Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 160198 przypisów.
jak twierdzi Marco Polo, Tatarzy (…) używali go (…) do odstraszania od swych obozowisk groźnych drapieżników zamieszkujących Środkową Azję — w swoim Opisaniu świata (II, 45) Marco Polo stwierdza, że w ten sposób odstraszają dzikie zwierzęta podróżnicy i kupcy w Tybecie. [przypis edytorski]
jak twierdzi M. Doumic, powołując się na źródła masońskie — Mianowicie na Ruddona Ortodoxie Maçonnique i Clavela Histoire pittoresque de la Franc Maçonnerie. [przypis autorski]
jak twierdzi Narbutt (…) — [w:] Dzieje starożytne narodu litewskiego, t. III. s. 220. [przypis autorski]
jak — tybetański rodzaj bydła rogatego. [przypis redakcyjny]
jak ty dasz rady — dziś popr.: jak ty dasz radę. [przypis edytorski]
jak tylko — odkąd; od czasu, gdy. [przypis edytorski]
jak tylko, żeś moją, oświadczył — Wojewoda. [przypis redakcyjny]
Jak ty mi jesteś wdzięczna — W później ustalonej wersji wiersza (w: Juliusz Słowacki, Dzieła wszystkie, red. J. Kleiner, Wrocław 1960, t. XII, cz.1, s. 188) tekst poniższy poprzedzony jest dwiema strofami: Boże, błogosław tej małej pasterce/ Na druidycznych siedzącej kamieniach,/ Tak że jej głowa w zorzowych płomieniach/ Była… a za nią morza pas — po serce./ A jej chodaki na białych krzemieniach/ Podkute jasnym ćwiekiem w półmiesiące,/ A włoski złote z wiatrem igrające,/ A jakieś przeszłe anielstwo w spojrzeniach. Błogosław miejscu, gdzie ona usiadła/ I o swej nędzy mówiąc łzy perłowe/ Lała — i perły te nieszczęsne jadła,/ Albowiem w dziecku tym słychać królowę/ Ducha, która tu w nieszczęście popadła/ I na ciernisku położyła głowę. [przypis edytorski]
Jak ty śmieł z miesta zejść, ty gawnó sabáczeje?… (z ros.) — Jak śmiałeś z posterunku zejść, ty gówno sobacze? Ty wiesz, co za to? [przypis edytorski]
Jak ty śmiesz boga ścigać, śmiertelny człowiecze? — Apollo przybrał postać Agenora, trojańskiego wojownika, czym zmylił Achillesa, który rzucił się za nim w pościg. [przypis edytorski]
Jakuba schody, własc. drabina Jakubowa — nawiązanie do opisanego w Biblii snu Jakuba, syna Izaaka. W tym śnie Jakub widział sięgającą od ziemi do nieba drabinę, po której chodzili aniołowie, a znajdujący się na szczycie drabiny Bóg obiecał Jakubowi swoje wsparcie. [przypis edytorski]
Jakub (bibl.) — syn Izaaka i Rebeki, młodszy brat bliźniak Ezawa, od którego za miskę soczewicy wyłudził prawa przywództwa nad rodem przynależne pierworodnemu, a następnie podstępem otrzymał od swego niedowidzącego ze starości ojca, Izaaka, błogosławieństwo przeznaczone dla pierworodnego. Uciekł z domu i udał się do swojego wuja Labana. Laban w zamian za siedmioletnią służbę zgodził się oddać mu za żonę swoją młodszą córkę Rachelę, jednak w noc poślubną oszukał go i wysłał mu starszą córkę, Leę. Kiedy po kolejnych siedmiu latach służby Laban oddał Jakubowi Rachelę jako drugą żonę, zawarli układ, że w zamian za wieloletnią służbę Jakub będzie mógł zabrać ze sobą do domu te sztuki ze stad owiec, które nie będą jednobarwne, jak zwykle bywa, lecz pstre i cętkowane. Jakub umieścił przy korytach z wodą nacięte w cętki patyki, dzięki czemu zwierzęta ze stad, które przychodziły pić wodę, „zapatrzały się” i rodziły cętkowane potomstwo. W ten sposób uzyskał dla siebie większość stad teścia. [przypis edytorski]
