Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 455 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | polityczny | portugalski | potocznie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7505 przypisów.
dusiszczurze — nowa aluzja do imienia Tybalta i imienia kota ze wspomnianego poematu Reynard–Lis. [przypis redakcyjny]
Dussault, Fiévée, Geoffroy — umiarkowani rojaliści francuscy, współpracownicy pisma „Journal des débats”: Jean Joseph Dussault (1769–1824): bibliotekarz, dziennikarz i krytyk literacki; Joseph Fiévée (1767–1839): dziennikarz, pisarz, dramaturg; Julien Luis Geoffroy (1760–1828): krytyk literacki. [przypis edytorski]
Du sublime au ridicule il n'y a qu'un pas (fr.) — Od wzniosłości do śmieszności jest tylko jeden krok. [przypis edytorski]
du supplice encore mai lavée (fr.) — z tortur jeszcze nieobmyta. [przypis edytorski]
dusysz mene, panyczu (z ukr.) — dusisz mnie, paniczu. [przypis edytorski]
duszą kichnąć (daw., pot.) — umrzeć. [przypis redakcyjny]
duszą kinie (starop.) — przeżyje chwilę ekstazy. [przypis edytorski]
Duszą zamkniętego w Jerozolimie ludu wstrząsały najsprzeczniejsze uczucia… — por. Starożytności XIV, XVI, 2–XV, I, 1; XV, IV, 1–IV, 3. [przypis tłumacza]
dusza* (daw.) — w znaczeniu: „żywe stworzenie”; dawniej duszami nazywano ludzi, np. szlachcic posiadał wieś z określoną ilością dusz, czyli chłopów; jedną (…) duszą (…) ubyło: z jedną duszą ubyło. Jerzy Axer przekonująco dowodził, że jest to niejako odpowiedź na cytat z listu, który otrzymał Cicero od swojego przyjaciela Serwiusza Sulpicjusza. Przyjaciel pytał Cycerona cierpiącego po śmierci córki Tulii: „in unius (Jedną) mulierculae animula (maluczką duszą) [si] iactura facta est (ubyło), tanto opere [commoveris] (tak wiele)?”. Postać i dzieło Cycerona są ważne również w Trenie XVI i XIX. [przypis redakcyjny]
dusza i serce — Charles Rollin (1661–1741), francuski historyk i pedagog, często używał wyrażenia „dusza i serce” w popularnym dziele Traite des Etudes (1726–1728), z czego Wolter żartuje w swoich powiastkach filozoficznych. [przypis edytorski]
Dusza jak marny dym pod ziemię poszła… — Iliada XXIII 100–101, widmo Patroklosa. [przypis edytorski]
dusza jego przebywała w kuchni — Jamdudum animus est in patinis (Terencjusz). [przypis tłumacza]
Dusza jest organem obejmującym rzeczy nieskończone (…) miliony stuleci stapiają się w jednej sekundzie — S. Przybyszewski, Na drogach duszy, s. 28. [przypis autorski]
[dusza jest] W stosunku do możliwych przedmiotów w przestrzeni — Czytelnik, który z tych wyrażeń, w ich transcendentalnej abstrakcyjności, nie tak łatwo odgadnie ich sens psychologiczny, ani też dlaczego ostatni przymiot [Attribut] duszy należy do kategorii istnienia, znajdzie w dalszym ciągu dostateczne wyjaśnienie i usprawiedliwienie. Zresztą co do wyrażeń łacińskich, które wbrew smakowi dobrego wysłowienia, napłynęły tu zamiast równoznacznych niemieckich. zarówno w tym oddziale, jak i w całym dziele, muszę na swe usprawiedliwienie przytoczyć to, że wolałem raczej uwłóczyć nieco piękności mowy, niż utrudniać użytkowanie szkolne najmniejszą bodaj niezrozumiałością. [przypis autorski]
dusza — kawałek żelaza, po rozgrzaniu wkładany do żelazka. [przypis edytorski]
Dusza ludzka, jak długo jest tu na ziemi, nie ma żadnego udziału w Bogu… — Plutarch, O Izydzie i Ozyrysie. [przypis tłumacza]
Dusza ludzka jest tylko zbiorowym oznaczeniem wszystkich zwierzęcych dusz, przez które przeszedł człowiek w poprzednich wcieleniach — S. Przybyszewski, Zur Psychologie des Individuums, Berlin 1892, I, s. 37. [przypis autorski]
Dusza ma cierniem uwieńczona (…) Ach, mnie przeraża ta Golgota — S. Brzozowski, Nim serce ucichło, Warszawa 1910, s. 3. [przypis autorski]
