Przypisy

puzderko (daw.) — skrzynka, pudełko. [przypis edytorski]

puzderko (daw.) — skrzynka, pudełko; zgr.: puzdro. [przypis edytorski]

puzderko — mała skrzynka z przegródkami. [przypis edytorski]

puzderko — pudełko. [przypis edytorski]

puzderko — skrzynka zaopatrzona w szufladki. [przypis edytorski]

puzdro (daw.) — skrzynka, pudło. [przypis edytorski]

puzdro — rodzaj pudła z szufladkami i przegródkami. [przypis edytorski]

puzdro — skrzynka lub pudełko z przegródkami, używane dawniej do przechowywania przedmiotów, zwłaszcza podczas podróży. [przypis edytorski]

puzdro — skrzynka z przegródkami do przewożenia przedmiotów w podróży. [przypis edytorski]

puzdro — skrzynka z przegródkami. [przypis edytorski]

puzdro — skrzynka z przegródkami, używana w czasie podróży. [przypis edytorski]

puzdro (starop.) — pudło, futerał. [przypis edytorski]

Puzyna, Jan (1842–1911) — pochodzący z polsko-litewskiego rodu książęcego pochodzenia ruskiego (herbu własnego Oginiec, w galicyjskiej gałęzi posługujący się tytułem „kniaź na Kozielsku”), kardynał krakowski, wsławiony zakazem złożenia na Wawelu prochów Słowackiego i odrzuceniem witraży Wyspiańskiego dla katedry wawelskiej; sprawował także cenzurę kościelną. [przypis edytorski]

Puzzoli, daw. Puteoli — miasto nad Morzem Tyrreńskim, ok. 20 km od Neapolu. [przypis edytorski]

pychą — dziś popr. forma B.lp: pychę. [przypis edytorski]

pyjama (ang.) — piżama, strój do spania. [przypis edytorski]

pyjama — daw. pisownia, dziś raczej: piżama. [przypis edytorski]

pyjama — piżama. [przypis edytorski]

Pyjonia — żart słowny tłumacza od starop. pyje, tj. genitalia męskie. [przypis edytorski]

pykać — tu: palić fajkę. [przypis edytorski]

pyknik — osoba otyła, wzrostu niskiego lub średniego, o krótkich kończynach, skłonna do okresowych zmian nastroju. [przypis edytorski]

pyłki (z ros.) — skłonny do gniewu, popędliwy. [przypis edytorski]

pyłkowina (biol.) — zlepek ziaren pyłku spojonych za pomocą lepkiej substancji zwanej kitem pyłkowym. [przypis edytorski]

Pył wdeptać złoconym szlifom — archaiczna konstrukcja składniowa połączona z elipsą. Sens: losem złoconych szlifów jest być wdeptanymi w pył. [przypis edytorski]

Pylades (mit gr.) — kuzyn i wierny przyjaciel Orestesa; towarzyszył mu w wędrówkach, kiedy uciekał prześladowany przez Erynie po zabiciu matki Klitajmestry i jej kochanka Ajgistosa. [przypis edytorski]

Pylad… Orestesa — w mit gr. Pylades, kuzyn Orestesa, był jego wiernym przyjacielem, towarzyszył mu w wędrówkach, kiedy prześladowały go Erynie po zabiciu Klitajmestry i Ajgistosa. [przypis edytorski]

pylagor — delegat państwa zasiadający w Radzie Amfiktionii Pylajsko-Delfickiej; od nazwy jesiennego miejsca spotkań Rady: Pyle (Termopile). [przypis edytorski]

pylinka — pyłek [przypis edytorski]

pylon (gr.: brama) — monumentalna brama wejściowa świątyni egip., złożona z pary wież o prostokątnej podstawie, zwężających się ku górze, połączonych niższą częścią obramowującą wejście. [przypis edytorski]

Pylos — miasto na wybrzeżu Messeńskim, w rzeczywistości poematów Homera rządzone przez Nestora, najstarszego uczestnika wojny trojańskiej. [przypis edytorski]

Pylos — przylądek w płd.-zach. Grecji, naprzeciw wyspy Sfakteria, z fortem broniącym wejścia do zatoki Pylos, z którego Ateńczycy dokonywali wypadów na terytorium Peloponezu. [przypis edytorski]

pypeć (pot.) — krosta na języku. [przypis edytorski]

pypeć — stan chorobowy u ptaków, wynikający z braku witamin; zgrubienie na języku, utrudniające ptakowi odżywianie się. [przypis edytorski]