Jakub II Stuart (1633–1701) — ostatni katolicki król Anglii (oraz Szkocji, jako Jakub VII) i ostatni król, który rządził w sposób absolutny; został w 1688 zdetronizowany przez parlament i uciekł do Francji. [przypis edytorski]
Jakub I Stuart (1566–1625) — król Szkocji (od 1567) i Anglii (od 1603), pierwszy król Anglii z dynastii Stuartów; jego panowanie było początkiem unii personalnej Anglii ze Szkocją. [przypis edytorski]
Jakub I Stuart (1566–1625) — król Szkocji (od 1567), który po śmierci królowej Elżbiety I jako jej krewny został królem Anglii (od 1603), co zapoczątkowało unię personalną Anglii ze Szkocją. [przypis edytorski]
Jakub I Stuart (1566–1625) — król Szkocji, został królem Anglii po śmierci królowej Elżbiety I jako jej krewny. [przypis edytorski]
Jakub jerozolimski biskup rozkazuje — Jk 5, 16. [przypis edytorski]
Jakub Jonson — w oryginale ang.: James Johnson. [przypis edytorski]
Jakub Młodszy — syn Alfeusza, jeden z 12 apostołów Jezusa, utożsamiany z Jakubem Sprawiedliwym, najważniejszym z tzw. braci Pańskich, stojącym na czele wspólnoty chrześcijańskiej w Jerozolimie i uważanym za autora Listu św. Jakuba; nazywany Młodszym dla odróżnienia od Jakuba Starszego, syna Zebedeusza i Salome, również jednego z 12 apostołów. [przypis edytorski]
Jakub Ostranica a. Jakub Ostrzanin (ukr. Яків Остряниця, zm. 1641) — hetman kozacki, przywódca powstania kozackiego przeciwko Polakom w 1638 r. [przypis edytorski]
Jakubowski, Jan Zygmunt (1905–1975) — historyk literatury, wykładowca na Uniwersytecie Warszawskim. [przypis edytorski]
Jakubowski, Stanisław (1888–1964) — malarz, grafik, często odwołujący się do motywów ze starożytności słowiańskiej. [przypis edytorski]
Jakub — patriarcha biblijny, którego dzieje przedstawione zostały w Księdze Rodzaju; walczył ze zjawą, która okazała się aniołem. [przypis edytorski]
Jakub — patriarcha biblijny, ojciec 12 synów, od których wywodzono tzw. dwanaście plemion Izraela. [przypis edytorski]
Jakub — patriarcha biblijny, ojciec 12 synów, od których wywodzono tzw. dwanaście plemion Izraela; symbol powodzenia życiowego osiągniętego mimo niesprzyjających okoliczności. [przypis edytorski]
Jakub patriarcha poświadcza — 1. Mojż 28, 20. [przypis edytorski]
Jakub — postać z biblijnej Księgi Rodzaju, syn Izaaka i Rebeki, wnuk Abrahama, patriarcha, ojciec 12 synów, od których wywodzono tzw. dwanaście plemion Izraela; historia opowiadana przez Shylocka pochodzi z Rdz 30,25–43. [przypis edytorski]
Jakub — postać z Księgi Rodzaju, patriarcha, syn Izaaka i Rebeki; walczył z tajemniczą nadludzką istotą (Bogiem lub aniołem), która wyłamała mu biodro, ale go nie zwyciężyła (Rdz 32, 25–29). [przypis edytorski]
Jakub Rustikuci — zamożny obywatel florencki, nieszczęśliwy w wyborze żony, która dla niego była drugą Ksantypą. Zmuszony rozwieść się z żoną, z nudów wpadł w nałóg występku, który tu jest karany. [przypis redakcyjny]
