarchii chórów anielskich. [przypis edytorski]

cherubini (z hebr. cherubim: silni) — w tradycji judaistycznej i chrześcijańskiej istoty nadprzyrodzone, stojące wysoko w hierarchii bytów, znajdujące się w bezpośredniej bliskości Boga; tu również: żartobliwe nawiązanie do nazwiska Cherubiniego, wielbiciela talentu Marii Szymanowskiej. [przypis edytorski]

cherubin — potężna istota nadprzyrodzona, występująca w Biblii, skrzydlaty strażnik, pomagający Bogu w rządzeniu światem; Bóg po wygnaniu pierwszych ludzi z ogrodu Eden umieścił przed nim cherubinów i płomienisty miecz wirujący, by strzegli drogi do drzewa życia (Rdz 3, 24). [przypis edytorski]

cherubin — potężna istota nadprzyrodzona występująca w Biblii, skrzydlaty strażnik, pomagający Bogu w rządzeniu światem; Bóg po wygnaniu pierwszych ludzi z ogrodu Eden umieścił przed nim cherubinów i płomienisty miecz wirujący, by strzegli drogi do drzewa życia (Rdz 3, 24). [przypis edytorski]

cherubin — potężny anioł. [przypis edytorski]

cherubiny i serafiny — anioły znajdujące się wysoko w hierarchii chórów anielskich. [przypis edytorski]

cherubiny (mit.) — anioły wyższego rzędu. [przypis edytorski]

Cherubin (z hebr.) — istota z jednego z wyższych chórów anielskich. [przypis edytorski]

Cheruskowie (łac. Cherusci) — plemię germańskich, zamieszkujące tereny obecnych płn.-zach. Niemiec, sąsiadujące z Galią. W 58 r. p.n.e., zostali pokonani przez Juliusza Cezara. W 9 r. n.e. w Lesie Teutoburskim Cheruskowie pod wodzą Arminiusa , odnieśli zwycięstwo nad znacznymi siłami legionów rzym. dowodzonych przez Warusa. Odwet na Chruskach wzięła w 15 r. armia rzymska Germanika nad Wezerą. [przypis edytorski]

cherym, właśc. cherem (hebr. חֵרֶם) — klątwa (wyraz spokrewniony z arab. charem: zabronione, tabu). [przypis edytorski]

che sarà, sarà (wł.) — co będzie, to będzie. [przypis edytorski]

Cheshire Cheese — nazwa fikcyjnego londyńskiego pubu (baru, gdzie podaje się głównie piwo); taką lub podobną nazwę nosiło kilka lokali w Londynie, położonych jednak daleko od sklepu Verloca w Soho. [przypis edytorski]

Chesterton, Gilbert (1874–1936) — ang. pisarz. [przypis edytorski]

Chesterton, Gilbert Keith (1874–1936) — angielski pisarz, krytyk literacki, publicysta; autor licznych esejów filozoficzno-religijnych, w których bronił światopoglądu chrześcijańskiego; w 1922 przeszedł z anglikanizmu na katolicyzm; w 1927 odwiedził Polskę, co przyczyniło się do jego popularności wśród Polaków. [przypis edytorski]

Chesterton, Gilbert Keith (1874–1936) — brytyjski pisarz. [przypis edytorski]

Cheszwan a. marheszwan — ósmy miesiąc żydowskiego kalendarza religijnego i drugi miesiąc żydowskiego kalendarza cywilnego. Wg kalendarza gregoriańskiego przypada na październik–listopad. [przypis edytorski]

Cheta — dziś: Hetyta. [przypis edytorski]

Cheta — dziś popr.: Hetyta. [przypis edytorski]

Chetem (egipskie chetem: warownia) — faraonowie zbudowali sieć ufortyfikowanych placówek broniących Egiptu także od wschodu; w Biblii jako jeden z przystanków podczas wędrówki Izraelitów z delty Nilu na półwysep Synaj wymieniono Etam, „na skraju pustyni”. [przypis edytorski]

Chetów — dziś popr.: Hetytów. [przypis edytorski]

Chetowie — dziś: Hetyci. [przypis edytorski]

