Przypisy

dziwna, że (…) — dziś: dziwne, że. [przypis edytorski]

dziwna, żem ja go spotkał — dziś: dziwne, żem (…). [przypis edytorski]

Dziwne są Twego miłosierdzia sprawy — Boże miłosierdzie i łaska były pojęciami teologicznymi intensywnie dyskutowanymi w XVII wieku. [przypis edytorski]

Dziwnie bo wyglądała ta para — szyk zdania przestawny, użyty, aby nie zaczynać zdania spójnikiem; inaczej: Bo też dziwnie wyglądała ta para. [przypis edytorski]

dziwnie (daw.) — niezwykle. [przypis edytorski]

dziwniejszy (starop.) — daw. forma M.lm; dziś: dziwniejsi. [przypis edytorski]

dziwnieście jakoś roztargnieni (daw.) — jest pan jakoś dziwnie roztragniony. [przypis edytorski]

dziwnie się mieszają z obyczajmi swymi — w dziwny sposób zmieniają swoje obyczaje. [przypis edytorski]

dziwno — dziwnie. [przypis edytorski]

dziwno się swym żakom stawi (starop.) — dziwnie (w dziwny sposób) się ukaże swoim uczniom. [przypis edytorski]

dziwny (daw.) — tu: godny podziwu. [przypis edytorski]

dziwny posąg, porównywany przez Gautiera z głosem kontraltowym (…) w komnacie (…) Luwru — rzymska replika hellenistycznej rzeźby z II w. p.n.e. Śpiący Hermafrodyta, przedstawiająca leżącą postać, której jedna strona ciała ma cechy męskie, druga zaś kobiece (Hermafrodyta to mityczny syn Hermesa i Afrodyty, którego bogowie na prośbę zakochanej w nim nimfy Salmakis połączyli z nią w jedną istotę), od 1812 znajdująca się z zbiorach muzeum w Luwrze. Gautier pisze o tej rzeźbie w wierszu Contralto. [przypis edytorski]

dziwolążny — przym. od rzecz. dziwoląg. [przypis edytorski]

dziwotwór — istota dziwaczna, straszydło. [przypis edytorski]

dziwować się (daw.) — dziwić się. [przypis edytorski]

dziwować się — dziś: dziwić się. [przypis edytorski]

dziwować się — dziwić się. [przypis edytorski]

dziwowasz się (daw.) — dziwisz się. [przypis edytorski]

dziwowasz się — dziś: dziwujesz się. [przypis edytorski]

dziwowie (starop.) — dziwactwa; dziwne stwory. [przypis edytorski]

dziwowisko — coś wywołującego zdziwienie. [przypis edytorski]

dziwożona a. boginka — niebezpieczny demon żeński z wierzeń dawnych Słowian, przedstawiany w postaci szkaradnej kobiety lub pięknej, uwodzicielskiej dziewczyny; boginki zamieszkiwały zarośla w pobliżu rzek, strumieni i jezior, niekiedy także lasy; termin „dziwożona” został spopularyzowany w XIX w. przez powieść Dziwożona (1855) Zygmunta Kaczkowskiego. [przypis edytorski]

dziwożona — demon słowiański o postaci szkaradnej kobiety, podmieniający dzieci na własne, brzydkie lub kalekie. [przypis edytorski]

dziwożona — demon słowiański o postaci szkaradnej kobiety, podmieniający dzieci na własne, brzydkie lub kalekie. Tu błędnie jako synonim nimfy. [przypis edytorski]

dziwożona — słowiańska boginka. [przypis edytorski]

dziwożona — w mitologii słowiańskiej boginka wodząca ludzi po uroczyskach i bagnach. [przypis edytorski]

dziwożona — w mitologii słowiańskiej demon występujący pod postacią brzydkiej, garbatej kobiety, podmieniający dzieci w kołyskach. [przypis edytorski]

dziwy (starop. forma) —dziś N.lm: (z) dziwami. [przypis edytorski]

dzoon politikon (gr.) — „zwierzę polityczne”, istota społeczna. [przypis edytorski]

dzvanyti (lenk.) — skambėti. [przypis edytorski]

dzwonek (…) kłoda — dzwonek: klątwa kościelna; kłoda: więzienie cywilne. [przypis edytorski]

dzwonek — kwiat o kształcie dzwonka, najczęściej koloru białego i fioletowego; głównie spotykany w górach. [przypis edytorski]

dzwonek loretański — poświęcony dzwonek, którym dzwoniono w czasie burzy w celu odwrócenia piorunów; dzwonki loretańskie miały chronić przed burzą, huraganem, zarazą, pożarem i diabłem. [przypis edytorski]

dzwonek tłukł a świeczki gasił — następstwem rzucenia klątwy przez duchownego było oznajmianie jej zewnętrznymi znakami: dzwonieniem i gaszeniem świec przed wyklętym. [przypis edytorski]

dzwonek — tu: roślinka o dużych, niebieskawo-fioletowych kwiatach w formie dzwonka. [przypis edytorski]

„Dzwonek — właśc. „Dzwonek: pismo dla ludu”, czasopismo społeczno-kulturalno-oświatowe, wydawane we Lwowie w latach 1859–1872. [przypis edytorski]

dzwoniąc (…) za umarłe — dziś: dzwoniąc za umarłych (tj. raczej: modląc się w intencji dusz zmarłych, przy czym modlitwom towarzyszy dźwięk dzwonów). [przypis edytorski]

dzwonią jak kraszanka, kiedy się z drugą spotka w dziecka dłoni — nawiązanie do zabawy wielkanocnej, polegającej na stukaniu jajkiem o jajko; wygrywa ten, czyje jajko pozostanie całe. [przypis edytorski]

dzwonić — tu: grać. [przypis edytorski]

dzwonica — dziś popr.: dzwonnica. [przypis edytorski]

dzwonicy — dziś popr.: dzwonnicy. [przypis edytorski]

dzwonka ruszać (daw.) — przypominać rzecz niemiłą. [przypis edytorski]

dzwonnice (daw.) — dziś popr. forma D.lp: dzwonnicy. [przypis edytorski]

dzwono — ćwierć drewnianego obwodu koła u wozu. Gdy koła na rąk dziesięć, dzwona tnij w trzy piędzie: przy dzwonach długości 3 piędzi obwód koła powinien wynosić ok. 12, a nie 10 piędzi; niezgodność tę zauważono już w starożytności: być może autorowi chodziło o to, by na dzwona uciąć kawałki dłuższe, które potem będą do siebie dopasowywane i w razie potrzeby obcinane. [przypis edytorski]

dzwon (…) o pękniętym sercu: nasz ton — jest to jednocześnie ton patriotyzmu szczególnie uwznioślany przez Zygmunta Krasińskiego: celebrujący powagę żałoby narodowej, narodowego nieszczęścia spowodowanego przez zabory. [przypis edytorski]

dzwono — pierścień, krąg; część drewnianego obwodu koła u wozu połączona z dwiema szprychami. [przypis edytorski]

„Dzwon” — ros. „Колокол” (Kołokoł), pierwsza rosyjska gazeta rewolucyjna, wydawana przez A. Hercena na emigracji w latach 1857–1867; jednym z głównych redaktorów był M. Ogariow, z „Kołokołem” współpracował także M. Bakunin. [przypis edytorski]

dzwon Zygmuntów — daw. forma D., dziś: dzwon Zygmunta (Zygmuntowy dzwon); por. Psałterz Dawidów. [przypis edytorski]