Przypisy

Nawet Lakońcy stali się rozmowni — Spartanie słynęli z lakoniczności, tj. umiejętności krótkiego wypowiadania się. [przypis edytorski]

nawet (lenk.) — net. [przypis edytorski]

nawet niedawno od Chin zabrali bardzo żyzne kraje nad rzeką Amurem — 28 maja 1858 zawarto rosyjsko-chiński traktat w Ajgunie, na mocy którego tereny po lewej stronie rzeki Amur stały się częścią państwa rosyjskiego, a terytorium wokół rz. Ussuri (prawy dopływ Amuru) miało się tymczasowo znaleźć pod wspólną administracją obu państw; ze strony rosyjskiej umowa została podpisana przez generała-gubernatora Wschodniej Syberii Nikołaja Nikołajewicza Murawjowa (1809–1881), który otrzymał za to przydomek „Amurski”. [przypis edytorski]

Nawet szybkość jabłka i szybkość Księżyca znalazły miejsce w jednej formule [Newtona], z której można było wyliczyć obwód Ziemi — lapsus autora: obwodu Ziemi nie da się wyliczyć z praw mechaniki Newtona i z jego wzoru na siłę przyciągania grawitacyjnego. Obwód Ziemi wyznaczył jako pierwszy Eratostenes w III w. p.n.e., na podstawie czysto geometrycznej: różnicy kątów padania promieni słonecznych w tym samym czasie w dwóch różnych miejscowościach na tym samym południku oddalonych o znaną odległość. Kolejni uczeni używali zmodyfikowanej (dzięki metodzie triangulacji) wersji tego pomysłu dla uzyskania coraz dokładniejszych wyników aż do XIX w. Natomiast Henry Cavendish w swoim eksperymencie, przeprowadzonym w l. 1797–1798, zmierzył siłę grawitacji pomiędzy masami w laboratorium i na podstawie wzoru Newtona oraz znanego uprzednio promienia Ziemi wyznaczył średnią gęstość Ziemi, a co za tym idzie jej masę. [przypis edytorski]

nawet talent artystyczny jest u niej zboczeniem, a nadzwyczajne wyjątki potwierdzają regułę (por. 76 w. 17 i nast.) — autor w ten sposób opatrzył odsyłaczami wewnątrztekstowymi pierwodruk swej powieści; w tym przypadku we wskazanym miejscu znajduje się fragment rozdziału IV: „(…) Angelika wyczytywała swego czasu z książek, że aspiracje artystyczne występują zwykle tylko u tych kobiet, które chybiły swego właściwego, kobiecego powołania, i że gasną, jeżeli taka kobieta zostanie żoną i matką”. [przypis edytorski]

nawet w kierunku dodatnim (s. 211) znaleźliśmy „nieforemności szczęścia” — autor w ten sposób opatrzył odsyłaczami wewnątrztekstowymi pierwodruk swej powieści; w tym przypadku we wskazanym miejscu znajduje się akapit z rozdz. X zaczynający się od słów: „Wprawdzie były drobne nieforemności w tym szczęściu (…)”. [przypis edytorski]

Nawet w tym chórze, który stroi papież — tj. w chórze kastratów. [przypis edytorski]

na wety (daw.) — na deser. [przypis edytorski]

na wewnątrz — dziś popr.: wewnątrz. [przypis edytorski]

na wezwanie drugiego króla — na czele państwa spartańskiego (Lacedemonu) stało jednocześnie dwóch dziedzicznych królów, z dwóch rodów królewskich. [przypis edytorski]

na wezyrat godzić (daw.) — zamierzać zostać wezyrem. [przypis edytorski]

nawiązanie do fragmentu Pana Tadeusza Adama Mickiewicza, z Księgi XI:

O wiosno! kto cię widział wtenczas w naszym kraju,

Pamiętna wiosno wojny, wiosno urodzaju!

O wiosno! kto cię widział, jak byłaś kwitnąca

Zbożami i trawami, a ludźmi błyszcząca,

Obfita we zdarzenia, nadzieją brzemienna!

Ja ciebie dotąd widzę, piękna maro senna!

Urodzony w niewoli, okuty w powiciu,

Ja tylko jedną taką wiosnę miałem w życiu.

