Przypisy

zstać się (starop.) — stać się; przydarzyć się (czas. dokonany). [przypis edytorski]

zstać (starop.) — stać. [przypis edytorski]

zstało (starop.) — stało. [przypis edytorski]

z stali — dziś popr.: ze stali. [przypis edytorski]

zstawy (daw.) — podstawy, fundamenty. [przypis edytorski]

zstokrotniać — dziś: ustokrotniać. [przypis edytorski]

z strachu — dziś popr.: ze strachu. [przypis edytorski]

z strasznych — dziś popr.: ze strasznych. [przypis edytorski]

zstrętwiałość (starop.) — odrętwiałość. [przypis edytorski]

z strony (starop.) — z boku. [przypis edytorski]

z strony — tu: w sprawie. [przypis edytorski]

z suchegom lądu śledził — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; znaczenie: z suchego lądu śledziłem. [przypis edytorski]

z sumptem (daw.) — ponosząc koszty; strojnie. [przypis edytorski]

z surowych schodzić dróg Cockera — tj. popełniać błędy w obliczeniach (Cocker był autorem podręcznika matematyki). [przypis edytorski]

z swawolnym — dziś popr.: ze swawolnym. [przypis edytorski]

z swej — dziś popr.: ze swej. [przypis edytorski]

z Sybilli cechu — sens: spośród wróżbitek. [przypis edytorski]

zsyłać — tu: wysyłać listy. [przypis edytorski]

z synem Filipa — mowa o Aleksandrze Macedońskim. [przypis edytorski]

zszarzany (…) długą służbą — zszarzały od długiej służby. [przypis edytorski]

zszarzany — dziś: zszarzały. [przypis edytorski]

z szczęścia — dziś popr.: ze szczęścia. [przypis edytorski]

z szczerym — dziś popr.: ze szczerym. [przypis edytorski]

zszeregowały — dziś: uszeregowały. [przypis edytorski]

zszeregowanie — dzisiaj: uszeregowanie. [przypis edytorski]

zszerszeniały (daw.) — pokryty szronem. [przypis edytorski]

z sześcią synami (daw.) — dziś: z sześcioma synami. [przypis edytorski]

z szkrabami — dziś popr.: ze szkrabami. [przypis edytorski]

z „szlachtą polską…” — niedokończony, domyślny cytat z Psalmów przyszłości Zygmunta Krasińskiego: „Jeden tylko, jeden cud / Z szlachtą polską polski lud”. [przypis edytorski]

z szybkością trzynastu węzłów na godzinę — węzeł: jednostka prędkości morskiej, wynosząca milę morską (ok. 1,8 km) na godzinę. [przypis edytorski]

z szyderstwy — dziś forma N.lm: szyderstwami. [przypis edytorski]

z szyi — zmiana obrazu, by lepiej oddać atmosferę flirtu; w oryginale mowa jest o „ramieniu”, co sugeruje bransoletę. W całym fragmencie chodzi o sprowokowanie sytuacji zachęcającej do dotknięcia drugiej osoby. [przypis edytorski]

z szyje — dziś popr. forma D.lp: z szyi. [przypis edytorski]

ztąd (daw.) — dziś ubezdźwięcznione: stąd. [przypis edytorski]

ztąd — dziś popr. pisownia: stąd. [przypis edytorski]

ztąd — dziś popr.: stąd. [przypis edytorski]

ztąd — dziś popr. ubezdźwięcznione: skąd. [przypis edytorski]

ztąd — dziś popr. ubezdźwięcznione: stąd. [przypis edytorski]

ztąd (starop. forma) — dziś popr. (po ubezdźwięcznieniu): stąd. [przypis edytorski]

ztąd (starop. forma) — dziś: stąd. [przypis edytorski]

ztąd (starop. forma ort.) — dziś popr. (po ubezdźwięcznieniu): stąd. [przypis edytorski]

ztąd (starop. forma ort.) — dziś popr.: stąd. [przypis edytorski]

ztąd (starop. forma ort.) — stąd. [przypis edytorski]

ztądże (starop. forma) — stąd właśnie. [przypis edytorski]

Z taką więc ciszą i z taką powagą… — Słowacki, Beniowski, pieśń IV. [przypis edytorski]

z takich, którzy nie powstają ani z soli, ani z roli, jeno z tego, co ich boli — podobne słowa miał wypowiedzieć Czarniecki, kiedy tytuł hetmana wielkiego otrzymał Jerzy Lubomirski; jest to aluzja do źródeł bogactwa i wpływów Lubomirskich: żup solnych i rolnictwa, czemu Czarniecki przeciwstawiał własne zasługi wojskowe. [przypis edytorski]

Z takich powodów — w wydaniu z 1816 r.: Z tych i wielu innych powodów. [przypis edytorski]

z takiego kamerdunu (gwar.) — takim tonem. [przypis edytorski]

z takim czołem (daw.) — tak bezczelnie. [przypis edytorski]

z takimi wieści — z takimi wiadomościami (możliwy błąd źródła: wieśćmi). [przypis edytorski]

ztamtąd — dziś popr. pisownia: stamtąd. [przypis edytorski]

ztamtąd — dziś ubezdźwięcznione: stamtąd. [przypis edytorski]

ztamtąd (starop. forma ort.) — dziś popr. (po ubezdźwięcznieniu): stamtąd. [przypis edytorski]

ztamtąd (starop. forma ort.) — dziś: stamtąd. [przypis edytorski]

ztamtąd (starop. forma) — stamtąd. [przypis edytorski]

