Przypisy

taro — jadalne bulwy rośliny o tej samej nazwie. [przypis edytorski]

tarok a. tarot — dawna gra karciana bądź talia do niej, używana również do wróżenia. [przypis edytorski]

tarok a. tarot (wł.) — dawna gra karciana bądź talia do niej, używana również do wróżenia. [przypis edytorski]

tarok pochodzi z czasów Karola VI — w istocie pierwsze znane talie tarota pochodzą z XV w., a Karol VI Habsburg żył w latach 1685–1740. [przypis edytorski]

tarok — tu: wysoka karta. [przypis edytorski]

tarot a. tarok (wł.) — dawna gra karciana bądź talia do niej, używana również do wróżenia. [przypis edytorski]

tarot a. tarok (wł.) — dawna gra karciana bądź talia do niej, używana również do wróżenia; tu: cała tradycja związana z tymże wróżeniem, odwołująca się do symboliki kabalistyki i okultyzmu. [przypis edytorski]

Tarot — karty hierograficzne (tj. mające za zadanie przedstawiać rzeczy święte), których symbolika ma wykładać religijne, naukowe i polityczne doktryny świata starożytnego; symbolikę tę wywodzi się z astrologii (znaczenia poszczególnych gwiazd i planet oraz ich stosunku do znaków Zodiaku); Tarot znany był wtajemniczonym kapłanom w Egipcie, Chaldei, Chinach oraz kabalistycznym bractwom różokrzyżowców, uprawiającym teozofię i alchemię; z talii kart tarotowych wywodzą się dzisiejsze karty do gry, składa się ona z 22 kart reprezentujących tzw. Wielkie Arkana przedstawiających podstawowe symbole oraz 56 kart zw. Małymi Arkanami; te ostatnie dzielą się na 4 znaki odpowiadające kolorom dzisiejszych kart do gry: buławy (dziś: trefl), puchary (pik), sztylety (kier) i denary (karo); każdy znak (kolorze) zawiera 10 liczb i 4 figury (król, dama, rycerz, walet); figury te mają być hieroglificznym wyobrażeniem czterech głosek alfabetu hebrajskiego (odpowiadających imieniu Jahwe: Jhwh) i symbolizować cztery żywioły (cztery stany skupienia materii), a wszystkie te elementy razem tworzyć mają obraz wszechświata (Natury, Boga). [przypis edytorski]

Tarpejska Skała — stroma ściana skalna w płd. części wzgórza kapitolińskiego w Rzymie, z której w czasach republiki rzymskiej strącano zbrodniarzy i zdrajców. [przypis edytorski]

Tarpejska Skała — stroma ściana skalna w płd. części wzgórza kapitolińskiego, z której w czasach republiki rzymskiej strącano zbrodniarzy i zdrajców. [przypis edytorski]

Tars — Tars (dziś: Tarsus w Turcji), miejsce urodzenia, a następnie chrześcijańskiego kultu św. Pawła Apostoła. [przypis edytorski]

Tarsus a. Tars — miasto w południowej Turcji, w Cylicji, nad rzeką Kydnos; w 333 p.n.e. zostało zdobyte przez Aleksandra III Wielkiego. [przypis edytorski]

tartana — mały, jednomasztowy żaglowiec, służący do łowienia ryb na Morzu Śródziemnym do końca XX w. [przypis edytorski]

Tartaria — dawna europejska nazwa rozległej części Azji, obejmującej ziemie na wschód od M. Kaspijskiego i Uralu oraz na północ od Persji, Indii i Chin, terenów zamieszkiwanych m.in. przez plemiona Tatarów. [przypis edytorski]

Tartaria — dawna nazwa geograficzna terenów zach. i płd. Azji, od Morza Kaspijskiego do Pacyfiku, zamieszkiwanej m.in. przez plemiona Tatarów. [przypis edytorski]

Tartar (mit. gr.) — najciemniejsza i najstraszniejsza część krainy umarłych. [przypis edytorski]

Tartar (mit. gr.) — najciemniejsza i najstraszniejsza część krainy zmarłych. [przypis edytorski]

Tartar (mit. gr.) — najmroczniejsza i najniższa część podziemnej krainy zmarłych, miejsce pobytu dusz skazanych na wieczne cierpienie. [przypis edytorski]