Chetyjczyka — dziś popr.: Hetyty. [przypis edytorski]

chetyjski (daw.), dziś: hetycki — należący do ludu Hetytów (w powieści: Chetów), którzy przywędrowali do Anatolii (dziś Turcja) ok. 2000 r. p.n.e. Hetyci założyli tam państwo, które w XIV–XIII w. p.n.e. osiągnęło szczyt potęgi, stało się drugim imperium Bliskiego Wschodu i rywalizowało z Egiptem o dominację w Syrii. Około roku 1190 p.n.e. najazdy tzw. Ludów Morza, których inwazję udało się odeprzeć Egiptowi, spowodowały nagły upadek państwa hetyckiego. Powstały liczne państewka późnohetyckie w południowo-wschodniej Anatolii i północnej Syrii, które przetrwały do VIII w. p.n.e. Kiedy B. Prus tworzył swoją powieść, wiedza o Hetytach była uboga: uważano, że ich państwo znajdowało się na terenach północnej Syrii i wiedziano, że faraon Ramzes II podpisał traktat pokojowo-sojuszniczy z władcą Hetytów, poślubiając jego córkę. [przypis edytorski]

chetyjski — dziś: hetycki. [przypis edytorski]

chetyjski — dziś popr.: hetycki. [przypis edytorski]

cheval (fr.) — dosł. koń; w grze: obstawienie dwóch sąsiednich numerów jednym żetonem. [przypis edytorski]

chevalier (fr.) — kawaler. [przypis edytorski]

chevalier (fr.) — kawaler; rycerz. [przypis edytorski]

chevalier sans peur et reproche (fr.) — rycerz bez strachu i skazy. [przypis edytorski]

chevaux-léger a. chevau-léger (fr.) — szwoleżer, żołnierz lekkiej konnicy. [przypis edytorski]

Che venga nuda! (wł.) — Niech tańczy nago! [przypis edytorski]

Cheviot — góra w Anglii, w paśmie Cheviot Hills. [przypis edytorski]

chevreau (fr.) — kozia skóra. [przypis edytorski]

Chez les hommes nus (fr.) — u nagich ludzi. [przypis edytorski]

chez Magny (fr.) — u Magny'ego. [przypis edytorski]

Chez maman (fr.) — U mamy. [przypis edytorski]

chianti — rodzaj włoskiego wina czerwonego, produkowanego w Toskanii. [przypis edytorski]

chianti — włoskie wino wytrawne. [przypis edytorski]

chianti — wytrawne, czerwone wino włoskie, produkowane w Toskanii. [przypis edytorski]

chianti — wytrawne wino włoskie, produkowane w Toskanii. [przypis edytorski]

Chiara (wł.) — odpowiednik imienia Klara bądź przymiotnik: jasna, przejrzysta, jednoznaczna. [przypis edytorski]

Chiarenza a. Glarentza — średniowieczne miasto w zach. części Peloponezu, założone w XIII w. przez krzyżowców, którzy zawładnęli Księstwem Achai; było prężnym ośrodkiem handlu, utrzymując ożywione kontakty z Wenecją, Genuą i in. miastami włoskimi. [przypis edytorski]

Chiarini, Alojzy Ludwik (1789–1832) — prof. teologii, kanonik kapituły płockiej; urodzony we Włoszech, w Toskanii jako syn cieśli; ukończył uniwersytet w Pizie; od 1819 r. w Polsce; wykładał historię kościoła i „języki orientalne” (hebrajski i grecki) na Uniwersytecie Warszawskim oraz prowadził prywatnie kursy starożytności hebrajskiej; wydał słownik i gramatykę języka hebrajskiego po łacinie; pracował nad przekładem Talmudu na język fr.; był członkiem Komitetu Cenzury ksiąg i pism hebrajskich (od 1822), członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk (od 1827); zmarł w 1832 w pałacu Wincentego Krasińskiego, ojca Zygmunta, który pełnił rolę jego protektora. [przypis edytorski]

Chiavica — ulica Chiavica di Santa Lucia, historyczny fragment Via dei Banchi Vecchi w Rzymie. [przypis edytorski]