Jakub — syn Izaaka i Rebeki, brat bliźniak Ezawa (Rdz 25,21; Rdz 25,26). Ezaw urodził się pierwszy, ale sprzedał Jakubowi swoje pierworództwo (Rdz 25,31–34). Pojął za żony siostry Leę i Rachelę (Rdz 29,20–30); one oraz ich niewolnice dały mu dwunastu synów: Rubena, Symeona, Lewiego, Jude, Dana, Neftalego, Gada, Asera, Issachara, Zabulona, Józefa i Beniamina (Rdz 49,1–27). Jakub walczył z aniołem, który wyłamał mu biodro, ale z nim nie zwyciężył, dlatego anioł zmienił mu imię na Izrael (Rdz 32,29). Dwunastu jego synów dało początek dwunastu pokoleniom Izraela (Rdz 49,28). [przypis edytorski]
Jakub — syn Izaaka i Rebeki, brat bliźniak Ezawa (Rdz 25,21; Rdz 25,26). Ezaw urodził się pierwszy, ale sprzedał Jakubowi swoje pierworództwo (Rdz 25,31–34). Pojął za żony siostry Leę i Rachelę (Rdz 29,20–30); one oraz ich niewolnice dały mu dwunastu synów: Rubena, Symeona, Lewiego, Judę, Dana, Neftalego, Gada, Asera, Issachara, Zabulona, Józefa i Beniamina (Rdz 49,1–27). Jakub walczył z aniołem, który wyłamał mu biodro, ale z nim nie zwyciężył, dlatego anioł zmienił mu imię na Izrael (Rdz 32,29). Dwunastu jego synów dało początek dwunastu pokoleniom Izraela (Rdz 49,28). [przypis edytorski]
Jakub ten, z świętej linii Abrahama (Przez mądrą sztukę swej roztropnej matki)… trzecim był dziedzicem — matka Jakuba, Rebeka, pomogła mu podstępem zdobyć ojcowskie błogosławieństwo przeznaczone dla syna pierworodnego jako dziedzica, które z urodzenia należało się jego starszemu bratu Ezawowi (Rdz 27). [przypis edytorski]
Jakub Wujek (1541–1597) — pisarz religijny, jezuita; twórca przekładu Biblii napisanego renesansową polszczyzną oraz tłumacz Psałterza Dawidowego. [przypis edytorski]
Jakub z Composteli (zm. 43/44) — Jakub Większy, jeden z apostołów Jezusa Chrystusa, syn Zebedeusza i Salome, starszy brat Jana Ewangelisty, męczennik i święty Kościoła, patron Hiszpanii i Portugalii, którego szczególny kult rozwinął się w Santiago de Compostela. [przypis edytorski]
Jakub z Kobylan (zm. 1454) — rycerz i dowódca, w latach 1425–1430 marszałek dworu wielkiego księcia litewskiego Witolda. [przypis edytorski]
Jakub z Koniecpola (zm. 1430) — wojewoda sieradzki, starosta kujawski, uczestniczył w radzie królewskiej Władysława Jagiełły. [przypis edytorski]
Jakub z Kurdwanowa — biskup płocki w latach 1396–1425. [przypis edytorski]
Jakuci — naród turecki zamieszkujący wsch. Syberię. W carskiej Rosji zamieszkiwana przez nich kraina, Jakucja, była od XIX w. miejscem karnego zesłania. [przypis edytorski]
jak u Epaminondasa (…) nadzwyczajną łagodność — Montaigne, Próby II, 36; III, 4. [przypis tłumacza]
jak ulał — dokładnie. [przypis edytorski]
jak ulana — tu: idealna. [przypis edytorski]
jak warsztat kuśnierza, pełny palów, gdzie pal stoi przy palu w pobliżu (quasi supellex pellionis, palus palo proximust) — przekład naśladuje aliterację oryginału; w warsztacie kuśnierza były pale (kołki), na których rozpinano skóry do suszenia; podobnie były pale (żebra) w szkielecie okrętu. Menechmus na kpiny daje tak szczegółowy opis okrętu, przyczepiając się do zapytania hetery: „jaki?”. [przypis tłumacza]
jak w cmentarzu Ruisdala — na obrazie Jakuba van Ruisdaela z XVII w., znakomitego pejzażysty holenderskiego (wspomina o nim Hrabia w Panu Tadeuszu), pt. Cmentarz żydowski, krzewi się bujna roślinność pośród rozburzonych grobowców i ruin budowli w tle. [przypis redakcyjny]