dusza moja przylgnęła do prochu — Psalm 112 w oryginale po łacinie: Adhaesit pavimento anima mea. [przypis redakcyjny]
dusza mu patrzy w oku — w jego oczach widać jego duszę. [przypis edytorski]
Dusza nigdy nie mieszka w suchym — Słowa św. Augustyna: Anima certe, quia spiritus est, in sicco habitare non potest. [przypis tłumacza]
dusza obdarzona wyobraźnią (…) — Narzeczona z Lammermoor, miss Ashton. Człowiek, który coś przeżył, znajdzie w pamięci mnóstwo przykładów miłości, raczej będzie miał kłopot z wyborem. Ale jeżeli chce pisać, nie wie już, na czym się oprzeć. Zdarzenia z towarzystw, w których żył, zbyt obce są publiczności, trzeba by wiele czasu, aby je opisać ze wszystkimi odcieniami. Dlatego cytuję powieści powszechnie znane, ale pojęć, które podsuwam czytelnikowi, nie opieram na tych zmyśleniach, przeważnie czczych i kreślonych raczej dla malowniczości niż dla prawdy. [przypis autorski]
dusza opuściła me ciało, by przejść do nieznanych krain — Indianie wierzyli, że po śmierci dusza przechodzi do nieznanych krain, by dostąpić tam nagrody lub kary w zależności od swych zasług. [przypis autorski]
dusza opuszczać mnie zaczyna stąd, skąd właśnie u wszystkich ludzi zaczyna… — to znaczy od kończyn; naprzód sztywnieją palce rąk i nóg. [przypis tłumacza]
[dusza poznaje w samej sobie] bezwarunkową jedność jakości, tj. nie jako realną całość, lecz jako pojedynczą — jak tu znowuż pojedynczość odpowiada kategorii realności, nie mogę jeszcze teraz wykazać; ale przedstawię to w następnym oddziale, przy sposobności innego rozumowego użytkowania z tegoż samego pojęcia. [przypis autorski]
Dusza (…) swój pobyt zmienia — Grzech wstecz nas pociąga, dopóki się go zupełnie nie pozbędziem. Aż dotąd stara skłonność wstecz odciąga najlepszy zamiar. W chwili zupełnego wyzwolenia od grzechu czujemy się w sobie rzeczywiście wolnymi i wtedy objawia się w nas stała, już niechwiejąca się wola wstąpienia na wyższe stanowisko moralne. Dlatego to ta wola żądania lepszego pobytu jest nieomylną skazówką i dowodem zupełnego oczyszczenia ze zmazy grzechowej. [przypis redakcyjny]
Dusza ta wchodząc w ciała klatkę starą — Dusza Trajana. [przypis redakcyjny]
dusza w ciemności schodzi… — niedokładny cytat z wiersza Jana Kasprowicza, zaczynającego się od słów: „W ciemności schodzi moja dusza”. [przypis redakcyjny]
dusza wielkiego Henryka — Henryk VII z domu Luksemburskiego, cesarz niemiecki, na którego opiekę liczył najbardziej poeta w nadziei powrotu z wygnania do ojczyzny swojej. [przypis redakcyjny]
dusza w żelazku — daw. żelazko składało się z dwóch części: obudowy z rączką i z podstawą zwężającą się łukowato ku przodowi oraz dopasowanego kształtem do obudowy wsadu, zwanego duszą, który rozgrzewano na piecu i umieszczano wewnątrz; całość była wykonana z żelaza (stąd dzisiejsza nazwa: żelazko). [przypis edytorski]
Dusza zaś z ciała jak ptak wymknęła się w bramy Hadesa… — Iliada XXII 362–363, śmierć Hektora. [przypis edytorski]
dusza zeszła z tych widzeń, co zewnątrz jej były — Wprawdzie co poeta widział, było to marzeniem, ale nie czczym domysłem. Wewnątrz duszy poety w całej prawdzie przedstawił się w tej chwili obraz łagodności. A tylko wewnętrzny w nas pogląd przygotowywa naszą wolę do dobrego czynu. Człowiek wtenczas postępuje naprzód, kiedy uwagę ducha na zewnątrz obróci. Dlatego rozum zachęca poetę, ażeby postępował dalej, bo widział dobrze, co się w nim działo. [przypis redakcyjny]
Dusza (…) z niechęcią oddala się od prawdy… — z Epikteta. [przypis tłumacza]