[przypis edytorski]

nawic — popr.: naw; nawa: okręt, statek; przeznaczona dla wiernych część kościoła. [przypis edytorski]

nawidzić (daw.) — nawiedzić; odwiedzić, zobaczyć. [przypis edytorski]

nawidzieć (daw.) — lubić, kochać. [przypis edytorski]

nawięcej (daw.) — dziś: najwięcej. [przypis edytorski]

nawięcej (daw.) — najwięcej. [przypis edytorski]

nawięcej (starop.) — najwięcej. [przypis edytorski]

nawięcsze (starop.) — największe. [przypis edytorski]

nawięcszy (starop.) — największy. [przypis edytorski]

nawięcy (gw.) — najwięcej. [przypis edytorski]

nawiętszy (starop.) — daw. forma stopnia najwyższego przymiotnika; dziś popr.: największy. [przypis edytorski]

nawiętszy (starop. forma) — dziś: największy. [przypis edytorski]

nawiedzać zdrowie — tu zwrot grzecznościowy: dopytywać się o zdrowie, życzyć zdrowia. [przypis edytorski]

na wiek wieki — dziś popr.: na wiek wieków. [przypis edytorski]

na wielkich łask swych zadatki — jako zadatek wielkich łask. [przypis edytorski]

na wierzchu — tu: na przedzie. [przypis edytorski]

nawieść (daw.) — naprowadzić. [przypis edytorski]

nawigant (z łac. nawigans, navigantis: żeglujący) — podróżnik morski; żeglarz, marynarz. [przypis edytorski]

nawigant (z łac.) — żeglarz. [przypis edytorski]

nawigować (daw.) — żeglować, płynąć. [przypis edytorski]

Na wiki wikiw (ukr.) — Na wieki wieków. [przypis edytorski]

na Wilnie — tj. na zamku wileńskim. [przypis edytorski]

Na władze Ducha zabójcy, strachem podniesione, uderzyła moc Boża — w tym miejscu na marginesie poniższego wywodu znajduje się adnotacja: „Widzenie Boga Mojżeszowe”. [przypis edytorski]

nawłóczyć — dziś: nawlekać. [przypis edytorski]

nawłoć — pospolita roślina o żółtych, wiechowatych kwiatostanach na szczycie łodygi; osiąga wysokość do ok. 1 m. [przypis edytorski]

na wnątrzu — dziś: wewnątrz. [przypis edytorski]

na wnątrzu (gw.) — w środku, w brzuchu. [przypis edytorski]

nawój — wałek maszyny tkackiej. [przypis edytorski]

na wodach — w uzdrowisku; mówiono również: u wód. [przypis edytorski]

nawojka — tu: dziewczyna. [przypis edytorski]

na wojnie w Kaplandzie — podczas jednej z wojen kolonialnych toczonych przez Wielką Brytanię przeciw wcześniejszym, holenderskim kolonizatorom w Afryce Płd.; Kapland to używana w XIX w. nazwa Kolonii Przylądkowej (Cape Colony) ze stolicą w Kapsztadzie, usytuowanej w okolicach Przylądka Dobrej Nadziei (dziś: część Republiki Południowej Afryki). [przypis edytorski]

na wolą (daw.) — na wolność [przypis edytorski]

na wolę — na wolność. [przypis edytorski]

na wolej (starop.) — na wolności, na swobodzie (być). [przypis edytorski]

na woli — tu żarg.: na wolności. [przypis edytorski]

nawracać — tu: zawracać. [przypis edytorski]

Nawróćcie się do mnie wszyscy, nawrócę się ja też do was — Za 1, 3. [przypis edytorski]

nawrócić się (daw., gw.) — zawrócić, nawrócić; skierować się na poprzednie miejsce. [przypis edytorski]

nawrócić się (daw., gw.) — zawrócić. [przypis edytorski]

Nawrocki, Witold (1934–2013) — historyk literatury, krytyk, eseista. [przypis edytorski]

nawroty — dziś popr. N. lm.: nawrotami. [przypis edytorski]

na wściąż — na oścież. [przypis edytorski]

na wschodach — dziś popr.: na schodach. [przypis edytorski]

nawsie — plac położony w centrum dawnej wsi. [przypis edytorski]

na wsi — utwór występuje równiez w tomie poetyckim Józefa Czechowicza Dzień jak codzień. [przypis edytorski]

na wsi — utwór występuje równiez w tomie poetyckim Józefa Czechowicza Kamień. [przypis edytorski]

nawskoroś — dziś popr.: na wskroś. [przypis edytorski]

