Przypisy

wojna secesyjna (1861–1865) — wojna domowa w USA pomiędzy stanami południowymi (tzw. Konfederacja) a stanami północnymi (tzw. Unia); nazwa pochodzi od secesji (odłączenia się) od Unii stanów południowych, spowodowanej sporem o niewolnictwo. [przypis edytorski]

wojna siedmioletnia (1756–1763) — wielka wojna pomiędzy większością ówczesnych mocarstw: Wielką Brytanią, Prusami i Hanowerem po jednej stronie a Francją, Austrią, Rosją, Szwecją i Saksonią po drugiej; miała zasięg światowy: walki toczyły się w Europie, Ameryce Północnej, Indiach i na wyspach karaibskich. [przypis edytorski]

wojna skoro konczytsja? (ros.) — wojna kiedy się skończy? [przypis edytorski]

wojna trzydziestoletnia (1618–1648) — europejski konflikt pomiędzy protestanckimi państwami Świętego Cesarstwa Rzymskiego (I Rzeszy), wspieranymi przez inne państwa europejskie, a katolicką dynastią Habsburgów. [przypis edytorski]

wojna — tu: pierwsza wojna światowa. [przypis edytorski]

wojna turecka — prawdopodobnie chodzi o wojnę rosyjsko-turecką (1877–1878) pomiędzy Imperium Rosyjskim a Imperium Osmańskim; Obrazki więzienne zostały opublikowane w 1897 r. [przypis edytorski]

wojna w Atjeh (Aceh) (1873–1904) — konflikt zbrojny pomiędzy Królestwem Niderlandów a Sułtanatem Acehu w północnej części Sumatry, ostatnią niezależną częścią Indonezji; zakończony podbojem sułtanatu przez Holendrów. [przypis edytorski]

wojna w Atjeh — podbój ostatniego niezależnego sułtanatu w Indonezji, dokonany przez Holendrów w 1904 r. [przypis edytorski]

wojna w Indonezji — indonezyjska rewolucja narodowa; konflikt zbrojny i dyplomatyczny między Republiką Indonezji a imperium holenderskim toczący się od ogłoszenia niepodległości Indonezji w 1945 r. do uznania jej przez Holandię pod koniec 1949 r. [przypis edytorski]

Wojna, właśc. Padół łez (Wojna) — cykl 11 obrazów Artura Grottgera (1837–1867). [przypis edytorski]

Wojna wszystkich z wszystkimi — motto Lewiatana, traktatu filozoficznego autorstwa Thomasa Hobbesa z 1651 r. [przypis edytorski]

wojna, żywiąc wojnę — nawiązanie do znanej myśli Albrechta von Wallensteina (1583–1634): „Wojna powinna żywić wojnę”. Autor cytatu był czeskim dowódcą wojskowym, głównodowodzącym sił zbrojnych cesarza Ferdynanda II Habsburga podczas wojny trzydziestoletniej. [przypis edytorski]

wojnę przez osobliwego na to obranego posła opowiedziawszy — te posły zwano Feciales (przypis źródła). [przypis edytorski]

Wojnę z moryskami zaledwie że ukończono — podczas antyfeudalnej Rewolty Bractw (1519–1523) w należącej do Aragonii Walencji rebelianci masowo zmuszali muzułmanów do chrztu pod groźbą śmierci. Kiedy po stłumieniu rebelii król i inkwizycja uznali ważność tych chrztów i zakazali powrotu do islamu, w listopadzie 1525 wybuchło powstanie przymusowo nawróconej ludności. W styczniu 1526 wydano dekret zobowiązujący wszystkich muzułmanów w królestwie Aragonii do przyjęcia chrześcijaństwa albo opuszczenia kraju. W marcu 1526 wybuchło kolejne powstanie. [przypis edytorski]

