Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | chemiczny | dawne | ekonomiczny | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | pospolity | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | rosyjski | rzadki | środowiskowy | staropolskie | techniczny | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | żeglarskie | zoologia

Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 6716 przypisów.

Tales z Miletu — filozof i matematyk grecki z VII/VI w. p.n.e., przedstawiciel jońskiej szkoły filozofii przyrody. [przypis edytorski]

Tales z Miletu, Pittakos z Mytileny, Bias z Prieny, Solon z Aten, Kleobulos z Lindos, Myson z Chen, Chilon ze Sparty (VII–VI w. p.n.e.) — do siedmiu mędrców w tradycji antycznej powszechnie zaliczano pierwszą czwórkę z nich; w innych źródłach starożytnych zamiast Kleobulosa, Mysona oraz Chilona wymienia się inne postacie. [przypis edytorski]

Tales z Miletu (VII/VI w. p.n.e.) — filozof i matematyk grecki, przedstawiciel jońskiej filozofii przyrody, pionier racjonalnego podejścia do badań przyrodniczych, uznawany za inicjatora nauki greckiej; uważał, że prazasadą (arché) wszystkich bytów jest woda. [przypis edytorski]

Tales z Miletu (VII/VI w. p.n.e.) — filozof i matematyk grecki, przedstawiciel jońskiej filozofii przyrody, pionier racjonalnego podejścia do badań przyrodniczych, uznawany za inicjatora nauki greckiej. [przypis edytorski]

Tales z Miletu (VII/VI w. p.n.e.) — filozof i matematyk grecki, przedstawiciel jońskiej filozofii przyrody, pionier racjonalnego podejścia do badań przyrodniczych, uznawany za inicjatora nauki greckiej; zaliczany do siedmiu mędrców starożytnej Grecji. [przypis edytorski]

Tales z Miletu (VII/VI w. p.n.e.) — filozof i matematyk grecki, przedstawiciel jońskiej filozofii przyrody, pionier racjonalnego podejścia do badań przyrodniczych, uznawany za inicjatora nauki greckiej. Uważał, że prazasadą (arché) wszystkich bytów jest woda. [przypis edytorski]

Tales z Miletu (VII/VI w. p.n.e.) — filozof i matematyk grecki, przedstawiciel jońskiej filozofii przyrody, pionier racjonalnego podejścia do badań przyrodniczych, uznawany za inicjatora nauki greckiej; zaliczany do siedmiu mędrców starożytnej Grecji; przypisywano mu m.in. zmianę biegu rzeki Halys (ob. Kizilirmak), w celu jej sforsowania przez armię Krezusa, pomiar wysokości piramid na podstawie długości ich cienia; żeby udowodnić krytykom, że swoją inteligencję mógłby wykorzystać także do zdobycia bogactwa, w przewidywaniu wyjątkowego urodzaju oliwek wyprzedzająco wynajął wszystkie miejscowe prasy do wyciskania oliwy, po czym wiele zarobił na ich odnajmowaniu. [przypis edytorski]

talia [fr. taille] — tak nazywano we Francji podatek stały, którego dwa rodzaje odróżniano: talię osobową (stosowaną w prowincjach, w których zbierały się stany prowincjonalne) i talię rzeczową (w innych prowincjach). Pierwsza była podatkiem od dochodów, druga podatkiem od nieruchomości. [przypis redakcyjny]

Talia i Melpomena (mit. gr.) — Talia to muza opiekuńcza komedii, zaś Melpomena to muza komedii. [przypis edytorski]

Talia, Kaliopa, Euterpe i Polihymnia, a Erato (mit. gr.) — muzy opiekuńcze: komedii, poezji epickiej, poezji lirycznej, poezji sakralnej i hymnicznej oraz poezji miłosnej. [przypis edytorski]

Talia (mit. gr.) — muza opiekuńcza komedii. [przypis edytorski]

