Przypisy

Landowska, Wanda (1879–1959) — polska klawesynistka, jej wykonania i nagrania odegrały wielką rolę w odrodzeniu popularności muzyki klawesynowej na pocz. XX w. [przypis edytorski]

landrat — naczelnik powiatu w Prusach nadzorujący sprawy administracyjne i policyjne. [przypis edytorski]

Landrat (niem.) — naczelnik powiatu, radca ziemski, starosta w Prusach. [przypis edytorski]

Landrat — w Prusach urzędnik państwowy administrujący powiatem. [przypis edytorski]

landrat (z niem.) — radca ziemski, starosta. [przypis edytorski]

Landru, Henri (1869–1922) — francuski seryjny morderca; okradał i zabijał kobiety, zwabiając je do swojego domu ogłoszeniami matrymonialnymi w prasie; w kwietniu 1919 aresztowany, w listopadzie 1921 skazany na karę śmierci za dokonanie 11 zabójstw. [przypis edytorski]

landschaft (niem.) — krajobraz, pejzaż. [przypis edytorski]

Landsmann (niem.) — ziomek, współtowarzysz. [przypis edytorski]

Landstände (niem.) — sejm krajowy; zgromadzenie stanowe prowincji. [przypis edytorski]

landszaft (pogard.) — obraz niewielkiej wartości artystycznej (z niem. Landschaft: krajobraz, pejzaż). [przypis edytorski]

landszaft (z niem. Landschaft: krajobraz) — tu: obrazek, widok. [przypis edytorski]

landszaft (z niem.) — obraz przedstawiający krajobraz, pejzaż. [przypis edytorski]

landszaft (z niem.) — pejzaż. [przypis edytorski]

landszturmista — żołnierz Landsturmu, tj. pospolitego ruszenia w Niemczech i Austro-Węgrzech. [przypis edytorski]

Landwehra a. (niem.) Landwehr — c. k. Landwehra, armia terytorialna austriackiej połowy Cesarstwa Austro-Węgierskiego od 1869 do 1918 roku. [przypis edytorski]

landwera — wojsko terytorialne w Niemczech i Austro-Węgrzech w XIX i XX w. [przypis edytorski]

landwerzysta (z niem. Landwehr: obrona krajowa) — żołnierz landwery, tj. wojsk terytorialnych dawnych Niemiec i Austro-Węgier. [przypis edytorski]

Landy — francuski departament położony na płd.-zach. krańcu kraju; do poł. XIX w. większość jego terenów pokryta była słabo osuszonymi wrzosowiskami (fr. lande), stąd nazwa. [przypis edytorski]

Lanfranco, Giovanni (1582–1647) — nazywany też Giovanni di Stefano, włoski malarz i rysownik barokowy. [przypis edytorski]

Lange, Antoni (1861 a. 1863–1929) — pseud. Napierski, pisarz, krytyk literacki, publicysta, tłumacz m.in. utworów E.A. Poego, Baudelaire'a, Tennysona, Rimbauda, Petöfiego. [przypis edytorski]

Lange, Antoni (1861 lub 1863–1929) — pseud. Napierski, pisarz, tłumacz, krytyk literacki, publicysta pochodzenia żydowskiego. Autor przekładów m.in. E.A. Poego, Baudelaire'a, Tennysona, Rimbauda, Petőfiego. [przypis edytorski]

Lange, Antoni (1862–1929) — poeta, tłumacz i krytyk literacki; debiutował w paryskiej „Pobudce”; od r. 1887 publikował w czasopismach warszawskich prekursorskie w Polsce korespondencje z Paryża o nowych prądach w sztuce (symbolizm, impresjonizm), w r. 1899 zamieszcza w „Tygodniu Ilustrowany” cykl o „Współczesnych poetach polskich”; współpracował z „Życiem” krakowskim; pisał również pod pseudonimem Napierski, A. Wrzesień, Z. Kwieciński i in. [przypis edytorski]

Lange, Antoni (1862–1929) — polski poeta, tłumacz, filozof, krytyk literacki, dramatopisarz, powieściopisarz i publicysta. [przypis edytorski]

Lange, Friedrich-Albert (1828–1875) — filozof, socjolog i dziennikarz niem., autor dzieła Geschichte des Materialismus und Kritik seiner Bedeutung in der Gegenwart („Historia materializmu i krytyka jego dzisiejszego znaczenia”; 1866). [przypis edytorski]