duszę (…) romansową — wszystkie jego postępki miały od początku w mych oczach ów niebiański wyraz, który czyni człowieka istotą odrębną, różną od innych. Zdawało mi się, że czytam w jego oczach owo pragnienie wznioślejszego szczęścia, ową tajoną melancholię, która wzdycha do czegoś więcej niż to, co mamy tutaj, i która we wszystkich sytuacjach, w jakich losy mogą pomieścić rozmarzoną duszę, „(…) Still prompts the celestial sight, For which we wish to live, or dare to die”. (Ultima lettera di Bianca a sua madre. Forli 1817.) [Still (…) die: „Wciąż budzi niebiańskie widzenia, dla których pragniemy żyć i ważymy się umierać”. A. Pope; przyp. tłum.]. [przypis autorski]
dusze czułe i trwożliwe — temperament melancholijny, który można nazwać temperamentem miłosnym. Widywałem najbardziej niepospolite i stworzone do miłości kobiety, które z braku inteligencji dawały pierwszeństwo prozaicznemu temperamentowi sangwinicznemu. Historia Alfreda, Grande Chartreuse 1810. Nie znam rzeczy, która by mnie bardziej skłaniała do tzw. złego towarzystwa. (Tutaj biedny Visconti gubi się w chmurach. Wszystkie kobiety jednakie są co do zasadniczych popędów serca i namiętności; jedynie formy są różne. Istnieją różnice, które stwarza majątek, wykształcenie, przebywanie w wyższej sferze ducha, przede wszystkim zaś, na nieszczęście, drażliwsza duma. To lub inne słowo, które oburza księżniczkę, nie razi bynajmniej alpejskiej pasterki. Ale skoro wpadną w gniew, objawy uczuć są u księżniczki czy u pasterki jednakie.) (Jedyna uwaga Wydawcy.) [przypis redakcyjny]
dusze — dziś popr. forma D.lp: duszy. [przypis edytorski]
duszegubka (reg.) — łódka dłubanka, wydrążona w pniu drzewa, bardzo wywrotna, stąd określenie, oznaczające ”gubicielka dusz”. [przypis edytorski]
duszegub (z ros.) — zabójca dusz, bandyta, morderca. [przypis edytorski]
dusze ich będą (…) do najświętszych okolic nieba przeniesione, skąd po wiekach i czasach w ciała bez zmazy przesiedlone zostaną? Natomiast dusze tych, co na własne targnęli się życie, do najmroczniejszego podziemia zesłane… — „Według ich (faryzeuszów) nauki… wszystkie dusze są nieśmiertelne; ale tylko dusze ludzi sprawiedliwych przechodzą po śmierci w inne ciała, bo dusze złych na wieczne skazane są męki”, p. wyżej II, VIII, 14. [przypis tłumacza]
dusze, która dotkła (…) napoju / Niepamiętnego zdroju — duszy, która dotknęła napoju ze zdroju niepamięci. Dusze przewożone przez Charona po wypiciu wody z rzeki Lete zapominały o tym, co robiły, widziały i słyszały przedtem. [przypis redakcyjny]
dusze połowicę (starop.) — połowę duszy. [przypis redakcyjny]
dusze — tzn. majątek ziemski, którego wielkość mierzono ilością posiadanych chłopów pańszczyźnianych, czyli tzw. dusz. [przypis edytorski]
dusze wedle słów Platona do gwiazd rodzinnych wracają po śmierci — W poprzedniej pieśni poeta dowiedział się, że wszędzie jest raj, tam, gdzie jest niebo i że wszyscy błogosławieni zjednoczeni na wieki w jednym są raju. To na pozór sprzeciwia się temu, co Platon w Timajosie powiedział: że dusze, nim oblokły się w ciała, znajdowały się na gwiazdach, więc gdy śmierć rozwiązuje ciało, powracają tam, skąd przyszły. Tę wątpliwość objaśnia najpierw Beatrycze, ponieważ ją za najniebezpieczniejszą uważa. [przypis redakcyjny]
duszko (daw.) — zwrot wskazujący na serdeczne uczucia wobec drugiej osoby (dziś powiedzielibyśmy: „skarbie”, „kochanie”). [przypis edytorski]
duszkożby było — miłożby było. [przypis redakcyjny]
duszkoż — wyraz gorącego życzenia: ej, żeby! [przypis redakcyjny]
duszne (daw.) — dziś: duchowe. [przypis edytorski]
duszne (gw., daw.) — sprawy duszy, ducha, duchowne. [przypis autorski]
dusznie — całą duszą, gorąco. [przypis redakcyjny]
dusznie (daw.) — duchowo, na duszy. [przypis edytorski]
dusznie (daw.) — dziś popr. forma: duchowo; w sferze duchowej. [przypis edytorski]
dusznie (daw.) — koniecznie. [przypis edytorski]
dusznie (daw.) — koniecznie; szybko. [przypis edytorski]
