Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 474 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | polityczny | portugalski | potocznie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7401 przypisów.
defraudacja — sprzeniewierzenie; także przemyt przez granicę. [przypis redakcyjny]
defraudator regum (łac.) — zdrajcą królów. [przypis redakcyjny]
de front (fr.) — równocześnie. [przypis edytorski]
defterdar — odpowiednik ministra finansów w państwach muzułmańskich. [przypis edytorski]
defuncti periculo (łac.) — przebywszy niebezpieczeństwo. [przypis redakcyjny]
Degas, Edgar, właśc. Hilaire-Germain-Edgar de Gas (1834–1917) — wybitny francuski malarz i rzeźbiarz impresjonistyczny; jednym z często podejmowanych przez niego tematów była postać baletnicy w ruchu, w garderobie itp. [przypis edytorski]
Degas, Edgar, właśc. Hilaire-Germain-Edgar de Gas (1834–1917) — wybitny francuski malarz i rzeźbiarz impresjonistyczny. [przypis edytorski]
degeneracją (z łac.) — [forma B.lp r.ż.:] przekształcenie. [przypis redakcyjny]
de Genlis, Félicité de (1746–1830) — pisarka i harfistka francuska. [przypis edytorski]
Degen (niem.) — szpada. Sdegena jest prawdopodobnie nieużywaną już formą dialektową. [przypis redakcyjny]
de Giche et Louvini — „De Giche” to zapewne „hr. de Guiche” o którym znajduje się wyraźna wzmianka w liście Mar. Ludw. do Kondeusza z 27 marca r. 1664, jako o obecnym przy boku króla w obozie (T. Luk. XL, k. 18). Louvini (może Louvigny) skąd inąd nam nie znany. [przypis autorski]
degobijować (z fr.: degaubiller) — wymiotować. [przypis edytorski]
de Gourmont, Rémy (1858–1915) — francuski poeta, pisarz i krytyk, przedstawiciel symbolizmu. Pisownia „Rémy de Gourmont” jest błędna; spopularyzował i stosował ją tłumacz de Gourmonta, Ezra Pound (winno być: „Remy”). [przypis edytorski]
de Gourmont, Rémy (1858–1915) — francuski poeta z kręgu symbolistów i wpływowy krytyk literacki. W swojej twórczości nawiązywał do średniowiecznej poezji łacińskiej. Jego wiersze oscylowały wokół tematyki religijnej, od naiwnej pobożności do bluźnierstwa. Wywarł znaczny wpływ na kolejne pokolenia twórców. [przypis edytorski]
de Goya y Lucientes, Francisco José (1746–1828) — hiszpański malarz, grafik i rysownik. [przypis edytorski]
De grâce, ne me faites pas perdre mon sérieux (fr.) — na litość boską, proszę mi nie odbierać powagi. [przypis edytorski]
degradacja literatury rosyjskiej jest tak wielka… — Eugenia Weber, op. cit. [przypis autorski]
degradacja — zejście na niższy stopień. [przypis redakcyjny]
de Graphaeis, właśc. Giacomo Graffi (1548–1620) — włoski benedyktyn z opactwa Monte Cassino. [przypis edytorski]
Degrelle, Léon (1906–1994) — belgijski polityk i wojskowy o poglądach nacjonalistyczno-faszystowskich, w czasie II wojny światowej kolaborant Niemiec nazistowskich, oficer Wehrmachtu i SS, dowodził Ochotniczą Dywizją Grenadierów Pancernych SS „Wallonien”, walczącą u boku armii niemieckiej na froncie wschodnim; w 1944 przez rząd belgijski zaocznie skazany na karę śmierci, w 1945 po kapitulacji Niemiec uciekł do Hiszpanii, gdzie przebywał do końca życia. [przypis edytorski]
degrengolada — upadek moralny lub materialny, stoczenie się. [przypis edytorski]
Honoré de Balzac, Stracone złudzenia, Wielki człowiek z prowincji w Paryżu