Lange, Friedrich Albert (1828–1875) — niemiecki filozof, ekonomista, pedagog i teolog. Jego myśl tworzyła się w obrębie szkoły neokantyzmu fizjologicznego: Lange przyjął Kantowski model struktury poznania, ale poddał go dużym modyfikacjom (odrzucił m.in. pojęcie noumenu). Uważał, że myślenia nie da się wyjaśnić samą fizjologią, ponieważ mimo takiej samej struktury organizmu różnice między efektami badań filozoficznych i naukowych poszczególnych ludzi zbyt różnią się między sobą. Należy zatem zająć się badaniem struktury umysłu, ponieważ to on zajmuje się porządkowaniem postrzeganych fenomenów. [przypis edytorski]

Lange, Friedrich Albert (1828–1875) — niemiecki filozof, socjolog i dziennikarz, autor dzieła Geschichte des Materialismus und Kritik seiner Bedeutung in der Gegenwart (Historia materializmu i krytyka jego dzisiejszego znaczenia, 1866). [przypis edytorski]

Langefuhr — obecnie: Wrzeszcz. [przypis edytorski]

Langelinie — Uferpromenade am Hafen in Kopenhagen. [przypis edytorski]

Langemarkt (niem.) — Długi Targ, główny plac Gdańska; stanowi przedłużenie ul. Długiej, z którą tworzy tzw. Drogę Królewską. [przypis edytorski]

lange (niem.) — długie. [przypis edytorski]

Langer Markt — Długi Targ w śródmieściu Gdańska. [przypis edytorski]

Langevin, Paul (1872–1946) — francuski fizyk, pedagog i działacz oświatowy. [przypis edytorski]

Langfuhr — pol. Wrzeszcz, dzielnica Gdańska. [przypis edytorski]

Langgasse — reprezentacyjna ulica w śródmieściu Gdańska, obecna nazwa: Długa. [przypis edytorski]

Langiewicz, Marian (1827–1887) — generał i dyktator powstania styczniowego. [przypis edytorski]

langsame-szryt (niem. popr.: langsamer Schritt) — powolny krok. [przypis edytorski]

langsam (niem.) — powoli, pomału. [przypis edytorski]

langsam (niem.) — powoli. [przypis edytorski]

langue de guerre (fr.) — język wojenny. [przypis edytorski]

langue d'oc (fr.) — dosł.: język „oc”, od stosowanego w nim przysłówka potakującego oc zamiast oui, używanego w północnej Francji. [przypis edytorski]

Languedoc (fr.) — Langwedocja, kraina historyczna w płd. Francji. [przypis edytorski]

langue française (fr.) — język francuski. [przypis edytorski]

Langwedocja — kraina hist. w płd. Francji, na zachód od Prowansji, między Pirenejami, Rodanem i M. Śródziemnym. [przypis edytorski]

Langwedocja — kraina hist. w płd. Francji. [przypis edytorski]

lanista — nauczyciel, trener gladiatorów. [przypis edytorski]

lanista — trener gladiatorów, przedsiębiorca organizujący walki; fechmistrz, specjalista od szermierki. [przypis edytorski]

lanka — piłka odlana z kauczuku, nie nadmuchiwana; takie piłki chłopcy robili kiedyś z rozpuszczonych na wolnym ogniu starych kaloszy. [przypis edytorski]

lanka (starop.) — koszula, długa suknia. [przypis edytorski]

Lannes, Jean (1769–1809) — francuski wojskowy, marszałek cesarstwa (od 1804); w bitwie pod Austerlitz dowodził lewym skrzydłem armii francuskiej; odznaczył się przeprowadzeniem swoich korpusów przez Las Turyński i wygraną bitwą pod Saalfeld; w bitwie pod Jeną (14 października 1806) na rozkaz Napoleona przesunął swój korpus, aby uratować zagrożony korpus marszałka Neya. [przypis edytorski]

Lannes, Jean (1769–1809) — marszałek cesarstwa francuskiego od 1804, książę Montebello, uczestnik wojen napoleońskich. [przypis edytorski]

la noblesse (fr.) — szlachetność. [przypis edytorski]

lanolina — tłusta substancja otrzymywana podczas czyszczenia wełny owczej, używana jako składnik maści i kremów. [przypis edytorski]

lano ołowie — tj. przygotowywano amunicję, odlewano ołowiane kule. [przypis edytorski]

