Przypisy

Menes — władca, który wg Manetona, zhellenizowanego kapłana egipskiego z III w. p.n.e., zjednoczył Dolny i Górny Egipt i w ten sposób stał się pierwszym faraonem; współcześnie zwykle utożsamiany z Narmerem (ok. 3100 p.n.e.), historycznym zjednoczycielem Egiptu i założycielem pierwszej dynastii. [przypis edytorski]

Menes (z litew. Mėnulis) — księżyc. [przypis edytorski]

Menger, Carl (1840–1921) — austriacki ekonomista, twórca austriackiej szkoły ekonomii; stworzył (równocześnie z L. Walrasem i W. S. Jevonsem) teorię wartości granicznej, w której wartość dobra nie jest obiektywna, zależna od jego wewnętrznych właściwości i stała dla każdej jednostki tego dobra, ale zależy od poziomu satysfakcji, jaką dany człowiek odnosi ze zużytkowania ostatniej jednostki. [przypis edytorski]

Mengs, Anton Raphael (1728–1779) — niemiecki malarz i teoretyk sztuki, nadworny malarz Augusta III, przedstawiciel późnego baroku, następnie klasycyzmu; wielokrotnie wspominany w pamiętnikach Casanovy. [przypis edytorski]

menhir — prehistoryczny pionowo ustawiony blok kamienny, prawdop. o znaczeniu kultowym. [przypis edytorski]

menhir (z bretońskiego: wysoki kamień) — obelisk pełniący prawdopodobnie funkcje kultowe; ustawiony pionowo, najczęściej zaostrzony ku górze, nieociosany lub ociosany tylko częściowo głaz, rozpoznawalny znak kultury celtyckiej, spotykany w Europie na terenach dzisiejszej Anglii, Irlandii, Bretanii, Skandynawii, Francji, na Płw. Iberyjskim i na Korsyce, znany także w Afryce, Azji i Ameryce; menhiry o wysokości od 4 do 20 m, osiągające do 50 ton wagi, występują pojedynczo, ustawione w szereg (tzw. alignment) lub w formie kręgów kamiennych (kromlechów); pochodzą głównie z neolitu (od IV tysiąclecia p.n.e.) i wczesnej epoki brązu. [przypis edytorski]

Meniceusz — właśc. Menoikeus, uczeń Epikura. [przypis edytorski]

Menier — marka czekolady, popularnej we Francji w XIX w. [przypis edytorski]

meningitis (z gr.) — zapalenie opon mózgowych. [przypis edytorski]

Menjou, Adolphe Jean (1890–1963) — amer. aktor filmu niemego i dźwiękowego, współpracował z gwiazdami kina: Polą Negri, Marleną Dietrich, Charliem Chaplinem; w 1931 r. był nominowany do Oskara za rolę w filmie Strona tytułowa (The Front Page); nosił charakterystyczny zarost: wąsy wystrzyżone w kształt trójkąta od nosa ku kącikom ust. [przypis edytorski]

Menoitios — ojciec Patroklesa. [przypis edytorski]

Menojtija syn — Patroklos. [przypis edytorski]

Menojtijos — ojciec Patroklesa. [przypis edytorski]

Menojtijosowicz — rusycyzm oznaczający: syn Menojtiosa; ob. używa się formy zapożyczonej z greki: Menojtijada. [przypis edytorski]

menora (hebr.) — siedmioramienny ozdobny kandelabr i symbol Izraela. Menora jest jednym z najstarszych symboli religii żydowskiej. Początkowo używana przez Żydów w Przybytku Mojżeszowym przed Arką Przymierza i w Świątyni Jerozolimskiej. Symbolizuje ona krzew gorejący, który Mojżesz zobaczył na górze Synaj. Pierwsza (i przez długi czas jedyna) menora została wykonana dokładnie według instrukcji Mojżesza zapisanych w Księdze Wyjścia (Wj 25,31–40). [przypis edytorski]

menora — święty, złoty, siedmioramienny świecznik, ustawiony w Przybytku Mojżeszowym, a później w świątyni jerozolimskiej; symbol judaizmu. [przypis edytorski]

menora — siedmioramienny świecznik używany w Świątyni Jerozolimskiej (także: świecznik chanukowy); symbol judaizmu; jeden z elementów występujących w herbie państwa Izrael. [przypis edytorski]

