Przypisy

cadaver, cadaveris (łac.) — trup, ruina; tu M. lm cadavera: trupy, ruiny. [przypis edytorski]

cadaver (łac.) — trup. [przypis edytorski]

caeterum censeo (łac.) — niezmiennie twierdzę. [przypis edytorski]

caeterum censeo (łac.) — poza tym uważam… (aluzja do rzymskiego polityka, Katona Starszego, każde przemówienie w Senacie kończącego zdaniem „poza tym sądzę, że Kartaginę należy zniszczyć”). [przypis edytorski]

caeterum censeo (łac.) — uporczywe twierdzenie. [przypis edytorski]

calamitas, calamitatis (łac.) — nieszczęście; tu M. lm calamitates: nieszczęścia. [przypis edytorski]

calamitas (łac.) — szkoda, nieszczęście; klęska. [przypis edytorski]

calus (łac.) — kostnina, grubowłóknista kość powstająca w okresie gojenia się kości, np. po złamaniu, pęknięciu. [przypis edytorski]

Camera horroris (łac.) — komnata horroru, sala tortur. [przypis edytorski]

camera lucida (łac.) — XIX-wieczne narzędzie optyczne ułatwiające pracę rysownikom i malarzom, rzutujące obraz rysowanego przedmiotu na pulpit albo podobrazie. [przypis edytorski]

camera obscura (łac.) — ciemna komnata; nazwa prototypu aparatu fotograficznego: światłoszczelnej skrzynki z otworkiem, rzutującej obraz na jedną ze ścian. [przypis edytorski]

camera obscura (łac.) — ciemna komnata; także nazwa prototypu aparatu fotograficznego: światłoszczelnej skrzynki z otworkiem, rzutującej obraz na jedną ze ścian. [przypis edytorski]

Canariam vocari a multitudine canum ingentis magnitudinis… (łac.) — nazywa się Canaria z przyczyny mnóstwa psów niezmiernej wielkości, z których Jubie dwa przyprowadzono (Pliniusz, Historia naturalna VI 37, tłum. J. Łukaszewicz). [przypis edytorski]

candidatus theologiae (łac.) — kandydat nauk teologicznych. [przypis edytorski]

cand. med. (łac.) — skrót od: candidat medicinae; nazwa stopnia naukowego w zakresie medycyny. [przypis edytorski]

canis fidelis (łac.) — wierny pies. [przypis edytorski]

cannabis (łac.) — konopie; sznur konopny. [przypis edytorski]

Canonicae praeces (łac.) — modlitwy kanoniczne. [przypis edytorski]

Cantate Domino canticum novum (łac.) — Śpiewajcie Panu pieśń nową; Psalm 98. [przypis edytorski]

Canticum coanticorum (łac.) — Pieśń nad pieśniami, księga mądrościowa Starego Testamentu, w warstwie dosłownej stanowiąca utwór miłosny, lecz zazwyczaj interpretowana jako alegoria miłości duszy do Boga. [przypis edytorski]

canticum (łac.) — pieśń; partia śpiewana. [przypis edytorski]

cantu (łac.) — cantus: poezja, muzyka, piosenka. [przypis edytorski]

canus (łac.) — pies. [przypis edytorski]

capax, capacis (łac.) — zdolny, zdatny; tu M lm capaces. [przypis edytorski]

caprifolium (łac., bot.) — wiciokrzew przewiercień, ozdobne pnącze o różowawych kwiatach i pomarańczowych owocach. [przypis edytorski]

captatio benevolentiae (łac.) — zjednanie sobie względów. [przypis edytorski]

caput et princeps Senatus (łac.) — głowa i pierwszy w Senacie. [przypis edytorski]

caput (łac.) — głowa; w tekście chodzi raczej nie o samą głowę, ale jej pozbawienie w sposób gwałtowny (tj. dekapitację: ścięcie); por. też niem. kaputt: zepsuty, zniszczony, stracony oraz kaputt gehen zniszczyć się, zatracić się. [przypis edytorski]

caput mortuum (łac.) — martwa głowa; przen. coś bezwartościowego. [przypis edytorski]

carcinoma ventriculi (łac., med.) — rak żołądka. [przypis edytorski]

caret (łac.) — brakujący. [przypis edytorski]

