Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 454 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | polityczny | portugalski | potocznie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | rzymski | staropolskie | teatralny | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7509 przypisów.
asińdźka a. aśćka (daw.) — skrót od: waszmościanka, waszmość panna. [przypis edytorski]
asińdźka, aśćka (daw.) — skrót od: waszmościanka, waszmość panna; starop. popularny zwrot grzecznościowy. [przypis edytorski]
asińdźka (daw.) — forma żeńska starop. potocznego zwrotu grzecznościowego asindziej, tj. skrótu od: wasza miłość dobrodziej, waszmość dobrodziej. [przypis edytorski]
asińdźka (daw.) — waćpani, dobrodziejka. [przypis edytorski]
asińdźka — skrócona forma grzecznościowa; od: waszmość panienka. [przypis edytorski]
asińdziej (starop.) — skrót od zwrotu grzecznościowego: waszmość-dobrodziej. [przypis edytorski]
asindźka (daw., pot.) — skrót od waćpani. [przypis edytorski]
asindziej (daw.) — skrót od: asan dobrodziej, tj. pan. [przypis edytorski]
asindziej (daw.) — skrót od: wasza miłość dobrodziej, waszmość dobrodziej; starop. potoczny zwrot grzecznościowy. [przypis edytorski]
asindziej (starop.) — skrót od zwrotu grzecznościowego: waszmość-dobrodziej. [przypis edytorski]
Asine — staroż. miasto greckie w Mesenii, w płd. zach. Peloponezie, na zach. brzegu Zat. Meseńskiej. [przypis edytorski]
Asinius Pollio znalazł nawet w historii Cezara jakąś niedokładność — por. Swetoniusz, Boski Juliusz, 56 [w:] Żywoty cezarów. [przypis tłumacza]
asinus asinorum in saecula saeculorum (łac.) — osioł nad osłami na wieki wieków. [przypis redakcyjny]
asinus asinorum (łac.) — osioł nad osłami. [przypis edytorski]
asinus, asinus (łac.) — osioł. [przypis edytorski]
Asinus (łac.) — Osioł. [przypis autorski]
asinus (łac.) — osioł. [przypis edytorski]
Askalon a. Aszkelon — miasto i port morski w Izraelu, ok. 30 km na płd. od Tel Awiwu; istniejące już w XXX w. p.n.e., za czasów biblijnych miasto filistyńskie, potem gr., od VII w. n.e. arabskie; w 1099 r. pod Askalonem wojska I wyprawy krzyżowej pokonały armię muzułmańską, idącą z Egiptu na pomoc Jerozolimie. [przypis edytorski]
Askalona — miasto w Palestynie na płd.-zach. od Jerozolimy. [przypis redakcyjny]
Askalon — dzisiejsze 'Askalân (Boettger: Asculan), w klinach: As-ka-luna (Winckler, Keilinschriftliches Textbuch zum Alten Testament, str. 34). [przypis tłumacza]
Askenazy — aluzja do pięknego zresztą studium prof. Szymona Askenazego o Tainie, pomieszczonego w jego Studiach historyczno-krytycznych, a napisanego w przededniu śmierci Taine'a, jeszcze zimą 1892 r. Jedynie w rozdziale IV tego studium znaleźliśmy kilka luźnych, wytykających Taine'owi zbytek pesymizmu, uwag, wobec których aluzje Brzozowskiego mogłyby mieć uzasadnienie. (Patrz Studia historyczno-krytyczne. Wydanie drugie — przejrzane i poprawione. Kraków. 1893. Str, 332, 334 i 341). [red. WL]. [przypis redakcyjny]
Askenazy, Szymon (1865–1935) — polski historyk, twórca lwowskiej szkoły historycznej. [przypis edytorski]
asker (tur.) — żołnierz turecki. [przypis redakcyjny]
