Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | czeski | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7922 przypisów.
nawet niedawno od Chin zabrali bardzo żyzne kraje nad rzeką Amurem — 28 maja 1858 zawarto rosyjsko-chiński traktat w Ajgunie, na mocy którego tereny po lewej stronie rzeki Amur stały się częścią państwa rosyjskiego, a terytorium wokół rz. Ussuri (prawy dopływ Amuru) miało się tymczasowo znaleźć pod wspólną administracją obu państw; ze strony rosyjskiej umowa została podpisana przez generała-gubernatora Wschodniej Syberii Nikołaja Nikołajewicza Murawjowa (1809–1881), który otrzymał za to przydomek „Amurski”. [przypis edytorski]
Nawet od więzów rymu w wolnej mowie (…) — Początkowe wiersze tej pieśni wzmiankują o różnych bitwach staczanych między Rzymem a Kartaginą, między Normandami a Saracenami i Grekami, między Manfredem a Karolem Walezym. Poeta wspomina na wiarę Liwiusza, że Hannibal po bitwie pod Kannami z poległych na pobojowisku Rzymian zebrał trzy korce pierścieni i odesłał do Kartaginy. [przypis redakcyjny]
nawet o mą żonę — Ten jaskrawy efekt komiczny wprowadza nas w atmosferę farsy i przygotowuje scenę Orgona pod stołem. [przypis tłumacza]
nawet osobiste, najbardziej poufne zwierzenia Przybyszewskiego (…) nie mają rozstrzygającego znaczenia — ktoś żyjący blisko z Przybyszewskim w Niemczech opowiadał mi, jak raz bardzo dramatyczne zwierzenia Przybyszewskiego okazały się mistyfikacją. Zwierzał się mianowicie, że musi pisać powieść w podwójnym brzmieniu: jedną „oficjalną”, dla kontroli domowej, drugą dla siebie, prawdziwą. Rękopis tej prawdziwej starannie chował do pieca; otóż kiedy raz przyjaciele przez ciekawość zajrzeli do pieca, znaleźli tylko plik starych gazet. Znajomy ów, lekarz, uważa Przybyszewskiego za typowego „mitomana”. [przypis autorski]
nawet o to starać się nie będę — będą się starał nie o to, by obronna ma mowa była skuteczna, lecz by była prawdziwa; przedstawię całe swe życie, o którego cnocie świadczy to, co mnie spotkało i od bogów i od bliźnich. [przypis tłumacza]
nawet patrząc na Furię, nie tracimy z oczu Wenery. To czyni Flaccus — Argonautika, lib. II, v. 102–106. [przypis redakcyjny]
nawet psy ateńskie — Osy, w. 892–994: pies Kidatenej i Labes ze szczeniętami przed sądem. [przypis tłumacza]
nawet świadomość ma zawsze jakiś stopień, który może wciąż maleć — jasność nie jest świadomością jakiegoś wyobrażenia, jak powiadają logicy; pewien bowiem stopień świadomości, niewystarczający jednak do przypomnienia czegoś sobie, musi się znajdować nawet w niektórych ciemnych wyobrażeniach, gdyż bez wszelkiej świadomości nie robilibyśmy żadnej różnicy w łączeniu ciemnych wyobrażeń, co przecież czynić zdołamy, mając na uwadze cechy niektórych pojęć (jak np. pojęć o prawie i słuszności, albo jak muzyk, kiedy przy fantazjowaniu bierze wiele nut od razu). Wtedy wyobrażenie jest jasne, kiedy świadomość wystarcza do uświadomienia różnicy jego od innych. Jeżeli to wystarcza do odróżnienia, lecz nie do świadomości różnicy, to wyobrażenie trzeba by nazwać jeszcze ciemnym. A zatem jest nieskończenie wiele stopni świadomości aż do jej zniknięcia. [przypis autorski]
Nawet skończeni niegodziwcy, wyciągnąwszy korzyść ze szpetnego czynu (…) — słynny rys z życia Cezara Borgii, opisany w VII rozdz. Księcia, Machiwela. [przypis tłumacza]