La Noue, Jean-Baptiste Sauvé de (1701–1760) — aktor i dramaturg francuski, autor ok. 10 komedii. [przypis edytorski]

lansada — długi skok konia. [przypis edytorski]

lansadować — jechać konno, wykonując lansady, łukowate skoki końskie. [przypis edytorski]

lansjer — taniec towarzyski popularny w drugiej poł. XIX w. [przypis edytorski]

lansjerzy — lekka kawaleria uzbrojona w lance; w wojsku polskim odpowiednikiem lansjerów byli ułani. [przypis edytorski]

la nuestra vegilla (hiszp.) — nasza łąka. [przypis edytorski]

lanugo — meszek płodowy pokrywający całą skórę płodu ludzkiego, wypadający tuż przed porodem lub w pierwszych dniach po urodzeniu; w dzieciństwie zastępowany jest przez meszek stały (vellus), cienkie, miękkie włoski z niewielka ilością barwnika, obecne na niemal całym ciele, najłatwiej zauważalne u dzieci i kobiet. [przypis edytorski]

Lao Che — Polski zespół muzyczny, w 2005 roku wydał album zatytułowany Powstanie Warszawskie. Teksty nagranych na nim piosenek poruszają w porządku chronologicznym tematykę najważniejszych wydarzeń i zagadnień powstańczych. [przypis edytorski]

Laodamia (mit. gr.) — pożerana tęsknotą za mężem, Protesilaosem, poległym pod Troją, złączyła się z nim przez śmierć. [przypis edytorski]

Laodamia (mit. gr.) — żona Protesilaosa; gdy ten poległ pod Troją, popełniła samobójstwo, nie chcąc żyć bez niego. [przypis edytorski]

Laodamia (mit. gr.) — żona Protesilasa, uczestnika wojny trojańskiej, który zginął z ręki Hektora. Uzyskawszy zgodę Hadesa, powrócił na jedną noc do Laodamii, a ta popełniła samobójstwo, by dołączyć do ukochanego. [przypis edytorski]

Laodiceanka — Paula Power, bohaterka A Laodicean, or, The castle of the De Stancys Hardy'ego. [przypis edytorski]

Laodok — woźnica Antylocha. [przypis edytorski]

Laodycea — staroż. miasto we Frygii (tj. w zach. cz. Azji Mniejszej; dziś płd.-zach. Turcja), słynące z produkcji wełny; ponieważ było zamieszkane w znacznej mierze przez ludność żydowską, wcześnie powstała tam duża wspólnota chrześcijańska. [przypis edytorski]

Laokon (mit. gr.) — właśc. Laokoon, zabity przez dwa węże morskie w zemście Apolla; zmaganie się Laokoona z wężami stanowi często wykorzystywany motyw w sztuce. [przypis edytorski]

Laokoon (mit. gr.) — kapłan Apollina w Troi, rozgniewał swego boga biorąc sobie żonę, za co został zabity wraz z synami przez wypełzłe z morza olbrzymie węże. [przypis edytorski]

Laokoon (mit. gr.) — kapłan Apollina w Troi, za świętokradztwo wraz z synami zaduszony przez węże, które wynurzyły się z morza. [przypis edytorski]

Laokoon (mit. gr.) — kapłan Apollina w Troi, za świętokradztwo wraz z synami zaduszony przez węże; scenę tę przedstawia słynna starożytna rzeźba Grupa Laokoona. [przypis edytorski]

Laokoon (mit. gr.) — kapłan Apollina w Troi, za świętokradztwo wraz z synami zaduszony przez węże; scenę tę przedstawia słynna starożytna rzeźba Grupa Laokoona. [przypis edytorski]

Laokoon opasany wężami — Laokoon to postać z mitologii greckiej; był kapłanem Apollina w Troi, za świętokradztwo wraz ze swymi synami został zaduszony przez węże, które wynurzyły się z morza; scenę tę przedstawia słynna starożytna rzeźba Grupa Laokoona. [przypis edytorski]

Laomedont (mit. gr.) — król Troi, syn Ilosa i Eurydyki, ojciec Priama. [przypis edytorski]

Laon i Cytna — bohaterowie Rokoszu islamu Shelleya. [przypis edytorski]

La Orotava — miasto na wyspie Teneryfa, należącej do archipelagu Wysp Kanaryjskich, położone w dolinie noszącej tę samą nazwę. [przypis edytorski]

Laozi a. Laotse (VI w. p.n.e.) — półlegendarny chiński filozof, współczesny Konfucjuszowi, twórca taoizmu, tradycyjnego chińskiego systemu filozoficznego i religijnego, autor Daodejing (daw. zapisywane jako Tao-te-king, Księga drogi i cnoty), jednej z najważniejszych chińskich ksiąg filozoficznych. [przypis edytorski]