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
degrengolować — upadać, tracić wartości moralne. [przypis edytorski]
de grubis (niby po łacinie) — ordynarnie, grubiańsko; tu: na całego. [przypis redakcyjny]
de grubis (niby po łacinie) — tu: gruba, poważna, na całego. [przypis edytorski]
De gustibus disputandum non est (łac.) — O gustach się nie dyskutuje. [przypis redakcyjny]
de gustibus non est disputandum (łac.) — o gustach się nie dyskutuje. [przypis edytorski]
de hacer cuestion (hiszp.) — stawiania pytań, wypytywania. [przypis edytorski]
de Heredia, José-María (1842–1905) — poeta francuski urodzony na Kubie. [przypis edytorski]
Dehmel, Dehmel, nehmen Sie sich in Acht: ich habe Sie in dieser Nacht mit dem verfluchten Polen tanzen gesehen (niem.) — Dehmel, niech pan uważa: tej nocy widziałem pana tańczącego z tym przeklętym Polakiem. [przypis edytorski]
Dehmel, Paula — pierwsza żona Richarda Dehmla (1863–1920) od 1889 r., ur. w 1861 r., z domu Oppenneimer, córka rabina, siostra socjologa i politologa Franza Oppenheimer (1864–1943); rozwiodła się z Dehmlem w 1900 . [przypis edytorski]
Dehmel, Richard (1863–1920) — poeta niemiecki, z którym łączyły Przybyszewskiego długotrwałe stosunki przyjaźni; przeciwnik naturalizmu pojętego jako naśladownictwo; metafizyka, symbolika i refleksyjność filozoficzna cechują jego dramaty i liryki: Erlösungen („Wyzwolenie”, 1891); Aber die Liebe (1893); Die Verwandlungen der Venus („Przemiany Wenus”, 1907). [przypis edytorski]
Dehmel, Ryszard Fedor Leopold (1863–1920) — poeta i prozaik niem., autor m.in. tomu Weib und Welt (Kobieta i świat, 1896), z powodu którego został oskarżony o obsceniczność i bluźnierstwo; miłość i erotyzm należały do wiodących tematów poruszanych przez Dehmla; pochodził z Prus, ukończył szkołę w Gdańsku, a następnie studiował nauki przyrodnicze, ekonomię, literaturę i filozofię na Uniwersytecie Humboldta w Berlinie oraz na Uniwersytecie w Lipsku, gdzie uzyskał tytuł doktorski z ekonomii; był zaangażowany zarówno w walkę o prawa robotników, jak w sprawę wspierania Niemiec w czasie I wojny światowej (brał udział w wojnie jako ochotnik, choć miał już wówczas ponad 50 lat). [przypis edytorski]
Deh perfida! Ah barbaro! Come? Tiranna! O dio! Strappami il cuor dal seno… (wł.) — O nikczemna! Ach barbarzyńco! Jak to? Okrutnica! O Boże! Wyrwij mi serce z piersi… [przypis edytorski]
Deh! quando (…) sua gemma — „Ach, kiedy wrócisz na świat żywych, racz także poświęcić mi wspomnienie. Jestem Pia; Siena dała mi życie; znalazłam śmierć w naszych bagniskach. Ten, który, zaślubiając mnie, dał mi swój pierścień, zna moje dzieje”. [przypis redakcyjny]
Dei adiutores sumus. Jak nie widzieć wszystkich wielkich możliwości zawartych wszystkich duszach!… — A. Gratry, Souvenirs de ma jeunesse, Paris, VII ed., 1907. [przypis autorski]
Dei adiutores sumus (łac.) — pomocnikami Boga jesteśmy. [przypis edytorski]
deifikacja — ubóstwienie. [przypis edytorski]
Deifobe — Sybilla Kumejska była córką znanego bożka morskiego, Glauka. [przypis edytorski]
Deifobos — brat Hektora, dzielny obrońca Troi. [przypis edytorski]
Deifobos — syn Priama, króla Troi, i Hekabe; brat Hektora, po śmierci Parysa poślubił Helenę, zabity Menelaosa. [przypis edytorski]