Tartar (mit. gr.) — przepaść w podziemnej krainie zmarłych, miejsce pobytu dusz skazanych na wieczne cierpienie. [przypis edytorski]

tartas (daw.) — zgiełk, zamęt, hałas. [przypis edytorski]

Tartessos — półmityczne staroż. portowe miasto i region na południu Płw. Iberyjskiego, słynące z bogactw centrum handlu metalami. [przypis edytorski]

Tartessos — półmityczne staroż. portowe miasto i region na południu Płw. Iberyjskiego, słynące z bogactw centrum handlu metalami. Dla staroż. Greków Tartessos, położone za Cieśniną Gibraltarską, na brzegu Oceanu, znajdowało się na krańcach świata. [przypis edytorski]

tartinka — niewielka kanapka, zwykle z wyrafinowanymi dodatkami. [przypis edytorski]

tartinka (z ros.) — kanapka. [przypis edytorski]

tartiuferia — świętoszkowatość; por. tytuł komedii Molière'a: Tartuffe, czyli Świętoszek. [przypis edytorski]

Tartufe — główny bohater komedii Moliera Świętoszek. [przypis edytorski]

Tartufe — główny bohater komedii Świętoszek Moliera. [przypis edytorski]

Tartufe — główny bohater Świętoszka Moliera. [przypis edytorski]

Tartufe — główny bohater Świętoszka Moliere'a. [przypis edytorski]

Tartufe — Świętoszek; tytuł komedii Moliera i nazwisko jej głównego bohatera zostały w ten sposób przetłumaczone na polski. [przypis edytorski]

Tartufe — Świętoszek; w oryg. tekście fr. tak brzmi nazwisko głównego bohatera. [przypis edytorski]

Tartuffe — główny bohater komedii Moliera Świętoszek. [przypis edytorski]

Tartuffe — główny bohater komedii Świętoszek Moliera. [przypis edytorski]

tartuffe — z fr. hipokryta. [przypis edytorski]

tartynka — kanapka. [przypis edytorski]

tartynka (z fr.) — niewielka kanapka. [przypis edytorski]

Taryfa — dziś popr.: Tarifa, miasto w płd. Hiszpanii; nazwa stosowana także na określenie przylądka Marroquí, na którym leży to miasto, najdalej na południe wysuniętego punktu Płw. Iberyjskiego i równocześnie lądu stałego Europy. [przypis edytorski]

Taśmin, a. Taśmina, ukr. Тя́сми́н — rzeka w środkowej części Ukrainy, prawy dopływ Dniepru, przepływa przez Czehryn (Чигирин). [przypis edytorski]

Taśmina (ukr. Tiasmyn) — rzeka w środkowej części Ukrainy, prawy dopływ Dniepru, przepływa przez Czehryn. [przypis edytorski]

T'as jamais entendu? (fr.) — Nigdy nie słyszałeś? [przypis edytorski]

taska (ros. M. таска, B. таску) — smutek, zmartwienie. [przypis edytorski]

taska (z ros.) — smutek, zmartwienie. [przypis edytorski]

Tasso — chodzi o włoskiego poetę, Torquato Tasso (1544–1595), autora niezwykle popularnego w czasach romantyzmu poematu heroicznego Jerozolima wyzwolona (1575), którego głównym bohaterem był wspomniany tu poniżej Goffred; poemat opisuje walki chrześcijan z muzułmanami podczas pierwszej krucjaty. [przypis edytorski]

Tasso, Torqato (1544–1595) — poeta włoski, autor pisanej oktawą Jerozolimy wyzwolonej. [przypis edytorski]

Tasso, Torquato (1544–1595) — poeta włoski, autor poematu Jeruzalem wyzwolona, poświęconego pierwszej krucjacie. [przypis edytorski]

Tasso, Torquato (1544–1595) — poeta włoski doby renesansu, zyskał sławę jako autor poematu epickiego z dziejów pierwszej krucjaty Jerozolima wyzwolona. [przypis edytorski]

Tasso, Torquato (1544–1595) — włoski poeta renesansowy, autor sławnego eposu rycerskiego Jerozolima wyzwolona. [przypis edytorski]

Tasso, Torquato (1544–1595) — włoski poeta renesansowy, autor sławnego poematu epickiego Jerozolima wyzwolona. [przypis edytorski]

