Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | białoruski | biologia, biologiczny | czeski | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | islandzki | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | norweski | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 3222 przypisów.
Helios, świadomy jest końca — Helios, bóg słońca, wie wszystko, co się dzieje na ziemi, gdyż promienie jego całą ziemię obchodzą. [przypis redakcyjny]
heliotrop — krzew o silnie pachnących kwiatach. [przypis redakcyjny]
heliotrop — roślina o drobnych, silnie pachnących kwiatach. [przypis edytorski]
heliotrop — roślina o intensywnie pachnących kwiatach. [przypis edytorski]
heliotrop — roślina o silnie pachnących kwiatach, daw. popularny składnik perfum. [przypis edytorski]
heliotrop — roślina o silnym, waniliowym zapachu. [przypis edytorski]
heliotrop — roślina wieloletnia o intensywnie pachnących kwiatach. [przypis edytorski]
heliotrop — roslina mająca drobne a silnie pachnące kwiaty. [przypis edytorski]
Heli — postać biblijna, arcykapłan; zmarł, gdy dowiedział się, że Filistyni zwyciężyli w bitwie i zabrali Arkę Przymierza (1 Sm 4, 1–18). [przypis edytorski]
Hellada — Grecja; Hellen: Grek. [przypis edytorski]
Hellada — Grecja. [przypis edytorski]
Hellada i Ftyja — posiadłości Peleusa w Tessalii (słowo Hellada nie odnosiło się wówczas do całej Grecji). [przypis edytorski]
Hellada — ogólne określenie starożytnej Grecji. [przypis edytorski]
Hellada — wierszowany dramat Shelleya, napisany w 1821 r. [przypis edytorski]
Hellada (z gr.) — Grecja. [przypis edytorski]
Hellanodikowie — tak nazywano sędziów na igrzyskach olimpijskich. [przypis tłumacza]
Helleńska — grecka. [przypis edytorski]
helleńskich — greckich. [przypis redakcyjny]
helleński — grecki; Hellada: Grecja, Hellen: Grek. [przypis edytorski]
helleński — grecki; Hellada: Grecja, Hellen: Grek. [przypis edytorski]
helleński — grecki; Hellada: Grecja. [przypis edytorski]
Hellenbach, Lazar von (1827–1887) — austriacki polityk i pisarz, autor wielu książek i artykułów na tematy gospodarcze, polityczne, społeczne i filozoficzne, jeden z najbardziej znanych okultystów swoich czasów; wg jego teorii dusza jest „metaorganizmem” między ciałem fizycznym a duchową jaźnią, nieśmiertelnym w przestrzeni czterowymiarowej. [przypis edytorski]
Hellen — Grek; Hellada: Grecja. [przypis edytorski]
Hellen — Grek. [przypis edytorski]
Hellen — Grek starożytny. [przypis edytorski]
Hellenowie — Grecy; Hellada: Grecja. [przypis edytorski]
Hellenowie — Grecy. [przypis edytorski]
Heller — imię nieznane; gestapowiec żydowski, współwłaściciel spółki handlowej „Kohn i Heller” działającej w 1941 r. Firma miała własne składy towarowe i koncesję na linię konnych omnibusów, które kursowały w getcie; dzięki kolaboracji z Niemcami właściciele nie tylko bogacili się sami, ale też za ogromne sumy pomagali zwalniać aresztowanych czy sprowadzać ludzi z getta łódzkiego oraz sprowadzać ukryty majątek przesiedleńcom z Łodzi (pobierając 40–50% jego wartości); dbali także o popularność, łożąc hojnie na biednych czy urządzając imprezy filantropijne. [przypis edytorski]
Hellespont — Cieśnina Dardanelska. [przypis edytorski]
Hellespont — cieśnina dzieląca Azję od Europy; dziś: Dardanele. [przypis redakcyjny]
Hellespont — cieśnina między Azją Mniejszą a Półwyspem Bałkańskim, miejsce ważne dla handlu, będącego źródłem bogactwa miast położonych nad jej brzegami. Jednym z nich była Troja. [przypis edytorski]
Hellespont — cieśnina między Półwyspem Bałkańskim a Azją Mniejszą, łącząca Morze Egejskie z morzem Marmara, dziś Dardanele. [przypis edytorski]
Hellespont — cieśnina między Półwyspem Bałkańskim a Azją Mniejszą, łącząca Morze Egejskie z morzem Marmara, ob. Dardanele. [przypis edytorski]