Askew, Anna (1521–1546) — angielska poetka, męczenniczka protestancka; oskarżona o herezję z powodu odrzucania doktryny o transsubstancjacji, po torturach w Tower of London została 16 lipca 1546 spalona na stosie razem z Johnem Lascellesem, Nicholasem Belenianem i Johnem Adamsem. [przypis edytorski]
askeza — dziś popr.: asceza. [przypis edytorski]
askici — grupa religijna, która na podst. Mt 9:17 adorowała umieszczony obok ołtarza bukłak (gr. askos). [przypis edytorski]
asklepiada — uczeń i naśladowca rzym. lekarza Asklepiadesa (128–56 r. p.n.e.); asklepiadzi tworzyli tajne stowarzyszenia przy świątyniach Asklepiosa(w Epidauros, na wyspie Kos, W Rzymie), będących zarazem lecznicami (asklepiadą był m.in. Hipokrates); tu po prostu: lekarz. [przypis edytorski]
Asklepios (mit. gr.) — bóg a. heros, opiekun sztuki lekarskiej; w mit. rzym. czczony jako Eskulap; przedstawiany był jako brodaty mężczyzna z laską, wokół której wije się wąż: tym atrybutem-symbolem do dziś bywają oznaczane apteki. [przypis edytorski]
Asklepios (mit. gr.) — bóg a. heros, opiekun sztuki lekarskiej. W starożytnym Rzymie, czczony jako Eskulap, przedstawiany był jako brodaty mężczyzna z laską, wokół której wije się wąż. [przypis edytorski]
Asklepios (mit. gr.) — heros i bóg sztuki lekarskiej; jednym z centrów jego kultu było miasto Epidauros na Peloponezie, najsłynniejsze w świecie antycznym miejsce uzdrowień. [przypis edytorski]
Asklepios (mit. gr.) — heros i bóg sztuki lekarskiej. [przypis edytorski]
Asklepios (mit. gr.) — heros i bóg sztuki lekarskiej; synowie Asklepiosa a. Asklepiadzi: określenie lekarzy w staroż. Grecji, ponieważ tworząc stowarzyszenia przy świątyniach, zobowiązywali się uznawać swojego mistrza za rodzonego ojca, a siebie wzajemnie za braci. [przypis edytorski]
Asklepios — u Homera książę tessalski, sławny ze sztuki lekarskiej, bóg lekarzy, lekarz. [przypis tłumacza]
Asklop — słowo „Polska” zapisane od tyłu. [przypis edytorski]
A skoro przyjdziesz na głos kapłana,/ Padniemy na twarz przed Tobą,/ Wierząc, żeś jest pod osobą/ chleba i wina. — mowa o sakramencie Eucharystii. [przypis edytorski]
Askra — miasto w środkowej Grecji, w pobliżu gór Helikonu. [przypis edytorski]
A Słowo Ciałem się stało I mieszkało między nami — por. prolog Ewangelii św. Jana, 1,14: A Słowo stało się ciałem i zamieszkało wśród nas. [przypis edytorski]
asla — trobos grendymas. [przypis edytorski]
as makes every day with me my greek — co stale mi robi mój Grek; mój Grek: sekretarz konsulatu francuskiego w Civitavecchia w 1836 r. [przypis redakcyjny]
Asmodeusz — imię diabła. [przypis edytorski]
Asmodeusz — jeden z upadłych aniołów; wg tradycji żydowskiej: książę demonów. [przypis edytorski]
A smutne serce i głowa chora ciało wszytko osłabia, iż od stopy nogi aż do wierzchu nic w nim potężnego nie będzie — por. Iz 1, 5–6. [przypis edytorski]
As — najmniejsza moneta rzymska. [przypis redakcyjny]
Asnaper — Asyria wg przekazów, nie posiadała króla o tym imieniu. [przypis edytorski]
Asnyk, Adam (1838–1897) — czołowy poeta polskiego pozytywizmu. [przypis edytorski]
Asnyk, Adam (1838–1897) — czołowy poeta polskiego pozytywizmu. [przypis redakcyjny]