Pyram i Tysbe — w Przemianach Owidiusza byli parą kochanków, pochodzących ze zwaśnionych rodów z Babilonii. Tysbe, która przyszła pierwsza na umówione spotkanie, zobaczyła lwa i uciekła, gubiąc przy tym szal. Pyram, widząc poszarpany szal i sądząc, że Tysbe zginęła, popełnił samobójstwo. Gdy Tysbe odkryła jego ciało, również odebrała sobie życie. Ich historia znalazła odbicie m.in. w dramacie Pyram i Tysbe (1621) fr. dramaturga Théophile'a de Viau. [przypis edytorski]

Pyram (mit. gr.) — ukochany Tysbe. Ich historia stanowi pierwowzór dla dramatu Romeo i Julia Shakespeare'a. [przypis edytorski]

pyrć (reg.) — właśc. perć, górska ścieżka, wydeptana przez kozice, używana przez owce i pasterzy. [przypis edytorski]

pyrgać (gw.) — pędzić, biec. [przypis edytorski]

Pyriflegeton (mit. gr.) — rzeka w podziemnej krainie umarłych, jej nazwa oznacza „płynący ogniem”. [przypis edytorski]

Pyrrhus (łac., z gr: pyrrhos: czerwony, rudy) a. Neoptolemos (mit. gr.) — syn Achillesa i jego kochanki Dejdamei, córki króla Dolopów. [przypis edytorski]

Pyrron (376–286 r. p.n.e.) — filozof gr., główny przedstawiciel sceptycyzmu, szkoły filozoficznej odrzucającej możliwość poznania prawdy. [przypis edytorski]

[Pyrron] bardzo dotkliwie swarzył się z siostrą, i wyrzucano mu (…) — przekręcona anegdota z Diogenesa Laertiosa (Pyrrhon z Elidy [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, IX, 66): Pyrron żył w wielkiej zgodzie z siostrą, gniewem zareagował na to, że to ją obrażano i jako usprawiedliwienie podał, że obojętność go nie obowiązuje, kiedy chodzi o kobietę. [przypis edytorski]

Pyrron z Elidy (ok. 360–ok. 270 p.n.e.) — grecki filozof, założyciel szkoły filozoficznej sceptyków; wg antycznej tradycji z zawodu był malarzem, a dopiero potem studiował filozofię. [przypis edytorski]

Pyrron z Elidy (przełom IV i III w. p.n.e.) — filozof grecki, założyciel szkoły stoickiej. Najważniejsze dla niego były zagadnienia etyczne; uważał, że prawdziwe poznanie nie jest możliwe, a człowiek cierpi, ponieważ posiada różnego typu przekonania dotyczące z gruntu niepoznawalnych zjawisk. Powinien się ich wyzbyć, jeśli chce osiągnąć spokój. [przypis edytorski]

Pyrrus (319–272 p.n.e.) — król Epiru (płn.-zach. części Grecji), wybitny taktyk wojenny, toczył wojnę przeciw Rzymianom w płd. Italii; jedną ze zwycięskich bitew okupił ogromnymi stratami, stąd wyrażenie: „pyrrusowe zwycięstwo”; następnie walczył przeciw Kartaginie i zdobył większą część Sycylii, jednak został stamtąd wyparty, utracił także zdobycze w Italii; najechał na Peloponez, po nieudanym oblężeniu Sparty zginął podczas walk ulicznych o miasto Argos. [przypis edytorski]

Pyrrus (319–272 p.n.e.) — król Epiru, wybitny taktyk wojenny, pokonał Rzymian w bitwach pod Herakleją (280 p.n.e.) i Auskulum (279 p.n.e.), co okupił wielkimi stratami (stąd przysłowiowe wyrażenie: „pyrrusowe zwycięstwo”). [przypis edytorski]

Pyrrus a. Neoptolemos (mit. gr.) — syn herosa Achillesa i jego kochanki Deidamii (Dejdamei). [przypis edytorski]