nawet sprofanować umiał wyraz wiążący serdecznym stosunkiem ludzi jednej myśli… — ibid., s. 114. [przypis autorski]
nawet szorstkie i dalekie od zewnętrznej melodyjności „Hymny” Kasprowicza Stefan Kołaczkowski poleca rozpatrywać jako szerokie kompozycje orkiestralne, jako symfonie (…) — S. Kołaczkowski, Twórczość Jana Kasprowicza, Kraków 1924, s. 44–45. [przypis autorski]
Nawet szybkość jabłka i szybkość Księżyca znalazły miejsce w jednej formule [Newtona], z której można było wyliczyć obwód Ziemi — lapsus autora: obwodu Ziemi nie da się wyliczyć z praw mechaniki Newtona i z jego wzoru na siłę przyciągania grawitacyjnego. Obwód Ziemi wyznaczył jako pierwszy Eratostenes w III w. p.n.e., na podstawie czysto geometrycznej: różnicy kątów padania promieni słonecznych w tym samym czasie w dwóch różnych miejscowościach na tym samym południku oddalonych o znaną odległość. Kolejni uczeni używali zmodyfikowanej (dzięki metodzie triangulacji) wersji tego pomysłu dla uzyskania coraz dokładniejszych wyników aż do XIX w. Natomiast Henry Cavendish w swoim eksperymencie, przeprowadzonym w l. 1797–1798, zmierzył siłę grawitacji pomiędzy masami w laboratorium i na podstawie wzoru Newtona oraz znanego uprzednio promienia Ziemi wyznaczył średnią gęstość Ziemi, a co za tym idzie jej masę. [przypis edytorski]
nawet talent artystyczny jest u niej zboczeniem, a nadzwyczajne wyjątki potwierdzają regułę (por. 76 w. 17 i nast.) — autor w ten sposób opatrzył odsyłaczami wewnątrztekstowymi pierwodruk swej powieści; w tym przypadku we wskazanym miejscu znajduje się fragment rozdziału IV: „(…) Angelika wyczytywała swego czasu z książek, że aspiracje artystyczne występują zwykle tylko u tych kobiet, które chybiły swego właściwego, kobiecego powołania, i że gasną, jeżeli taka kobieta zostanie żoną i matką”. [przypis edytorski]
nawet w kierunku dodatnim (s. 211) znaleźliśmy „nieforemności szczęścia” — autor w ten sposób opatrzył odsyłaczami wewnątrztekstowymi pierwodruk swej powieści; w tym przypadku we wskazanym miejscu znajduje się akapit z rozdz. X zaczynający się od słów: „Wprawdzie były drobne nieforemności w tym szczęściu (…)”. [przypis edytorski]
Nawet w tym chórze, który stroi papież — tj. w chórze kastratów. [przypis edytorski]
na wety (daw.) — na deser. [przypis edytorski]
Na wety… — na deser; w mniej zamożnych domach szlacheckich, gdzie nie używano serwisów i zastaw cukrowych, a stoły były bardzo wąskie (na półtora łokcia), ustawiano koło stołów półki, na których podawane były słodycze. [przypis redakcyjny]
nawet ze Szwecji, jako pozostali z wojen żołnierze — za takich szwedzkich emigrantów uchodzi w Kiernowie rodzina zacna wieśniaków Szwedowiczów. [przypis autorski]
na wewnątrz — dziś popr.: wewnątrz. [przypis edytorski]
na wezwanie drugiego króla — na czele państwa spartańskiego (Lacedemonu) stało jednocześnie dwóch dziedzicznych królów, z dwóch rodów królewskich. [przypis edytorski]
na wezyrat godzić (daw.) — zamierzać zostać wezyrem. [przypis edytorski]
nawiązanie do fragmentu Pana Tadeusza Adama Mickiewicza, z Księgi XI:
O wiosno! kto cię widział wtenczas w naszym kraju,Pamiętna wiosno wojny, wiosno urodzaju!O wiosno! kto cię widział, jak byłaś kwitnącaZbożami i trawami, a ludźmi błyszcząca,Obfita we zdarzenia, nadzieją brzemienna!Ja ciebie dotąd widzę, piękna maro senna!Urodzony w niewoli, okuty w powiciu,Ja tylko jedną taką wiosnę miałem w życiu.
