Przypisy

był porozrzucał — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: porozrzucał wcześniej, uprzednio, kiedyś itp. [przypis edytorski]

był poznał — daw. forma czasu zaprzeszłego; dziś: poznał (wcześniej, dawniej, przedtem). [przypis edytorski]

był pozwolił — konstrukcja czasu zaprzeszłego; znaczenie: pozwolił wcześniej, uprzednio. [przypis edytorski]

był prawie z bałwochwalczym uwielbieniem — dziś popr.: odnosił się prawie z bałwochwalczym uwielbieniem. [przypis edytorski]

był przyrzekł — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub niezrealizowaną możliwość; znaczenie: przyrzekł wcześniej, uprzednio. [przypis edytorski]

Był regentem w czasie śmierci pierwszej Katarzyny, opanował cesarzową Annę — chodzi o Katarzynę I, żonę cara Piotra I, panującą w l. 1724–1727, oraz o Annę Iwanowną Romanową, córkę cara Iwana V, księżną Kurlandii i Semigalii (1711–1731) i cesarzową Rosji (1730–1740). [przypis edytorski]

był robił (daw., gw.) — forma daw. czasu zaprzeszłego; znaczenie: robił (wcześniej w stosunku do innych działań i zdarzeń wyrażonych również w czasie przeszłym). [przypis edytorski]

był rozpoczął — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą w stosunku do innej przeszłej; dziś: rozpoczął. [przypis edytorski]

był rozsyłał (daw.) — forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: rozsyłał wcześniej, uprzednio (przed wydarzeniami a. czynnościami wyrażonymi formą zwykłego czasu przeszłego). [przypis edytorski]

był sąd na chłopca — dziś popr.: był sąd nad chłopcem. [przypis edytorski]

był się (…) ułożył — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym; dziś: ułożył się. [przypis edytorski]

był się ulokował — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż inna, opisana czasem przeszłym; dziś: ulokował się. [przypis edytorski]

był się uwikłał — daw. forma czasu zaprzeszłego, oznaczającego czynność wcześniejszą od wyrażonej czasem przeszłym prostym; inaczej: uwikłał się wcześniej, uwikłał się uprzednio. [przypis edytorski]

był sławion ojciec on nasz, który jest w niebiesiech — Mt 5, 16. [przypis edytorski]

był sprowadził — daw. forma czasu zaprzeszłego, oznaczającego czynność wcześniejszą od wyrażonej czasem przeszłym prostym; znaczenie: sprowadził uprzednio. [przypis edytorski]

Był stanowczym przeciwnikiem nieomylności — tzn. dogmatu o nieomylności papieża, ogłoszonego w 1870 na I soborze watykańskim, mimo sprzeciwu części duchownych i wiernych. [przypis edytorski]

był star (starop.) — miał lat; był w wieku. [przypis edytorski]

Był to czas wielkiej zwady między parlamentem a klerem. Parlament właśnie wygnano… — nowy arcybiskup Paryża w celu wyplenienia jansenizmu wprowadził świadectwa spowiedzi, które miały być wystawiane przez księży uznających papieską bullę Unigenitus i niezbędne do otrzymania ostatniego namaszczenia, bez którego zmarły nie mógł być pochowany na cmentarzu. Parlament był temu przeciwny i nakładał grzywny na proboszczów stosujących się do tego zarządzenia. W zaostrzającym się sporze król wziął stronę arcybiskupa, ignorując przedkładane mu przez parlament uzasadnienia. Ostatecznie w maju 1753 nakazał aresztowania członków dwóch izb, a następnie zesłanie solidaryzującego się z nimi parlamentu do Pontoise. Na wiadomość o tym parlamenty prowincjonalne ogłosiły strajk. [przypis edytorski]

Był to dziennik sześćdziesięciu pierwszych dni mego pobytu w Hiszpanii — zdanie to stanowi ślad wersji utworu J. Potockiego z 1810 roku i pozostaje w sprzeczności z nowym podziałem, jaki widzimy w tłumaczeniu sygnowanym przez Edmunda Chojeckiego, mianowicie na 66 dni. [przypis edytorski]