dusznie — duchem, szczerze. [przypis redakcyjny]
duszno mu było (starop.) — był w trudnej sytuacji; był osaczony, zagnany w kozi róg. [przypis edytorski]
dusznych — duchowych. [przypis edytorski]
duszny (daw.) — duchowy; dotyczący duszy. [przypis edytorski]
duszny (daw.) — duchowy, dotyczący duszy. [przypis edytorski]
duszny (daw.) — duchowy. [przypis edytorski]
duszny (daw.) — duchowy; związany z duszą. [przypis edytorski]
duszny (daw.) — duchowy, związany z duszą. [przypis edytorski]
duszny (daw.) — dziś: duchowy. [przypis edytorski]
duszny (daw.) — odbywający się w duszy; duchowy. [przypis edytorski]
duszny (daw.) — odnoszący się do duszy; duchowy. [przypis edytorski]
duszny (daw.) — tu: duchowy. [przypis edytorski]
duszny (daw.) — tu: duchowy, żywiony w głębi duszy. [przypis edytorski]
duszny (daw.) — właściwy duszy; dziś: duchowy. [przypis edytorski]
duszny — dziś: duchowy; właściwy duszy, dotyczący duszy. [przypis edytorski]
duszny (przestarz.) — duchowy, dotyczący duszy. [przypis edytorski]
duszny (tu daw.) — duchowy. [przypis edytorski]
duszny — tu: dotyczący duszy. [przypis edytorski]
duszny — tu: duchowy, niematerialny. [przypis edytorski]
duszny — tu: duchowy. [przypis edytorski]
Dusz Odkupiciel — obecnie częściej śpiewa się: dusz ludzkich odkupiciel. [przypis edytorski]
duszu moju, świtło moje (z ukr.) — duszę moją, światło moje. [przypis redakcyjny]
Duszy kobiecej — tyt. oryg. L'anima della donna, 1920. [przypis edytorski]
duszy (…) którą Tales (…) przypisywał nawet rzeczom pospolicie uważanym za martwe — Diogenes Laertios Tales z Miletu, [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, I, 24. [przypis tłumacza]
du temps de la régence (fr.) — za czasów regencji. [przypis edytorski]
dutepas (daw.) — ucieczka. [przypis redakcyjny]
du Tillet ożenił się z córką hrabiego de Granville — [por.] Córka Ewy. [przypis tłumacza]
du Tillet — [por.] Córka Ewy, Cezar Birotteau etc. [przypis tłumacza]
dutka — dolna część ptasiego pióra. [przypis edytorski]
dutki — jelita, wnętrzności. [przypis edytorski]
dutkować (starop.) — przypodchlebiać, nadskakiwać. [przypis redakcyjny]
dutkowanie (starop.) — nadskakiwanie. [przypis redakcyjny]
Duum (…) nocent (łac.) — „Gdy patrzysz w chore oczy, zarazisz swe własne,/ Bo przez wpływ mnogo chorób udziela się ciału” (Ovidius, Remedia amoris, V, 615; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
Duval — tu: lokal należący do sieci popularnych paryskich restauracji (tzw. bouillons), założonej przez rzeźnika Pierre-Louisa Duvala, serwujących po przystępnych cenach tradycyjne dania francuskie, w szczególności bulion, czyli rosół. [przypis edytorski]
Du verfluchter Jude, bist du noch frech? Wo sind die Erbsen? (niem.) — Przeklęty Żydzie, jeszcze jesteś zuchwały? Gdzie groch? [przypis edytorski]
Du verfluchter Jude… (niem.) — Ty przeklęty Żydzie, jesteś za bezczelny, grzmotnę cię tak, że się wywrócisz. Czyś, przeklęty moskalu, po to tylko tu przyjechał, by żreć? [przypis edytorski]
duwa — gołąb. [przypis autorski]
du wirst in furchtbaren Qualen zu Grunde gehen (niem.) — zginiesz w strasznych mękach. [przypis edytorski]
dux (łac.) — wódz. [przypis edytorski]
Dux (niem.) — ob. Duchcov, miasteczko w płn.-zach. Czechach. [przypis edytorski]
dux Parmensis, contra Belgas foederatos (łac.) — książę parmeński, przeciw sprzymierzonym Belgom. [przypis redakcyjny]
dużać się a. dążać się (gwar.) — mocować się, pasować się. [przypis redakcyjny]
duża (daw.) — tu: dużo. [przypis edytorski]
dużajmy się — probójmy kto silniejszy. [przypis autorski]
…… — duża luka w rękopisie. [przypis edytorski]
dużanie (daw.) — zmaganie; od: dużać się: siłować się, mocować się, zmagać. [przypis edytorski]
dużeć — nabierać siły. [przypis redakcyjny]
