Przypisy

Witaszewice — polska wieś, położona w województwie łódzkim. [przypis edytorski]

witebskiem — daw. forma N. i Msc. przymiotników r.n.; dziś tożsama z r.m.: witebskim. [przypis edytorski]

Witebsk — miasto w płn.-wsch. części dzisiejszej Białorusi. [przypis edytorski]

witebszczanin — mieszkaniec Witebska: miasta w płn.-wsch. części dzisiejszej Białorusi. [przypis edytorski]

Witek — pięcioletni siostrzeniec Justyny. [przypis edytorski]

Witelius, właśc. Witelon (ok. 1230–1280/1314) — mnich, uczony i dyplomata; pochodzący z Dolnego Śląska (okolic Legnicy) syn Polki z rodu rycerskiego i kolonisty z Turyngii (pisał o sobie Turingorum et Polonorum filius, tj. syn Turyngów i Polaków), znany z prac nad optyką i psychologią spostrzegania (De Perspectiva, De Optica); studiował sztuki wyzwolone w Paryżu (1254–1257), prawo kanoniczne, filozofię i nauki ścisłe w Padwie (1262–1268), w 1268 r. w Viterbo pod Rzymem zaprzyjaźnił się z Wilhelmem z Moerbeke, który wcześniej był współpracownikiem Tomasza z Akwinu, jemu dedykował swoje prace, w których korzystał z tłumaczeń greckich przyjaciela. Mylnie utożsamiany z Erazmem Ciołkiem, którego nazwisko po łac. brzmi: Vitellus); Słowacki idzie tu za tą mylną hipotezą. [przypis edytorski]

Witeliusz, właśc. Aulus Vitellius Germanicus (15–69 n.e.) — cesarz rzymski od 19 kwietnia do 21 grudnia 69; ciężkiego tortu, któremu Witeliusz dał był miano „tarczy Minerwy”: wg Swetoniusza (Żywoty cezarów: Żywot Witeliusza 13) był żarłokiem i wydawał wystawne uczty, na jedną z nich kazał przygotować „tarczę Minerwy”; nie był to jednak tort, ale wielka misa z wyszukanymi potrawami z ryb, ptaków i zwierząt z najdalszych stron świata; Minerwa to rzymska bogini mądrości, sztuk i wojny, odpowiednik greckiej Ateny, której olbrzymi posąg, z odpowiednio wielką tarczą, znajdował się na ateńskim Akropolu. [przypis edytorski]

Witeliusz, właśc. Aulus Vitellius Germanicus (15–69 n.e.) — cesarz rzymski od 19 kwietnia do 21 grudnia 69 (w tzw. roku czterech cesarzy, panujących po zamordowaniu Nerona); 2 stycznia 69 legiony w Germanii obwołały go cesarzem i ruszyły na Rzym przeciwko cesarzowi Galbie, jednak Galba dwa tygodnie później padł ofiarą spisku Otona, który został nowym cesarzem; 14 kwietnia w bitwie pod Bedriacum Witeliusz pokonał Otona, następnie wkroczył do Rzymu i został uznany przez senat; pokonany przez wojska kolejnego pretendenta, Wespazjana, został obalony i brutalnie zabity przez jego zwolenników. [przypis edytorski]

Witenes — książę litew. od 1295, starszy brat Giedymina; skutecznie walczył z najazdami krzyżackimi. [przypis edytorski]

witeź a. wiciądz (starop.) — dzielny rycerz, wojownik. [przypis edytorski]

witeź — chwat. [przypis edytorski]

witeź (daw.) — dzielny rycerz. [przypis edytorski]

witeź (daw.) — dzielny rycerz, wojownik. [przypis edytorski]

witeź (daw.) — dzielny wojownik. [przypis edytorski]

witeź (daw.) — rycerz, bohater, śmiałek. [przypis edytorski]

witeź (daw.) — rycerz. [przypis edytorski]

witeź (daw.) — wojownik. [przypis edytorski]

witeź — rycerz, pan feudalny. [przypis edytorski]

witez a. witeź (daw.) — rycerz, bohater, junak. [przypis edytorski]

with lady Angelica — z panią Angeliką [Red. WL.]. [przypis edytorski]

witka — cienka gałązka. [przypis edytorski]

Witkiewicz, Stanisław (1851–1915) — malarz, architekt, pisarz i teoretyk sztuki. [przypis edytorski]