na wskos — dziś popr.: na skos. [przypis edytorski]

na wskróś — dziś popr.: na wskroś. [przypis edytorski]

na wskróś — na wylot, przez coś; dziś popr.: na wskroś. [przypis edytorski]

na wskroś chrześcijaninem był Kant nie tylko w swojej etyce, lecz i w swojej teorii poznania — fragment odsyła do poglądów Nietzschego, który twierdził, że choć pozornie Kant odszedł od chrześcijańskiej perspektywy, zbudował swój system filozoficzny tak, by zgadzał się z chrześcijańskimi wartościami, sam zatem był ukrytym chrześcijaninem. Stwierdzenie to miało wydźwięk bardzo negatywny, ponieważ Nietzsche uważał wartości chrześcijańskie (współczucie, miłosierdzie, wybaczenie itd.) za słabość, której poddają się ci, co nie są w stanie walczyć o własną indywidualność. [przypis edytorski]

na wskroś — do głębi, całkowicie. [przypis edytorski]

na wskroś — na wylot. [przypis edytorski]

na wspak tezom „formalistów”— zob. artykuł T. Żeleńskiego Czy myć zęby, czy ręce?. [przypis edytorski]

na wsparze (daw.) — na widoku. [przypis edytorski]

na współkę — dziś popr. wspólnie bądź na spółkę. [przypis edytorski]

na wstręcie było — być na wstręcie czemuś a. komuś: stanowić przeszkodę. [przypis edytorski]

na wszem (daw.) — we wszystkim. [przypis edytorski]

na wszem (daw.) — we wszystkim. [przypis edytorski]

na wszem dobrze wodziło — dziś: we wszystkim dobrze wiodło. [przypis edytorski]

na wszem (starop.) — we wszystkim. [przypis edytorski]

na wszem — we wszystkim. [przypis edytorski]

na wszem zbywa (daw.) — wszystkiego brakuje. [przypis edytorski]

na wszystkim schodzi (daw.) — wszystkiego brakuje. [przypis edytorski]

na w[u]ede (gw.) — na wodę. [przypis edytorski]

na wybranie — do wyboru. [przypis edytorski]

na wychodnym — przy wyjściu, wychodząc. [przypis edytorski]

nawy (daw.) — okręty. [przypis edytorski]

nawy (daw.) — okręty, statki. [przypis edytorski]

nawykły — tu: taki, do którego się przywykło. [przypis edytorski]

nawyknąć — przyzwyczaić się. [przypis edytorski]

nawyknienie (daw.) — nawyk. [przypis edytorski]

nawyknienie — nawyk, przyzwyczajenie. [przypis edytorski]

nawy — okręty; tu zapewne łodzie galilejskie, z którymi Rzymianie walczyli w bitwie na jeziorze Gennezar (zob. III, X, 9), nazwane tutaj na miarę odpowiednią dla przedstawianej wielkiej wojny. [przypis edytorski]

na wyprzódki (daw.) — na wyścigi, jeden przez drugiego. [przypis edytorski]

na wyprzódki (daw.) — na wyścigi, na zmianę. [przypis edytorski]

na wyprzodki (daw.) — na wyścigi, jeden przez drugiego. [przypis edytorski]

na wyrypy (gw.) — tu: w pośpiechu. [przypis edytorski]

na wyskoki (daw.) — na wyścigi, ochoczo. [przypis edytorski]

na wytrwaną (daw.) — kto kogo przetrzyma. [przypis edytorski]

na wytrwaną (daw.) — na przeczekanie. [przypis edytorski]

na wywrót — na lewą stronę. [przypis edytorski]

na wywrot (daw.) — na wywrót, na lewą stronę, podszewką na wierzch. [przypis edytorski]

na wyżyni — na wyżynie, na wzgórzu. [przypis edytorski]

nawzajem — tu w zn. i na odwrót. [przypis edytorski]

naypręcey a. najpręcej (starop. forma) — najprędzej; iako naypręcey: jak najprędzej, jak najszybciej. [przypis edytorski]

naźwisko — dziś popr.: nazwisko (w zapisie uwzględniona wymowa regionalna). [przypis edytorski]

nażąć — ściąć dużą ilość np. trawy, zboża. [przypis edytorski]

na żadnym baczeniu to u niego nie będzie (starop.) — wcale nie będzie o to dbał. [przypis edytorski]