Asnyk, Adam (1838–1897) — poeta, dramatopisarz; członek Rządu Narodowego podczas powstania styczniowego. [przypis edytorski]
Asnyk, Adam (1838–1897) — poeta, epigon romantyzmu tworzący w epoce pozytywizmu i Młodej Polski, autor dramatów i opowiadań; syn uczestnika powstania listopadowego 1830 r. i zesłańca; w czasie studiów prowadził działalność spiskową, był więziony w warszawskiej Cytadeli w 1860, w powstaniu styczniowym zaangażowany po stronie „czerwonych”; po upadku powstania podjął ponownie studia, uzyskując doktora filozofii w Heidelbergu (1866) oraz zaczął publikować pierwsze utwory w prasie lwowskiej (1864–65); w 1870 r. osiadł w Krakowie, brał czynny udział w życiu samorządowym, był posłem na Sejm Krajowy z ramienia demokratów (1889); autor m.in. wierszy Pijąc Falerno, Między nami nic nie było, Gdybym był młodszy, Jednego serca…, Daremne żale, Do młodych oraz cyklu sonetów Nad głębiami; amator Tatr oraz podróży, odwiedził Włochy, Tunezję, Algierię, Cejlon i Indie. [przypis edytorski]
Asnyk, Adam (1838–1897) — poeta, przedstawiciel pozytywizmu, członek Rządu Narodowego podczas powstania styczniowego. [przypis edytorski]
Asochajos — Ἀσωχαῖος; w innych dziełach Flawiusza: Ἴσωκος, Ἴσακος, Σούσακος; שִׁישַׁק (1 Krl 14, 25; [Sziszak, w X w. p.n.e. najechał królestwo Judy za panowania króla Roboama, identyfikowany z Szeszonkiem I, założycielem egipskiej XXII dynastii]); Sezostris, Herodota Dzieje II, 102; Uzurtazen III [=Senuseret III, gr. Sesostris III, żyjący w XIX w. p.n.e., 900 lat przed Szeszonkiem] (z XII dynastii) wedle listy królów egipskich w Abydos na jednej ze ścian świątyni Seta I i wedle kapłana Manetosa Αιγυπτιακά υπομνήματα [Kroniki egipskie, napisane przez zhellenizowanego kapłana egipskiego Manethona w III w. p.n.e., zachowane we fragmentach w dziełach późniejszych autorów]. [przypis tłumacza]
asocjacja — kojarzenie; wiązanie ze sobą niezależnych od siebie zjawisk psychicznych w ten sposób, że pojawienie się w psychice jednego z nich wywołuje wystąpienie drugiego. [przypis edytorski]
asocjacja — skojarzenie. [przypis edytorski]
asocjacja (z łac., psych.) — samorzutne kojarzenie ze sobą dwóch niezależnych od siebie zjawisk, wrażeń, pojęć. [przypis edytorski]
asocjacja (z łac.) — złączenie, zespolenie. [przypis edytorski]
asocjacja (z łac.) — złączenie, zespolenie. [przypis redakcyjny]
asocjacjonizm — tu: twórczość oparta na luźnych skojarzeniach. [przypis edytorski]
Asoka właśc. Aśoka (ok. 269–232 p.n.e.) — władca indyjskiego imperium Maurjów, panujący nad niemal całym subkontynentem indyjskim. [przypis edytorski]
A sole (…) queat (łac.) — „Od słońca wschodu nad Azowskiem Morzem/ Po zachód jego, któż jest, co mi zrówna?” (Z nagrobku Scypiona, pogromcy Afryki; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
asonancja a. asonans — rym niedokładny, w którym powtarzają się tylko samogłoski. [przypis edytorski]
asonans — rym niedokładny, w którym powtarzają się tylko samogłoski. [przypis edytorski]
asonans — rym niedokładny, w którym powtarzają się tylko samogłoski. [przypis redakcyjny]
Asopos — rzeka w Beocji. [przypis redakcyjny]
Asopos — rzeka w południowej Beocji. [przypis edytorski]