Chicago, już powstałego z ruin — po wielkim pożarze, który w 1871 zniszczył jedną trzecią miasta. [przypis edytorski]

Chicago — miasto w Stanach Zjednoczonych, położone nad jeziorem Michigan, w płn. części kraju. [przypis edytorski]

Chicago — miasto w Stanach Zjednoczonych, położone w stanie Illinois. [przypis edytorski]

chica (hiszp.) — dziewczyna. [przypis edytorski]

chichotając — dziś popr.: chichocząc. [przypis edytorski]

chichotek — dziś popr.: chichotków. [przypis edytorski]

Chief Salamander speaking! Halo, Chief Salamander is going to speak! (ang.) — mówi Chief Salamander [„naczelna salamandra” a. szef Salamander], Chief Salamander ma zamiar przemówić. [przypis edytorski]

chiffonnerie (fr.) — szmatki. [przypis edytorski]

chignon (fr.) — kok, fryzura kobieca z włosów związanych z tyłu głowy; daw.: przypinany warkocz. [przypis edytorski]

Chi ha arte, ha parte (wł.) — włoskie przysłowie oznaczające, że tylko ci którzy znają dany temat, mogą się wypowiedzieć; dosł.: kto ma umiejętności, ma udział. [przypis edytorski]

Chija bar Abba zwany Rabbach (hebr. dosł.: wielki) (ok.150–230) — tannaita działający w Tyberiadzie; uczeń Judy ha-Nasiego; kohen; miał duży wpływ na redakcję Halachy, jego prace jednak nie zostały włączone do Miszny, zostały wydane osobno; przez długi czas uważany za autora Tosefty, czyli rozszerzenia i uzupełnienia Miszny, co zostało podważone. Miał znaczny wpływ na rozwój agad. [przypis edytorski]

Chija wł. Chija bar Abba II — amoraita trzeciej generacji, żyjący w III i IV w.; pochodził z Babilonii, ale pobierał nauki w szkole Jochanana w Tyberiadzie. [przypis edytorski]

Childebert — władca Franków z dynastii Merowingów: Childebert I (496–558) lub jego następca Childebert II (570–596). [przypis edytorski]

Childe Harold a. Wędrówki Childe Harolda — poemat Byrona, powstały w latach 1809–1818. [przypis edytorski]

Childe Harold — główny bohater poematu dygresyjnego Byrona Wędrówki Childe Harolda (1809–1818), mroczny, buntowniczy indywidualista, pierwowzór podobnych mu tzw. bohaterów bajronowskich. [przypis edytorski]

Child in house — The Child in the House: An Imaginery Portrait, książka Waltera Patera opublikowana w 1923 roku. [przypis edytorski]

chiliarcha (gr. chiliarchos) — dosł.: dowódca tysiąca, tysiącznik; stopień wojskowy w armii Aleksandra Wielkiego i armiach hellenistycznych; termin używany także w staroż. literaturze greckojęzycznej na określenie rzymskiego trybuna wojskowego, dowódcy kohorty. [przypis edytorski]

chiliazm (z gr. χίλια, chilia: tysiąc), dziś częściej millenaryzm (z łac.) — koncept religijny pochodzący z tradycji żydowskiej i pełniący istotną rolę w pojmowaniu świata przez chrześcijan w pierwszych wiekach n.e. Spodziewali się oni szybkiego powrotu Chrystusa, co miało zapoczątkować tysiącletni okres jego panowania na ziemi. [przypis edytorski]

Chilkijasz — ojciec Jeremiasza. [przypis edytorski]

Chillon — Château de Chillon, średniowieczny zamek obronny w kantonie Vaud w Szwajcarii, wzniesiony na skalistym cyplu wrzynającym się w wody Jeziora Genewskiego na jego wsch. wybrzeżu, między miastami Montreux a Villeneuve. Początkowo zamek był własnością biskupów Sion, w XII w. oddany w lenno książętom sabaudzkim. Podziemia zamku służyły w XIII w. jako magazyn, w XIV w. zamienione na więzienie, w którym więziono m.in. szwajcarskiego duchownego i patriotę, przeora klasztoru świętego Wiktora z Genewy, François Bonivarda, przykutego przez 4 lata do jednego z filarów. Romantyczny poeta ang., George Gordon Byron uwiecznił zamek jako ponurą twierdzę w swym poemacie Więzień Czyllonu (oryg. The Prisoner of Chillon). [przypis edytorski]

chi lo sa? (wł.) — któż to wie? [przypis edytorski]