Pyrrus, łac. Pyrrhus (319–272 p.n.e.) — król Epiru, wybitny taktyk wojenny, toczył wojnę przeciw Rzymianom w płd. Italii; jedną ze zwycięskich bitew okupił ogromnymi stratami, stąd wyrażenie: „pyrrusowe zwycięstwo”. [przypis edytorski]

pyrrusowe zwycięstwo — zwycięstwo osiągnięte nieproporcjonalnie wielkim kosztem w stosunku do odniesionych korzyści; określenie nawiązuje do imienia króla Epiru Pyrrusa, który w III w. p.n.e. toczył wojnę z Rzymem na terenie Italii i wygraną w bitwie pod Ausculum w 279 r. p.n.e. okupił ogromnymi stratami w ludziach, co miał podsumować słowami: „Jeszcze jedno takie zwycięstwo, a zginiemy bez śladu”. [przypis edytorski]

Pyrrus — syn Achillesa, został zabity w Delfach przez Orestesa. [przypis edytorski]

Pyrusów doktor (starop. forma) — doktor Pyrusowy, doktor Pyrusa. [przypis edytorski]

pyśmo (ukr.) — list. [przypis edytorski]

pyszczyć (gw.) — tu: ryć. [przypis edytorski]

pyszna facecja (daw.) — świetny dowcip. [przypis edytorski]

Pyszna — prawdopodobnie chodzi o szczyty Błyszcz i Kamienista; cały ten opis wskazuje, że autor identyfikuje całkowicie Pyszną z Ornakiem, co nie jest do końca prawdą. [przypis edytorski]

Pyszna — w rzeczywistości chodzi o Potok Kościeliski, autor w tej części dziennika popełnia liczne pomyłki, dotyczące geografii Tatr Zachodnich. [przypis edytorski]

pysznić się — chwalić się, wynosić się nad innych. [przypis edytorski]

pysznić się — wywyższać się. [przypis edytorski]

pysznie — tu: wspaniale, świetnie. [przypis edytorski]

pyszny był z synowej — dziś: dumny był z synowej. [przypis edytorski]

pyszny (daw.) — tu: wspaniały. [przypis edytorski]

pyszny naręcz — dziś popr. r.n.: pyszne naręcze. [przypis edytorski]

pyszny (starop.) — wspaniały. [przypis edytorski]

pyszny — tu: bogato zdobiony bądź dobrze wykonany. [przypis edytorski]

pyszny — tu: bogaty, cenny. [przypis edytorski]

pyszny — tu: dumny, pełen pychy. [przypis edytorski]

pyszny — tu: dumny, pełen pychy. [przypis edytorski]

pyszny — tu: wspaniały. [przypis edytorski]

pyszny — tu: wspaniały. [przypis edytorski]

pyszny — tu: wspaniały, wyśmienity, świetny. [przypis edytorski]

Pytać (gw.) — prosić. [przypis edytorski]

pytać o kim (starop.) — pytać o kogo; częstom (…) o panie mojem pytała: często pytałam o mojego pana. [przypis edytorski]

pytać się czego (starop.) — szukać czego. [przypis edytorski]

pytać się o kim (starop.) — dziś: pytać się o kogo. [przypis edytorski]

pytać (starop.) — prosić, żądać. [przypis edytorski]

pytać — tu: prosić. [przypis edytorski]

Pytace (gw.) — drużbowie weselni, jadący konno i zapraszający w imieniu młodej pary gości na wesele. Nazwa pochodzi od czasownika pytać tj. prosić, zapraszać. [przypis edytorski]

pyta — dawne narzędzie do bicia ze skręconej chusty, szmaty, powrozu itp. [przypis edytorski]

pytając się o sekretach (daw.) — dziś z B.: pytając się o sekrety. [przypis edytorski]

pytają o Kijowie — dziś popr.: pytają o Kijów. [przypis edytorski]

pytał mi się — dziś z B.: pytał mnie. [przypis edytorski]

pytał się (…) rok temu, co z Abisynią — Abisynia to dawna nazwa Etiopii. W 1935 roku wybuchła druga wojna włosko-abisyńska: 3 października do Etiopii wtargnęły wojska faszystowskich Włoch, w skład których wchodziły dywizje tzw. Czarnych Koszul, paramilitarnej formacji utworzonej przez Mussoliniego. Armia etiopska, mimo zaciętego oporu, uległa przewadze wojsk włoskich, wyposażonych w samoloty, czołgi, artylerię, wielokrotnie używających gazów bojowych. Podbitą w 1936 Etiopię włączono do Włoskiej Afryki Wschodniej. [przypis edytorski]