Witkiewicz, Stanisław (1851–1915) — malarz, teoretyk realizmu, twórca i popularyzator stylu zakopiańskiego, autor powieści-reportażu Na przełęczy (1891) oraz licznych pejzaży tatrzańskich. [przypis edytorski]

Witkiewicz, Stanisław (1851–1915) — pisarz, malarz, architekt, teoretyk sztuki, upowszechnił styl zakopiański, współredaktor „Wędrowca”, ojciec Witkacego. [przypis edytorski]

Witkiewicz, Stanisław (1851–1915) — polski malarz, architekt, pisarz i teoretyk sztuki, twórca i popularyzator stylu zakopiańskiego; ojciec Stanisława Ignacego Witkiewicza. [przypis edytorski]

Witkiewicz, Stanisław Ignacy (1885–1939) — malarz, fotografik, pisarz, dramaturg, filozof i teoretyk sztuki, twórca Teorii Czystej Formy, znany z ekscentrycznego stylu życia. [przypis edytorski]

Witkiewicz, Stanisław (syn) Ignacy (1885–1939) — malarz, dramaturg (Tumor Mózgowicz), powieściopisarz (Pożegnanie jesieni, Nienasycenie), krytyk artystyczny i teoretyk sztuki (Szkice estetyczne, O czystej formie). [przypis edytorski]

Witold Kiejstutowicz (lit. Vytautas; 1354 a. 1355–1430) — książę litewski z rodu Giedyminowiczów, syn Kiejstuta i kapłanki Biruty, stryjeczny brat króla polskiego Władysława II Jagiełły; w l. 1384–1389 książę grodzieński, brzeski, suraski, drohiczyński, wołkowyski, kamieniecki, w l. 1392–1401 namiestnik Litwy, od 1401 r. wielki książę litewski (Magnus Dux). [przypis edytorski]

Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim (ok. 1350–1430) — wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle. [przypis edytorski]

Witold (ok. 1350–1430) — wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle. [przypis edytorski]

Witoldowa — dziś popr.: Witolda. [przypis edytorski]

Witoldow — dziś: Witolda a. Witoldowy. [przypis edytorski]

Witold Szymkowiak, przez którego przesłałem meldunek — Ucieczka w drodze płk Kazimierza Rawicza i pdch. Witolda Szymkowiaka nie udała się. Są w innym obozie i teraz koresponduję z nimi przez ich rodziny. [przypis edytorski]

Witoldu — dziś popr. forma C.: Witoldowi. [przypis edytorski]

Witoldu (gw.) — Witoldowi. [przypis edytorski]

Witold Urbanowicz (1908–1996) — polski pilot wojskowy, od 1930 r. w Wojsku Polskim, drugi najlepszy polski as myśliwski II wojny światowej (17 zestrzeleń), w 1940 r. dowódca słynnego Dywizjonu 303, w 1943 r. gościnnie latał w dywizjonie amerykańskim, po wojnie wyemigrował do Stanów Zjednoczonych. [przypis edytorski]

Witos, Wincenty (1874–1945) — polityk ruchu ludowego, trzykrotny premier II Rzeczypospolitej, ofiara procesu brzeskiego, założyciel Polskiego Stronnictwa Ludowego. [przypis edytorski]

Witos, Wincenty (1874–1945) — przywódca ruchu ludowego, polityk; współzałożyciel PSL „Piast”, trzykrotny premier II Rzeczypospolitej; jego rząd został obalony w wyniku przewrotu majowego; przeciwnik rządów sanacji, współorganizator i jeden z przywódców Centrolewu; w 1930 aresztowany, oskarżony w tzw. procesie brzeskim o przygotowywanie zamachu stanu, skazany na 1,5 roku więzienia, w 1933 udał się na emigrację do Czechosłowacji. [przypis edytorski]

Witos, Wincenty (1874–1945) — przywódca ruchu ludowego, polityk; współzałożyciel PSL „Piast”, trzykrotny premier II Rzeczypospolitej; jego rząd został obalony w wyniku przewrotu majowego; przeciwnik rządów sanacji, współorganizator i jeden z przywódców Centrolewu; w 1930 aresztowany za działalność opozycyjną i więziony w Brześciu; w l. 1932–1939 na emigracji w Czechosłowacji. [przypis edytorski]