jak we wrześniu — w pierwszych dniach września 1792 r. wojska republiki ponosiła kolejne klęski a do Paryża zbliżała się armia pruska. Sankiuloci zaatakowali wówczas więzienia i wymordowali 1100–1400 osób, głównie więźniów politycznych, w obawie, że gdy sami opuszczą Paryż, by dołączyć do armii, monarchiści zorganizują kontrrewolucyjne powstanie. [przypis edytorski]
jak wiecznego Żyda — aluzja do legendy o Żydzie Wiecznym Tułaczu, przemierzającym świat od czasu śmierci Chrystusa. [przypis edytorski]
jak wielki wobec Boga musiał być ów wygnaniec z Litwy, zapewne podobny do owych proroków… — por. Profili di tre personaggi Italiani, s. 57. [przypis autorski]
Jak wiemy, uprawnionym mógł być zarówno autor, jak i osoba, która nabyła prawa od autora. [przypis autorski]
Jak wkazuje aluzja do „taszki”, adresatem utworu jest zapewne skarbnik królewski Jost Ludwik Decjusz (młodszy, zm. 1567). [przypis redakcyjny]
jak właśnie Persów malują — Ksenofont ma pewnie na myśli obraz bitwy pod Maratonem, który Ateńczycy oglądali w portyku zwanym Stoa Poikile (Portyk Malowany). [przypis tłumacza]
jak włócznia Achillesa, goi rany, które zadaje — wg mitów greckich rana, którą Achilles zadał swoją włócznią Telefosowi, synowi Heraklesa i królewny tegejskiej Auge, nigdy się nie goiła, mogło ją uleczyć jedynie to samo ostrze. [przypis edytorski]
jak w „Odyseuszu, fałszywym pośle”… — Odyseusz, fałszywy poseł jest również tragedia nam nieznana. Vahlen taki podaje domysł, chcąc miejsce to wyjaśnić: Odyseusz, nie chcąc być poznanym jako Odyseusz, obawia się, że się tego ktoś po jego łuku domyśli. Ale był to wniosek mylny, bo ów ktoś łuku nigdy nie widział. Następstwem mylnego tego rozumowania było, że Odyseusz opowiadał może, jakim sposobem on, nie-Odyseusz, wszedł w posiadanie jego łuku. W przekonaniu, że tym sposobem najpewniej się przed rozpoznaniem ubezpieczył, dał przez to właśnie posiadanie łuku owemu komuś podstawę do wniosku, że jest Odyseuszem. [przypis tłumacza]
jak w operze Zampy wiedźma z marmuru — Zampa, albo narzeczona z marmuru, opera komiczna napisana w 1831 r. przez dwu dramaturgów francuskich. [przypis redakcyjny]
jak w owym „dobrze myślącym”, estetyzującym Krakowie. — tu w tekście umieszczono ilustrację z podpisem: Ach, czy już pani wie/ Moja pani, moja pani… (Słówka Boya). Lalki z „Szopki krakowskiej” Ludwika Puget. [przypis edytorski]
jak w państwie hiszpańskiego króla, nigdy nie zachodziło słońce — tzn. było to imperium tak rozległe, że w każdym momencie na jakiejś części jego terytorium trwał dzień; określenie po raz pierwszy użyte w odniesieniu do imperium kolonialnego rządzonego przez króla Hiszpanii Karola V Habsburga. [przypis edytorski]
jak w paradzie (quasi pompa) — pompa: pochód uroczysty, coś jak procesja z posągami bogów czy trofeami, z okazji jakiegoś święta, triumfu, rozpoczęcia igrzysk czy innych uroczystości. [przypis tłumacza]
jak w Rosji, złym dzieciom na zabawę, żeby z żywego zdzierały skórę — Opowiada o tym w jednym ze szkiców swoich znakomity zoolog rosyjski prof. Wagner. [przypis autorski]
