Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 159855 przypisów.
Sarpedon — syn Zeusa i Europy, król Lików (mieszkańców Licji); poległ z ręki Patroklosa, przyjaciela Achillesa. [przypis edytorski]
Sarpedon — syn Zeusa i Europy. [przypis edytorski]
sartas — raudas, šviesiai bėras. [przypis edytorski]
sartas — šviesiai bėras. [przypis edytorski]
sarta (wł. ) — krawcowa. [przypis redakcyjny]
Sarto, Andrea del, właśc. Andrea d'Agnolo di Francesco di Luca (1486–1530) — włoski malarz renesansowy z Florencji, urodzony w rodzinie krawieckiej, stąd przydomek del Sarto (dosł. „od krawca”); najgłośniejsze jego dzieło to freski z życia św. Filipa w Santa Anunziata we Florencji (powst. 1504–1511) oraz utrzymane w monochromatycznej gamie brązów freski na temat życia św. Jana Chrzciciela we florenckim Chiostro dello Scalzo (1511-1526); ponadto zwracają uwagę jego obrazy: Madonna z harpiami (pełna ruchu, skrętów ciała już barokowych) oraz Ofiarowanie Izaaka, zdradzające tendencje manieryczne. [przypis edytorski]
sartokas — šviesiai bėras arklys. [przypis edytorski]
sartor (łac.) — krawiec. [przypis redakcyjny]
Sartor Resartus, na język niemiecki przełożył i życiorysem opatrzył Tomasz A. Finter. 1882. T. II. Str. 145 i nast. [przypis autorski]
Sartowie — nazwa nadawana różnym osiadłym ludom Turkiestanu, dziś nie używana. [przypis redakcyjny]
Sartre, Jean-Paul (1905–1980) — francuski filozof, powieściopisarz i dramaturg, przedstawiciel egzystencjalizmu; w roku 1964 odmówił przyjęcie literackiej Nagrody Nobla. [przypis edytorski]
saryń — więzienny wyraz żargonowy, używany jako hasło przez zbiegów z więzienia. [przypis autorski]
sarysberyski (powiat) — Salisbury. [przypis redakcyjny]
sasadzka — dziś popr.: zasadzka (być może błąd druku). [przypis edytorski]
Sasanidzi — panowali w Persji od 226 do 651 r. naszej ery. Wsławił tę dynastię Sapor lub Czapur II Wielki [dziś popr.: Szapur; red. WL]. [przypis autorski]
Saschu, właśc. Szasu — egipska nazwa semickich koczowników, pasterzy bydła prowadzonych przez wodzów plemiennych, wędrujących na terenach półwyspu Synaj, południowego Izraela i Transjordanii. [przypis edytorski]
Sasi a. Saksonowie (ang. Saxons) — lud germański, osiadły we wczesnym średniowieczu na płd. od Płw. Jutlandzkiego, na terenie ob. północnych Niemiec; w V–VI w. część z nich razem z Anglami i Jutami podbiła Brytanię i założyła tam swoje królestwa, w których wykształciła się wspólna kultura, język i tożsamość anglosaska; Sasi na kontynencie zostali w VIII w. podbici przez Karola Wielkiego i zmuszeni do przyjęcia chrześcijaństwa. [przypis edytorski]
Saska Kępa — nazwą tą oznaczano wówczas naturalną wyspę na Wiśle, obejmującą wtedy część dzisiejszej Pragi i Grochowa; północna jej część znajdowała się naprzeciw Powiśla. Saska Kępa została później podzielona, najpierw na dwie części (przy budowie Mostu Poniatowskiego w latach 1904–1913), a następnie na trzy — po usypaniu Alei Waszyngtona w 1935 r. Dziś nazwą tą określa się dzielnicę nadwiślańską leżącą na południe od Mostu Poniatowskiego. [przypis redakcyjny]
Saski dziedziniec — dziedziniec pałacu Saskiego, późniejszy Plac Saski, dziś: plac marsz. Józefa Piłsudskiego. [przypis edytorski]
saskiéj — daw. forma z é (tzw. e pochylonym), tu: wymawianym jak i. [przypis edytorski]