Witos, Wincenty (1874–1945) — założyciel stronnictwa ludowego „Piast” i jego prezes; w l. 1920–1921 premier rzeczpospolitej Polskiej, w l. 1923–1926 Prezes Rady Ministrów obalony przez zamach stanu Piłsudskiego (tzw. przewrót majowy); w 1930 r. aresztowany za działalność opozycyjną i więziony w Brześciu; w l. 1932–1939 przebywał na emigracji. [przypis edytorski]

witriol a. witriolej (łac. średniowieczna: vitriolum, od: vitrum: szkło, oleum: olej) — olej szklany, daw. nazwa stężonego kwasu siarkowego, odpowiadająca jego cechom wyglądu i konsystencji, tj. przezroczystej cieczy o oleistej konsystencji i szklistym połysku. [przypis edytorski]

witriol (daw.) — stężony kwas siarkowy. [przypis edytorski]

witriolej, a. witrol (daw.) — dawna nazwa stężonego kwasu siarkowego. [przypis edytorski]

witriol — kwas siarkowy. [przypis edytorski]

witriol — potoczna nazwa stężonego kwasu siarkowego. [przypis edytorski]

witrom (z ukr.) — wiatrem. [przypis edytorski]

witryolej (daw., łac. vitriolum) — a. witriol, stężony kwas siarkowy (jako przezroczysta ciecz o żółtawej, połyskliwej barwie i oleistej konsystencji zw. niegdyś również olejem szklanym); określenie używane także w odniesieniu do uwodnionych siarczanów różnych metali (np. miedzi, cynku, magnezu, żelaza). [przypis edytorski]

witryolej, witriol, olej szklany (daw.) — kwas siarkowy. [przypis edytorski]

Wit Stwosz (ok. 1448–1533) — niemiecki rzeźbiarz, grafik i malarz, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli późnego gotyku w rzeźbie. Mieszkał i pracował w Krakowie w latach ok. 1477–1496. [przypis edytorski]

Wittelsbach, Elżbieta Amalia Eugenia von (1837–1898) — cesarzowa Austrii królowa Węgier od 1854 jako żona cesarza Franciszka Józefa I, znana również jako Sissi, zginęła 10 września 1898 r. w Genewie w Szwajcarii: czekając przy molu na parowiec wycieczkowy została zaatakowana przez mężczyznę, który wbił jej pilnik w serce; zamachowcem był wł. anarchista Luigiego Lucheni, którego zamiarem było zabić jakiegokolwiek władcę w celu zastraszenia znienawidzonej arystokracji. [przypis edytorski]

Wittelsbach Otto (1815–1867) — pierwszy król niepodległej Grecji 1832–1862, syn króla Bawarii Ludwika I Wittelsbacha i Teresy von Sachsen-Hildburghausen. [przypis edytorski]

Wittenberg — Arvid (a. Arfuid) Wittenberg von Debern (1606–1657), szwedzki hrabia i feldmarszałek, uczestnik wojny trzydziestoletniej i potopu szwedzkiego. [przypis edytorski]

Witte, Siergiej Juliewicz (1849–1915) — minister finansów i premier Rosji. [przypis edytorski]

Wittgenstein, Ludwig (1889–1951) — austriacki filozof, jeden z najbardziej wpływowych filozofów XX w., zajmujący się głównie logiką, filozofią języka i filozofią umysłu. [przypis edytorski]

Wittgenstein, Ludwig (1889–1951) — filozof austriacki, zajmujący się przede wszystkim językiem i logiką. [przypis edytorski]

wituszki (gw.) — zwijadło, przyrząd do zwijania nici. [przypis edytorski]

Witwicki, Stefan (1801–1847) — autor Poezji biblijnych, Wieczorów pielgrzyma; gorliwy katolik, wydał Ołtarzyk polski. Przyjaciel Mickiewicza, a antagonista Słowackiego. [przypis edytorski]

Witwicki, Stefan (1801–1847) — polski poeta okresu romantyzmu. [przypis edytorski]

witże — tu: więc. [przypis edytorski]

witzblatt (niem.) — pismo humorystyczne. [przypis edytorski]

witz (niem.) — dowcip, kawał, żart. [przypis edytorski]

witz (z niem. Witz) — żart, dowcip. [przypis edytorski]

witz (z niem.) — żart. [przypis edytorski]

wiuki (daw.) — juki, skórzane worki, w które wkłada się rzeczy przewożone na grzbietach zwierząt. [przypis edytorski]

Wiwant — właśc. vivant (łac.): niech żyją. [przypis edytorski]

wiwarium — pomieszczenie służące do hodowli i obserwacji niewielkich zwierząt lub roślin w warunkach zbliżonych do naturalnych. [przypis edytorski]