Deifob — syn Priama, jeden z najdzielniejszych Trojan, poślubił po śmierci Parysa Helenę. [przypis edytorski]
De imitatione Christi (łac.) — O naśladowaniu Chrystusa. [przypis edytorski]
de individuo nulla scientia (łac.) — o osobniku nie ma nauki. [przypis edytorski]
Dein sind wir, Vater, im Leben und im Tode… (niem.) — Jesteśmy twoi, ojcze, w życiu i po śmierci… [przypis edytorski]
dei proprium est protegere, quos dignos iudicat (łac.) — właściwe Bogu jest osłaniać tych, których godnymi [tego] sądzi. [przypis redakcyjny]
Deirdra, właśc. Deirdre — piękna, lecz nieszczęśliwa bohaterka irlandzkiej legendy z tzw. cyklu ulsterskiego. [przypis edytorski]
Deis manibus, Attili Verris bis consulis (łac.) — (dedykacja nagrobna:) „bogom manom Attyli Werresowi, dwukrotnemu konsulowi”. [przypis edytorski]
deista — zwolennik deizmu, poglądu, zgodnie z którym Bóg jest stwórcą świata, ale nim nie kieruje. [przypis edytorski]
de iure debebatur (łac.) — prawnie należało się. [przypis redakcyjny]
de iure (łac.) — z prawa; według prawa. [przypis edytorski]
deizm — pogląd, według którego istnienie Boga można wywnioskować racjonalnie z obserwacji świata naturalnego, połączony z odrzuceniem źródeł religijnych jako autorytetów; uznający, że Bóg stworzył wszechświat wraz z prawami natury, ale nie ingeruje w jego działanie. [przypis edytorski]
deizm — pogląd, według którego istnienie Boga można wywnioskować racjonalnie z obserwacji świata naturalnego, połączony z odrzuceniem źródeł religijnych jako autorytetów; uznający, że Bóg stworzył wszechświat wraz z prawami natury, ale nie ingeruje w jego działanie; deizm upowszechnił się w Europie i w Ameryce Północnej w epoce oświecenia. [przypis edytorski]
deizm — pogląd, wedle którego Bóg jest stwórcą świata, ale nim nie kieruje. [przypis edytorski]
Dejanira (mit. gr.) — ukochana Heraklesa, porwana przez centaura Nessosa. [przypis edytorski]
Dejanira (mit. gr.) — żona Heraklesa, nieświadomie podarowała swojemu mężowi, Heraklesowi, zatrutą jadem (umoczoną we krwi centaura Nessosa) koszulę, przez którą heros zginął. [przypis edytorski]
Dejanira (mit. gr.) — żona Heraklesa; zazdrosna o męża podarowała mu szatę nasyconą krwią centaura Nessosa, zabitego niegdyś przez Heraklesa; krew centaura, rzekomo mająca zapewniać wierność, była palącą trucizną; szata wżarła się w ciało herosa, który aby skrócić swoje męczarnie, zbudował stos pogrzebowy i rzucił się w płomienie. [przypis edytorski]
Dejanira (mit. gr.) — żona Herkulesa. Herkules zabił zatrutą strzałą centaura Nessosa, który próbował zgwałcić Dejanirę. Umierając, centaur podarował Dejanirze swoją tunikę splamioną krwią, twierdząc, że ma ona moc zapewnienia miłości męża. Dejanira posłała Herkulesowi tę tunikę, gdy zakochał się w innej kobiecie, Joli. Herkules zmarł w męczarniach po włożeniu tuniki, która na skutek działania zatrutej krwi Nessosa, przywarła do jego ciała i paliła jego ciało. „Paląca koszula Dejaniry” jest więc synonimem nieznośnego, zabójczego cierpienia, które więzi ofiarę w swej mocy, od którego nie ma ucieczki. Tu koszulą tą ma być „czerep rubaszny”, który należy kojarzyć z spuścizną sarmatyzmu: przez nią Polacy nie są zdolni do odpowiedzialnego i honorowego czynu patriotycznego, a jedynie do zabawy w wojaczkę. [przypis edytorski]