Hellespont — cieśnina między Półwyspem Bałkańskim a Azją Mniejszą, obecnie Dardanele. [przypis edytorski]
Hellespont — cieśnina między Półwyspem Bałkańskim a Azją Mniejszą, znana też jako Dardanele. [przypis edytorski]
Hellespont — Dardanele, cieśnina między Półwyspem Bałkańskim a Azją Mniejszą. [przypis edytorski]
Hellespont — dziś: Dardanele, cieśnina między Półwyspem Bałkańskim a Azją Mniejszą, łącząca Morze Egejskie z morzem Marmara. [przypis edytorski]
Hellespont — dziś Dardanele; cieśnina między Półwyspem Bałkańskim w Europie a Azją Mniejszą, która łączy Morze Egejskie z morzem Marmara. [przypis edytorski]
Hellespont — dziś Dardanele; cieśnina między Półwyspem Bałkańskim w Europie a Azją Mniejszą, która łączy Morze Egejskie z morzem Marmara. [przypis edytorski]
Hello, Ernest (1828–1885) — francuski pisarz katolicki, autor książek i artykułów o filozofii, teologii i literaturze. [przypis edytorski]
Hello, Ernest (1828–1885) — fr. pisarz katolicki, autor książek i artykułów o filozofii, teologii i literaturze. [przypis edytorski]
Hello, Ernest (1828–1885) — fr. pisarz katolicki, polemizował z Renanem w utworze M. Renan et la vie de Jesus. [przypis edytorski]
helmąt — rekojeść. [przypis autorski]
Helm, Brigitte, właśc. Schittenhelm, Brigitte Eva Gisela (1906–1996) — niem. aktorka lat 20. i 30. XX w. (Metropolis, Alraune, L'Atlantide). [przypis edytorski]
Helmholtza teoria, właśc. teoria Younga-Helmholtza — także: teoria trójchromatyczna, trójskładnikowa teoria widzenia barwnego; sformułowana przez Thomasa Younga (1773–1829) w roku 1802, dopracowana przez Hermanna Helmholtza (1821–1894) w 1852 r. teoria wyjaśniająca powstawanie barwnych wrażeń wzrokowych u naczelnych (w tym u człowieka) dzięki obecności w siatkówce oka trzech różnych fotoreceptorów, absorbujących światło widzialne w różnych zakresach długości fali promieniowania elektromagnetycznego. [przypis edytorski]
Helmholtz, Hermann Ludwig Ferdinand von (1821–1894) — niemiecki fizyk, fizjolog i filozof. W fizyce znany jest z zasady zachowania energii i prac z zakresu elektromechaniki i termodynamiki. Opracował teorię akomodacji oka oraz teorię widzenia barw. [przypis edytorski]
Helmholtz, Hermann von (1821–1894) — niemiecki fizyk, fizjolog i filozof; w fizyce znany jest z zasady zachowania energii i prac z zakresu elektromechaniki i termodynamiki; opracował teorię akomodacji oka oraz teorię widzenia barw. [przypis edytorski]
Helmholtz, Hermann von (1821–1894) — niemiecki lekarz, fizyk, fizjolog oraz filozof. [przypis edytorski]
Helmholz — zapewne chodzi o Hermanna von Helmholtza (1821–1894), niemieckiego fizjologa, fizyka i filozofa, który sformułował zasadę zachowania energii, zajmował się mechaniką, akustyką, termodynamiką, światłem, elektrycznością i magnetyzmem. [przypis edytorski]
Helmont, Johann Baptista van (1579–1580) — flamandzki lekarz, fizjolog, alchemik, kontynuator idei alchemii medycznej (jatrochemia), zainicjowanej przez Paracelsusa. [przypis edytorski]
heloci (gr. heilotes: jeniec)— nazwa jednej z warstw społecznych w starożytnej Sparcie, do której należeli potomkowie podbitych mieszkańców Mesenii i Lakonii; nie mieli żadnych praw, uprawiali ziemię Spartan, płacąc daninę w naturze. [przypis edytorski]
heloci — niewolnicy państwowi w Sparcie; warstwa społeczna, do której należeli potomkowie podbitych mieszkańców Mesenii i Lakonii; nie mieli żadnych praw, stanowili własność państwa i podstawową siłę roboczą na spartańskiej wsi. [przypis edytorski]
heloci — niewolnicy w Sparcie; helocki: niewolniczy. [przypis redakcyjny]
Helois — Heloiza (ok. 1098–1164), zakonnica i erudytka, potajemnie poślubiona Abélardowi. [przypis edytorski]