Tasso, Torquato (1544–1595) — włoski poeta renesansowy. [przypis edytorski]

Tasso, Torquato (1544–1595) — włoski poeta renesansowy, urodzony w Sorrento. [przypis edytorski]

Tasso, Torquato (1544–1595) — włoski poeta renesansowy, zyskał sławę jako autor poematu epickiego z dziejów pierwszej krucjaty Jerozolima wyzwolona. [przypis edytorski]

Tasso, Torquato (1544–1595) — wybitny poeta włoskiego renesansu, autor poematu rycerskiego Jerozolima wyzwolona. [przypis edytorski]

Tass — właść. Torquato Tasso (1544–1595), poeta wł. renesansu, autor sławnego poematu epickiego Jerozolima wyzwolona. Był owiany legendą związaną m.in. z pobytem w szpitalu psychiatrycznym; bardzo popularny w okresie romantyzmu. [przypis edytorski]

taster — część aparatu nadawczego. [przypis edytorski]

taster — tu: przycisk. [przypis edytorski]

taster (z niem.) — przycisk. [przypis edytorski]

taszka (daw.) — sakiewka, kieszeń, kieska. [przypis edytorski]

taszka (daw., z niem.) — sakiewka, woreczek; kieszeń. [przypis edytorski]

taszka — sakiewka. [przypis edytorski]

ta szuja (daw. forma) — tu w znaczeniu: te szuje (tj. osoby podłe, budzące wstręt). [przypis edytorski]

taszyzm — odmiana malarstwa abstrakcyjnego (z fr. la tache: plama). [przypis edytorski]

tatarczyk — tu: koń tatarski. [przypis edytorski]

Tatar (daw.) — dziś popr. forma D.lm: Tatarów. [przypis edytorski]

Tatar (daw.) — dziś popr. forma D.lm: Tatrów. [przypis edytorski]

Tatar — dziś popr. forma B. lm: Tatarów. [przypis edytorski]

Tatar — dziś popr. forma D. lm: Tatarów. [przypis edytorski]

Tatar — dziś popr. forma D.lm: Tatarów. [przypis edytorski]

Tatar — dziś popr. forma D.: Tatarów. [przypis edytorski]

tatarka — gryka. [przypis edytorski]

tatarka (reg.) — gryka. [przypis edytorski]

tatarka — tu: tatarak. [przypis edytorski]

Tatarowie — dziś popr. forma M. lm: Tatarzy. [przypis edytorski]

Tatarowie — dziś popr.: Tatarzy; nazwa ludności jednego z plemion mongolskich. [przypis edytorski]

Tatary (gw.), Tatarzy — tu: Mongołowie; w ściślejszym znaczeniu: grupa plemion koczowniczych żyjących w średniowieczu na terenach Mongolii, siłą podporządkowanych przez Czyngis-chana. W Polsce od XIII do XVIII w. nazwa ta oznaczała koczowniczych najeźdźców ze wschodu (początkowo byli nimi Mongołowie, później Tatarzy Krymscy). [przypis edytorski]

Tatary śniade — dziś popr. forma M. ln: śniadzi Tatarzy. [przypis edytorski]

Tatarzy białogrodzcy — Tatarzy mieszkający w Białogrodzie (a. Akermanie, dziś ukr.: Biłhorod-Dnistrowskij), położonym nad limanem Dniestru, ok. 20 km od Morza Czarnego, na terenie dzisiejszej płd. Ukrainy, ok. 50 km na płd. zach. od Odessy. Miasto, założone w VI w. p.n.e. jako kolonia grecka, w XVII i XVIII w. znajdowało się w rękach tatarskich. [przypis edytorski]

Tatarzy budziaccy — Tatarzy mieszkający w Budziaku. [przypis edytorski]

Tatarzy — grupa etniczna ludów tureckich z Europy wschodniej i z północnej Azji. [przypis edytorski]

Tatarzy — nazwa ludności jednego z plemion mongolskich. [przypis edytorski]

Tatarzy — nazwa ludów tureckich; w XV–XVII wieku Tatarzy najeżdżali tereny należące wówczas do Polski, rabowali bogactwa i uprowadzali mieszkańców. [przypis edytorski]

Tatarzyn (daw.) — Tatar. [przypis edytorski]