Chi lo sa? (wł.) — Kto wie? [przypis edytorski]

Chilperyk I (ok. 539–584) — król Neustrii, płn.-zach. części państwa Franków (od 561), najmłodszy z synów Chlotara I. [przypis edytorski]

Chimborazo — najwyższy szczyt Ekwadoru, o wys. 6263 m n.p.m.; położony w płn. Andach, bardzo blisko równika, uznawany za szczyt najbardziej odległy od środka Ziemi. [przypis edytorski]

Chimena, hiszp. Jimena Díaz (ok. 1054–ok. 1115) — od 1074 żona Cyda, po jego śmierci rządziła Walencją (1099–1102). [przypis edytorski]

„Chimera” — czasopismo literacko-artystyczne, wydawane (z przerwami) w Warszawie w latach 1901–07; uważane za organ prasowy modernistów, redaktorem był Przesmycki-Miriam. [przypis edytorski]

Chimera (mit. gr.) — hybryda kozy, lwa i węża. Dziecko Tyfona i Echidny, równie strasznych potomków drugiego pokolenia bogów greckich. [przypis edytorski]

chimera — mit. gr. potwór ziejący ogniem, o postaci lwa z głową kozy i wężem zamiast ogona. [przypis edytorski]

Chimera (mit. gr.) — potwór ziejący ogniem, z głową lwa, ciałem kozy i ogonem węża. [przypis edytorski]

chimera (mit. gr.) — ziejący ogniem potwór z głową lwa, ciałem kozy i ogonem węża; przen.: coś o niezwykłej naturze, dziwacznego, nierzeczywistego a. wydumanego. [przypis edytorski]

Chimera (mit. gr.) — ziejący ogniem potwór z głową lwa, ciałem kozy i ogonem węża; przenośnie: coś o niezwykłej naturze, dziwacznego, nierzeczywistego a. wydumanego. [przypis edytorski]

Chimera (mit. gr.) — ziejący ogniem potwór z głową lwa, ciałem kozy i ogonem węża; przenośnie: urojenie, mrzonka. [przypis edytorski]

Chimera (mit. gr.) — ziejący ogniem potwór z głową lwa, ciałem kozy i ogonem węża; przenośnie: urojenie, mrzonka. [przypis edytorski]

Chimera (mit. gr.) — ziejący ogniem potwór z głową lwa, ciałem kozy i ogonem węża. [przypis edytorski]

Chimera (mit. gr.) — ziejący ogniem potwór z głową lwa, ciałem kozy i ogonem węża; tu przen.: coś nierealnego, istniejącego tylko w marzeniach. [przypis edytorski]

Chimera (mit. gr.) — ziejący ogniem potwór z głową lwa, ciałem kozy i ogonem węża; tu przen.: coś o niezwykłej naturze, dziwacznego. [przypis edytorski]

Chimera (mit. gr.) — ziejący ogniem potwór z głową lwa, ciałem kozy i ogonem węża; zob. Iliada VI 179–182 oraz Hezjod, Teogonia 319–324. [przypis edytorski]

chimera (mit.) — potwór z głową lwa, ciałem kozy i ogonem węża. [przypis edytorski]

„Chimera” — pełen tytuł: „Chimera: miesięcznik poświęcony sztuce i literaturze”, czasopismo literacko-artystyczne wydawane nieregularnie w latach 1901–1907 w Warszawie, pod redakcją i kierownictwem artystycznym Zenona Przesmyckiego (pseud. Miriam). [przypis edytorski]

chimera — potwór z mitologii greckiej o głowie lwa, ciele kozy i ogonie węża; tu przen.: coś nierealnego, co istnieje tylko w marzeniach. [przypis edytorski]

chimera — tu: urojenie, coś nierealnego, ułuda. [przypis edytorski]