Był to oczywisty plagiat popełniony na innym Józefie — nawiązanie do Biblii. [przypis edytorski]

był ubrany (…) w mundurze — dziś: był ubrany w mundur. [przypis edytorski]

był umarł — daw. forma czasu zaprzeszłego, wyrażająca czynność wcześniejszą od wydarzeń opisywanych w czasie przeszłym: umarł, zanim przyszli go obudzić. [przypis edytorski]

był upadł — daw. formy czasu zaprzeszłego, używanego dla wyrażenia czynności (zdarzenia, stanu itp.) poprzedzającej inną czynność (zdarzenie, stan itp.) wyrażoną w czasie przeszłym zwykłym; znaczenie: (wcześniej) upadł. [przypis edytorski]

był urwał — daw. forma czasu zaprzeszłego, używanego dla wyrażenia czynności (zdarzenia, stanu itp.) poprzedzającej inną czynność (zdarzenie, stan itp.) wyrażoną w czasie przeszłym zwykłym; znaczenie: urwał się (wcześniej). [przypis edytorski]

był ustąpił (starop.) — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: ustąpił wcześniej, uprzednio, kiedyś itp. [przypis edytorski]

był (…) ustał (daw., gw.) — daw. forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: ustał (wcześniej; przed innymi opisywanymi czynnościami i zdarzeniami). [przypis edytorski]

był (…) widział — daw. forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: widział uprzednio, przedtem widział. [przypis edytorski]

był wieszczył — daw. forma czasu zaprzeszłego, oznaczająca czynność wcześniejszą od czynności (stanu itp.) wyrażonej czasem przeszłym prostym; znaczenie: wieszczył wcześniej, uprzednio. [przypis edytorski]

był włożył — forma daw. czasu zaprzeszłego; dziś: włożył (wcześniej, przedtem). [przypis edytorski]

był wprzódy rozpoczął — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym. [przypis edytorski]

był wrócił (daw., gw.) — daw. forma czasu zaprzeszłego, dziś: wrócił (wcześniej, przed inną czynnością a. wydarzeniem wyrażonym w czasie przeszłym). [przypis edytorski]

był wszedł — forma daw. czasu zaprzeszłego; dziś: wszedł (przedtem, uprzednio). [przypis edytorski]

był w wenie — dziś raczej: miał wenę. [przypis edytorski]

był (…) wychodził (daw., gw.) — daw. forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: wychodził (wcześniej; przed innymi opisywanymi czynnościami i zdarzeniami). [przypis edytorski]

był (…) wyciągnął — konstrukcja czasu zaprzeszłego; znaczenie: wyciągnął uprzednio, wyciągnął wcześniej. [przypis edytorski]

był wyrzekł — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: wyrzekł wcześniej, uprzednio, kiedyś itp. [przypis edytorski]

był wyszedł — daw. forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: wyszedł uprzednio (wcześniej, zanim miały miejsce zdarzenia i czynności wyrażone czasem przeszłym zwykłym). [przypis edytorski]

był wyszedł — daw. formy czasu zaprzeszłego, używanego dla wyrażenia czynności (zdarzenia, stanu itp.) poprzedzającej inną czynność (zdarzenie, stan itp.) wyrażoną w czasie przeszłym zwykłym; znaczenie: wyszedł (wcześniej). [przypis edytorski]

był wytłukł — daw. czas zaprzeszły. [przypis edytorski]

był wziął — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym; znaczenie: wziął wcześniej, uprzednio. [przypis edytorski]

byłyby jej wyszły na dobre — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: wyszłyby jej na dobre wcześniej, uprzednio, kiedyś itp. [przypis edytorski]

byłyby (…) zostały — tryb przypuszczający daw. czasu zaprzeszłego; znaczenie: zostałyby ci wcześniej (przed wydarzeniemi a. czynnościami wyrażonymi zwykłym czasem przeszłym). [przypis edytorski]