Tatarzy też chcieli zrobić powstanie (…) z Polakami umówili, że razem zrobią powstanie (…) zaczęły się u nich prześladowania, rewizje i aresztowania — mowa o tzw. spisku kazańskim, zawiązanym w marcu 1863 przez polskich oficerów i członków tajnego rosyjskiego stowarzyszenia rewolucyjnego Ziemia i Wola w celu wzniecenia powstania chłopskiego na środkowym Powołżu; miało ono objąć gubernię kazańską, poszerzyć się na tereny Dolnej Wołgi, Ural, Don, a następnie połączyć się z powstaniem w Polsce; w maju spisek został wykryty, a jego uczestnicy straceni lub skazani na zesłanie. [przypis edytorski]

Tatarzy — tu: grupa plemion koczowniczych żyjących w średniowieczu na terenach Mongolii, siłą podporządkowanych przez Czyngis-chana. W Polsce od XIII do XVIII w. nazwa ta oznaczała koczowniczych najeźdźców ze wschodu (początkowo byli nimi Mongołowie, później Tatarzy Krymscy). [przypis edytorski]

Tatarzy — tu: Mongołowie; w ściślejszym znaczeniu: grupa plemion koczowniczych żyjących w średniowieczu na terenach Mongolii, siłą podporządkowanych przez Czyngis-chana. W Polsce od XIII do XVIII w. nazwa ta oznaczała koczowniczych najeźdźców ze wschodu (początkowo byli nimi Mongołowie, później Tatarzy Krymscy). [przypis edytorski]

Tater — dziś popr.: Tatr. [przypis edytorski]

tatersal (przestarz.) — ujeżdżalnia koni; od nazwiska Richarda Tattersalla (1724–1795), który jako pierwszy założył wypożyczalnię i przechowalnię koni połączoną ze szkołą jazdy oraz organizował aukcje koni rasowych. [przypis edytorski]

Tatrów — dziś popr. forma D.: Tatr. [przypis edytorski]

Tatrów — dziś popr. forma: Tatr. [przypis edytorski]

Tatry — najwyższe pasmo górskie w łańcuchu Karpat. [przypis edytorski]

Tatry — najwyższe pasmo w łańcuchu Karpat, znajdujące się obecnie na terenie Polski i Słowacji. [przypis edytorski]

tattooing salons (ang.) — salony tatuażu. [przypis edytorski]

Tat twam asi (sanskr.) — ty jesteś owym; jedna z najsławniejszych tzw. wielkich wypowiedzi (mahawakja) zawartych w Upaniszadach, wyrażająca jedną z podstawowych tez indyjskiej filozofii: jaźń jest identyczna z brahmanem, jedyną, niezmienną rzeczywistością, podstawą i źródłem wszystkich zjawisk. [przypis edytorski]

ta — tu: ale, tylko. [przypis edytorski]

tatuś (…) jest wojskowy — dziś popr. forma z orzecznikiem w N.: tatuś jest wojskowym. [przypis edytorski]

tatuś — w późn. wyd. zweryfikowano tłumaczenie na dosadniejsze: rajfur. [przypis edytorski]

Tatwami — popr. Tat twam asi (sanskr.): ty jesteś owym; jedna z najsławniejszych tzw. wielkich wypowiedzi (mahawakja) zawartych w Upaniszadach, wyrażająca jedną z podstawowych tez indyjskiej filozofii: jaźń jest identyczna z brahmanem, jedyną, niezmienną rzeczywistością, podstawą i źródłem wszystkich zjawisk. [przypis edytorski]

ta twarda teologia przerażała mnie niekiedy — teologia jansenistów była oparta na doktrynie zepsucia natury ludzkiej oraz niezbędności łaski Bożej do przezwyciężenia pokus i osiągnięcia zbawiania, przy czym łaską Bóg obdarowuje tylko wybranych przez siebie, pozostałych potępia. Zwalczający jansenizm jezuici posługiwali się odmienną doktryną o łasce (molinizm): Bóg oferuje swoją łaskę każdemu, zaś aktem wolnej woli można ją przyjąć lub odrzucić. [przypis edytorski]

ta (ukr.) — i; jak również. [przypis edytorski]

ta (ukr.) — i; również. [przypis edytorski]

Taunay, Alfredo Maria Adriano d'Escragnolle (1843–1899) — hrabia Taunay, brazylijski pisarz oraz polityk. [przypis edytorski]