Taliarch — imię greckie, być może pochodzące od słów thalia (radość) i archo (rządzić), mogące zatem oznaczać kogoś, kto kieruje przebiegiem uczty. [przypis edytorski]

talion — (Latin) punishment compensating a crime by being its equivalent. [przypis edytorski]

talit katan (hebr.) — mały katan czyli zakładany pod koszulę lub zamiast niej rodzaj kamizelki z białego płótna nie zszywanej z boków, z przodu ozdobionej czarnymi lub granatowymi pasami, z przymocowanymi po bokach frędzlami (cyces), które należy wypuścić na wierzch spodni. [przypis edytorski]

talit — także: tallit (hebr.; z jid. tałes) męski szal modlitewny. [przypis edytorski]

talka — čia: kalba, pamokslas. [przypis edytorski]

Tallemant des Réaux, Gédéon (1619–1692) — francuski pisarz; autor zbioru krótkich biografii pt. Historiettes (Historyjki, wyd. 1834–1835). [przypis edytorski]

Talleyrand, Charles-Maurice de (1754–1838) — francuski mąż stanu, polityk, dyplomata, minister spraw zagranicznych Francji, zwolennik rewolucji francuskiej i sekularyzacji dóbr kościelnych, w 1791 ekskomunikowany; znany m.in. z ostrego języka; przypisywane jest mu zdanie „Bagnetami można załatwić wszystko, sire. Mają jednak wadę: nie można na nich usiąść”, które miał wypowiedzieć w rozmowie z Napoleonem. [przypis edytorski]

Talleyrand, Charles-Maurice de (1754–1838) — polityk i dyplomata francuski, wielokrotny minister spraw zagranicznych. [przypis edytorski]

Talleyrand, Charles-Maurice de Périgord (1754–1838) — francuski polityk i dyplomata, minister spraw zagranicznych Francji. [przypis edytorski]

Talleyrand, właśc. Charles-Maurice de Talleyrand-Périgord (1754–1838) — fr. dyplomata i polityk, książę; zasłynął jako inteligentny, cyniczny i bezwzględny pragmatyk, pełniąc funkcje agenta dyplomatycznego lub ministra spraw wewnętrznych kolejnych rządów: Dyrektoriatu, Napoleona, Burbonów i Ludwika Filipa I. Mimo że był duchownym (biskupem), poparł swym autorytetem rewolucję 1789 roku i został wkrótce przewodniczącym Konwentu, gdzie wcześniej patronował przeprowadzeniu ustaw dotyczących sekularyzacji dóbr kościelnych (w 1791 ekskomunikowany). Był reprezentantem Francji na Kongresie Wiedeńskim. Talleyrand znany był m.in. z ciętych a trafnych wypowiedzi; przypisywane jest mu zdanie, które miał wypowiedzieć w rozmowie z Napoleonem: „Bagnetami można załatwić wszystko, sire. Mają jednak wadę: nie można na nich usiąść”. [przypis edytorski]

Talleyrand, właśc. Charles-Maurice de Talleyrand-Périgord (1754–1838) — fr. dyplomata i polityk, minister spraw zagranicznych Francji; książę. Mimo że był duchownym (biskupem) poparł swym autorytetem rewolucję fr. 1789 r. i został wkrótce przewodniczącym Konwentu, gdzie wcześniej patronował przeprowadzeniu ustaw dotyczących sekularyzacji dóbr kościelnych. Był reprezentantem Francji na Kongresie Wiedeńskim. Talleyrand słynął z wybitnej inteligencji oraz ciętych a trafnych wypowiedzi. [przypis edytorski]

Talleyrand, właśc. książę Charles-Maurice de Talleyrand-Périgord (1754–1838) — francuski dyplomata i polityk; zasłynął jako inteligentny, cyniczny i bezwzględny pragmatyk, pełniąc funkcje agenta dyplomatycznego lub ministra spraw wewnętrznych kolejnych rządów: Dyrektoriatu, Napoleona, Burbonów i Ludwika Filipa I. [przypis edytorski]