asotos (…) exire (łac.) — „Ze szkoły Arystyppa wychodzą niewieściuchy, ze szkoły Zenona zgryźliwcy” (Cicero, De natura deorum, III, 31; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
aspan (daw.) — skrót od: wasza miłość pan, waszmość pan; starop. potoczny zwrot grzecznościowy. [przypis edytorski]
aspani (daw.) — zwrot grzecznościowy, skrót od: waszmość pani. [przypis edytorski]
aspan — skrócona forma zwrotu grzecznościowego, od: waszmość pan. [przypis edytorski]
aspan — skrócona, potoczna forma zwrotu grzecznościowego. [przypis edytorski]
aspan — zniekszt. „waćpan”. [przypis edytorski]
Aspazja — bohaterka powieści Żmichowskiej Poganka. Współcześni podkładali pod Aspazję tę lub ową rzeczywistą osobę; wedle własnych wyznań autorki, najwięcej rysów dostarczyły do niej przede wszystkim Paulina Zbyszewska, a także Zofia Węgierska. [przypis redakcyjny]
Aspazja, kochanka Peryklesa, zasłynęła jako kobieta wyjątkowych zdolności — znany pisarz polski, Aleksander Świętochowski, napisał dramat pt. Aspazja. [przypis autorski]
Aspazja (ok. 470 – ok. 400 p.n.e.) — pochodząca z Miletu kochanka a. żona ateńskiego polityka i męża stanu, Peryklesa; zajmowała pozycję niezwykłą dla kobiet swego czasu (z wyjątkiem heter), interesowała się sprawami publicznymi, mogła wywierać wpływ na Peryklesa i politykę Aten; wzmiankowana na kartach dzieł Platona, Arystofanesa, Ksenofonta i in. [przypis edytorski]
Aspazja (ok. 470 – ok. 400 p.n.e.) — pochodząca z Miletu w Jonii, zamieszkała w Atenach wykształcona kobieta (być może hetera), wspominana w dziełach Platona, Arystofanesa, Ksenofonta i in., brała na równi z mężczyznami udział w dyskusjach filozoficznych i politycznych, kochanka ateńskiego męża stanu Peryklesa, miała z nim syna o tym samym co ojciec imieniu. [przypis edytorski]
Aspazja z Miletu (ok. 470–ok. 400 p.n.e.) — wpływowa kochanka (później zapewne żona) ateńskiego przywódcy Peryklesa; słynęła z urody, wykształcenia i inteligencji, jej dom stanowił intelektualne centrum Aten, gdzie spotykali się najznakomitsi pisarze i myśliciele, m.in. Sokrates. [przypis edytorski]
Aspazja z Miletu (ok. 470–ok. 400 p.n.e) — wpływowa kochanka (później zapewne żona) ateńskiego przywódcy Peryklesa; słynęła z urody, wykształcenia i inteligencji, jej dom stanowił intelektualne centrum Aten, gdzie spotykali się najznakomitsi pisarze i myśliciele. [przypis edytorski]
Aspazja z Miletu (ok. 470–ok. 400 p.n.e.) — wpływowa kochanka (później zapewne żona) ateńskiego przywódcy Peryklesa; słynęła z urody, wykształcenia i inteligencji; jej dom stanowił intelektualne centrum Aten, gdzie spotykali się najznakomitsi pisarze i myśliciele, m.in. znany filozof Sokrates; wzmiankowana na kartach dzieł Platona, Arystofanesa, Ksenofonta i in., wg Plutarcha była heterą, czyli kurtyzaną. [przypis edytorski]
Aspazja z Miletu (ok. 470–ok. 400 p.n.e.) — wpływowa kochanka (później zapewne żona) ateńskiego przywódcy Peryklesa; słynęła z urody, wykształcenia i inteligencji; wg Plutarcha była heterą, czyli kurtyzaną, zaś jej dom stanowił intelektualne centrum Aten, gdzie spotykali się najznakomitsi pisarze i myśliciele, m.in. znany filozof Sokrates. [przypis edytorski]