Z tamtej strony Wisły kąpała się wrona… — fragment ludowej piosenki Cyganeczka. [przypis edytorski]

z tarczą albo na tarczy — sentencja pożegnania wojownika wyruszającego na wojnę w Sparcie oznaczająca życzenie powrotu jako zwycięzca albo poległy, ponieważ uciekając, żołnierze porzucali tarcze, aby lżej im było biec, natomiast poległych znoszono z pola bitwy, używając tarczy jako noszy. [przypis edytorski]

z tarczą albo na tarczy — sentencja pożegnania wojownika wyruszającego na wojnę w Sparcie oznaczająca życzenie powrotu zwycięzcą albo poległym, ponieważ uciekając, żołnierze porzucali tarcze, aby lżej im było biec, natomiast poległych znoszono z pola bitwy, używając tarczy jako noszy. [przypis edytorski]

z Tatar — od Tatarów, z ziemi tatarskiej. Litwa graniczyła w XV w. z tatarskim Chanatem Krymskim na terenie dzisiejszej Ukrainy. [przypis edytorski]

z Tatary — dziś popr. forma N. lm: z Tatarami. [przypis edytorski]

z taty styczne — na głos czyta się to jak „statystyczne”. [przypis edytorski]

z tęgich żył — cięciwy wykonywano z włókien roślinnych, jedwabiu, końskich włosów lub żył zwierzęcych. [przypis edytorski]

z tę stronę (daw.) — dziś: z tą stroną. [przypis edytorski]

z tego biorąc rzeczy widoku — z tego punktu widzenia zapatrując się na sprawy (rzeczy). [przypis edytorski]

z tego — tu: dzięki temu. [przypis edytorski]

z tego zatrudnienia ją wywiódł — uwolnił ją od wykonania tej czynności. [przypis edytorski]

z tej samej przędzy winą się — są z tej samej przędzy uwite (skręcone, utkane); przen. podobne, o podobnej strukturze. [przypis edytorski]

z tiortym chrienom — z tartym chrzanem. [przypis edytorski]

z tobąm nie gwarzył — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika: z tobą nie gwarzyłem. [przypis edytorski]

z tobąm się (…) puścił (starop. forma) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: z tobą się puściłem. [przypis edytorski]

zto (starop.) — do tego, na to. [przypis edytorski]

zto (starop.) — za to, do tego. [przypis edytorski]

zto (starop.) — za to, do tego; tu: bych miał zto nauki: gdybym miał odpowiednią wiedzę. [przypis edytorski]

z towarzyszki swemi — dziś popr. forma N. lm: z towarzyszkami swymi. [przypis edytorski]

z trafunku — przypadkiem; por.: traf. [przypis edytorski]

z trafunku (starop.) — przypadkiem. [przypis edytorski]

z trochy (starop.) — z odrobiny. [przypis edytorski]

z trudna kiedy (daw.) — rzadko kiedy. [przypis edytorski]

z trudnością i uciążliwie — w oryg. niem. sehr mühselig: bardzo mozolnie. [przypis edytorski]

Z trudnościąm (…) wyśledził — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika: z trudnością wyśledziłem. [przypis edytorski]

z trzema dary — za dary trzech królów tradycyjnie uważa się złoto, kadzidło i mirrę. [przypis edytorski]

Z Turkami wojował — wojny takie trwały przez cały wiek XVII (baśń oczywiście ignoruje chronologię, skoro Lubomirski chce spotkać Dzieciątko Jezus). [przypis edytorski]

z Turki (daw.) — dziś popr. forma N. lm: z Turkami. [przypis edytorski]

z Turki i z Tatary (przestarz.) — dziś popr. forma N. lm: z Turkami, z Tatarami. [przypis edytorski]

z Turki (starop. forma) — dziś: z Turkami. [przypis edytorski]

z twarz — dziś popr. D. lm: z twarzy. [przypis edytorski]

z twoimi kompany — dziś popr. forma N. lm: z twoimi kompanami. [przypis edytorski]

z twojem przeklętem — daw. formy N. (równe Ms.) lp. przymiotników i zaimków rodz. żeńskiego i nijakiego; dziś ujednolicone do formy rodz. męskiego: z twoim przeklętym. [przypis edytorski]

ztykać się (starop. forma) — dziś popr. (po ubezdźwięcznieniu): stykać się; tu: graniczyć. [przypis edytorski]

z tylum (…) zawracał — z tylu zawracałem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

z tymi słowy — dziś popr. forma N. lm: z tymi słowami. [przypis edytorski]

zubnoj wracz (ros.) — dentysta. [przypis edytorski]

z uboczy (daw.) — z boku. [przypis edytorski]

zubr (starop. forma) — zamiast: żubr (tak stale u P. Kochanowskiego). [przypis edytorski]

zubrzy (daw.) — żubrzy a. żubrowy, tj. związany z żubrem. [przypis edytorski]

zuchelek — kawałek. [przypis edytorski]

zuchowato — śmiało. [przypis edytorski]

zuchter — tu: zuch. [przypis edytorski]

Zuchthaus (niem.) — ciężkie więzienie. [przypis edytorski]

zuciekać (starop.) — pouciekać, uciec; hufce zuciekały: (…) pouciekały. [przypis edytorski]