Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | białoruski | biologia, biologiczny | czeski | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | islandzki | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | norweski | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 3282 przypisów.
harmoniję — harmonię; tu: forma wydłużona (zgodna z daw. wymową) dla zachowania rytmu jedenastozgłoskowca. [przypis edytorski]
harmoniji — harmonii; tu: forma wydłużona (zgodna z daw. wymową) dla zachowania rytmu jedenastozgłoskowca. [przypis edytorski]
harmonijka fizyczna — mowa tu raczej o harmonijce chemicznej (płomień wodoru w rurce powodujący dźwięki). [przypis redakcyjny]
harmonika — instrument muzyczny o bardzo czystym, przenikliwym dźwięku, popularny w XIX w.; gra się na nim, pocierając wilgotnymi palcami obracające się szklane dyski. [przypis edytorski]
harmonika — instrument muzyczny złożony z obracających się szklanych kręgów różnej wielkości, wprawianych w drgania przez pocieranie wilgotnym opuszkiem palca. [przypis edytorski]
harmonium a. fisharmonia — klawiszowy dęty instrument muzyczny, używany zamiast organów. [przypis edytorski]
harmosta — namiestnik; zwykle określa się tym wyrazem spartańskiego namiestnika i komendanta miasta. [przypis tłumacza]
harmosta — w staroż. Grecji: dowódca garnizonu. [przypis edytorski]
harmostes (gr.) — wysoki urzędnik spartański, odpowiednik namiestnika królewskiego. [przypis edytorski]
Harnack, Adolf (1851–1930) — niemiecki teolog luterański, jeden z najwybitniejszych teologów i historyków wczesnochrześcijańskiej doktryny. [przypis edytorski]
Harnack, Adolf von (1851–1930) — niem. teolog luterański, jeden z najwybitniejszych teologów i historyków wczesnochrześcijańskiej doktryny (zajmował się m.in. gnostycyzmem i marcjonizmem); autor trzytomowej Historii dogmatu (1886–1890) oraz m.in. Istoty chrześcijaństwa (1900, wyd przekładu pol. 1909), będącego zapisem wykładów berlińskich. [przypis edytorski]
harnaś (gw.) — daw. przywódca zbójników tatrzańskich. [przypis edytorski]
harnaś — przywódca zbójników. [przypis edytorski]
Harnasie — w oryginale występują tu trzej mocarze Dawida; por. II Sam 23, 8. [przypis edytorski]
harnasz (daw.) — zbroja. [przypis edytorski]
harnasze — pancerzy gatunek. [harnasze skrzypią:] To znaczy, że się do pojedynku sposobią. [przypis redakcyjny]
harny (daw.) — hardy, dumny. [przypis edytorski]
harny (gw.) — dumny, zuchwały. [przypis redakcyjny]
harny (gw.) — hardy. [przypis autorski]
harny — hardy, dumny; por. gw. harnaś. [przypis edytorski]
haro! (daw.) — basta! dość tego! [przypis edytorski]
harować (starop.) — układać, wprawiać [szkapy, konie]. [przypis redakcyjny]
Harpagon — główny bohater komedii Moliera Skąpiec. [przypis edytorski]
Harpagon (…) powiada (…) Po kiegóż diabła łaził na ten statek? — omyłka ze strony Diderota. Nie Harpagon, ale Geront w Szelmowskich sztuczkach Skapena (Akt II, scena II). [przypis tłumacza]
harpagon — skąpiec. [przypis edytorski]
Harpalice — królewna tracka, pobiła syna Achillesa, Neoptolema, i wypędziła go z Tracji. [przypis redakcyjny]
Harpalka, Harpalika a. Harpalyke — królewna tracka, córka Klymenosa, wyśmienita myśliwa i wytrawna biegaczka (niedościgła nawet dla koni). [przypis edytorski]