Były herezye, jako Judy ś. napisał, które majestat królewski i przełożeństwa, i panowania bluźniły i onym gardziły, jakoby od Pana Boga nie były, ale od czarta — por. Jud 8. [przypis edytorski]

były poszły — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub niezrealizowaną możliwość; dziś: poszły. [przypis edytorski]

były przyszły — daw. forma czasu zaprzeszłego; dziś: przyszły (wówczas, wcześniej). [przypis edytorski]

były rzucały (daw.) — forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: rzucały wcześniej, uprzednio (przed wydarzeniami a. czynnościami wyrażonymi formą zwykłego czasu przeszłego). [przypis edytorski]

byłyżby (daw.) — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czyżby były. [przypis edytorski]

byłyżby — konstrukcja z partykułą -że-, skróconą do -ż-; znaczenie: czy byłyby, czyżby były. [przypis edytorski]

byłyż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy nie były. [przypis edytorski]

byłżebym — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czyżbym był. [przypis edytorski]

Byłżebym wzniecił (daw.) — czy mógłbym wzniecić. [przypis edytorski]

byłżebyś — daw. forma z partykułą wzmacniającą -że; inaczej: czyżbyś był. [przypis edytorski]

byłżebyś — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że-; znaczenie: czyżbyś był. [przypis edytorski]

byłżeś — czy byłeś. [przypis edytorski]

byłżeś — konstrukcja z partykułą -że-; znaczenie: czy byłeś. [przypis edytorski]

był (…) żył — daw. forma czasu zaprzeszłego; dziś: żył (wcześniej). [przypis edytorski]

był zabawny (daw.) — był zajęty; zabawiać się (daw.): zajmować się. [przypis edytorski]

był zaćmił (starop. forma) — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: zaćmił wcześniej, uprzednio, kiedyś itp. [przypis edytorski]

był zaczął — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym; znaczenie: zaczął wcześniej, uprzednio. [przypis edytorski]

był zajął — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od innych czynności i wydarzeń wyrażonych w czasie przeszłym lub niezrealizowaną możliwość; znaczenie: zajął wcześniej, uprzednio. [przypis edytorski]

był zajrzał — daw. czas zaprzeszły, wyrażający czynność wcześniejszą od innej, również dziejącej się lub dokonanej w przeszłości. [przypis edytorski]

był zarył (daw., gw.) — daw. forma czasu zaprzeszłego, dziś: zarył (wcześniej w stosunku do innych czynności i zdarzeń wyrażonych w czasie przeszłym). [przypis edytorski]

był zdołał (daw.) — forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: zdołał wcześniej, uprzednio (przed wydarzeniami a. czynnościami wyrażonymi formą zwykłego czasu przeszłego). [przypis edytorski]

był zdumionym — dziś z B.: był zdumiony. [przypis edytorski]

był (…) zgromadził — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość. [przypis edytorski]

był (…) zjechał (daw.) — forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: zjechał wcześniej, uprzednio (przed wydarzeniami a. czynnościami wyrażonymi formą zwykłego czasu przeszłego). [przypis edytorski]

był złożył ofiarę — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub niezrealizowaną możliwość; dziś: złożył ofiarę. [przypis edytorski]

był (…) zobaczył — forma daw. czasu zaprzeszłego; dziś: zobaczył (wcześniej). [przypis edytorski]

był (…) zszedł (daw.) — forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: zszedł wcześniej, uprzednio (przed wydarzeniami a. czynnościami wyrażonymi formą zwykłego czasu przeszłego). [przypis edytorski]

był zwyklejszy (daw.) — był bardziej przyzwyczajony, przywykł bardziej; był zwyklejszy miecz pieścić w swéj dłoni niż przyjacielską podawać u proga — był bardziej przyzwyczajony do walki niż do przyjaznego witania gości. [przypis edytorski]

byla — kalba, šnekėjimas. [przypis edytorski]