Wojnicz — polskie miasto gminne, położone w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim. [przypis edytorski]

wojny hrabiego Tuluzy — prowadzone w okresie 1209–1229 działania zbrojne rządzącego w Langwedocji hrabiego Rajmunda VI z Tuluzy (1156–1222) oraz jego syna i następcy Rajmunda VII (1197–1249) przeciwko francuskim rycerzom z północy, którzy najechali ich ziemie w ramach ogłoszonej przez papieża krucjaty przeciwko albigensom. [przypis edytorski]

wojny krzyżowe — trwające od końca XI do XIII wieku wojny na terenie Palestyny mające na celu obronę wartości chrześcijańskich i obronę przed muzułmanami miejsc z chrześcijaństwem związanych. [przypis edytorski]

wojny transwalskie — chodzi o wojny burskie, które pod koniec XIX wieku prowadzili między sobą w Afryce osadnicy burscy i brytyjscy. [przypis edytorski]

wojować hardych (starop. konstrukcja) — pokonywać hardych. [przypis edytorski]

wojowniki — dziś popr. forma B.lm: wojowników. [przypis edytorski]

wojowniki — dziś popr. forma M. l. mn.: wojownicy. [przypis edytorski]

wojowniki — dziś popr. forma N.lm: wojownikami. [przypis edytorski]

wojska moskiewskie — w wydaniu z 1816 r.: wojska cudze. [przypis edytorski]

wojski (daw.) — urzędnik opiekujący się rodzinami szlachty w czasie pospolitego ruszenia. [przypis edytorski]

wojski — dziś popr. forma D.lm: wojskami. [przypis edytorski]

wojski (starop. forma) — dziś N.lm: (z) wojskami. [przypis edytorski]

wojski (starop. forma) — dziś popr. N.lm: (między) wojskami. [przypis edytorski]

wojski (starop. forma) — dziś popr. N.lm: (z) wojskami. [przypis edytorski]

wojski — urzędnik, zobowiązany do opieki nad pozostałymi w kraju rodzinami szlachty, kiedy ta brała udział w pospolitym ruszeniu. [przypis edytorski]

wojsk JKM. W. Ks. L. — wojsk Jego Królewskiej Mości Wielkiego Księstwa Litewskiego. [przypis edytorski]

Wojsko afektów zarekrutowanych — dewocyjne dzieło Hilariona Falęckiego, karmelity, wyd. w 1739 r., miało barokowo długi i zawiły tytuł, którego początek brzmiał: Wojsko serdecznych noworekrutowanych na większą chwałę boską afektów; książka wydana była na grubym papierze i liczyła pięćset stron. [przypis edytorski]

wojsko jego rozbite — tu: rozproszone, podzielone na małe oddziały. [przypis edytorski]

wojsko komputowe — stałe wojsko zaciężne w XVII w. [przypis edytorski]

wojskowa okupacja Nikaragui — w roku 1909, wykorzystując konflikt wewnętrzny, USA dokonało inwazji na Nikaraguę, w 1912 wybuchła zorganizowana przez siły liberałów antyrządowa rebelia, tłumiona przez prezydenta z użyciem stacjonujących w kraju żołnierzy amerykańskich; w 1925 Amerykanie zakończyli okupację kraju, ale szybko powrócili pod pretekstem obecności „meksykańskich agentów bolszewizmu”; po przejęciu władzy w Nikaragui przez liberałów w 1927 obecności wojsk amerykańskich sprzeciwił się jeden z ich liderów, Augusto Sandino, który rozpoczął rebelię przeciwko siłom amerykańskim i elicie kraju, uważanej za rasistowską i autokratyczną; na skutek szeregu porażek w walce z sandinistami w 1933 wojska amerykańskie opuściły kraj. [przypis edytorski]

Wojtkiewicz, Witold (1879–1909) — malarz, rysownik i grafik, ekspresjonista i symbolista, często wprowadzający elementy groteski. Jego prace można odbierać jako prekursorskie względem surrealizmu. [przypis edytorski]

wokabuły (daw.) — słówka. [przypis edytorski]

wokabuły (daw., z łac.) — słówka. [przypis edytorski]

wokabuły (z łac.) — słówka. [przypis edytorski]

wokabularz (daw.) — słownik. [przypis edytorski]

wokacja (daw.) — powołanie. [przypis edytorski]

wokacja (z łac.) — powołanie. [przypis edytorski]

wokacja (z łac. vox, vocis: głos) — powołanie. [przypis edytorski]

Wokół Twej głowy wieniec (…) Tęsknoto Ty! — cytat z Wigilii Stanisława Przybyszewskiego (pierwodruk po niem.: Vigilien, 1894; po polsku: Z cyklu Wigilij, 1899). [przypis edytorski]

w około (starop.) — dziś: wokoło. [przypis edytorski]

w około (starop. forma ort.) — dziś: wokoło, wokół. [przypis edytorski]

w okoliczne wojny (starop.) — w czasie toczących się w okolicach wojen. [przypis edytorski]

w okoliczy (starop.) — dziś: w okolicy. [przypis edytorski]

w okolu — tu: w otoczeniu. [przypis edytorski]

w okolu — w okolicy. [przypis edytorski]

wokować — wzywać. [przypis edytorski]