Talleyrand, właśc. książę Charles-Maurice de Talleyrand-Périgord (1754–1838) — francuski dyplomata i polityk; zasłynął jako inteligentny, cyniczny i bezwzględny pragmatyk, pełniąc funkcje agenta dyplomatycznego lub ministra spraw wewnętrznych kolejnych rządów: Dyrektoriatu, Napoleona, Burbonów i Ludwika Filipa I. [przypis edytorski]

Talleyrand, własc. Charles-Maurice de Talleyrand-Périgord (1754–1838) — fr. dyplomata, minister spraw zagranicznych Francji, książę. Mimo że był duchownym (biskupem), poparł swym autorytetem rewolucję fr. 1789 r. i został wkrótce przewodniczącym Konwentu, gdzie wcześniej patronował przeprowadzeniu ustaw dotyczących sekularyzacji dóbr kościelnych. Był reprezentantem Francji na Kongresie Wiedeńskim. Talleyrand słynął z wybitnej inteligencji oraz ciętych a trafnych wypowiedzi. [przypis edytorski]

Tallien, Jean-Lambert (1767–1820) — polityk z okresu rewolucji francuskiej, jakobin, odegrał znaczącą rolę podczas Dziesiątego Sierpnia, następnie zasłynął z wprowadzania rządów terroru w regionie Bordeaux. Od 24 marca 1794 r. przewodniczący Konwentu Narodowego. [przypis edytorski]

talloforowiethalloforoi znaczy: niosący gałązki oliwne. Podczas uroczystości Panatenajów otwierali procesję starcy niosący w rękach gałązki oliwne. Drzewo oliwne było poświęcone Atenie, która je stworzyła, by nim obdarzyć Attykę, stanowiącą przedmiot jej szczególnej opieki i troski. [przypis tłumacza]

Talma, François-Joseph (1763–1826) — aktor francuski. [przypis edytorski]

Talma, François Joseph (1763–1826) — aktor fr., występował w paryskim teatrze Comédie-Française (od 1787, nast. od 1799), był współzałożycielem w Théâtre de la République, w którym działał w l. 1791–1799; jako aktor tragiczny święcił triumfy w okresie rewolucji francuskiej 1789-1799 i I Cesarstwa (m.in. grając role szekspirowskie: Hamleta, Otella, Makbeta czy tytułową Cyda w sztuce Corneille'a); reformator teatru w zakresie wymowy scenicznej i kostiumu. [przypis edytorski]

Talma, François-Joseph (1763–1826) — najsłynniejszy aktor francuski swojej epoki, znany z ról w tragediach Woltera, Szekspira, Corneille'a i Racine'a. [przypis edytorski]

Talmud — jedna z najważniejszych ksiąg judaizmu. [przypis edytorski]

Talmud — obszerne dzieło stanowiące podsumowanie doktrynalno-religijnego, pobiblijnego dorobku judaizmu. [przypis edytorski]

Talmud — obszerne dzieło stanowiące podsumowanie doktrynalno-religijnego pobiblijnego dorobku judaizmu; składa się z Miszny i Gemary. [przypis edytorski]

Talmud — obszerne dzieło stanowiące podsumowanie doktrynalno-religijnego pobiblijnego dorobku judaizmu; składa się z Miszny i Gemary. [przypis edytorski]

Talmud — obszerne dzieło stanowiące podsumowanie doktrynalno-religijnego, pobiblijnego dorobku judaizmu. Składa się z Miszny i Gemary. [przypis edytorski]

Talmud — obszerne dzieło stanowiące podsumowanie doktrynalno-religijnego pobiblijnego dorobku judaizmu. Składa się z Miszny i Gemary. [przypis tłumacza]

Talmud — obszerne dzieło stanowiące podsumowanie doktrynalno-religijnego, pobiblijnego dorobku judaizmu. Składa się z Miszny i Gemary. [przypis tłumacza]

Talmud — religijna księga żydowska, obszerne dzieło stanowiące podsumowanie doktrynalno-religijnego pobiblijnego dorobku judaizmu. [przypis edytorski]

