Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 454 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | dziecięcy | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7491 przypisów.
brygada świętokrzyska — oddział zbrojny Narodowych Sił Zbrojnych, który nie podporządkowawszy się rozkazowi scalenia z Armią Krajową, działał od 10. sierpnia 1944 do poł. sierpnia 1945 na Kielecczyźnie; nękała ludność wiejską rekwizycjami, wywiad AK notował notoryczną współpracę brygady z Niemcami, niekiedy również z Gestapo. [przypis edytorski]
Brygada Strzelców Podhalańskich — właściwie Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich (SBSP), jednostka piechoty Wojska Polskiego we Francji, utworzona w styczniu 1940 roku. Żołnierzami byli przede wszystkim emigranci zarobkowi i weterani wojny domowej w Hiszpanii, którzy walczyli po stronie republikańskiej. [przypis edytorski]
brygadier — stopień pośredni między pułkownikiem a generałem. [przypis redakcyjny]
brygadier — stopień w armii carskiej pomiędzy pułkownikiem a generałem, istniejący do końca XVIII w. [przypis edytorski]
Brygady Spadochronowej — 1. Samodzielna Brygada Spadochronowa, dowodzona przez gen. Stanisława Sosabowskiego, została utworzona w 1941 r. na terenie Wielkiej Brytanii przez rząd polski na uchodźstwie z myślą o wsparciu powszechnego powstania w Polsce z chwilą załamania wojsk niemieckich. Plan zakładał przerzut brygady drogą lotniczą na pokładach samolotów dostarczonych przez zachodnich sojuszników. W istniejących w 1944 roku realiach politycznych było to jednak niemożliwe. Wielka Brytania i Stany Zjednoczone nie były zainteresowane realizacją tego planu i wywierały nacisk na rząd polski, aby wyraził on zgodę na użycie brygady na froncie zachodnim, do czego ostatecznie doszło we wrześniu 1944 r. pod Arnhem. [przypis edytorski]
Brygady SS RONA — Rosyjska Wyzwoleńcza Armia Ludowa, formacja kolaboracyjna w służbie niemieckiej złożona z Rosjan. Jej dowódcą był Waffen SS-Brigadefuhrer Bronisław Kamiński. W czasie powstania warszawskiego Brygada Szturmowa SS „RONA” stacjonowała do 26 sierpnia na Ochocie i w Śródmieściu, gdzie dopuściła się licznych zbrodni. Jej wartość bojowa była niewielka. Mimo to pod koniec 1944 r. Niemcy podjęli się rozbudowania jej do rozmiarów dywizji, czego jednak ostatecznie do końca wojny nie zdołano zrealizować. [przypis edytorski]
brygant (daw.) — zbójca, bandyta. [przypis edytorski]
brygantyna — typ dwumasztowego żaglowca, posiadający na przednim maszcie ożaglowanie rejowe, a na tylnym ożaglowanie skośne. [przypis edytorski]
brygant (z wł. brigante) — rozbójnik, bandyta. [przypis edytorski]
bryg — typ dwumasztowego żaglowca z ożaglowaniem rejowym na obu masztach; szybki i zwrotny, był popularny w XVIII i XIX w. jako statek handlowy i wojenny. [przypis edytorski]
bryg — typ dwumasztowego żaglowca z ożaglowaniem rejowym na obu masztach; szybki i zwrotny, popularny w XVIII i XIX w. jako statek handlowy i wojenny. [przypis edytorski]
Bryjareus — mityczny sturęki olbrzym. [przypis edytorski]
bryka — odkryty powóz konny. [przypis edytorski]
brykla (daw.) — stalowa lub fiszbinowa listewka w gorsecie. [przypis edytorski]
brykla (z niem.) — rodzaj stalowej taśmy wszywanej w gorset. [przypis edytorski]
bryknąć — uciec. [przypis edytorski]
brylanta — dziś popr. forma D. lp: brylantu. [przypis edytorski]