Saski — hotel Saski, w centrum Krakowa, na rogu ulic św. Tomasza i Sławkowskiej. [przypis edytorski]
Saski Ogród — park centralnej części Warszawy, założony w r. 1727 przez króla Augusta II z dynastii saskiej (stąd nazwa), obecnie istnieje tylko część dawnego ogrodu; strona zachodnia, zniszczona w czasie ostatniej wojny, została zabudowana. [przypis redakcyjny]
Saski, Strzelecki — parki w Warszawie i Krakowie. [przypis edytorski]
Sasów tak przeważnie zgromił, iż u rzeki Sali, założony przezeń jakby kres żelazny granice Polski określał — w oryg. łac. In flumine Salae in medio terrae Saxonum, meta ferrea fines Poloniae terminavit. [przypis edytorski]
sassafras a. sasafras — aromatyczne, wiecznie zielone drzewo z rodziny wawrzynowatych, występujące we wsch. części Ameryki Płn. [przypis edytorski]
sassafras a. sasafras — aromatyczne, wiecznie zielone drzewo z rodziny wawrzynowatych, występujące we wsch. części Ameryki Płn. [przypis edytorski]
Sasso — Panfilo Sasso, poeta włoski, zm. 1527 r. [przypis redakcyjny]
saszetka (z fr.) — torebka lub poduszeczka napełniona wonnymi substancjami, wkładana dawniej między bieliznę dla nadania jej zapachu. [przypis edytorski]
Satalia — miasto na płd. wybrzeżu Małej Azji. [przypis redakcyjny]
satana (ros.) — szatan. [przypis edytorski]
Satanów — miasteczko w centralnej części Ukrainy, ok. 40 km na zachód od Jarmoliniec. [przypis redakcyjny]
satelita — ciało niebieskie krążące dokoła swojej planety, księżyc; przen.: nieodstępny towarzysz. [przypis edytorski]
sateniszka — daw. rodzaj tkaniny atłasowej, por. satyna. [przypis edytorski]
sat est (łac.) — dosyć. [przypis redakcyjny]
Satiros Faunosque (łac.) — Satyrowie i Fauny. [przypis edytorski]
satis est (łac.) — wystarczy. [przypis edytorski]
satisfacti (łac.) — zaspokojeni. [przypis redakcyjny]
satisfactus (łac.) — zaspokojony. [przypis redakcyjny]
Satisfait. Ah, oui, oui, je comprands (fr.) — Zadowolony. A, tak, rozumiem. [przypis edytorski]
satis (łac.) — starczy. [przypis edytorski]
Satis quod sufficit (łac.) — Dostateczne, czego wystarcza. [przypis edytorski]
satis superque (łac.) — dosyć i aż nadto. [przypis redakcyjny]
Satius (…) nihil — Seneca, Epistulae morales ad Lucilium, 88. [przypis tłumacza]
sator, arepo, tenet, opera, rotas (łac.) — słowa z najstarszego, znanego z czasów rzymskich, tzw. kwadratu magicznego; sator: siewca; arepo: słowo nieznane, być może nazwa własna; tenet: trzyma, prowadzi; opera: tu: uważnie; rotas: koła. [przypis edytorski]
Sator protegat hunc statum (…) (łac.) — Sprawca niech się opiekuje tym stanem, niech strzeże tego pokoju, królowi zaś naszemu, gdy już najdłuższej mety śmiertelników dojdzie (wraz z matką i żoną najdroższą, które jako odwieczna mądrość złączyła z łożem, tak nie rozłączy z Olimpem, których potęgi nikt nie poczuje, chyba że albo z niebezpieczeństwa będzie podźwignięty, albo zaszczytem podniesiony), niech przeznaczy jak najpóźniejszych następców. [przypis redakcyjny]
satrapa — mianowany przez króla namiestnik prowincji (satrapii) w staroż. Persji. [przypis edytorski]
satrapa — mianowany przez króla namiestnik prowincji (satrapii) w staroż. Persji. [przypis edytorski]