Wokowice, czes. Vokovice — miejscowość przyłączona do Pragi w 1922 r., dziś dzielnica Pragi. [przypis edytorski]

wokrąg (daw.) — wokoło. [przypis edytorski]

w okrąg — w koło. [przypis edytorski]

w okręż — wokoło. [przypis edytorski]

w (…) okresie czasu — dziś popr. w czasie a. w okresie. [przypis edytorski]

w oktawę — osiem dni po jakiejś dacie. [przypis edytorski]

w oktawę — osiem tygodni po. [przypis edytorski]

w oktobrze — w październiku. [przypis edytorski]

Wokulski — główny bohater Lalki Bolesława Prusa. [przypis edytorski]

wołać Loli i matki — daw. składnia z D.; dziś popr. z B.: wołać Lolę i matkę. [przypis edytorski]

wołający (daw.) — wołając. [przypis edytorski]

Wołają dusze zabitych, aby się mścił krwie ich nad obywatelmi ziemi — 2. Mojż 4. [przypis edytorski]

wołają na mnie „wy” — zwracają się do mnie grzecznościowo w liczbie mnogiej. [przypis edytorski]

Woła krew braciej waszej z ziemi do mnie — Jozue 7, 13. [przypis edytorski]

Woła z Mojżeszem — Pwt XX. [przypis edytorski]

wołczok (ros.) — bąk (zabawka dziecięca); wilczek (młody wilk). [przypis edytorski]

Wołga — największa i najdłuższa rzeka Europy, płynie przez Rosję, uchodzi do Morza Kaspijskiego. [przypis edytorski]

Wołga, Wołga, mat' rodnaja (ros.) — „Wołga, Wołga, rodzona matka”; początek popularnej ros. pieśni. [przypis edytorski]

Wołgostroj (ros. Волгострой) — radzieckie przedsiębiorstwo powołane w 1932 do realizacji gigantycznego planu budowy kaskady zbiorników i hydroelektrowni na rzece Wołdze, podległe NKWD, opierające się na zgrupowaniu obozów pracy niewolniczej (Wołgołag, utworzony w 1935). Pierwszym ogniwem kaskady była elektrownia w mieście Uglicz, ok. 70 km w górę rzeki od planowanego wielkiego zbiornika pod Rybińskiem, budowana od końca lat 30. W tym celu w 1938 przegrodzono Wołgę tamą, zaś dwa lata później uruchomiono elektrownię ugliczską. Prac nad uruchomieniem elektrowni pod Rybińskiem nie przerywano nawet mimo zbliżania się linii frontu. Podczas wojny elektrownie rybińska i ugliczska dostarczyły do okręgu moskiewskiego 4 mld kWh, w niektórych okresach pokrywając połowę zapotrzebowania Moskwy. Łącznie przez wszystkie lata w wycince 3600 km² lasów na terenach przeznaczonych pod zalanie oraz w budowie obiektów Wołgostroju uczestniczyło ok. 150 tys. więźniów, śmiertelność wynosiła kilku tysięcy osób rocznie. [przypis edytorski]

Wołkoński, Siergiej Michajłowicz (1860–1937) — rosyjski książę, działacz teatralny, pisarz, pamiętnikarz; od 1921 na emigracji w Paryżu. [przypis edytorski]

Wołkowyska a. Wołkowysk, brus. Ваўкавыск — dziś miasto rejonowe w zach. części Białorusi, gród założony w XIII w. przez litewskiego księcia Mendoga. [przypis edytorski]

Wołoch — człowiek z Wołoszczyzny; Wołoszczyzna — państwo na terenach dzisiejszej płd. Rumunii, rządzone przez hospodara i zależne od Imperium Osmańskiego. [przypis edytorski]

Wołogda — miasto w Rosji, w XV–XVII w. ważny ośrodek rzemieślniczy i centrum handlu Rosji z Syberią i Europą Zachodnią. [przypis edytorski]

Wołomin — miejscowość w województwie mazowieckim na północny wschód od Warszawy. [przypis edytorski]

Wołomin — miejscowość w województwie mazowieckim, na północny wschód od Warszawy. [przypis edytorski]