Talmud Tora — szkoła utrzymywana z opłat filantropów, w której biedniejsze dzieci uczyły się darmowo Pisma Świętego i modlitw. [przypis edytorski]

Talmud — w judaizmie komentarz do Tory (tj. do pierwszych pięciu ksiąg Biblii). [przypis edytorski]

Talmud — w judaizmie księga zawierająca komentarz do Tory (pierwszych pięciu ksiąg Biblii). [przypis edytorski]

Talmud — w judaizmie księga zawierająca komentarz do Tory (pierwszych pięciu ksiąg Biblii). [przypis edytorski]

talmudysta — znawca Talmudu, czyli praw i przepisów religijnych stanowiących komentarz do biblijnego Pięcioksięgu; człowiek ściśle przestrzegający tych przepisów; przen.: formalista. [przypis edytorski]

talmudysta — znawca Talmudu, to jest księgi zawierającej komentarz do Tory (pierwszych pięciu ksiąg Biblii). [przypis edytorski]

Talmudy — tu: uczone książki pełne tajemnej wiedzy. [przypis edytorski]

Talmud — zbiór żydowskich zasad religijno-prawnych z I–V w. n. e. obowiązujący prawowiernych Żydów. [przypis redakcyjny]

Talmud (z hebr.: nauczanie) — jedna z najważniejszych ksiąg religijnych żydowskich, która powstawała w ciągu kilku wieków z uzupełnień, objaśnień, komentarzy do Starego Testamentu, różnego rodzaju przepisów itp. W w. XVIII i XIX w związku z dyskusją nad emancypacją intelektualną i obywatelską Żydów powstała obfita literatura, która przedstawiała często Talmud jako źródło żydowskiego szowinizmu, obskurantyzmu i innych ujemnych cech ortodoksyjnych sekt religijnych. W literaturze polskiej problem ten podjął m.in. J. U. Niemcewicz, którego powieść Lejbe i Siora (1821) zawierała obrazy ujemnego wpływu Talmudu na społeczeństwo żydowskie w Polsce. Znajdujemy tam wypowiadane przez przedstawicieli obskurantów żydowskich podobne określenia, jakich w Nie-Boskiej komedii używa Przechrzta (por. np. „(…) te skarby najpierwszej mądrości naszej, owe to Talmudy, owe komentarze nad nimi, owe to kabalistyczne i mistyczne księgi, słowem te wszystkie źródła mistycznej rozkoszy”). [przypis redakcyjny]

Talmud (z hebr. talmud: nauka) — religijna księga żydowska, zbiór tradycyjnego prawa judaizmu, początkowo przekazywanego ustnie, komentującego Stary Testament i przystosowującego jego przekaz do zmieniających się czasów; Talmud stał się, obok Biblii hebrajskiej, podstawą judaizmu. [przypis edytorski]

Talmud (z hebr. talmud: nauka) — religijna księga żydowska, zbiór tradycyjnego prawa judaizmu, początkowo przekazywanego ustnie, komentującego Stary Testament i przystosowującego jego przekaz do zmieniających się czasów; Talmud stał się, obok Biblii hebrajskiej, podstawą judaizmu. [przypis edytorski]

Talon — znany ówczesny restaurator. [przypis autorski]

Talowski, Teodor Marian (1857–1910) — wybitny architekt polski, wyróżniający się oryginalnym stylem, łączącym elementy secesyjne, historyczne i modernistyczne; wykorzystywał nieregularność, asymetrię i fantastyczną ornamentykę; projektował m.in. szereg krakowskich kamienic. [przypis edytorski]