satrapa — namiestnik prowincji (satrapii) w starożytnej Persji, który posiadał uprawnienia administracyjne, sądowe i wojskowe; synonim tyrana. Satrapy nasze: ci, którzy posiadają władzę. [przypis edytorski]
satrapa — namiestnik prowincji (satrapii) w starożytnej Persji, który posiadał uprawnienia administracyjne, sądowe i wojskowe; synonim tyrana. [przypis edytorski]
satrapa — namiestnik prowincji (satrapii) w starożytnej Persji; synonim tyrana. [przypis edytorski]
satrapa – satrapa był namiestnikiem cywilnym i dowodził kontyngentem lokalnym. Komendę nad wojskami królewskimi miał bezpośrednio królowi podległy generał, od satrapy niezależny, tzw. po persku karanos. Według organizacji państwa, dokonanej przez Dariusza I, satrapa nie mógł być równocześnie generałem. Tymczasem Cyrus jest w jednej osobie satrapą i generałem. Do jego satrapii należą Lidia, Wielka Frygia i Kapadocja. [przypis tłumacza]
Satrapen — Statthalter. [przypis edytorski]
Sattelsitz — Der Kosakensattel (kula, eigentl. Sattelknopf) besteht aus einem weichen, runden Kissen sammt Steigbügeln, das hoch empor gepolstert ist, weil der Kosak alle seine Beute, Kleider etc. darunter verwahrt, daher wird der Sitz des Kosaken zu Pferde viel höher als im gewöhnlichen Sattel. [przypis tłumacza]
satura Menippea (łac.) — satyra menippejska a. menippea; gatunek literatury satyrycznej, o nazwie ukutej od imienia gr. cynika Menipposa; menippea charakteryzuje się połączeniem pierwiastków fantastycznych i realizmu, prozy i wiersza, a także spajaniem różnych form stylistycznych; jej bohaterem jest najczęściej mędrzec. [przypis edytorski]
Saturday Weekly Review (ang.) — „Sobotni Przegląd Tygodniowy”. [przypis edytorski]
saturnalia — tu przen., żart.: huczne zabawy karnawałowe; w staroż. Rzymie uroczystości ku czci Saturna, obchodzone po zakończeniu prac polowych, połączone z zabawami ludowymi. [przypis edytorski]
saturnalia — tu: publiczna zabawa towarzysząca świętowaniu; w staroż. Rzymie uroczystości ku czci Saturna, obchodzone po zakończeniu prac polowych, połączone z zabawami ludowymi. [przypis edytorski]
Saturnalia — w staroż. Rzymie tygodniowe radosne święto ku czci boga rolnictwa Saturna, obchodzone w połowie grudnia. [przypis edytorski]
Saturn a. Saturnus — staroitalski bóg cyklu zmian w naturze. [przypis edytorski]
Saturn — gazowy olbrzym, szósta planeta Układu Słonecznego. [przypis edytorski]
Saturnia — daw. nazwa Kapitolu jako grodu Saturna. [przypis edytorski]
Saturnin (II w.) — gnostyk syryjski. [przypis edytorski]
Saturnin z Antiochii (II w. n.e.) — syryjski gnostyk, prawdopodobnie uczeń Menandra, samarytańskiego chrześcijańskiego gnostyka, ucznia Szymona Maga; wiedza o nim pochodzi wyłącznie z dzieła Przeciw herezjom Ireneusza z Lyonu; nauczał on, że początkiem wszystkich rzeczy jest niepoznawalny Ojciec, a jednym ze stworzonych przez niego aniołów był, obok archaniołów, mocy i władz, Bóg judaizmu; Saturnin nauczał (za swym mistrzem Szymonem Magiem, który czerpał z mitologii perskiej), że siedem stworzonych aniołów oraz inne byty duchowe wspólnie stworzyły świat, a następnie, na boski obraz, który zstąpił z wysoka, człowieka: obraz duchowy w zderzeniu z niskim światem materialnym nie dał początkowo dobrego rezultatu i człowiek pełzał po ziemi jak robak, później