La paix vaut encore mieux que la verité (fr.) — pokój jest więcej wart niż prawda (Wolter, List do p. Mairan z 5 maja 1741). [przypis edytorski]

la palatine de Sandomyr — wojewodzina sandomierska. [przypis edytorski]

La Palice, Jacques de (1470–1525) — francuski arystokrata i dowódca wojskowy; bohater pieśni satyrycznej będącej zbiorem truizmów i tautologii. [przypis edytorski]

laparotomia — operacyjne otwarcie jamy brzusznej, zwykle stosowane jako pierwszy etap operacji chirurgicznej. [przypis edytorski]

La Pasionaria (pseud.), właśc. Ibárruri Gómez, Dolores (1895–1989) — hiszpańska działaczka komunistyczna, współorganizatorka i członkini władz Komunistycznej Partii Hiszpanii; parlamentarzystka; znana z pełnych pasji wystąpień w obronie republiki w okresie wojny domowej; autorka używanego przez antyfaszystów zawołania: „No pasarán!” (Nie przejdą), użytego przez nią na jednym z wieców w Madrycie. [przypis edytorski]

lapathium acutum (łac.) — szczaw tępolistny. [przypis edytorski]

La peau de chagrin — Jaszczur, powieść Balzaca z 1831 r. opowiadająca o jaszczurczej skórze (fr. peau: skóra) mającej tę czarodziejską właściwość, że jej posiadacz może spełnić każde swoje marzenie, jednakże z każdym spełnieniem, jaszczur kurczy się nieubłaganie. [przypis edytorski]

La peau de chagrin (…) „pot” znaczy garnek — fr. pot: garnek i peau: skóra wymawia się podobnie: [po:]. [przypis edytorski]

La Perouse, Jean-François de (1741–1788) — francuski oficer marynarki, żeglarz, badacz Oceanu Spokojnego. [przypis edytorski]

lapidarny — krótki, zwięzły. [przypis edytorski]

lapis (łac.) — kamień, bryła. [przypis edytorski]

lapis (łac.) — kamień. [przypis edytorski]

lapis lazuli — minerał o niebieskim kolorze. [przypis edytorski]

lapis lazuli — półszlachetny kamień ozdobny o intensywnie niebieskiej barwie. [przypis edytorski]

lapis-lazuli — półszlachetny kamień ozdobny o intensywnie niebieskiej barwie. [przypis edytorski]

lapisowy — koloru jasnoliliowego. [przypis edytorski]

Lapitowie (mit. gr.) — mieszkańcy Tessalii, walczący z Centaurami. [przypis edytorski]

La pittura è cosa mentale (wł.) — obraz to kwestia (dotycząca) umysłu; sentencja streszczająca pogląd, że w sztuce malarskiej nie technika, rysunek, nakładanie farb itp. są najważniejsze, ale główne założenie, proces umysłowy poprzedzający działanie twórcze. [przypis edytorski]

Laplace, Pierre Simon de (1749–1827) — francuski uczony, zajmujący się m.in. matematyką, astronomią i fizyką, największy uczony przełomu XVIII i XIX w.; jeden z twórców teorii prawdopodobieństwa; wykazał stabilność Układu Słonecznego, rozwinął hipotezę samoistnego powstania Układu Słonecznego z wirującego obłoku gazu. [przypis edytorski]

La Plata — miasto na obszarze Pampy we wsch. Argentynie, nad estuarium La Plata (szerokiego lejkowatego ujścia wód do Oceanu Atlantyckiego powstałego z rzek Parana i Urugwaj), położone ok. 60 km na płd. wsch. od Buenos Aires. [przypis edytorski]

La Plata — wielkie wspólne lejkowate ujście końcowych odcinków rzek Parany i Urugwaj do Oceanu Atlantyckiego, leżące na granicy Argentyny i Urugwaju. [przypis edytorski]

La Plata — wielkie wspólne lejkowate ujście końcowych odcinków rzek Parany i Urugwaj do Oceanu Atlantyckiego. [przypis edytorski]

La plus belle fille (przysł. fr.) — pełne brzmienie: La plus belle fille du monde ne peut donner que ce qu'elle a, co znaczy: nawet najpiękniejsza dziewczyna nie może dać więcej, niż sama ma. [przypis edytorski]