Pytali jednego tamże Lacedemończyka: „A u was co za prawo jest ustawiono na takie swowolne ludzi?”. Powiedział, iż: „Nie masz prawa żadnego, abowiem też i takich ludzi między nami nie masz” — podsumowanie barwnej anegdoty z Plutarcha, Żywoty równoległe. Likurg 15. [przypis edytorski]

pytali mi się — dziś z B.: pytali mnie. [przypis edytorski]

Pytaliśmy, czemu świat woli czytać dzieje Karola XII (…) niż żywot Piotra Wielkiego… — aluzja Woltera do słabego powodzenia jego książki Histoire de l'empire de Russie sous Pierre le Grand (Historia cesarstwa rosyjskiego za Piotra Wielkiego, 1759) w porównaniu z opublikowaną przez niego wcześniej Histoire de Charles XII (Historia Karola XII, 1731). [przypis edytorski]

pytam ci się — dziś popr.: pytam cię się; pytam się ciebie. [przypis edytorski]

pytaniem o owcach i winie — dziś z B.: pytaniem o owce i wino. [przypis edytorski]

pyta o Tankredzie (starop. forma) — dziś: pyta o Tankreda. [przypis edytorski]

pyta się w tym roku o Hiszpanię — chodzi o wojnę domową w Hiszpanii trwającą od 1936 do 1939; stronami konfliktu byli: rząd Drugiej Republiki Hiszpańskiej oraz prawicowo-nacjonalistyczna opozycja. Wsparcia stronie rządowej udzielała liberalno-lewicowa część społeczeństwa (ale również anarchiści) oraz zagraniczni ochotnicy, m.in. brygady zorganizowane przez Międzynarodówkę Komunistyczną, a oficjalnie również: Francja, ZSRR, Brazylia i Meksyk. Opozycję wobec rządu stanowili nacjonaliści, monarchiści, konserwatyści i faszyści, wspierani ideowo przez Kościół katolicki, finansowo przez najbogatszą część społeczeństwa, a militarnie przez wojska faszystowskich Włoch (Corpo Truppe Volontarie) i hitlerowskich Niemiec (Legión Cóndor), a także portugalski reżim Salazara; wiele krajów europejskich korzystało z konfliktu, sprzedając broń obu stronom. W marcu 1939 wojna domowa zakończyła się zwycięstwem nacjonalistów, Hiszpania została przekształcona w państwo faszystowskie pod rządami generała Franco. [przypis edytorski]

pytasz mi się — dziś pytać z D. (kogo? czego?): pytasz mnie się. [przypis edytorski]

pytel — drobne sito, przez które w młynie odsiewano mąkę od otrąb. [przypis edytorski]

pytel — drobne sito, przez które w młynie odsiewano mąkę od otrąb; trzepać na pytel: szybko i mechanicznie. [przypis edytorski]

pytel — odsiewacz. [przypis edytorski]

pytel — tu: rodzaj mąki, kilkakrotnie zmielonej, dokładnie oczyszczonej i przesianej. [przypis edytorski]

pytel — urządzenie do odsiewania mąki. [przypis edytorski]

Pythagor — Pitagoras (ok. 572–ok. 497 p.n.e.) filozof, matematyk i mistyk grecki. [przypis edytorski]

Pythius Apollo — Apollo czczony w wyroczni pytyjskiej. [przypis edytorski]

Pytia delficka — kapłanka świątyni Apollina w Delfach w starożytnej Grecji, słynąca z niejasnych przepowiedni, które wygłaszała wśród dymów i oparów wydobywających się ze skalnej pieczary. [przypis edytorski]

Pytia — kapłanka Apollina w wyroczni delfijskiej. [przypis edytorski]

Pytia — kapłanka objawiająca wyrocznie w świątyni Apollina w Delfach. [przypis edytorski]

Pytia — kapłanka świątyni Apollina w Delfach w starożytnej Grecji, słynąca z niejasnych przepowiedni, które wygłaszała wśród dymów i oparów wydobywających się ze skalnej pieczary; przed wieszczeniem żuła liście laurowe, wróżyła, siedząc na trójnogu. [przypis edytorski]