aspekt (z łac.) — tu: projekt. [przypis edytorski]
Aspendos — miasto w Pamfilii, nadbrzeżnej krainie południowej Azji Mniejszej. [przypis tłumacza]
asper — chodzi prawdop. o Sonchus asper, gatunek mlecza. [przypis edytorski]
Asper est immitis… — Swetoniusz [urywek ten pochodzi z tego samego miejsca Żywotu Tyberiusza, co poprzedni, i stanowią części jednej całości, więc faktycznie Tyberiusz Kraszewskiego nie przywołuje innego wiersza, lecz inny fragment tego samego; początek jednak tego wiersza brzmi: „Asper et immitis…”]. [przypis autorski]
Asperges me hysopo et mundabor; lavabis me et super nivem dealbabor (łac.) — słowa z 51 psalmu Dawida: „Pokropisz mnie hyzopem, a będę oczyszczony, obmyjesz mnie, a ponad śnieg bielszym się stanę”. Zgodnie z trydenckim (przedsoborowym) rytem katolickiej mszy antyfonę rozpoczynającą się od tych słów śpiewano w czasie aspersji, tj. pokropienia wiernych wodą święconą, które poprzedzało sumę (mszę odprawianą w niedziele lub dni świąteczne). [przypis edytorski]
asperges me hysopum et super nivem realbabor, popr.: asperges me hyssopo, et mundabor; lavabis me, et super nivem dealbabor (łac.) — pokrop mnie hizopem, a oczyszczony będę; obmyj mnie, a nad śnieg wybieleję (Ps 51, 9; słowa psalmu biblijnego używane podczas obrzędu pokropienia wodą święconą ludzi zgromadzonych na mszy katolickiej w rycie rzymskim). [przypis edytorski]
asperges (z łac. aspergere: skropić) — aspersja; akt pokuty polegający na pokropieniu przez odprawiającego mszę księdza (celebransa) zgromadzonych ludzi wodą święconą. [przypis edytorski]
aspersja — pokropienie. [przypis redakcyjny]
Aspexi terram, et ecce vacua erat et nihili, et coelos, et non erat lux in eis (…) (łac.) — „Spojrzałem na ziemię, a oto jest niepozorna i próżna: a na niebo, nie masz w nim światłości. Spojrzałem na góry, a oto się trzęsą i wszystkie pagórki chwieją się. Spojrzałem, a oto Karmel jest pustynią i wszystkie jego miasta zburzone są od oblicza Pańskiego i od oblicza gniewu zapalczywości jego. Bo tak mówi Pan: Spustoszona będzie wszystka ziemia, wszakże końca jeszcze nie uczynię”. [przypis tłumacza]
aspidistra — pochodząca z Azji roślina ozdobna, ceniona ze względu na małe wymagania. [przypis edytorski]
Aspinwall, właśc. Colón — założone w 1850 r. miasto, do 1890 nosiło nazwę Aspinwall; położone w Panamie, nad Morzem Karaibskim, u płn. wejścia do Kanału Panamskiego. [przypis edytorski]
aspiracyj — dziś D. lm: aspiracji. [przypis edytorski]
aspirantów — ubiegających się, ochotników. [przypis redakcyjny]
aspirant — osoba ubiegająca się o coś. [przypis edytorski]
aspirant — tu: stopień oficerski w policji. [przypis edytorski]
aspirare (łac.) — wzdychać. [przypis redakcyjny]
aspirat (łac.) — dąży. [przypis redakcyjny]
aspirować (z łac.) — dążyć. [przypis redakcyjny]
aspirowali — ubiegali się. [przypis redakcyjny]
aspra (daw.) — moneta. [przypis redakcyjny]
A, sprawcie go — tj. torturujcie go i zabijcie. [przypis edytorski]
As — prawdopodobnie aluzja do księcia Adama Jerzego Czartoryskiego (1770–1861), polityka, jednej z największych postaci ówczesnej emigracji. [przypis edytorski]
aspry — daw. drobne monety tureckie. [przypis edytorski]