brylant gruen, spolszczone niem. brillant grün (chem.) — zieleń brylantowa, organiczny związek chemiczny używany do barwienia wełny i jedwabiu; w ZSRR powszechnie stosowany także w lecznictwie, jako środek antyseptyczny do dezynfekcji skóry i ran, pot. nazywany „zielonką” (ros. зелёнка). [przypis edytorski]
brylant — oszlifowany diament, mający formę symetrycznego wielościanu zbliżonego do stożka, z wieloma ściankami (fasetkami). [przypis edytorski]
brylantowany — imitujący brylant dzięki odpowiedniej obróbce szlifierskiej. [przypis redakcyjny]
brylantowany — oszlifowany na brylant; tu przen.: rzucający blaski, lśniący jak brylanty. [przypis edytorski]
Bryll, Ernest (ur. 1935) — poeta oraz autor tekstów piosenek, jak również dziennikarz, tłumacz i dyplomata. W swoich tekstach poetyckich często odnosił się do historii Polski, posługując się przy tym stylizowanym, archaicznym językiem. [przypis edytorski]
bryndza (gw. warsz.) — bieda. [przypis edytorski]
Bryniol — Miasteczko w Prowancji. Cała ta anegedota nie jest wymysłu Rabelais'go, ale już tradycyjna. [przypis tłumacza]
bryś — brytan, pies. [przypis edytorski]
brys (hebr. brit: przymierze, obrzezanie) — żydowska ceremonia obrzezania niemowlęcia płci męskiej w ósmym dniu jego życia. Jest to chwila przystąpienia człowieka do przymierza, zawartego — według wierzeń religijnych — między Bogiem a praojcem Abrahamem. [przypis tłumacza]
brysnąć — przeskoczyć. [przypis autorski]
Brytańska Kolumbia — dziś popr.: Kolumbia Brytyjska, prowincja Kanady obejmująca tereny nad Pacyfikiem, w płd.-zach. części kraju. [przypis edytorski]
brytański (daw.) — dziś: brytyjski. [przypis edytorski]
brytan — duży i silny pies. [przypis edytorski]
brytan — duży pies, używany dawniej do walk. [przypis edytorski]
brytan — duży, silny pies. [przypis edytorski]
Brytania mniejsza — Szkocja. [przypis redakcyjny]
brytan — tu ogólnie: duży, silny pies pilnujący domu. [przypis edytorski]
Brytany — mieszkańcy Wielkiej Brytanii. [przypis edytorski]
Brytan z Werukio — Stary pies z Werukio (tak się nazywał zamek w okolicy miasta Rimini) jest to Malatesta, tyran Rimini, jego szczenię to syn jego, Malatestino, Montagna, naczelnik stronnictwa gibelinów w Rimini, którego syn Malatesty skazał na śmierć. Malatesta był ojcem, a Malatestino bratem Jana Malatesty, męża, i Pawła Malatesty, kochanka Franczeski z Rimini (Pieśń V). [przypis redakcyjny]
Brytonowie — Bretonowie, mieszkańcy Bretanii (Bretagne) we Francji. [przypis redakcyjny]
Brytowie — zbiorcza nazwa plemion celtyckich zamieszkujących Wielką Brytanię w starożytności i w średniowieczu, mówiących wymarłym obecnie językiem brytyjskim; w I w. n.e. podbici przez Rzymian, zostali częściowo zromanizowani i schrystianizowani, wytworzyła się kultura rzymsko-brytyjska; po wycofaniu się legionów i administracji rzymskiej (ok. 410) w poł. V w. wsch. i płd. Brytania stała się celem najazdu i osadnictwa germańskich plemion Anglów, Sasów i Jutów, wskutek czego kultura i język Brytów uległy fragmentacji, a znaczna część ich terytoriów stopniowo stała się anglosaska; utrzymali się w Szkocji (Piktowie), Walii, Kornwalii i Bretanii (w której osiedlili się, uciekając przez inwazją). [przypis edytorski]
bryt — pas tkaniny lub klin; z brytów zszywa się np. spódnice. [przypis edytorski]
bryt — szew. [przypis edytorski]
bryt — szmata. [przypis redakcyjny]
Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska — korporacja zrzeszająca angielskich inwestorów, założona w roku 1600 w celu prowadzenia handlu w regionie Oceanu Indyjskiego; do 1858 działająca w Indiach jako niezależna władza kolonialna w imieniu Korony brytyjskiej; rozwiązana w 1874. [przypis edytorski]