de Jaucourt, Louis, zwany kawalerem (chevalier) de Jaucourt (1704–1779) — francuski erudyta, najpłodniejszy ze współautorów Encyklopedii: napisał do niej ok. 18.000 artykułów, tj. 25% wszystkich haseł. [przypis edytorski]
Dejbel — nawet w jednym tekście jednego autora zdarza się, że nazwisko to bywa różnie pisane: Deybel, Dejbel, Dajbel itp. [przypis edytorski]
dejciez (gw.) — dajecież. [przypis edytorski]
Dejfob — syn Priama, po śmierci Parysa poślubił Helenę. [przypis edytorski]
dej (gw.) — daj. [przypis edytorski]
dej — namiestnik wojskowy prowincji w imperium osmańskim. [przypis edytorski]
Dejteros — dziś popr. forma W.: Dejterosie. [przypis edytorski]
dej — tytuł oficerów w daw. tureckim wojsku janczarskim oraz tytuł tureckich namiestników w Algierii i Tunisie, wybieranych przez rady oficerów janczarskich i piastujących ten urząd dożywotnio. [przypis edytorski]
de jure (łac.) — z prawa; według prawa. [przypis edytorski]
Dejwas (z litew. deivė: bogini) — Boginie. [przypis autorski]
Dejwas (z litew. dievas) — bóg. [przypis autorski]
Dejwice — miejscowość w 1922 r. włączona w obręb Pragi. [przypis edytorski]
dej (z arab.) — daw. oficer w tur. wojsku janczarów lub tytuł namiestników w Algierii i Tunisie; dej fezki to namiestnik Fezu, dużego miasta w Maroku. [przypis edytorski]
dejze (gw.) — dajże. [przypis edytorski]
dekabryści — grupa ros. rewolucjonistów, którzy wzniecili nieudane antycarskie powstanie 26 grudnia 1825 r. [przypis edytorski]
dekabryści — grupa rosyjskich rewolucjonistów, którzy wzniecili nieudane antycarskie powstanie 26 grudnia 1825 roku. [przypis edytorski]
dekabryści — grupa rosyjskich rewolucjonistów szlacheckich, którzy wzniecili nieudane antycarskie powstanie 26 grudnia 1825. [przypis edytorski]
dekabryści (od ros. diekabr': grudzień) — grupa rosyjskich rewolucjonistów szlacheckich, którzy dążyli do obalenia jedynowładztwa i zmiany ustroju wzniecili nieudane antycarskie powstanie 26 grudnia 1825. [przypis edytorski]
dekada — dni dziesięć. Miesiąc u rzymian dzielił się na trzy dekady. [przypis autorski]
deka (daw.) — mostek, środkowa kość przedniej ściany klatki piersiowej. [przypis edytorski]
deka (daw.) — pokrowiec, osłona. [przypis redakcyjny]
deka (daw.) — pokrywa prasy drukarskiej, dekiel. [przypis edytorski]
dek a. deka (z niem.) — nakrycie, pokrowiec. [przypis redakcyjny]
dekadenci nadają sobie o wiele częściej i chętniej nazwę symbolistów (…) była tak charakterystyczną — W. Wojnarowska, Nowa literatura francuska, „Ateneum” 1891, t. III, s. 454. [przypis autorski]
dekadenci oraz sataniści, czyli neomistycy, „którzy wszakże modernizmu nie wyczerpują (…) nieraz innymi cechami od charakterystycznych cech tych grup odbiegają — M. Posner-Garfein, Kilka słów o modernizmie, „Krytyka” 1899, z. IV, s. 230. [przypis autorski]
Dekadencją naprawdę (…) zdradą, ucieczką, niedomyśleniem do końca — K. Irzykowski, Walka o treść, Warszawa 1929, s. 276. [przypis autorski]
Dekadencją nazywamy stan społeczeństwa (…) pod wpływem dobrobytu i dziedziczności, pewnego rozwoju — S. Rzewuski, Młoda Francja, Paul Bourget, w: Dodatek do „Przeglądu Tygodniowego” 1885, I półrocze, s. 178–208 i 312–339; przedruk w: S. Rzewuski, Młoda Francja. Studia literackie, Warszawa 1888. [przypis autorski]