Wiwat — okrzyk radości. [przypis edytorski]

wiwatowe moździerze — służące do oddawania wystrzałów na wiwat, nie jako broń palna na polu walki. [przypis edytorski]

wiwat (z łac. vivat: niech żyje) — okrzyk na czyjąś cześć (tu: dziewcząt). [przypis edytorski]

wiwenda (daw.) — prowiant; wyżywienie na drogę a. dla wojska. [przypis edytorski]

wiwenda (daw., z łac.) — żywność, prowiant. [przypis edytorski]

wiwenda — pożywienie zabrane na drogę. [przypis edytorski]

wiwenda (z łac.) — prowiant, żywność. [przypis edytorski]

wiwenda (z łac.) — prowiant, zaopatrzenie. [przypis edytorski]

wiwisekcja — bardzo dokładna analiza (dosł. sekcja żywego organizmu). [przypis edytorski]

wiwisekcja — sekcja żywego organizmu. [przypis edytorski]

wiwisekcja (z łac: vivus: żywy, sectio: rozcięcie) — zabieg operacyjny przeprowadzany na żywym zwierzęciu w celach naukowych a. dydaktycznych. [przypis edytorski]

wiwisekcja (z łac.: vivus: żywy, sectio: rozcięcie) — zabieg operacyjny przeprowadzany na żywym zwierzęciu w celach naukowych albo dydaktycznych. [przypis edytorski]

wiwisekcja (z łac. vivus: żywy, sectio: rozcięcie) — zabieg operacyjny przeprowadzany na żywym zwierzęciu w celach naukowych a. dydaktycznych. [przypis edytorski]

wiżos (z litew.) — łapcie, buty plecione z łyka lub skóry. [przypis edytorski]

wiżos (z litew.) — obuwie. [przypis edytorski]

w izbie gaszej — mowa o megaronie, sali męskiej, gdzie przesiadywali zalotnicy. [przypis edytorski]

wizer (daw.; z fr.) — celownik, wizjer: część przyrządu służąca do celowania. [przypis edytorski]

wizerowania (daw.) — wizje, pomysły. [przypis edytorski]

wizerunek Chrystusów (daw.) — wizerunek Chrystusowy, wizerunek Chrystusa. [przypis edytorski]

Wizerunek — Mikołaj Rej, Wizerunek własny żywota człowieka poczciwego, wyd. Kraków 1558, drukarnia M. Wirzbięty. [przypis edytorski]

wizerunk — dziś popr.: wizerunek. [przypis edytorski]

wizg — przenikliwy, wysoki dźwięk. [przypis edytorski]

wizg — wysoki przenikliwy głos, pisk. [przypis edytorski]

wizować (daw.) — celować, mierzyć do celu. [przypis edytorski]

wizyj — dziś popr. forma: wizji. [przypis edytorski]

wizyj — dziś popr.: wizji [przypis edytorski]

wizykatoria — drażniący plaster używany jako środek leczniczy. [przypis edytorski]

wizykatoria — plaster sporządzony z kantarydyny (substancji chemicznej wydzielany przez niektóre chrząszcze, m.in. „hiszpańską muchę”), wywołujący pęcherze na skórze, a także przekrwienie w wyniku podrażnienia; daw. środek leczniczy. [przypis edytorski]

wizykatoria właśc. wezykatoria — plaster sporządzony z kantarydyny (toksycznej wydzieliny chrząszczy z rodziny oleicowatych), wywołujący pęcherze na skórze, używany daw. jako środek leczniczy, ze względu na działanie pobudzające na zakończenia nerwowe; kantydrynę stosowano także jako afrodyzjak, środek na pobudzenie erekcji. [przypis edytorski]

Wizytki — tu: kościół Wizytek w Warszawie, przy ulicy Krakowskie Przedmieście, barokowy, z bogatym w zdobienia wnętrzem. [przypis edytorski]

Wizytki — tu: kościół Wizytek w Warszawie, przy ulicy Krakowskie Przedmieście, barokowy, z bogatym w zdobienia wnętrzem, wraz z amboną w kształcie dzioba łodzi, wyposażoną w maszt z żaglem, sieci i kotwicę. [przypis edytorski]

w jakich to ręku — dziś popr.: w jakich to rękach. [przypis edytorski]

w jakieś Zdrowaś — po upływie czasu potrzebnego na odmówienie popularnej modlitwy zaczynającej się od słów „Zdrowaś Mario”. [przypis edytorski]

w jakieś Zdrowaś — w ciągu czasu potrzebnego na odmówienie modlitwy zaczynającej się od słów „Zdrowaś Mario”. [przypis edytorski]