bryż (daw.) — haft wypukły. [przypis edytorski]
bryżyczki (starop.) — szlarki [tj. lamówki, falbanki; red. WL]. [przypis redakcyjny]
bryza — lekki wiatr morski. [przypis redakcyjny]
Bryzeida — ulubiona branka Achillesa, zabrana mu przez Agamemnona, kiedy ten musiał zwrócić wolność swojej niewolnicy. Zagniewany Achilles zaprzestał wtedy udziału w wojnie. [przypis edytorski]
Bryzeis a. Bryzeida — postać z Iliady Homera, ulubiona branka Achillesa, zabrana mu przez Agamemnona, kiedy ten musiał zwrócić wolność swojej niewolnicy. Zagniewany Achilles zaprzestał wtedy udziału w wojnie. [przypis edytorski]
bryzgnęła jej wodą w twarz — wg Pierre'a François Xaviera de Charlevoix (1682–1761), fr. misjonarza i pierwszego historyka Kanady (Histoire et description générale de la Nouvelle France, 1722–1744), była to najgorsza kara dla indiańskich dzieci. [przypis edytorski]
bryzowaniu — fryzowaniu, układaniu. [przypis redakcyjny]
brzad — owocem. [przypis autorski]
brzad — owoc. [przypis autorski]
brzana — gatunek ryby; tu: dziewczyna. [przypis edytorski]
brzękadły — dziś popr. N. lm: brzękadłami. [przypis edytorski]
Brzęknę wam na dobry dzień witanym kopytem — brzękiem podków, witanym przez was na „dzień dobry”. W A.[autografie] witanym napisane po przekreśleniu: nietrwożnym. [przypis redakcyjny]
Brzękowski, Jan (1903–1983) — poeta, prozaik i teoretyk sztuki, na początku drogi twórczej związany z Awangardą Krakowską, od 1928 mieszkający we Francji. [przypis edytorski]
Brzękowski, Jan (1903–1983) — poeta, prozaik i teoretyk sztuki, na początku drogi twórczej związany z Awangardą Krakowską, od 1928 mieszkający we Francji. [przypis edytorski]
brzechwa — środkowa, drewniana część tradycyjnej strzały; promień strzały. [przypis edytorski]
brzechwa — tylna część pocisku, zapewniająca mu stabilizację podczas lotu w powietrzu. [przypis edytorski]
brzechwa — tylna część strzały. [przypis edytorski]
brzega — dziś popr. forma D. lp: brzegu. [przypis edytorski]
brzega — dziś popr. forma D. lp.: brzegu. [przypis edytorski]
brzegi — dziś popr. N. lm: brzegami. [przypis edytorski]
Brzegiem krążącej wokoło niej tamy — Dziesięć oddziałów zwanych Złe Tłumoki z rozmaitymi rodzajami oszustów, jacy w nich się znajdują, zwiedziwszy, teraz idą poeci wokoło kamiennej tamy okrążającej ostatni ten oddział kręgu ósmego; żeby przybliżyć się do dziewiątego kręgu piekła, w którym karani są zdrajcy. Jest to ta studnia, o której poeta napomyka na początku Pieśni XVIII. [przypis redakcyjny]
Brzegi (i to jest skandal najgorszy!) otoczone są drutem kolczastym (ochrona lasu), na który łatwo nadziać się poślizgnąwszy się w ciemności, wybić sobie oczy lub w najlepszym razie poharatać mordę w sposób straszny — w ogóle druty kolczaste okalające ścieżki wiejskie śliskie, gliniaste przeważnie — powinny być zabronione. Mnożą się bezkarnie coraz bardziej, stanowiąc poważne niebezpieczeństwo przy wąskości dróg i w razie mokrości gruntu. [przypis autorski]
brzegi messyńskie — Maumusson, cieśnina koło ujścia Żyrondy. [przypis tłumacza]
Brzegi — polska wieś, położona w województwie małopolskim, w powiecie wielickim. [przypis edytorski]
brzegiś oczyścił — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika: oczyściłeś brzegi. [przypis edytorski]