jednak najwyższa siła zlitowała się nad nim i ocalając swój obraz wtrącony w więzienie materii, zesłała boską iskrę, która podniosła człowieka i postawiła go na nogi (śmierć człowieka oznacza powrót tej iskry do swojego źródła, zaś pozostałe elementy ulegają zniszczeniu); bóg judaizmu (jeden ze stworzonych przez Ojca aniołów) uciskał ludzi obdarzonych boską iskrą, dlatego Ojciec posłał zbawiciela, by ich odkupił i zniszczył boga judaizmu; Saturnin w swoim enkratycznym (tj. wskazującym na wstrzemięźliwość jako wartość przewodnią) nauczaniu odrzucał m.in. małżeństwo i prokreację oraz spożywanie mięsa jako pokusy pochodzące od szatana. [przypis edytorski]
Saturn jest ledwie dziewięćset razy większy od Ziemi — autor porównuje objętości globów, nie średnice; podobnie dalej. [przypis edytorski]
Saturn (mit. rzym.) — bóg rolnictwa, zasiewów i czasu, syn Urana, daw. władca bogów obalony przez swego syna Jowisza; odpowiednik gr. Kronosa. [przypis edytorski]
Saturn (mit. rzym.) — bóg rolnictwa, zasiewów i czasu, syn Urana, daw. władca bogów obalony przez swego syna Jowisza; odpowiednik gr. Kronosa. według jednego z mitów pożarł swoje dzieci, by nie przejęły władzy. [przypis edytorski]
Saturn (mit. rzym.) — bóg rolnictwa, zasiewów i czasu; utożsamiany z greckim Kronosem, dawnym władcą bogów obalonym przez swego syna; świat pomiędzy siebie podzielili, tak jak to zrobiły dzieci Saturna: synowie i córki Kronosa (Saturna), na czele z Zeusem (Jowiszem), wystąpili przeciw jego władzy, po długiej wojnie wypędzili go i podzielili się sferami rządów, m.in. Zeus objął swą władzą niebo i zwierzchnictwo nad innymi bogami, Posejdon (Neptun) stał się panem mórz, a Hades (Pluton) przejął rządy w krainie umarłych. [przypis edytorski]
Saturn (mit. rzym.) — bóg zasiewów, rolnictwa, pór roku i czasu. Odpowiednik Kronosa z mit. gr. [przypis edytorski]
Saturn (mit. rzym.) — ojciec Jowisza; gdy władał światem, nastał złoty wiek ludzkości, era szczęścia i rozkwitu. [przypis edytorski]
Saturn (mit. rzym.) — starorzymski bóg rolnictwa i zasiewów, przedstawiany jako starzec; utożsamiany z gr. Kronosem (a. Chronosem), bogiem czasu i śmierci. [przypis edytorski]
Saturn (mit. rzym.) — starorzymski bóg rolnictwa i zasiewów, przedstawiany jako starzec; utożsamiany z gr. Kronosem. [przypis edytorski]
Saturn — ojciec Jowisza, czas jego władzy nad światem tradycyjnie przedstawiano jako złoty wiek. [przypis edytorski]
Saturn — staroitalski bóg urodzaju, w mit. rzym. ojciec Jowisza; według podania, wypędzony z nieba przez swego syna panował w Lacjum tak dobrotliwie, że okres jego panowania nazwano złotym wiekiem, czyli okresem szczęśliwości ludzkiej na ziemi. [przypis redakcyjny]
Saturn — starorzymski bóg czasu, później symbol melancholii. [przypis edytorski]
Saturn — w mitologii rzymskiej bóg rolnictwa, pokonany przez Jowisza. [przypis edytorski]
satyneta — lekka tkanina podobna do satyny. [przypis edytorski]
satynowanie — nadawanie papierowi gładkości i połysku. [przypis edytorski]
satyr — bożek z kozimi nogami, symbol pożądania. [przypis edytorski]
„Satyr” — dwutygodnik, wydawany w Krakowie w latach 1892–1894. [przypis edytorski]
satyrenwürdig (niem.) — godny satyry. [przypis edytorski]