Jak wrzosu gałązka, którą w pustym polu Wiatr dziki wirem unosi… — cytat z wiersza Thomasa Moore'a (1779–1852) Fallen is Thy Throne. [przypis edytorski]
jak wstydu — ὡς αἰδῶ, verecundiam, Mitleid (Cl.), [pominięto tłum. na rosyjski]. [przypis tłumacza]
Jak wszędzie wszyscy kochają się z duszy (…) — Czytelnik tu i w następnych wierszach, aż do końca tej pieśni łatwo dojrzy żądło gorzkiej ironii głęboko na kraj swój zajątrzonego serca poety. [przypis redakcyjny]
jak — w tym kontekście dziś: jeśli a. kiedy. [przypis edytorski]
jak w Władysławie — generale Zamoyskim. [przypis redakcyjny]
Jak wyglądało mieszkanie telemitów — Godne uwagi jest, iż Rabelais, poza tym chętny do opiewania soczystych biesiad, kreśląc plan swego klasztoru zupełnie zapomina w nim o istnieniu kuchni. [przypis tłumacza]
jak wygląda to muzyczne narzędzie — w oryginale niem.: wie sie eigentlich gebaut sei: jak właściwie jest zbudowana [lutnia]. [przypis edytorski]
jak wyraził się górnolotnie — był aktorem. [przypis tłumacza]
jak wyraził się jeden z najgłębszych katolickich myślicieli współczesnych — ks. Laberthonnière. [przypis autorski]
jak wy znać mniemacie — jak wy widocznie sądzicie. [przypis edytorski]
Jak źrenice kota, łowiąc mysz — dziś: Jak źrenice kota łowiącego mysz. Przykład daw. formy imiesłowu. [przypis edytorski]
jakże (…) będziesz się tutaj uczył sprawiedliwości — sprawiedliwość jest jednym z przedmiotów nauczania. Uczeń ma np. rozstrzygnąć jakiś spór; jeśli wyda zły wyrok, ukarze go nauczyciel. [przypis tłumacza]
jakże-bo — dziś popr.: jakże. [przypis edytorski]
jakże bowiem złe drzewo może wydawać dobre owoce? — por. Mt 7, 17–18. [przypis edytorski]
jak żeby — jak gdyby. [przypis edytorski]
jak żebym — jak gdybym. [przypis edytorski]
Jakżebym nie rozumiał — w oryginale jest po prostu: Do I not? [przypis edytorski]
jak żebyśmy — tu: jak gdybyśmy. [przypis edytorski]
jakżeć — skrócenie od: jakże ci. [przypis edytorski]
jakże ci broda porosła! — zgodnie z tradycją sceniczną, być może sięgającą czasów samego Szekspira, klęczący przed ojcem Lancelot obraca się do niego tyłem, a niewidomy Gobbo maca jego głowę i bierze jego długie włosy za brodę. [przypis edytorski]
Jakże mam ufać by ten człowiek ku dobremu wiódł (…) gdy sobą pokierować nie umie? Filozofowie dziś zeszli już na skoczków i histrionów — sam o tém Seneca, w Natur. Quaestion [Quaestiones naturales (Zagadnienia przyrodnicze)] 1. 7. w końcu. [przypis autorski]
jakżem (…) gardził — inaczej: jakże gardziłem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
jakżem ja kontent (daw.) — jak bardzo jestem zadowolony. [przypis edytorski]
Jakżem stąd szorstko wygnała — przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jakże stąd szorstko wygnałam. [przypis edytorski]
Jakże? (…) Przysięgi przysięgami, uczuciem uczucie — Filint, doskonały światowiec, dalej podtrzymuje ton łagodnej i żartobliwej ironii. [przypis tłumacza]
jakżeś (daw.) — konstrukcja z ruchomą końcówka czasownika, inaczej: „jakże jesteś”. [przypis edytorski]
jakżeś jest — konstrukcja z partykułą -że i ruchomą końcówką czasownika; dziś: jakże jesteś. [przypis edytorski]