dekadencja miała w piśmiennictwie francuskim tradycje odległe, sięgające dzieła Montesquieu (…) Bourget w szkicu o Baudelairze w tomie Essais de psychologie contemporaine (1883) — A. E. Carter, The Idea of Decadence in French Literature. 1830–1900, Toronto 1958. [przypis autorski]
dekadent — człowiek pesymistyczny, o świadomości schyłkowej. [przypis edytorski]
dekadentem, schyłkowcem, symbolistą (…) du dernier soupir du siècle — W. Gomulicki, Jeden z nowych, „Wędrowiec” 1892, nr 47; [du dernier soupir du siècle (fr.): ostatnie westchnienie wieku; red. WL]. [przypis autorski]
dekadentów przeestetyzowanych (…) tylko dlatego, że one się im podobają — E. Orzeszkowa, Melancholicy, w: Pisma zebrane. Pod redakcją Juliana Krzyżanowskiego, t. XXVIII, Warszawa 1949, s. 12. Por. M. Żmigrodzka, Modernizm polski w oczach pozytywistki, w: Z problemów literatury polskiej XX wieku, t. I, Warszawa 1965. [przypis autorski]
Dekady — tym tytułem oznaczano historię Liwiusza, której powszechnie przyjęty tytuł jest: Ab urbe condita libri CXXXXII. [przypis redakcyjny]
deka (gw., z niem.) — przykrycie (koc, pled, narzuta na łóżko); tu: chodnik tkany z ciętych szmat. [przypis edytorski]
Dekameron — dzieło Giovanniego Boccaccia, XIV-wiecznego pisarza włoskiego; złożone ze stu nowel, które w ciągu dziesięciu dni opowiada sobie dla zabicia czasu dziesięcioro szlachetnie urodzonych mieszkańców Florencji. Głównym tematem tych narracji jest miłość w jej rozmaitych odmianach: małżeńska i cudzołożna, zmysłowa i platoniczna, tragiczna i idylliczna. Całość stanowi opis obyczajów panujących we Włoszech okresu renesansu. [przypis edytorski]
Dekameron — główne dzieło Giovanniego Boccaccia (1313–75); [niby ów duch z Dekameronu: zapewne nawiązanie do opowieści ósmej dnia piątego z tego dzieła, gdzie występuje duch Gwidona degli Anastagi, który z powodu okrucieństwa ukochanej popełnił samobójstwo; red. WL]. [przypis tłumacza]
Dekameron — sławne dzieło literackie Giovanniego Boccaccia, XIV-wiecznego pisarza włoskiego; złożone ze stu nowel, które w ciągu dziesięciu dni opowiada sobie dla zabicia czasu dziesięcioro szlachetnie urodzonych mieszkańców Florencji. Głównym tematem tych narracji jest miłość w jej rozmaitych odmianach — małżeńska i cudzołożna, zmysłowa i platoniczna, tragiczna i idylliczna. Całość stanowi wspaniały opis obyczajów panujących we Włoszech okresu Renesansu. [przypis edytorski]
Dekameron — zbiór stu nowel obyczajowych Giovanniego Boccaccia (1313–1375), arcydzieło literatury włoskiej. [przypis edytorski]
Dekameron — zbiór stu nowel obyczajowych Giovanniego Boccaccia (1313–1375), arcydzieło literatury włoskiej. [przypis edytorski]
dekampować (neol., z ang.) — zwijać obóz, czmychać. [przypis edytorski]
Dekapol — związek dziesięciu miast hellenistycznych, w większości położonych w Transjordanii. [przypis edytorski]
Dekart, właśc. René Descartes a. Kartezjusz (1569–1650) — francuski filozof i matematyk. [przypis edytorski]
Dekart, właśc. René Descartes a. Kartezjusz (1569–1650) — fr. uczony i filozof, autor Rozprawy o metodzie. [przypis edytorski]
Dekeleja — staroż. wioska w pobliżu Aten; w 413 p.n.e., podczas wojny peloponeskiej, zajęta i ufortyfikowana przez Spartan, którzy pozostali tam na stałe, ciągłymi wypadami zagrażając okolicom, podczas gdy wcześniej na zimę powracali do domu. [przypis edytorski]