Mensa Bonsu (ok. 1840–1896) — dziesiąty władca Królestwa Aszante, panujący od 1874, w 1883 obalony i wygnany przez swoją siostrę. [przypis edytorski]

mensa — główna część ołtarza w formie płyty lub skrzyni na nóżkach. [przypis edytorski]

mensa (łac.: stół) — blat ołtarza. [przypis edytorski]

mensa (łac.) — stół. [przypis edytorski]

mensa (łac.) — stół; tu: stół stanowiący główną część ołtarza. [przypis edytorski]

mensa — stół stanowiący główną część ołtarza. [przypis edytorski]

mensa (z łac.) — stół ofiarny, ołtarz. [przypis edytorski]

mensa (z łac.) — tu: stół. [przypis edytorski]

Menschen! helft mir, Menschen! (niem.) — Ludzie! Pomóżcie mi, ludzie! [przypis edytorski]

Menschliches, Allzumenschliches (niem.) — Ludzkie, arcyludzkie; szkice estetyczno-literackie Nietzschego, wydane w l. 1878–1880. [przypis edytorski]

Menschliches, Allzumenschliches (niem.) — Ludzkie, arcyludzkie; szkice estetyczno-literackie Nietzschego, wydane w l. 1878–80. [przypis edytorski]

menses (łac.) — menstruacja. [przypis edytorski]

mens, mentis (łac.) — rozum. [przypis edytorski]

mens, mentis (łac.) — rozum; tu B. lp mentem. [przypis edytorski]

mens sana in corpore sano (łac. przysł.) — w zdrowym ciele zdrowy duch. [przypis edytorski]

mens sana in corpore sano (łac.) — w zdrowym ciele zdrowy duch. [przypis edytorski]

mens sana in corpore sano (łac.) — w zdrowym ciele zdrowy duch. [przypis edytorski]

mensura — tu: blizna po pojedynku. [przypis edytorski]

mensura — zasady i rytuały związane z pojedynkami, praktykowanymi m.in. w korporacjach akademickich. [przypis edytorski]

mental„hinterland” (ang.) — głębia mentalna, duchowa. [przypis edytorski]

mente captus (łac.) — chory na umyśle. [przypis edytorski]

mente captus (łac.) — szaleniec, dziwak. [przypis edytorski]

mente captus (łac.) — szalony. [przypis edytorski]

mente captus (łac.) — upośledzony na umyśle. [przypis edytorski]

mentes (łac.) — umysły. [przypis edytorski]

mention honorable (fr.) — wyróżnienie. [przypis edytorski]

mention honorable (fr.) — zaszczytna wzmianka [przypis edytorski]

mentiris impudentissime (łac.) — kłamiecie najbezczelniej. [przypis edytorski]

mentlik (z niem.) — tu: płaszczyk. [przypis edytorski]

mentnę (zniekszt. fr.: maintenant) — teraz. [przypis edytorski]

Menton a. Mentona — miejscowość wypoczynkowa na Riwierze Francuskiej, w pobliżu granicy z Włochami, jedno z ulubionych miejsc brytyjskiej klasy wyższej. [przypis edytorski]

Mentona — miejscowość wypoczynkowa na Riwierze Francuskiej, w pobliżu granicy z Włochami; w XIX w. jedno z ulubionych miejsc arystokracji. [przypis edytorski]

mentor — nauczyciel. [przypis edytorski]

mentor — nauczyciel, wychowawca. [przypis edytorski]

menuet — dawny taniec francuski z figurami, wprowadzony w połowie XVII w. na dwór Ludwika XVI, nadal modny w w. XVIII. [przypis edytorski]

menuet — dworski taniec figurowy, szczególnie popularny na dworze Ludwika XIV. [przypis edytorski]

menuet — dworski taniec francuski z figurami, wprowadzony w połowie XVII w. na dwór Ludwika XVI, nadal modny w w. XVIII. [przypis edytorski]

menuet — fr. taniec ludowy, o metrum 3/4 i tempie umiarkowanym, w czasach Ludwika XIV stał się tańcem dworskim i zyskał popularność podczas organizowanych balów: tańczony jest w parach, ale pozwala też na tworzenie figur wykonywanych rzędami; istnieją realizacje tej formy muz. przez najsławniejszych kompozytorów (np. Mozarta, Haendla i in.). [przypis edytorski]

menuet — wytworny, dworski taniec francuski o umiarkowanym tempie, szczególnie popularny w XVIII w. [przypis edytorski]

menuet — wytworny, dworski taniec francuski z XVII–XVIII w. [przypis edytorski]