[przypis edytorski]
nawiasem — bokiem, okrążając. [przypis redakcyjny]
nawiasem — w bok. [przypis redakcyjny]
nawiasem — z boku. [przypis redakcyjny]
nawic — popr.: naw; nawa: okręt, statek; przeznaczona dla wiernych część kościoła. [przypis edytorski]
na widnokrąg już wstąpił (…) znak Ryb, Wóz także już stoczył się z nieba — Ryba i Wóz, tak zwane konstelacje niebieskie: a obie poprzedzają przedświt poranny. [przypis redakcyjny]
na widoku — jawna, publiczna. [przypis redakcyjny]
nawidzić (daw.) — nawiedzić; odwiedzić, zobaczyć. [przypis edytorski]
nawidzić — miłować. [przypis redakcyjny]
nawidzieć (daw.) — lubić, kochać. [przypis edytorski]
nawięcej (daw.) — dziś: najwięcej. [przypis edytorski]
nawięcej (daw.) — najwięcej. [przypis edytorski]
nawięcej (starop.) — najwięcej. [przypis edytorski]
nawięcsze (starop.) — największe. [przypis edytorski]
nawięcszy (starop.) — największy. [przypis edytorski]
nawięcy (gw.) — najwięcej. [przypis edytorski]
nawiętszy (starop.) — daw. forma stopnia najwyższego przymiotnika; dziś popr.: największy. [przypis edytorski]
nawiętszy (starop. forma) — dziś: największy. [przypis edytorski]
Na wiecu tym uchwalono także znieść w powiecie wszystkie rady gminne, wójtów… — o wiecu tym pomieścił krakowski „Naprzód” w nrze 251 z dnia 10 listopada 1918 r. na stronie pierwszej następującą notatkę: „Chłopi polscy ujmują władzę wojskową i cywilną w swe ręce”. „We środę 6. w dniu targowym zebrała się w mieście zupełnie samorzutnie przeszło 30-tysięczna rzesza chłopska pod pomnikiem Bartosza Głowackiego. Po przemowie posła ks. Okonia, chłopów Rychla, Stadnika, Grzywacza, Zielińskiego, i syna chłopskiego-oficera Dąbala wybrała przez aklamację swój zarząd powiatu, na którego czele stanęli chłop Grzywacz, adwokat Jaroszewski i chłop Zieliński. Lud wybrał i zamianował oficera Dąbala majorem i komendantem wojskowym powiatu i pułku strzelców ziemi sandomierskiej. Zniesiono Radę powiatową, ustanawiając »Zjazd« delegatów wszystkich gmin, wyszłych z powszechnego wyboru. Złożono poselstwa z dra Rosnera i hrabiów: Lasockiego i Tarnowskiego, wybierając za swych przedstawicieli poselskich ks. Posła Okonia, chłopów: Wryka i Zielińskiego, a dla miast dra Jaroszewskiego. Szefem sanitarnym dla obrony przed zarazą wybrano dra Urbanika. Powzięto szereg radykalnych uchwał i odebrano dotychczasowemu komitetowi stańczykowskiemu władzę, co odbyło się we wzorowym porządku i bez zaburzeń. Wkrótce przybywa do Krakowa liczna deputacja do PKL i generała Roi celem aprobowania uchwał i wyboru. Na odpowiedź tych władz czeka niecierpliwie, lecz zdecydowanie cały lud, tymczasem organizuje się jeszcze liczniej w następnym tygodniu. W razie odmownej odpowiedzi sytuacji stałaby się krytyczną wobec zdecydowanego stanowiska ludu”.
Notatka powyższa z tego względu ważna, że nadała rozgłos wydarzeniom w powiecie tarnobrzeskim i odtąd zaczęła się upowszechniać nazwa Republiki Tarnobrzeskiej.