Ta mania porywania wyrażeń nowych, zwłaszcza cudzoziemskich, brzęczenia wyrazami (…) tarły się o siebie w najdziwniejszych kombinacjach Ideały, Prawdy, Dobra, Bóg i Piękno — S. Witkiewicz, Impresjonizm, „Kurier Warszawski” 1891, nr 353. [przypis autorski]

tamaryks, tamaryksów — dziś popr.: tamaryszek, tamaryszków (łac. Tamarix, rodzaj krzewów lub małych drzew o krótkim pniu i gęstej koronie, występujących na pustyniach, półpustyniach i stepach). [przypis edytorski]

tamarynd a. tamaryndowiec — drzewo tropikalne pochodzące z Afryki, w XVI w. masowo sadzone w Ameryce przez kolonistów hiszpańskich i portugalskich. [przypis edytorski]

tamaryndowiec — gatunek tropikalnego drzewa, pochodzący ze wschodniej Afryki. [przypis edytorski]

tamaryndus — tamarynd a. tamaryndowiec, drzewo tropikalne ze wschodniej Afryki. Daje smaczne owoce, cenione jest też jego drewno. [przypis edytorski]

tamarynt a. tamarynd — krzew z rodziny daktyli. [przypis redakcyjny]

tamaryny (biol.) — rodzaj niewielkich małp szerokonosych z rodziny pazurkowcowatych, zamieszkujących lasy tropikalne płn. części Ameryki Płd. [przypis edytorski]

tamaryszek — krzew o drobnych kwiatach, rosnący w okolicach nadmorskich i pustynnych. [przypis edytorski]

Tamasza bekunid — robić oględziny, rozkładać; wyrażenie wciąż używane i zaadoptowane przez Europejczyków. [przypis autorski]

Tam blanda (…) natura — Cicero, De natura deorum, I, 27. [przypis tłumacza]

tam bohaterowie trojańscy, jeżeli nie występowali w hiszpańskich strojach — tak wyobraża to sobie i przedstawia Wolzogen w ciekawej próbie zrekonstruowania teatru szekspirowskiego za pomocą widowiska (Troilus und Kressida. Bühnenausgabe, „Biblioteka Reclama”). [przypis tłumacza]

tamburek — bębenek, na którym naciąga się materiał do haftowania. [przypis redakcyjny]

tamburek — okrągły przedmiot, na którym rozpina się tkaninę przeznaczoną do haftowania. [przypis edytorski]

Tamburini, Tommaso (1591–1675) — włoski jezuita zajmujący się teologią moralną, autor m.in. Methodus expeditae confessionis (1656). [przypis edytorski]

tamburmajor (daw.) — dowódca orkiestry wojskowej lub doboszów. [przypis edytorski]

tamburyn — bębenek z obręczą, na której umieszczone są brzęczące blaszki. [przypis edytorski]

Tam byłby raj, tam byłby raj, żebyś ty ze mną była — fragm. kompozycji Moniuszki do wiersza Mickiewicza Do H *** (Wezwanie do Neapolu); tekst nieznacznie zmieniony, u Mickiewicza: „Tu byłby raj”, w dwu pierwszych strofach: „Tam był mi raj”. [przypis edytorski]

Tam był Orfeusz i Dijoskoryda (…) komentarz nie ladaDioskoryd pierwszy pisał traktat o roślinach; Awicenes [także: Awicenna; red. WL] — doktor arabski, owoczesnej nauki medycznej koryfeusz; Aweroes — doktor, urodzony z Maurów hiszpańskich, pierwszy komentator i w części dzieł Arystotelesa tłumacz. [przypis redakcyjny]

tam były jej bronie, tam wóz — aluzja do świątyni Juno Caelestis w Kartaginie, będącej w istocie wcześniejszym miejscem kultu fenickiej i punickiej bogini Tanit. [przypis edytorski]