Satyricon — satyryczny romans przygodowy rzymskiego pisarza Petroniusza (zm. 66), mającego duże wpływy na dworze cesarza Nerona i pełniącego rolę autorytetu w sprawach dobrego smaku. [przypis edytorski]
Satyricon — utwór przypisywany Petroniuszowi, obrazujący stosunki panujące w Cesarstwie Rzymskim. [przypis edytorski]
Satyr (mit. gr.) — bożek leśny wyobrażany z koźlimi nogami. [przypis redakcyjny]
satyr (mit. gr.) — jedna z istot wchodzących w skład orszaku Dionizosa, boga wina i dzikiej natury; satyrowie byli przedstawiani jako pół-ludzie i pół-konie, kojarzono ich z pożądaniem i lubieżnością. [przypis edytorski]
satyr (mit. gr.) — jedna z istot wchodzących w skład orszaku Dionizosa, boga wina i dzikiej natury; satyrowie byli przedstawiani jako ludzie z koźlimi nogami i uszami. [przypis edytorski]
satyr (mit. gr.) — jedna z istot wchodzących w skład orszaku Dionizosa, boga wina i dzikiej natury; satyrowie byli przedstawiani jako pół-ludzie i pół-konie, kojarzono ich z pożądaniem i lubieżnością; w dramacie satyrowym, stanowiącym rodzaj krótkiej sztuki teatralnej, w sposób humorystyczny przedstawiającej motywy i postacie mitologiczne, chór składał się z satyrów. [przypis edytorski]
satyr (mit. gr.) — jedna z istot wchodzących w skład orszaku Dionizosa, boga wina i dzikiej natury; satyrowie byli przedstawiani jako ludzie z koźlimi nogami i uszami, kojarzono ich z pożądaniem i lubieżnością. [przypis edytorski]
satyr (mit. gr.) — jedna z istot wchodzących w skład orszaku Dionizosa, boga wina i dzikiej natury; satyrowie byli przedstawiani jako ludzie z koźlimi nogami i uszami, kojarzono ich z pożądaniem i lubieżnością; wyłoniła się z utworów z chórami satyrów: być może autor ma na myśli tzw. dramat satyrowy, rodzaj krótkiej sztuki teatralnej, w której chór składał się z satyrów, przedstawiający w sposób humorystyczny motywy i postacie mitologiczne; trudno jednak tę uwagę autora pogodzić z wcześniejszym jego stwierdzeniem, iż tragedia powstała z dytyrambów, gdyż z zachowanych źródeł nie wynika, żeby występowały w nich takie chóry. [przypis edytorski]
satyr (mit. gr.) — należąca do orszaku Dionizosa istota o ciele łączącym cechy człowieka i kozła (najczęściej z koźlimi nogami, uszami oraz prąciem). [przypis edytorski]
satyrus (łac.), satyr (mit. gr.) — jedna z istot wchodzących w skład orszaku Dionizosa, boga wina i dzikiej natury; satyrowie byli przedstawiani jako ludzie z koźlimi nogami i uszami, kojarzono ich z pożądaniem i lubieżnością. [przypis edytorski]
satyrycznie (daw.) — złośliwie; ironicznie. [przypis edytorski]
satyryk napisał — Juwenalis, Satyra 8. [przypis edytorski]
Satyry — przekorne bożki. [przypis redakcyjny]
satysfakcja — zadośćuczynienie, tu: przyjęcie wyzwania na pojedynek. [przypis edytorski]
sauce mousseline (fr.) — sos muślinowy: sos holenderski (emulsja żółtek jaj i masła) z dodatkiem bitej śmietany; podawany do szparagów. [przypis edytorski]
sauce naturelle (fr.) — sos własny. [przypis edytorski]
sauerkraut (niem.) — kiszona kapusta. [przypis edytorski]
sauja — delnai ir pirštai sudėti taip, kad galima būtų ką paimti, pasemti. [przypis edytorski]
Saułe a. Saule (z litew. Saulė) — Słońce; w mit. litew. bogini nieba. [przypis edytorski]
Saule Szilditis — Słonko grzeje. [przypis autorski]