[przypis autorski]
nawiedzać zdrowie — tu zwrot grzecznościowy: dopytywać się o zdrowie, życzyć zdrowia. [przypis edytorski]
nawiedzić (daw.) — odwiedzić. [przypis redakcyjny]
na wieki — na zawsze; nie wrócisz na wieki: nie wrócisz nigdy. [przypis redakcyjny]
na wiek wieki — dziś popr.: na wiek wieków. [przypis edytorski]
na wielkich łask swych zadatki — jako zadatek wielkich łask. [przypis edytorski]
na wierzchu — tu: na przedzie. [przypis edytorski]
nawieść (daw.) — naprowadzić. [przypis edytorski]
na wieść o wzięciu Warszawy cieszyli się i tańczyli noc całą — są to naiwne plotki, krążące wówczas na emigracji o Towiańskim. [przypis redakcyjny]
nawigant (z łac. nawigans, navigantis: żeglujący) — podróżnik morski; żeglarz, marynarz. [przypis edytorski]
nawigant (z łac.) — żeglarz. [przypis edytorski]
nawigować (daw.) — żeglować, płynąć. [przypis edytorski]
Nawigujemy (…) metropolii — „Pływamy po Sekwanie o wschodzie i zachodzie słońca; przechadzamy się po drogach krzyżowych i rozstajnych stolicy”. [przypis tłumacza]
Na wiki wikiw (ukr.) — Na wieki wieków. [przypis edytorski]
na Wilnie — tj. na zamku wileńskim. [przypis edytorski]
Na winie i pierzynie nie braknie nikomu — nie braknie zam. nie zabraknie. [przypis redakcyjny]
nawinionych — [forma D.lp:] którzy się nawinęli, podsunęli. [przypis redakcyjny]
Na wiotkich liściach spisane wyrocznie — Wyrocznie Sybilli spisywane były, według Wergiliusza, na liściach przy progu jej groty. [przypis redakcyjny]
Na władze Ducha zabójcy, strachem podniesione, uderzyła moc Boża — w tym miejscu na marginesie poniższego wywodu znajduje się adnotacja: „Widzenie Boga Mojżeszowe”. [przypis edytorski]
nawłóczyć — dziś: nawlekać. [przypis edytorski]
nawłoć — pospolita roślina o żółtych, wiechowatych kwiatostanach na szczycie łodygi; osiąga wysokość do ok. 1 m. [przypis edytorski]
na wnątrzu — dziś: wewnątrz. [przypis edytorski]
na wnątrzu (gw.) — w środku, w brzuchu. [przypis edytorski]
Na wniosek Timokratesa (…) kazała Rada wtrącić ich do więzienia — uzasadnienia wniosku autor nie podaje. Być może oskarżył ktoś wodzów o zdradę, pojęcie w attyckim prawie bardzo rozciągliwe. Takie oskarżenie, wniesione przed Radę lub Zgromadzenie Ludowe, zwie się eisangelia. Rada rozstrzyga, czy oskarżenie przyjąć, czy ukarać oskarżonego, czy też oddać za pośrednictwem tesmotetów Zgromadzeniu lub sądowi ludowemu. Jeśli eisangelię wniesiono przed Zgromadzenie, to ono, uznawszy, że skargę należy przyjąć, oddawało Radzie do zaopiniowania, czy ma sądzić sąd ludowy pod przewodnictwem tesmotetów, czy Zgromadzenie. W tym wypadku Rada przedstawiłaby wodzów ludowi bez żadnej opinii ze swej strony. [przypis tłumacza]
nawój — wałek maszyny tkackiej. [przypis edytorski]
na wodach Dżoliby — Jak wiadomo, Niger, znany różnym krajowcom pod różnymi nazwami, jak Tebiem (przy źródłach), Baba, czyli Dżoliba (tj. wielka rzeka), a niżej Timbuktu nosi nazwę Kworra. [przypis autorski]
Na wodach Krety (…) — Sprawa Krety, mającej od r. 1878 autonomię pod zwierzchnictwem sułtana i dążącej do połączenia się z Grecją, była powodem ciągłych sporów między państwami. Francja była za pozostawieniem tej wyspy przy Turcji, która na ruchy wyzwoleńcze na Krecie odpowiadała rzeziami; jedna z nich, w Kanei, w lutym 1897 doprowadziła do wojny Grecji z Turcją; Kreta na razie została przy Turcji, ale otrzymała konstytucję i autonomię pod protektoratem mocarstw zachodnich. [przypis redakcyjny]
na wodach — w uzdrowisku; mówiono również: u wód. [przypis edytorski]
na wodzie zamki budują — jest to nawiązanie do metody budowania rzymskich willi; wprawdzie nie na morzu, ale na tamach czy kamiennych groblach wchodzących w morze (zob. też Ks. 1, Pieśń I). [przypis redakcyjny]
nawojka — tu: dziewczyna. [przypis edytorski]