Tam chcąc uniknąć straszliwego swądu — Swąd ten pochodzi z krwi strumienia płynącego w pierwszym oddziale najbliższego kręgu, w którym karani są ci, co dopuścili się gwałtu przeciw swoim bliźnim lub krewnym. [przypis redakcyjny]

tamci liczą, że na takie rzeczy nie ma odpowiedzi, bo odpowiedź wkopuje tylko zaatakowanego jeszcze gorzej, dając dowód, jak się ofiara ciosem tym przejęła (…) — wszyscy, którzy uważają analizę tę za przesadzoną, niech wmyślą się w siebie (i w innych) dobrze, a przekonają się, że na przykładzie tym demonstruję strukturę wydarzenia nieomal wszechludzkiego, najcodzienniejszego i najbardziej zatruwającego życiową, społeczną i kulturalną w ogóle atmosferę. Jest to model ogólnego równania, w które za niewiadome dowolne wartości dadzą się podstawić — trzeba tylko dobrze zrozumieć ogólny mechanizm tego potwornego procederu. [przypis autorski]

tamci — niezapisani do listy owych trzech tysięcy. [przypis tłumacza]

Tamci siedmiu zasiedli — dziś popr.: tamtych siedmiu zasiadło. [przypis edytorski]

Tam (…) cztery tysiące trzysta i dwa roki czekałem nieba — Starożytni, według obliczeń biblijnych długoletności wieku człowieka, liczyli od narodzenia Adama do śmierci Chrystusa Pana lat 5232. Więc według tego rachunku Adam żył lat 930, a w przedsieni piekła przesiedział 4302 lat. [przypis redakcyjny]

tam, dokąd nie wolno było wchodzić nawet prawowitemu Żydowi — chodzi tu o miejsce zwane Święte Świętych. [przypis tłumacza]

tam, do pępka ziemi — Grecy sądzili, że Delfy są środkiem świata i kamień przechowywany w świątyni delfickiej, tzw. omfalos, uważali za pępek ziemi. [przypis redakcyjny]

Tam duch godniejszy wprowadzi już ciebie — Rozum nad zakreślone sobie od Boga granice nie sięga dalej. W sferach nieskończoności wyręcza go wiara. Dlatego Wergiliusz, któremu obcą była ta wiara, nie może poety aż do Miasta Bożego doprowadzić. Doprowadziwszy go do punktu, poza który już rozum nie sięga, zda swoje przewodnictwo Beatrycze. [przypis redakcyjny]

Tam dziś panuje — pustka — rym do powyższego wersu „Że z raju dziś tu step” brzmi w domyśle „kiep”, tj. głupiec. [przypis edytorski]

tameczny (starop. forma) — tamtejszy. [przypis edytorski]

tameczny — tamtejszy; znajdujący się tam. [przypis edytorski]

tamem ich nabyła (starop. forma) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: tam ich nabyłam; tj. tu: tam nabawiłam się ich (kłopotów). [przypis edytorski]

tamem (…) wymieszkał (starop. forma) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: tam wymieszkałem; tam przemieszkałem. [przypis edytorski]

tamen (łac.) — przecież. [przypis edytorski]

tamen usque recurret (łac.) — zawsze powróci; fragm. przysłowia łac. naturam expellas furca, tamen usque recurret: choćbyś naturę wypędzał widłami, ona zawsze powróci. [przypis edytorski]

Tamerlan (1336–1405) — wielki zdobywca mongolski, podbił Azję Środkową, Persję, Indie; znany z okrucieństwa. [przypis redakcyjny]

Tamerlan (1336–1405) — właśc. Timur Chromy; od 1370 roku władca olbrzymiego państwa; założył turecką dynastię Timurydów, zdobył większość Azji Środkowej, Iranu, Iraku i Zakaukazia. [przypis edytorski]

Tamerlan (1336–1405) — właśc. Timur Chromy; wódz mongolskiego plemienia Barłasów, założyciel dynastii Timurydów, panował w latach 1370–1405, był zdobywcą większości Azji Środkowej, Iranu, Iraku i Zakaukazia. [przypis edytorski]

Tamerlan a. Timur Chromy (1336–1405) — wódz Mongołów, założyciel dynastii Timurydów, zdobywca ogromnych obszarów Iraku, Iranu, Gruzji, Armenii i Indii. [przypis redakcyjny]

Tamerlanus — właśc. Timur Chromy (1336–1405), wódz mongolski, twórca imperium i założyciel dynastii Timurydów. [przypis edytorski]