Byle… była kwita — by nie było podstaw do wzajemnych wyrzutów. [przypis edytorski]

byle ka (gw.) — byle gdzie. [przypis edytorski]

byle kaip (lenk.) — bet kaip, nerūpestingai. [przypis edytorski]

Byle Kupido całego sajdaka w Wenecji nie wystrzelał — Wenecja słynęła z uwodzicielskich kurtyzan. [przypis edytorski]

bylem dorzucił (daw.) — byle bym dorzucił; jeżeli tylko dorzucę. [przypis edytorski]

Bylem ja sobie dowierzała — dziś raczej: bylebym ja sobie dowierzała. [przypis edytorski]

bylem na czas przyszła — dziś raczej: bylebym na czas przyszła. [przypis edytorski]

bylem (…) tylko pomścił — skrót od: byle bym tylko pomścił. [przypis edytorski]

by (lenk.) — kad. [przypis edytorski]

By lepiej czcić umarłych, uśmiercają żywych — Les embarras de Paris (Satyra VI) Nicolasa Boileau. [przypis edytorski]

byleś nie stał o to — byle byś nie dbał o to. [przypis edytorski]

byle tylko — tu: aby. [przypis edytorski]

Byle zyskała dwoiste Erynie — linijka ta świadczy i wierze w istnienie osobistych Eryni zamordowanego. [przypis edytorski]

bylica, Artemisia (biol.) — rodzaj roślin z rodziny astrowatych, liczący 300 gatunków, na ogół aromatycznych. [przypis edytorski]

bylica, Artemisia (biol.) — rodzaj roślin z rodziny astrowatych, rosnących głównie na terenach suchych, stepowych i półpustynnych. [przypis edytorski]

bylica chińska — właśc. bylica roczna (Artemisia annua), pochodząca z Azji, zawleczona przez człowieka do innych części świata. [przypis edytorski]

bylina (lit.) — staroruska, później rosyjska pieśń epicka, opiewająca czyny bohaterów. [przypis edytorski]

bylina — roślina zielna. [przypis edytorski]

bylina — rosyjska pieśń ludowa opiewająca losy bohatera. [przypis edytorski]

byliny — średniowieczne ruskie poematy ludowe. [przypis edytorski]

byli odeszli — daw. konstrukcja czasu zaprzeszłego; inaczej: wcześniej odeszli; odeszli uprzednio. [przypis edytorski]

byli rozdzielili — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisane w czasie przeszłym prostym; znaczenie: rozdzielili wcześniej, uprzednio. [przypis edytorski]

Byliśmy braćmi. Fiolet, karmazyn i szara świtka — mowa o tradycyjnym podziale społecznym dawnej Polski, symbolizowanym tu przez kolory strojów: biskupi fiolet, magnacki karmazyn (czerwień) i szarość ubiorów drobnej szlachty i chłopów. Wzmianka o braterstwie odnosi się do oficjalnej jedności zróżnicowanego majątkowo stanu szlacheckiego. [przypis edytorski]

byli się obchodzili (daw.) — forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: obchodzili się wcześniej, uprzednio (przed wydarzeniami a. czynnościami wyrażonymi formą zwykłego czasu przeszłego). [przypis edytorski]

byli wyszli (starop. forma) — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: wyszli wcześniej, uprzednio, kiedyś itp. [przypis edytorski]

byliż — konstrukcja z partykułą -że nadającą znaczenie pytania retorycznego; inaczej: czy byli, czyż byli. [przypis edytorski]

byli (…) zostawili (starop. forma) — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: zostawili wcześniej, uprzednio, kiedyś itp. [przypis edytorski]

byli (…) zważyli — daw. forma czasu zaprzeszłego: zważyli wcześniej, uprzednio wzięli pod uwagę. [przypis edytorski]

byli zwycięzce — tu w znaczeniu: byli zwycięzcami. [przypis edytorski]