na wojnie w Kaplandzie — podczas jednej z wojen kolonialnych toczonych przez Wielką Brytanię przeciw wcześniejszym, holenderskim kolonizatorom w Afryce Płd.; Kapland to używana w XIX w. nazwa Kolonii Przylądkowej (Cape Colony) ze stolicą w Kapsztadzie, usytuowanej w okolicach Przylądka Dobrej Nadziei (dziś: część Republiki Południowej Afryki). [przypis edytorski]
Na wołowej pisał skórze — będzie miał wiele pisania w związku z tą sprawą (podczas ewentualnego procesu). Jeszcze dziś istnieje powiedzenie: „nie spiszesz na wołowej skórze”, na oznaczenie jakiejś długiej historii, trudnej do spisania nawet na wielkim arkuszu. [przypis redakcyjny]
na wolą (daw.) — na wolność [przypis edytorski]
na wolę — na wolność. [przypis edytorski]
na wolej (starop.) — na wolności, na swobodzie (być). [przypis edytorski]
na woli — tu żarg.: na wolności. [przypis edytorski]
na Wolterze — na bulwarze Woltera. [przypis redakcyjny]
na wprost największych świętości — ἐπὶ τῶν ἁγίων μετώπων, in fronte sancti sanctorum, im Angesicht des Allerheiligsten (Cl.), [pominięto tłum. na rosyjski]. Sądzę, że tu wyrażenie ścisłe nie jest potrzebne, tym bardziej, że Święte Świętych jest oznaczone przez τὸ ἅγιον, o czym wyżej była mowa. [przypis tłumacza]
nawracać — tu: zawracać. [przypis edytorski]
Nawracaj — w podwójnym znaczeniu tego wyrazu leży istota fraszki, podrwiwającej sobie z któregoś nuncjusza. [przypis redakcyjny]
Nawróćcie się do Boga — Ecclesiasticus 17, 21. [red. WL: tj. Księga Mądrości Syracha wg Wulgaty; we współczesnych polskich wydaniach Biblii werset ten nie występuje lub ma inną treść]. [przypis tłumacza]
Nawróćcie się do mnie wszyscy, nawrócę się ja też do was — Za 1, 3. [przypis edytorski]
nawróć nas do siebie, Panie — Ps 80 (79): 4, 8, 10. [przypis tłumacza]
nawrócić się (daw., gw.) — zawrócić, nawrócić; skierować się na poprzednie miejsce. [przypis edytorski]
nawrócić się (daw., gw.) — zawrócić. [przypis edytorski]
Nawrocki, Witold (1934–2013) — historyk literatury, krytyk, eseista. [przypis edytorski]
nawroty — dziś popr. N. lm.: nawrotami. [przypis edytorski]
na wściąż — na oścież. [przypis edytorski]
na wschodach — dziś popr.: na schodach. [przypis edytorski]
Na wschodzie skoro gospodarz chleb z podróżnym rozłamie i solą z nim podzieli się, już go przyjmuje za gościa; chociażby w gościu poznano nieprzyjaciela, już osoba jego jest poświęcona i od wszelkiej krzywdy bezpieczna. [przypis autorski]
nawsie — plac położony w centrum dawnej wsi. [przypis edytorski]
na wsi — utwór występuje równiez w tomie poetyckim Józefa Czechowicza Dzień jak codzień. [przypis edytorski]
na wsi — utwór występuje równiez w tomie poetyckim Józefa Czechowicza Kamień. [przypis edytorski]
nawskoroś — dziś popr.: na wskroś. [przypis edytorski]
na wskos — dziś popr.: na skos. [przypis edytorski]
na wskróś — dziś popr.: na wskroś. [przypis edytorski]
na wskróś — na wylot, przez coś; dziś popr.: na wskroś. [przypis edytorski]
na wskroś chrześcijaninem był Kant nie tylko w swojej etyce, lecz i w swojej teorii poznania — fragment odsyła do poglądów Nietzschego, który twierdził, że choć pozornie Kant odszedł od chrześcijańskiej perspektywy, zbudował swój system filozoficzny tak, by zgadzał się z chrześcijańskimi wartościami, sam zatem był ukrytym chrześcijaninem. Stwierdzenie to miało wydźwięk bardzo negatywny, ponieważ Nietzsche uważał wartości chrześcijańskie (współczucie, miłosierdzie, wybaczenie itd.) za słabość, której poddają się ci, co nie są w stanie walczyć o własną indywidualność. [przypis edytorski]
na wskroś — do głębi, całkowicie. [przypis edytorski]
na wskroś — na wylot. [przypis edytorski]
na wspak tezom „formalistów”— zob. artykuł T. Żeleńskiego Czy myć zęby, czy ręce?. [przypis edytorski]