Wołosi — tą nazwą określano w przeszłości różne ludy z południowego wschodu Europy, z Półwyspu Bałkańskiego oraz z terenów dzisiejszej Rumunii i Mołdawii. [przypis edytorski]

wołoski — z Wołoszczyzny, krainy położonej w płd. części dzisiejszej Rumunii. Wołoszczyzna, rządzona przez hospodara, pozostawała zależna politycznie od Węgier i Turcji. [przypis edytorski]

wołostna kancelaria (ros. волостная канцелярия) — kancelaria zarządu gminy (ros. волость: gmina). [przypis edytorski]

Wołosza a. Wołoszczyzna — dawne państwo na terenach dzisiejszej płd. Rumunii, rządzone przez hospodara i zależne od Imperium Osmańskiego. [przypis edytorski]

Wołosza a. Wołoszczyzna — państwo na terenach dzisiejszej płd. Rumunii, rządzone przez hospodara i zależne od Imperium Osmańskiego. [przypis edytorski]

wołosza — suknia z grubego sukna. [przypis edytorski]

Wołosz a. Wołoch— mieszkaniec Wołoszczyzny. [przypis edytorski]

wołosza — Wołosza a. Wołoszczyzna: kraina i państwo na terenach dzisiejszej płd. Rumunii, rządzone przez hospodara i zależne od Imperium Osmańskiego; tu: zbieranina dzikich ludzi. [przypis edytorski]

Wołoszczyzna — kraina historyczna na Nizinie Wołoskiej, na południu dzisiejszej Rumunii. [przypis edytorski]

Wołoszczyzna — państwo na terenach dzisiejszej płd. Rumunii, rządzone przez hospodara i zależne od Imperium Osmańskiego. [przypis edytorski]

Wołoszczyzna — państwo na terenach dzisiejszej płd. Rumunii, rządzone przez hospodara i zależne od Imperium Osmańskiego. [przypis edytorski]

Wołoszka — Maria Lupu, wdowa po księciu Januszu Radziwille, córka hospodara mołdawskiego, Wasyla (Bazylego) Lupu, w 1653 r. pozbawionego tronu przez władcę sąsiedniej Wołoszczyzny (siostra Marii, Roksana, była synową Bohdana Chmielnickiego). [przypis edytorski]

Wołoszyn — długi grzbiet w Tatrach, rozdzielający Dolinę Waksmundzką od Doliny Roztoki. [przypis edytorski]

Wołowski, Ludwik (1810–1876) — francuski ekonomista i adwokat pochodzenia polskiego, zwolennik liberalizmu gospodarczego; od 1855 członek Instytutu Francji, pracujący w Akademii Nauk Moralnych i Politycznych. [przypis edytorski]

Woły czynią to również, bo całą ich setkę kazał zakatrupić rzeźnik jeden (…) wzdęty od jedzenia prażonego bobu — Pitagoras zakazywał swoim uczniom zarówno zabijania zwierząt na ofiarę, jak i jedzenia mięsa; pitagorejczycy byli też znani z tego, że nie jedli bobu, pospolitego pożywienia Greków. Jeden z późniejszych autorów starożytnych dowodził jednak, że po odkryciu swojego twierdzenia Pitagoras złożył w podzięce bogom ofiarę z wołu (lub stu wołów). Obecnie wzmianka ta jest uznawana za próbę przekonania opinii publicznej, że oryginalne nauki Pitagorasa nie były sprzeczne z tradycyjną religią grecką, w której ofiary zwierzęce stanowiły jeden z najważniejszych rytuałów. [przypis edytorski]

woły — dziś popr. N. lm. wołami. [przypis edytorski]

Wołyń — kraina historyczna w dorzeczu górnego Bugu oraz dopływów Dniepru, część Ukrainy. [przypis edytorski]

Wołyński, Artur (1844–1893) — historyk, działacz polonijny. [przypis edytorski]

wołżski — dziś popr.: wołżański (przym. od nazwy rzeki Wołgi). [przypis edytorski]

wolą — daw. forma B.r.ż.; dziś: (dawać komu) wolę. [przypis edytorski]

wolą — dziś popr. forma B.lp: wolę. [przypis edytorski]

wolą — dziś popr. forma B. lp: wolę. [przypis edytorski]

wolą — dziś popr.: wolę. [przypis edytorski]

wolą (starop. forma) — dziś B.lp r.ż. wolę. [przypis edytorski]

wolą (starop. forma) — dziś B.lp r.ż.: wolę. [przypis edytorski]