brzeg lawiński — wybrzeże Morza Tyrreńskiego w okolicy staroż. miasta Lawinium (dziś: Pratica di Mare, część miasta Pomezia, należącego do metropolii rzymskiej, położone 5 km od brzegu morza i 30 km od Rzymu), które wg mit. rzym. miał założyć Eneasz i nazwać na cześć swej żony Lawinii. Lawinium było jednym z miast Związku Latyńskiego, tj. związku miast autochtonicznej ludności Płw. Apenińskiego. [przypis edytorski]
brzeg morski Czech w „Opowieści zimowej” i lwicę w lesie ardeńskim komedii „Jak wam się podoba” — w obu tych sztukach zresztą anachronizmy te — i liczne inne — pochodziły z nowel, które Szekspirowi służyły za źródło; usprawiedliwiał je przy tym poniekąd fantastyczny charakter utworów. [przypis tłumacza]
brzeg, na którym (…) piękną Europę porwał byk na rogi — Brzeg fenicki, skąd Jowisz w postaci byka porwał Europę, córkę króla Agenora. [przypis redakcyjny]
brzegóm — dziś popr. forma C. lm: brzegom. [przypis edytorski]
Brzegów czystym nieprzyjaznych dziewicom — Littora quae fuerunt inimica puellis. Virgilius [w rzeczywistości jest to fragment elegii 11. z I ks. późniejszego nieco od Wergiliusza poety, Propercjusza: …litora quae fuerant castis inimica puellis…]. [przypis autorski]
brzegom silna — zagraża brzegom. [przypis redakcyjny]
brzeg tesprocki — wybrzeże Epiru. [przypis edytorski]
Brzeg Wysoki — Altariva, gród Magańczyków. [przypis redakcyjny]
brzemię — ciężar, ładunek dźwigany na plecach albo przed sobą. [przypis edytorski]
brzemię — ciężar. [przypis edytorski]
brzemię (daw.) — ciężar. [przypis edytorski]
brzemię (daw., gw.) — ciężar, ładunek a. wiązka, którą się niesie, oburącz (naręcze) albo w chuście lub w płachcie na plecach. [przypis edytorski]
brzemię — dźwigany ciężar; przen.: coś trudnego do zniesienia. [przypis edytorski]
brzemię sławy często sprawia, że ci, co je dźwigają, mniejszym ciężarem ziemię gniotą — sława dodaje niejako skrzydeł człowiekowi i podnosi go nad poziomy. Dźwigając więc ciężar sławy, jest lżejszy niż bez tego ciężaru, gdyż bez sławy gniecie ziemię, a dźwigając na barkach sławę, podnosi się ku górze. [przypis tłumacza]
brzemię wojny — z Fokidą. [przypis tłumacza]
brzemie — dziś popr. pisownia: brzemię. [przypis edytorski]
brzemienna (daw.) — ciężarna, w ciąży. [przypis edytorski]
brzemienny — ciężarny; pełen czegoś, obfity w coś. [przypis edytorski]
brzemienny — obciążony czymś. [przypis edytorski]
brzemionko — zdrobn. od: brzemię, tj. ciężar, obciążenie. [przypis edytorski]
brzemiono — dziś popr. brzemię, tj. ciężar. [przypis edytorski]
brzemiono (gw.) — popr.: brzemię. [przypis edytorski]
brzemiony — dziś popr. forma N.lm: brzemionami (tj. ciężarami). [przypis edytorski]
Brześć — daw. Brześć Litewski, miasto na Polesiu, na prawym brzegu Bugu u ujścia rzeki Muchawiec; dziś na Białorusi. [przypis redakcyjny]
Brześcia — miasto Brescia we Włoszech. [przypis redakcyjny]
Brzesko — miasto powiatowe w województwie małopolskim. [przypis edytorski]
brzeszczot — klinga, głownia: część broni białej opatrzonej ostrzem, służąca do zadawania ciosów (drugą zasadniczą częścią jest rękojeść, często oddzielona od brzeszczota poprzecznym jelcem). [przypis edytorski]
brzeszczot — klinga, ostrze szabli. [przypis redakcyjny]
brzeszczot — ostra część szabli. [przypis edytorski]
brzeszczot — ostrze broni białej. [przypis edytorski]
brzeszczot — ostrze, tu: miecz. [przypis edytorski]
brzeszczot — żelazo szabli, klinga [ostrze broni białej; red. WL]. [przypis autorski]
Brzewnów, czes. Břevnov — dziś dzielnica Pragi, w czasie powstawania Fabryki Absolutu miasteczko pod Pragą. [przypis edytorski]