Menuf — gr. Onufis (Onouphis), miasto na zachodzie Delty, w 4. nomie Górnego Egiptu. Położone ok. 60 km na zachód od Bubastis (w powieści: Pi-Bast). [przypis edytorski]

Menyhért Lengyel (1880–1974) — węgierski pisarz, scenarzysta filmowy, dziennikarz; autor popularnej groteski A csodálatos mandarin (1916). [przypis edytorski]

Menzel, Wolfgang (1798–1873) — niemiecki poeta, krytyk i historyk literatury. [przypis edytorski]

Meocka zatoka — Jezioro Meockie, tj. Morze Azowskie w terminologii staroż. Greków. [przypis edytorski]

meońskie oddziały — Etruskowie. [przypis edytorski]

meoński — pochodzący z Meonii, później określanej jako Lydia. [przypis edytorski]

meoński — tu: lidyjski a. frygijski. [przypis edytorski]

meon (gr. μῆον a. μεῖον — coś mniejszego, o niewielkim rozmiarze; drobne. [przypis edytorski]

Meonia — daw. nazwa Lidii. [przypis edytorski]

Meonia — inna nazwa Lidii. [przypis edytorski]

me państwa (…) piędzią szerzej ziemi nie zaległy — me państwa nie powiększyły się ani o piędź; piędź: daw. antropometryczna miara długości, równa odległości między małym (a. środkowym) palcem a kciukiem rozstawionych palców dłoni i wynosząca ok. 20 cm. [przypis edytorski]

Mer-amen-Ramzes XII — Mer-amen (Meri Amon) oznacza „umiłowany przez Amona” i jest częścią rozbudowanego imienia. Starożytni Egipcjanie nie używali numerów przy imionach władców; podczas obejmowania władzy faraonowie przyjmowali imię tronowe. [przypis edytorski]

Meran a. Merano — włoskie miasto w autonomicznej prowincji Bolzano, w regionie Trydent-Górna Adyga. [przypis edytorski]

Merano (niem. Meran) — miasto w płn. Włoszech, w prowincji Bozen-Tyrol Południowy, popularne uzdrowisko i ośrodek turystyczny; Tyrol Południowy, historyczna część Tyrolu położona na południe od głównej grani Alp, stanowił część Cesarstwa Austriackiego: w wyniku I wojny światowej Tyrol Południowy, a tym samym położony w nim Meran stał się częścią Włoch. [przypis edytorski]

mercatorium (z łac.) — dom kupców. [przypis edytorski]

Mercerie — główna ulica handlowa w Wenecji, pomiędzy placem św. Marka a mostem Rialto. [przypis edytorski]

Mercerie — ulica handlowa w Wenecji. [przypis edytorski]

Merci, amélioration (fr.) — Dziękuję, poprawa. [przypis edytorski]

Mercier, Auguste (1833–1921) — francuski generał, minister wojny (1893–1895) w czasach sprawy Dreyfusa; zdecydował o winie Dreyfusa; pozbawiony stanowiska po tym, gdy zażądał zniszczenia tajnych akt w tej sprawie. [przypis edytorski]

Mercier, Louis Sébastien (1740–1814) — francuski pisarz i dramaturg epoki oświecenia; autor m.in. reporterskiego zbioru obserwacji obyczajowych i kulturalnych pt. Obraz Paryża (Le Tableau de Paris , 1781–1788). [przypis edytorski]

Mercier, Louis-Sébastien (1740–1814) — fr. pisarz oświeceniowy; autor powieści, dramatów, esejów filozoficznych; krytyk literacki i dziennikarz. [przypis edytorski]

Merci! (fr.) — Dziękuję! [przypis edytorski]

merci (fr.) — dziękuję. [przypis edytorski]

Merci, monsieur (fr.) — dziękuję panu. [przypis edytorski]

Merck — założone przez rodzinę Merck niemieckie przedsiębiorstwo farmaceutyczno-chemiczne z siedzibą w Darmstadt. Przed II wojną światową należało do czołówki największych na świecie producentów morfiny i heroiny, zaś heroina Mercka uchodziła za produkt najwyższej jakości. [przypis edytorski]