Heloiza — bohaterka powieści czołowego przedstawiciela sentymentalizmu Jean—Jacques Rousseau, pt. Nowa Heloiza (1761). W szkicu O romansach Krasicki zaliczy przecież między „obyczajne” i Pamelę Richardsona: „Mieści się w rodzaju tych dzieł uczciwych i Pamela; ale choć z wielu miar te księgi godne szacunku, mogą ich miejsce inne w pierwiastkowej panien edukacji zastąpić”. (I. Krasicki, Dzieła prozą, t. VI, s. 390). [przypis redakcyjny]
Heloiza — nieszczęśliwa kochanka francuskiego uczonego średniowiecznego Abelarda. Imię spopularyzowane przez sentymentalną powieść J.J. Rousseau Julia, czyli nowa Heloiza (1761). [przypis redakcyjny]
Heloiza (ok. 1098–1164) — zakonnica i erudytka, jedna z najbardziej uczonych kobiet średniowiecza; znana również ze swojego związku z teologiem i filozofem Piotrem Abelardem (1071–1142). [przypis edytorski]
Heloiza (ok. 1098–1164) — zakonnica i erudytka, potajemnie poślubiona teologowi Abélardowi (1071–1142). [przypis edytorski]
Helorus — staroż. miasto na Sycylii, w pobliżu wsch. wybrzeża, ok. 40 km na południe od Syrakuz, nad rzeką o tej samej nazwie. [przypis edytorski]
Helosciadium (biol.) — rodzaj roślin z rodziny selerowatych (baldaszkowatych) rosnących przy brzegach jezior i rzek. [przypis edytorski]
helota — niewolnik państwowy w Sparcie; helotami stawali się mieszkańcy krajów podbitych przez Spartę. [przypis edytorski]
helota — niewolnik w starożytnej Sparcie. [przypis edytorski]
helotka — tu: niewolnica (od nazwy grupy społecznej w Sparcie). [przypis edytorski]
helotyzm — niewolnictwo; heloci byli niewolnikami państwowymi w staroż. Sparcie. [przypis edytorski]
help (ang.) — tu: ratunku [przypis edytorski]
Helsingfors — Helsinki, szwedzka nazwa stolicy Finlandii. [przypis edytorski]
Helsingfors — oryginalna szwedzka nazwa miasta Helsinki. [przypis edytorski]
Helsingfors — oryginalna szwedzka nazwa miasta Helsinki; w latach 1809–1917 funkcjonowało autonomiczne Wielkie Księstwo Fińskie, wchodzące w skład imperium rosyjskiego. [przypis edytorski]
Helsonoriam et Cronoburgum (łac.) — Helsingör i Kronburg. [przypis redakcyjny]
Heluan a. Hulwan — miasto położone na wsch. brzegu Nilu, naprzeciwko ruin Memfis, w muhafazie (prowincji) Kair, ok. 20 km na płd. od centrum stolicy Egiptu, obecnie włączone do przedmieść Kairu. [przypis edytorski]
Helusia — bohaterka Książki pamiątek. [przypis redakcyjny]
Helvétius, Claude Adrien (1715–1771) — francuski filozof i literat, jeden z Encyklopedystów. [przypis edytorski]
Helvetius, Claude Adrien (1715–1771) — materialistyczny filozof epoki francuskiego oświecenia. Reprezentuje ów jej okres, który na podstawie sensualizmu (Voltaire) buduje etykę egoizmu jako własności przyrodzonej człowiekowi i pierwotnej. W pierwotnej pustce w człowieku tkwi tylko egoizm żądny zmysłowych uciech, który jako przyrodzony musi być także normą całego postępowania człowieka, uczy Helvetius. Cnoty zaś są tylko zmodyfikowanym i przystosowanym egoizmem. A całe poznanie wypływa tylko z wrażeń zmysłowych: przypadkowe wrażenia świata zewnętrznego zapisują tabulam rasam i od nich zależy wewnętrzny ustrój człowieka. Widzimy tu wpływ Locke'a, moralistów angielskich i Hume'a, widzimy sensualizm i woluntaryzm: ten egoizm jest właściwie żądzą życia (Wille zum Leben). Harmonizuje to doskonale z filozofią Schopenhauera, który również w ten sposób określa egoizm (zob. § 14. O podstawie etyki: „egoizm, tzn. żądza bytu i dobrobytu”. Człowiek jako uprzedmiotowienie (Objectivation) ślepej woli, mówi Schopenhauer, pragnącej tylko życia, musi być rdzennie egoistyczny. Wynika to z metafizycznej natury woli, która jest tylko jedna, a w każdym człowieku zawarta niepodzielnie. Jako Ἑν καὶ πᾶν, nie może się dać zniszczyć: bo gdyby jeden człowiek zginął zupełnie, musiałby zginąć cały świat. A wola chce świata. Dlatego też jest egoizm tak silny w każdym człowieku. Za jego pomocą wola broni siebie samej przed zagładą. Jest to instynkt samozachowawczy woli. Możliwe jest jedynie zaprzeczenie jej, z którego więc wynika przeciwstawienie egoizmowi altruizmu i etyki litości (Moral des Mitleids). Lecz jest to już rzeczą zbawienia. Dwa główne dzieła Helvetiusa: De l'esprit” (najlepsze, wyszło w r. 1758, spalone na żądanie duchowieństwa w r. 1759) i De l'homme, 14 tomów jego dzieł wyszło w Paryżu w r. 1796. [przypis tłumacza]