Harpalos (zm. 323 p.n.e.) — arystokrata macedoński, przyjaciel z dzieciństwa i skarbnik Aleksandra Wielkiego podczas jego wyprawy przeciwko Persji; syn Machatasa z Elimei, którego siostra była jedną z żon Filipa II, króla Macedonii, ojca Aleksandra. [przypis edytorski]
harpia (mit. gr) — demon uosabiający chciwość i okrucieństwo. [przypis edytorski]
harpia (mit. gr.) — demon, uosobienie porywistego wiatru, potem także drapieżności i chciwości; przen: okrutna, wyrachowana kobieta. [przypis edytorski]
harpia (mit. gr.) — demon, uosobienie porywistego wiatru, potem także drapieżności i chciwości; przen.: okrutna, wyrachowana kobieta. [przypis edytorski]
harpia (mit. gr.) — demon w formie ptaka o kobiecej głowie. [przypis edytorski]
harpie (mit. gr.) — demony w formie ptaków z kobiecymi głowami; porywały dusze zmarłych. [przypis edytorski]
Harpie (mit. gr.) — demony w formie ptaków z kobiecymi głowami; porywały dusze zmarłych. [przypis edytorski]
Harpie (mit. gr.) — demony w formie ptaków z kobiecymi głowami. [przypis edytorski]
harpie (mit. gr.) — personifikacje destrukcyjnej siły wiatru, siostry Iris (bogini tęczy), córki Taumasa (bóstwa odpowiedzialnego za cuda przyrodnicze) i okeanidy Elektry; w późnych (również już średniowiecznych) przedstawieniach utrwalił się ich obraz na podobieństwo syren: jako drapieżnych ptaków o kobiecych głowach; trzy siostry-harpie: Aello („Wichrowa”), Kelajno („Czarna”; a. Podarge: „Prędkonoga”) i Ocypete („Szybka w Locie”) mieszkały na wyspie Strofades; zajmowały się też dręczeniem złoczyńców w Tartarze; były złośliwe i brutalne; Zeus ukarał króla Tracji, Fineusa, który nadużywał zdaniem Gromowładnego swego daru jasnowidzenia, umieszczając go na wyspie, gdzie harpie uniemożliwiały skazańcowi pożywienie się: wyrywały mu pokarm z rąk i zanieczyszczały jedzenie; Fineusa oswobodził Jazon i Argonauci. [przypis edytorski]
harpie (mit. gr.) — złośliwe, okrutne demony przedstawiane jako drapieżne ptaki o kobiecych głowach. [przypis edytorski]
harpie (mit. gr.) — złośliwe, okrutne demony przedstawiane jako drapieżne ptaki o kobiecych głowach; Zeus ukarał króla Tracji, Fineusa, który nadużywał zdaniem Gromowładnego swego daru jasnowidzenia, umieszczając go na wyspie, gdzie harpie uniemożliwiały skazańcowi pożywienie się: wyrywały mu pokarm z rąk i zanieczyszczały jedzenie; Fineusa oswobodził Jazon i Argonauci. [przypis edytorski]
Harpie — skrzydlate potwory, ptaki z głową niewieścią. [przypis redakcyjny]
harpija — forma wyrazu trzysylabowa, wydłużona do rytmu wiersza; dziś: harpia; w mit. gr. demon w formie ptaka z kobiecą głową porywający dusze zmarłych. [przypis edytorski]
harpije — dziś: harpie; tu: forma wydłużona (zgodna z daw. wymową) dla zachowania rytmu jedenastozgłoskowca. [przypis edytorski]
harpije, (…) Które ze Strofad przegnały Trojanów (…) smutnym proroctwem trwożąc wędrowniki — Harpie, według Eneidy Wergiliusza, wróżyły Trojanom na wyspach Morza Jońskiego po grecku zwanych Strofady, że wiele na morzach przez głód i burze ucierpią, nim dopłyną do lądu i miasto murem otoczą. [przypis redakcyjny]
harpje — potwory mitologiczne, uosobienie żarłoczności. [przypis redakcyjny]
Harpokrates (mit.) — egipsko-greckie bóstwo ciszy, hellenistyczny odpowiednik egipskiego boga Horusa, syn Izydy i jej brata Ozyrysa. [przypis edytorski]