caret (łac.) — nie ma; jest pozbawiony; obchodzi się (bez). [przypis edytorski]

caries tuberculosa (med., łac.) — gruźlicze próchnienie kości. [przypis edytorski]

carissima (łac.) — najdroższa. [przypis edytorski]

carissime frater (łac.) — najdroższy bracie. [przypis edytorski]

carissime (łac.) — najdroższy. [przypis edytorski]

carissimus (łac.) — najdroższy; tu: forma W. lp: carissime. [przypis edytorski]

caritatis (łac.) — miłosierdzia. [przypis edytorski]

carnifex (łac.) — oprawca, kat. [przypis edytorski]

caro infirma (łac.) — ciało słabe. [przypis edytorski]

Carolum Gustavum captivabimus (łac.) — pojmamy Karola Gustawa. [przypis edytorski]

carpe diem (łac.) — chwytaj dzień, przen.: używaj życia (formuła z Pieśni Horacego). [przypis edytorski]

Carpe diem (łac.) — chwytaj dzień, przen.: używaj życia (z Horacego). [przypis edytorski]

carpo (łac.) — używam, zbieram. [przypis edytorski]

Carus amicus Mussoeus… (łac.) — Drogi przyjacielu Muzejosie, ach, dobry Boże, co za pora, tralala, zginiemy w deszczu. [przypis edytorski]

Castellum Neptuni (łac.) — Zamek Neptuna. [przypis edytorski]

castigat ridendo mores (łac.) — śmiejąc się, poprawia obyczaje; autor cytatu: J. Santeul, francuski poeta wczesnorenesansowy. [przypis edytorski]

castrum doloris (łac.) — twierdza boleści. [przypis edytorski]

casus belli (łac.) — powód do wypowiedzenia wojny. [przypis edytorski]

casus cognoscere meos (łac.) — poznać mój przypadek, moją historię. [przypis edytorski]

casus foederis (łac.) — przypadek, w którym sprzymierzeńcy zobowiązani są do wspólnej akcji. [przypis edytorski]

casus (łac.) — przypadek. [przypis edytorski]

casus (łac.) — przypadek; sprawa. [przypis edytorski]

casus (łac.) — przypadek, traf; zdarzenie. [przypis edytorski]

catalogus desideratorum (łac.) — katalog pragnień. [przypis edytorski]

cauda (łac.) — świta (dosł. ogon). [przypis edytorski]

causa efficiens (łac.) — powód wywołujący skutek. [przypis edytorski]

causa finalis (łac.) — ostateczna przyczyna. [przypis edytorski]

causa prima (łac.) — pierwsza przyczyna. [przypis edytorski]

causa sui (łac.) — przyczyny własnej; będący sam dla siebie przyczyną. [przypis edytorski]

causa turpis (łac.) — brzydka sprawa; coś, o czym się głośno nie mówi. [przypis edytorski]

Caveant consules [ne quid respublica detrimenti capiat] (łac.) — Niechaj konsulowie czuwają [aby rzeczpospolita nie doznała uszczerbku]. [przypis edytorski]

Caveas ne quid nimis… (łac.) — Miej na względzie nic ponad miarę (Terencjusz, Dziewczyna z Andros, I, 1, z dodanym początkiem zdania). [przypis edytorski]

cave (łac.) — strzeż się, uważaj. [przypis edytorski]

cave musicam (łac.) — strzeż się muzyki. [przypis edytorski]

Caxton me fieri fecit (łac.) — Caxton sprawił, że mnie uczyniono. [przypis edytorski]

cedułka (daw., z łac.) — list polecający. [przypis edytorski]

ceiba (biol., łac.) — puchowiec, rodzaj tropikalnych drzew. [przypis edytorski]

celebrans (z łac.) — kapłan odprawiający mszę. [przypis edytorski]

cenakle (z łac. cēnāculum) — jadalnia; także: wieczernik. [przypis edytorski]

censura candidatorum (łac.) — kontrola, ocena kandydatów. [przypis edytorski]

centnar, cetnar (z łac.) — jednostka masy stosowana od średniowiecza. W dawnej Polsce to 100 kg; w krajach anglosaskich, stosowana również obecnie, wynosi 50 kg. [przypis edytorski]

centnar (z łac. centum: sto) — dawna jednostka wagi wynosząca 100 funtów, tj. ok. 50 kg. [przypis edytorski]

centnar (z łac. centum: sto) — dawna jednostka wagi wynosząca 100 funtów (w Wielkiej Brytanii od roku 1835: 112 funtów), tj. ok. 50 kg. [przypis edytorski]