Helweci — Szwajcarzy; od nazwy staroż. celtyckiego plemienia Helwetów, którzy zamieszkiwali tereny dzisiejszej Szwajcarii. [przypis edytorski]
Helweci — Szwajcarzy; od nazwy staroż. plemienia celtyckiego, zamieszkującego obszary między Renem, Menem a Lasem Hercyńskim i migrującego począwszy od V w. p.n.e. na tereny dzisiejszej Szwajcarii; w latach 1798–1803 tam właśnie istniała Republika Helwecka. [przypis edytorski]
Helweci (z łac.) — Szwajcarzy. [przypis edytorski]
Helwecjusz a. Helvétius, Claude Adrien (1715–1771) — francuski filozof i literat, współtwórca Wielkiej encyklopedii francuskiej. [przypis edytorski]
Helwecjusz, właśc. Claude Adrien Helvétius (1715–1771) — francuski filozof, jeden z czołowych przedstawicieli oświecenia. [przypis edytorski]
helwecki — szwajcarski; od nazwy staroż. celtyckiego plemienia Helwetów, którzy zamieszkiwali tereny dzisiejszej Szwajcarii. [przypis edytorski]
helwidianie — zwolennicy poglądów Helwidiusza, autora z przełomu IV i V w., zaprzeczającego dziewictwu Marii po urodzeniu Jezusa. [przypis edytorski]
Helwidiusz — Helvidius Priscus, rzym. stoik i polityk, za sprzeciwianie się tyranii dwukrotnie wygnany, następnie stracony z rozkazu cesarza Wespazjana; jego syn, także Helwidiusz, został stracony przez Domicjana. [przypis edytorski]
heman tasz — dosł. „ucho Hamana”; trójkątne ciasto nadziewane makiem i rodzynkami, smakołyk spożywany w święto Purim. [przypis tłumacza]
Hemar, Marian, pierwotnie M. Hescheles (1901–1972) — polski poeta, satyryk, komediopisarz, autor tekstów piosenek. [przypis edytorski]
hematyt — minerał zawierający duże ilości rudy żelaza. [przypis edytorski]
Hem — Bałkan. [przypis redakcyjny]
hemiplegia — porażenie połowiczne; paraliż połowy ciała. [przypis edytorski]
hemisfera — półkula. [przypis edytorski]
hemisfera — powierzchnia połowy kuli; półkula jakiegoś globu. [przypis edytorski]
hemisferium — tu: półkula ziemska a. niebieska; hemisfera. [przypis edytorski]
hemisferna scena (z gr.) — półkula ziemska. [przypis redakcyjny]
hemistych — półwers, w poezji nowożytnej: połówka wersu wiersza wyodrębniona przez średniówkę. [przypis edytorski]
hemistych — półwers, w poezji nowożytnej: połówka wersu wyodrębniona przez średniówkę. [przypis edytorski]
hemistych (z gr.) — połówka wersu wiersza, wyodrębniona przez cezurę (średniówkę). [przypis edytorski]
He! Monsieur Riz-pain-sel!… (fr.) — He, pan Ryż-chleb-sól! Tutaj, panie urzędniku w occie! Miłej podróży, panie de Miękki… [przypis edytorski]
hemoroidy — choroba objawiająca się guzami w odbycie. [przypis edytorski]
hemoroidy — choroba odbytnicy. [przypis edytorski]
Hem (…) praestat (łac.) — „Jakżeż góruje nieraz człowiek nad człowiekiem” (Terentius Eunuchus II, 3, 1; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
Henckell, Karl (1864–1929) — poeta niemiecki, rozpoczynający od doświadczeń naturalistycznych (Moderne Dichtercharaktere, 1885), w swych lirykach społecznych, oskarżających kapitalizm, próbował zastosować materiał statystyczny. Pisał też poematy o naturze i miłości. [przypis edytorski]
hen — daleko. [przypis edytorski]
Henek, właśc. Henryk Monderer — członek żydowskiego ruchu oporu; ur. 1921, zginął w czasie wojny. [przypis edytorski]