Harpokrates (mit.) — egipsko-greckie bóstwo popularne w okresie hellenistycznym i rzymskim (ok. 300 p.n.e.–ok. 300 n.e.): jedna z postaci Horusa, boga wschodzącego słońca, przedstawiana w postaci chłopca, syna Ozyrysa i Izydy, z dziecięcym lokiem nad uchem i palcem na ustach; późniejsi interpretatorzy greccy i rzymscy błędnie tłumaczyli ten gest jako symbol milczenia. [przypis edytorski]
Harpokrates (mit. gr.) — bóg milczenia. [przypis edytorski]
Harpokrat (mit.) — egip.-gr. bóstwo popularne w okresie hellenistycznym i rzymskim, powstałe w wyniku zhellenizowania jednego z przedstawień Horusa; podobnie jak jego pierwowzór uważany był za syna Izydy i Ozyrysa. [przypis edytorski]
harpuna (r.ż.) — dziś popr.: harpun (r.m.). [przypis edytorski]
harpunie mojej — dziś r.m.: (na) harpunie moim. [przypis edytorski]
Harran — miasto w północno-wschodniej Mezopotamii, bogaty ośrodek kupiecki położony na skrzyżowaniu dróg handlowych. [przypis edytorski]
Harriot, Thomas (ok. 1560–1621) — astronom, matematyk i etnograf ang., odkrywca komety zw. później kometą Halleya, na podstawie obserwacji prowadzonych z pomocą lunety wykonał pierwszą mapę Księżyca, prowadził obserwację plam na Słońcu, niezależnie od Galileusza odkrył księżyce Jowisza, w 1601 r. odkrył prawo załamania światła, zajmował się także mechaniką (m.in. wyznaczał ciężary właściwe ciał) i matematyką (m.in. wielomianami). [przypis edytorski]
Harris, Frank (1856–1931) — pisarz irlandzki. [przypis edytorski]
Harrison, George (1943–2001) — muzyk, członek zespołu The Beatles, później także producent filmowy. [przypis edytorski]
Harrison, John (1693–1776) — wynalazca chronometrów, tj. bardzo dokładnych zegarów mechanicznych, odpornych na kołysanie statku a potrzebnych do określania długości geograficznej. [przypis edytorski]
Harris, William Cornwallis (1807–1848) — bryt. inżynier, odkrywca i myśliwy, autor m.in. Portraits of the Game and Wild Animals of Southern Africa (1840). [przypis edytorski]
Harry (daw.) — dziś popr. forma B. i D.: Harrego. [przypis edytorski]
Harry (daw.) — dziś popr. forma D. i B.: Harrego. [przypis edytorski]
Harry (daw.) — dziś popr. forma N.: Harrym. [przypis edytorski]
Harry, właśc. Chaim Sternlicht — członek żydowskiego ruchu oporu, zginął w czasie wojny. [przypis edytorski]
Harstad — największe miasto położone na norweskiej wyspie Hinnøya. [przypis edytorski]
Hart, dziś popr.: Harts — płn. dopływ rzeki Vaal, największego dopływu Oranje; naturalna granica daw. burskiej republiki Transvaalu. [przypis edytorski]
Harte, Bret (1836–1902) — amerykański pisarz i dziennikarz, autor popularnych opowiadań z życia kalifornijskich pionierów i awanturników okresu gorączki złota. [przypis edytorski]
Hartford — stolica amerykańskiego stanu Connecticut, kiedyś siedziba hrabstwa o tej nazwie. [przypis edytorski]
Hart, Heinrich (1853–1906) — pisarz i krytyk literacki, pionier naturalizmu w literaturze niem., blisko autor dramatu Sedan, planował epos w 24 pieśniach opisujący panoramę rozwoju ludzkości od czasów starożytnych pt. Lied der Menschheit („Pieśń ludzkości”), powstały jednak tylko pierwsze trzy pieśni (Tul i Nahila 1888, Nimrod 1888, Moses 1896). Ściśle współpracował ze swym bratem, Juliusem Hartem, m.in. jako współautor zbioru tekstów krytycznych Kritische Waffengänge (cz. 1–6, 1882–1884) oraz współzałożyciel towarzystwa Westfälischer Verein für Literatur. [przypis edytorski]