Mercoeur, Elise (1809–1835) — poetka francuska. [przypis edytorski]

Mercucio — drugoplanowy bohater tragedii Szekspira Romeo i Julia, przyjaciel Romea. [przypis edytorski]

„Mercure de France” — fr. magazyn literacki reaktywowany w 1890 przez grupę symbolistów. [przypis edytorski]

„Mercure de France” — najstarsze czasopismo francuskie, założone przez Jeana Donneau de Visé w 1672 r. jako „Mercure galant”; pod nową nazwą funkcjonowało od r. 1714 do 1825, stając się trybuną myśli oświeceniowej; po przerwie wznowione jako dwutygodnik w 1890 r. przez Alfreda Vallette, otworzyło swe łamy dla symbolistów francuskich (takich jak Jean Moréas, Remy de Gourmont czy Alfred Jarry); krakowskie „Życie” za redakcji Przybyszewskiego zamieszczało dzięki Stanisławowi Lackowi przeglądy prasowe z „Mercure de France”, podobnie jak z „Revue” i innych czasopism europejskich. [przypis edytorski]

„Mercure de France” — pierwsze francuskie czasopismo literackie, założone w 1672 jako „Mercure Galant”, zmieniło nazwę w 1724; wydawane do 1825, dwukrotnie wskrzeszane, ostatecznie przestało się ukazywać w 1965. [przypis edytorski]

mercurius philosophorum (łac.) — dosł.: merkuriusz filozofów, inna nazwa kamienia filozoficznego; w alchemii rtęć, która jest metalem występującym w warunkach normalnych w stanie ciekłym, z powodu jej ruchliwości łączono z Merkurym, rzymskim szybkonogim posłańcem bogów; alchemicy mieli nadzieję dzięki rtęci wypracować metodę przemiany innych metali w srebro i złoto; w swoich doświadczeniach i pokazach używali amalgamatów, stopów uzyskiwanych przez rozpuszczenie innych metali w rtęci: po ogrzaniu rtęć wyparowuje całkowicie z amalgamatu, pozostawiając w naczyniu rozpuszczony w niej uprzednio metal. [przypis edytorski]

merde d'oie (fr.) — kolor żółtozielony (dosł.: gęsie odchody). [przypis edytorski]

merde (fr.) — gówno. [przypis edytorski]

Meredith, George (1828–1909) — angielski powieściopisarz i poeta epoki wiktoriańskiej. [przypis edytorski]

Meredith, George (1828–1909) — angielski powieściopisarz i poeta. [przypis edytorski]

mereżka — ażurowy haft. [przypis edytorski]

Mereżkowski, Dmitrij (1865–1941) — rosyjski pisarz, historyk, filozof i krytyk literacki; jeden z pierwszych rosyjskich symbolistów. [przypis edytorski]

mereżkowszczyzna — od nazwiska Dmitrija Siergiejewicza Mierieżkowskiego (1865–1941), rosyjskiego pisarza, poety, krytyka literackiego, historyka, filozofa i tłumacza. [przypis edytorski]

Merfeldt, Maximilian von (1764–1815) — austriacki generał i dyplomata; ranny i wzięty do niewoli w pierwszym dniu bitwy pod Lipskiem, w starciu z wojskami gen. Poniatowskiego. [przypis edytorski]

mer (fr. a. łac. maior: większy) — przewodniczący rady miejskiej lub gminnej we Francji. [przypis edytorski]

Meriwa — w Biblii hebrajskiej nie pojawia się imię żony Izmaela. [przypis edytorski]

merkantylizm — pogląd ekonomiczno-polityczny, zapoczątkowany przez Jeana Baptiste Colberta (1664) w książce O zasadach merkantylizmu, wychodzący z założenia, że bogactwo kraju uwarunkowane jest ilością posiadanego przez państwo kruszcu, a jego gromadzenie umożliwia uzyskanie dodatniego bilansu handlowego; w tym celu za konieczne uznane zostały: rozwój kolonializmu oraz stosowanie protekcjonizmu celnego. [przypis edytorski]

merkantylny — kupiecki, nastawiony na korzyści materialne. [przypis edytorski]