Centrolabium sp., popr.: Centrolobium sp. (łac.) — gatunek (łac. species) roślin z rodziny Centrolobium; łaciński skrót „sp.” używany jest po nazwie rodzajowej, kiedy nie ma pewności co do gatunku. [przypis edytorski]

Cerberus haec (…) inmanis in atro (łac.) — Wergiliusz, Eneida, Ks. VI, w. 417–418: „Tych państw potworny Cerber o potrójnej głowie / Szczekaniem strzeże, leżąc z przeciwka w jaskini” (tłum. Tadeusz Karyłowski). [przypis edytorski]

cerebri (łac.) — mózgu. [przypis edytorski]

certacja (z łac.) — spór. [przypis edytorski]

certament (łac.) — spór. [przypis edytorski]

certować się (z łac.) — sprzeczać się z kimś bez gniewu nie zgadzając się na coś z grzeczności. [przypis edytorski]

certum quantum (łac.) — pewna liczba. [przypis edytorski]

cesja (z łac.) — dosł. ustąpienie; poświadczone urzędowo zrzeczenie się przez osobę prawną lub fizyczną praw do czegoś na rzecz innej osoby. [przypis edytorski]

ceteris paribus (łac.) — przy pozostałych (warunkach) równych; zwrot oznaczający uproszczenie rozumowania polegające na świadomym odrzuceniu możliwości zajścia pewnych wydarzeń lub warunków, mogących zaburzyć związek między przesłanką a wnioskiem. [przypis edytorski]

ceterum censeo (łac.) — a poza tym sądzę; nawiązanie do słów rzymskiego polityka Katona: Ceterum censeo Carthaginem esse delendam (A poza tym sądzę, że Kartaginę należy zniszczyć), wzywających do wojny z Kartaginą. [przypis edytorski]

Charta libertatis, Magna Charta Libertatum (łac.) — Wielka Karta Swobód, ogłoszona w Anglii w r. 1215. [przypis edytorski]

chiliazm (z gr. χίλια, chilia: tysiąc), a. millenaryzm (z łac.) — koncept religijny pochodzący z tradycji żydowskiej i pełniący istotną rolę w pojmowaniu świata przez chrześcijan w pierwszych wiekach n.e. Spodziewali się oni szybkiego powrotu Chrystusa, co miało zapoczątkować tysiącletni okres jego panowania na ziemi. [przypis edytorski]

chiliazm (z gr. χίλια, chilia: tysiąc), dziś częściej millenaryzm (z łac.) — koncept religijny pochodzący z tradycji żydowskiej i pełniący istotną rolę w pojmowaniu świata przez chrześcijan w pierwszych wiekach n.e. Spodziewali się oni szybkiego powrotu Chrystusa, co miało zapoczątkować tysiącletni okres jego panowania na ziemi. [przypis edytorski]

chorus (łac.) — chór. [przypis edytorski]

chorus mysticus (łac.) — chór mistyczny. [przypis edytorski]

Christus regnat! (łac.) — Chrystus króluje! [przypis edytorski]

circenses (łac.) — igrzyska, walki gladiatorów. [przypis edytorski]

circulus vitiosus (łac.) — błędne koło. [przypis edytorski]

circum circa (łac.) — wokoło, na wszystkie strony. [przypis edytorski]

Civis Antiquae Varsoviae (łac.) — obywatel Starej Warszawy. [przypis edytorski]

Civis electus (łac.) — Obywatel wybrany. [przypis edytorski]

civis (łac.) — obywatel. [przypis edytorski]

civitatis hominum (łac.) — państwa, społeczeństwa ludzi. [przypis edytorski]

clamor (łac.) — krzyk. [przypis edytorski]

clara pacta claros faciunt amicos (łac.) — wiernych przyjaciół tworzą szczere układy. [przypis edytorski]

clarum est (łac.) — to jasne. [przypis edytorski]