Hart, Julius (1859–1930) — pisarz i krytyk literacki, pionier naturalizmu w literaturze niem., autor dramatu Der Sumpf (tzn. „Bagno”, 1886) i zbiorów poezji, np. Sansara (1879), Triumph des Lebens („Tryumf życia”, 1898); w jego utworze Der neue Gott (tzn. „Nowy Bóg”) dochodzi do głosu motyw panteizmu natury, zaś nowele Stimmen in der Nacht („Głosy w nocy”, 1898) i Träume der Mitsommernacht (tzn. „Sen nocy letniej”, 1905) wyprzedzają ekspresjonizm. Ściśle współpracował ze swym bratem, Heinrichem Hartem, m.in. jako współautor zbioru tekstów krytycznych Kritische Waffengänge (cz. 1–6, 1882–1884) oraz współzałożyciel towarzystwa Westfälischer Verein für Literatur. [przypis edytorski]
Hartleben, Otto Erich (1864–1905) — pisarz bohemy niemieckiej; autor wytwornych, zmysłowo-satyrycznych anegdot, cyzelowanych w kształcie dźwiękowym wierszy, komedii oraz tragedii oficerskiej pt. Rosenmontag (Różany poniedziałek, 1900). [przypis edytorski]
Hartley, David (1705–1755) — angielski filozof i lekarz, sensualista; twórca teorii asocjacji, zapoczątkował psychologię asocjacjonistyczną. [przypis edytorski]
Hartman, Ellen (1860–1945) — słynna szwedzka aktorka. [przypis edytorski]
Hartmann, Eduard von (1842–1906) — filozof niemiecki; twórca teorii pesymizmu historiozoficznego, głosił istnienie nieświadomego, które stanowi twórczy pierwiastek woli w świecie. [przypis edytorski]
Hartmann, Eduard von (1842–1906) — filozof niemiecki, twórca teorii pesymizmu historiozoficznego. [przypis edytorski]
Hartmann, Eduard von (1842–1906) — filozof niem., przedstawiciel pesymizmu historiozoficznego, autor Filozofii nieświadomego; w swoich rozmyślaniach próbuje połączyć filozofię Arthura Schopenhauera z koncepcjami Hegla i Schellinga, swoją ideę nieświadomości uzasadnia w oparciu o teologię oraz opisy przeżyć duchowych; „nieświadome” Hartmanna stanowi zlepek „ducha” Hegla, „nieświadomego” Schellinga i „woli” Schopenhauera; sam określał swój system mianem konkretnego monizm, a swoje stanowisko teoriopoznawcze jako transcendentalny realizm. [przypis edytorski]
Hartmann, Eduard von (1842–1906) — niem. filozof, głosił teorię pesymizmu historiozoficznego, usiłował pogodzić filozofię Schopenhauera z koncepcjami Hegla i Schellinga. [przypis edytorski]
Hartmann, Eduard von (1842–1906) — niemiecki filozof, głosił ideę pesymizmu historiozoficznego, autor dzieła Filozofia nieświadomego (1869). [przypis edytorski]
hartownia — warsztat, w którym wykonuje się hartowanie metalu. [przypis edytorski]
hartownie — silnie, mocno, opanowanie. [przypis edytorski]
hartowny — hartowany; odporny. [przypis edytorski]
hartowny — zahartowany, twardy. [przypis edytorski]
hart sei! (niem.) — bądź twardy. [przypis redakcyjny]
hart sind wir, wie unser Gestein (niem.) — jesteśmy twardzi jak nasza skała. [przypis edytorski]
Hartsoecker, Nicolaas (1656–1725) — fizyk i embriolog holenderski, zwolennik teorii animalkulistycznej, twierdził, że ciało nasienne, tzw. animale utum jest miniaturowym ustrojem przyszłego osobnika zwierzęcego. [przypis tłumacza]
Hartsoecker, Nicolaas (1656–1725) — przyrodnik holenderski. [przypis tłumacza]
harum (…) viderit — Cicero, Tusculanae disputationes, I, 11. [przypis tłumacza]
Harun–al–Raszyd (766–809) — kalif arabski, miłośnik sztuk pięknych, występuje jako potężny władca w wielu baśniach arabskich. [przypis redakcyjny]