Jakże to ty… — „ty” z wyrazem powątpiewania i lekceważenia; taki mały chłopiec, skądże ta mądrość? [przypis tłumacza]
Jakże tu nie lubić rodzimej Moskwy? — cytat z poematu Eugeniusza Baratyńskiego Uczty. [przypis edytorski]
Jakże tu za złe mieć Trojanom (…) nieśmiertelnej — Iliada, III, 156–158. [przypis redakcyjny]
Jakżeż to wiele od dwóch lat ciosów — księżna Lubomirska, naprzód wojewodzina lubelska, potem kasztelanowa krakowska, umarła w tym czasie. [przypis autorski]
Jakże zachwyciłaby się Wenecją twoja biedna babka (…) I przyznawałem słuszność tym słowom mojej matki, gdy — fragment skreślony. [przypis tłumacza]
jak żyję, nie widziałem tak wielkiej i szerokiej rzeki — Wołga jest największą i najdłuższą rzeką Europy, ma ponad 3500 km długości. [przypis edytorski]
Jak zacisze różanych krzewów (…) i lipcowe niebo obłękitni — K. Tetmajer, Melancholia, Warszawa 1899, s. 22. [przypis autorski]
Jak za dotknięciem laski czarownej — w biblijnej Księdze Wyjścia Mojżesz otrzymał od Boga polecenie uderzenia laską w skałę. Mojżesz posłuchał rozkazu, dzięki czemu ze skały wytrysnęła woda a spragnieni Izraelici mogli ugasić pragnienie. [przypis edytorski]
Jak zakochałem Kaśkę Kwiatek — tytuł powieści dla młodzieży autorstwa Pawła Beręsewicza (wyd. 2005). [przypis edytorski]
Jak zapomnieć te chwile, co w konwulsjach płyną? (…) ubezpłciowieniem? — A. Lange, Rozmyślania, s. 111. [przypis autorski]
jak zapowiedział, wprost pociągnął na Sardes i okolicę — zapowiedział, że pójdzie do najżyźniejszej krainy, i wkroczył do Lidii. Okolica Sardes, stolicy Lidii, jest bardzo urodzajna. [przypis tłumacza]
Jak zaufanie w siebie tworzy chlubę i bezpieczeństwo monarchii, tak, przeciwnie, republice trzeba, aby lękała się czegoś — Justyn przypisuje śmierci Epaminondasa zanik cnoty w Atenach. Nie mając pobudki do współzawodnictwa, zaczęli wydawać swoje dochody na uczty: frequentius coenam quam castra visentes. Wówczas Macedończycy wyłonili się z mroku: ks. VI. [przypis autorski]
Jak zauważa Kleiner, jest to „parodia tańców rewolucyjnych dokoła drzewa wolności”. Zestawienia tych elementów, które przejął Krasiński z rewolucji francuskiej dla stworzenia obrazu obozu rewolucyjnego w swoim dramacie, dokonał S. Dobrzycki w studium o Nie-Boskiej komedii. W polskiej tradycji z okresu insurekcji warszawskiej znane są spolonizowane wersje pieśni i tańców rewolucyjnych, wzorowane na francuskich (por. Karmaniol: „Na ruinach tyranów / Możnowładców i panów, / Fanatyzmu i zbrodni / Skaczcie, ludzie swobodni”, J. Kott, Poezja polskiego Oświecenia. Antologia, Warszawa 1954, s. 371). [przypis redakcyjny]
Jak zauważa Kleiner: „Znowu Pankracy uderza w styl Pisma Św. — niby Mesjasz nowy zapowiada Sąd Ostateczny nad dawnym światem — i niby parafrazuje słowa hymnu Dies irae, że «nic nie będzie niepomszczonego» (Nil inultum remanebit)”. [przypis redakcyjny]
jak zaznaczyłem wyżej — p. V, XII, 4. [przypis tłumacza]
[jak zazwyczaj myślimy] — słów w klamrze nie ma w przekładzie Schopenhauera (III. 367). [przypis tłumacza]
Jak zdradą Gonty dobyto Humania — patrz na końcu dodatek Kilka słów o Ukrainie i rzezi humańskiej. [przypis edytorski]