Harun — dziś popr.: Karun, największa rzeka Iranu, dł. ok. 860 km; wypływa z gór Zagros, uchodzi do Szatt al-Arab. [przypis edytorski]
harunek (daw.) — ciężka praca, harówka. [przypis edytorski]
haruspex — kapłan wróżący z wnętrzności zwierząt ofiarnych. [przypis edytorski]
Harvey, William (1578–1657) — ang. anatom i fizjolog, lekarz-alchemik; jako pierwszy (w 1628 r.) zbadał i opisał budowę i funkcjonowanie krwiobiegu, wykazując rolę serca w układzie krwionośnym. [przypis edytorski]
Harvey, William (1578–1657) — angielski anatom i chirurg; jako pierwszy (w 1628) w pełni i szczegółowo opisał budowę i działanie układu krwionośnego, stwierdzając, że serce działa jak pompa i wymusza nieustające krążenie krwi w naczyniach, z którymi tworzy układ zamknięty. [przypis edytorski]
Harvey, William (1578–1657) — angielski anatom i chirurg, jako pierwszy w pełni i szczegółowo opisał budowę i działanie układu krwionośnego, w dziele Exercitatio anatomica de motu cordis et sanguinis in animalibus (1628) stwierdzając, że serce działa jak pompa i wymusza nieustające krążenie krwi w naczyniach, z którymi tworzy układ zamknięty. [przypis edytorski]
Harvey, William (1578–1657) — ang. lekarz i fizjolog. [przypis edytorski]
Hašek, Jaroslav (1883–1923) — czeski pisarz, publicysta i dziennikarz, autor powieści Przygody dobrego wojaka Szwejka podczas wojny światowej; w 1904 z grupą znajomych założył w praskiej restauracji prześmiewczą Partię Umiarkowanego Postępu w Granicach Prawa, która w 1911 wystawiła swojego kandydata w wyborach do parlamentu austriackiego monarchii austro-węgierskiej. [przypis edytorski]
Has (…) coena (łac.) — „Niech wam smakuje obiadek, panicze!/ Ja na wędrowny stół taki nie liczę” (Martialis, Epigrammata, VII, 48, 4; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
Has (…) equus — Propertius, Elegiae, IV, 1, 70. [przypis tłumacza]
haskala — ruch oświeceniowy wśród Żydów propagujący emancypację poprzez wykształcenie. Prowadził do nie zamierzonej asymilacji. [przypis edytorski]
haskala — ruch oświeceniowy wśród Żydów propagujący emancypację poprzez wykształcenie. Prowadził do nie zamierzonej asymilacji. [przypis tłumacza]
hasłem „nowej sztuki” (…) podjętym (…) przez Stanisława Brzozowskiego — S. Brzozowski, O nowej sztuce, „Głos” 1903, nr 49. [przypis autorski]
hasło konfederackie — chodzi o konfederację barską, zbrojny związek szlachty polskiej w latach 1768–1772, zawiązany w Barze na Podolu pod hasłem obrony wiary katolickiej i niepodległości Rzeczypospolitej, skierowany przeciwko królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu i popierającym go wojskom rosyjskim; jednym z gł. celów konfederacji było zniesienie narzuconych przez Rosję ustaw dających równouprawnienie innowiercom. [przypis edytorski]
hasło przechodzi już po raz drugi — wódz podaje hasło najbliżej stojącemu, ten sąsiadowi itd.; z ostatniego szeregu wraca potem znowu do pierwszej linii. [przypis tłumacza]
Ha, słusznie się stało… — nie należy przejmować się tą uwagą. Plautus dodaje na końcu te budujące słowa nie tyle z przekonania lub dla moralizowania (w które całkiem nie wierzy, zob. Plautus, s. 453 i nast.), ile ze względu na oficjalną opinię rzymską. [przypis tłumacza]
hasły (daw. N.lm rzecz. r.m. i r.n.) — dziś: hasłami. [przypis edytorski]
