Przypisy

Bolesław Gorczyński (1880–1944) — pisarz, dyrektor teatrów; w 1921 założyciel i dyrektor warszawskiego teatru im. Bogusławskiego; zasłynął swoimi utworami naturalistycznymi: Bagienkiem (1907) i Rzeczywistością. [przypis edytorski]

Bolesław I Chrobry — urodzony w 966 lub 967 r., książę Polski od 992 r., koronowany na króla Polski w 1025 r., zmarł w tymże. [przypis edytorski]

Bolesław I Chrobry (Wielki) (967–1025) — władca Polski z dynastii Piastów, książę Polski od 992, pierwszy król Polski (od 1025); prowadził wojny z cesarzem Henrykiem II, poprowadził wyprawę na Ruś i zdobył Kijów (1018). [przypis edytorski]

Bolesław III Krzywousty (1086–1138) — władca z dynastii Piastów: książę małopolski, śląski i sandomierski 1102–1107, książę Polski 1107–1138; syn Władysława I Hermana i Judyty czeskiej, córki króla Czech Wratysława II, ojciec Władysława II Wygnańca, Bolesława IV Kędzierzawego, Mieszka III Starego, Henryka Sandomierskiego i Kazimierza II Sprawiedliwego. [przypis edytorski]

Bolesławita — pseudonim Józefa Ignacego Kraszewskiego (1812–1887), powieściopisarza, publicysty i działacza społecznego. [przypis edytorski]

Bolesław Kędziorowaty, (…) Zygmunt Walezjusz — władcy tacy nie są znani w historii. [przypis edytorski]

Bolesław Łysy a. Bolesław II Rogatka (ok. 1223–1278) — książę krakowski, następnie książę południowo-zachodniej Wielkopolski i Śląska, później legnicko-głogowski, syn Henryka II Pobożnego. [przypis edytorski]

Bolesław Piasecki (1915–1979) — przed wojną przywódca Ruchu Narodowo-Radykalnego „Falanga”, w czasie okupacji w Uderzeniowych Batalionach Kadrowych, następnie w AK, po wojnie stanął na czele stowarzyszenia „Pax” i nawiązał współpracę z władzami, podporządkowując się istniejącemu w Polsce systemowi komunistycznemu. W latach 1971–1979 członek Rady Państwa. [przypis edytorski]

Bolesław Śmiały a. Bolesław II Szczodry (ok. 1042–1081/1082) — książę Polski w latach 1058–1076, król Polski w latach 1076–1079. [przypis edytorski]

Bolesław, syn jego pierworodny, znany ze szczodroty i ducha wojennego, na tron polski wstąpił — Bolesław II Śmiały objął władzę po śmierci swego ojca w 1058 r. jako książę Polski, w 1076 został koronowany na króla, w 1079 wygnany; zmarł na Węgrzech w 1081 roku. [przypis edytorski]

Bolesław V Wstydliwy (1226–1279) — syn Leszka Białego; książę krakowski od 1243, sandomierski od 1232, ostatni przedstawiciel małopolskiej linii Piastów. [przypis edytorski]

Bolesław Wstydliwy (1226–1279) — książę krakowski i sandomierski, ostatni z małopolskiej linii Piastów. [przypis edytorski]

Bolesław Wstydliwy a. Bolesław V Wstydliwy (1226–1279) — książę krakowski i sandomierski, ostatni przedstawiciel małopolskiej linii Piastów. [przypis edytorski]

bolesno (daw. forma) — dziś: boleśnie. [przypis edytorski]

Bolfras, Arthur von (1838–1922) — wieloletni szef kancelarii wojskowej cesarza Franciszka Józefa. [przypis edytorski]

bol (fr.) — naczynie w kształcie czarki, zwykle wykonane z porcelany, używane do picia np. herbaty. [przypis edytorski]

bolida (z gr.) — dziś popr.: bolid, żarzący się meteor lub inne niewielkie ciało niebieskie przelatujące przez atmosferę i eksplodujące w powietrzu lub spadające na ziemię. [przypis edytorski]

Bolingbroke, Henry Saint-John (1678–1751) — angielski polityk i filozof. [przypis edytorski]

Bolivar, Simón (1783–1830) — polityk i dowódca wojskowy, przywódca walk o wyzwolenie Ameryki Południowej spod władzy Hiszpanów, dążył do stworzenia federacji wszystkich państw byłej hiszpańskiej Ameryki; czczony jako rewolucjonista i wyzwoliciel. [przypis edytorski]

Bolko II Mały (ok. 1310–1368) — książę świdnicki. [przypis edytorski]

Boller, Ludwig (1862–1896) — niemiecki malarz-pejzażysta, autor krajobrazu Panoramy Racławickiej. [przypis edytorski]

bolnica (ros.) — szpital. [przypis edytorski]

bolów — dziś: bólów. [przypis edytorski]

Bolonia — miasto w płn. Włoszech, stolica regionu Emilia-Romania. [przypis edytorski]

Bolonia — miasto w północnych Włoszech, stolica regionu Emilia-Romania. [przypis edytorski]

bolsze niczewo (ros.) — nic więcej. [przypis edytorski]

bolszewictwo rosyjskie dumnie wkroczyło do Genui, zaproszone przez Europę do „braterskiej współpracy” w sprawie odbudowy życia gospodarczego — mowa o światowej konferencji gospodarczej w Genui (10 kwietnia–19 maja 1922), gdzie doszło do nawiązania stosunków dyplomatycznych i przerwania izolacji Rosji Radzieckiej na arenie światowej. Podczas jej trwania, 16 kwietnia 1922, podpisano tzw. układ w Rapallo, pomiędzy Rzeszą Niemiecką a Rosją Radziecką, w którym obie strony zrzekały się wzajemnych zobowiązań terytorialnych i finansowych. [przypis edytorski]

bolszoj durak (ros.) — wielki głupiec. [przypis edytorski]

bolu — dziś: bólu. [przypis edytorski]

bolu — dziś popr. pisownia: bólu. [przypis edytorski]

Bolzano a. Bozen — miasto i gmina we Włoszech, w regionie Trydent-Górna Adyga. [przypis edytorski]

Bo mądry, słuchając, mędrszym zostanie i rozumnym do rządów będzie — Prz 1, 5. [przypis edytorski]

bomażka (z ros.) — papierek; tu: banknot. [przypis edytorski]

Bombaj — dziś: Mumbaj, największy port morski Indii. [przypis edytorski]

bomba kalorymetryczna — szczelne naczynie z kwasoodpornej stali nierdzewnej o wzmocnionych ściankach, umożliwiające spalenie umieszczonego w nim paliwa i pomiar wydzielonego ciepła. [przypis edytorski]

bombaks — wełniak (łac. Bombax), rodzaj tropikalnych drzew, stanowiących źródło lekkiego drewna i kapoku (lekkiego puchu nasiennego). [przypis edytorski]

bombarda — działo o szerokiej i krótkiej lufie, używane do burzenia fortyfikacji. [przypis edytorski]

bombardier (z fr.) — daw. żołnierz obsługujący działo. [przypis edytorski]

bombast — przesadny patos stylistyczny, nienaturalność językowa. [przypis edytorski]

bombastyczność — przesadna wzniosłość, napuszoność, pompatyczność. [przypis edytorski]

bombax (biol., łac.) — wełniak, rodzaj drzew występujących w tropikalnej części Afryki, Azji i Australii. [przypis edytorski]

bombiasty — kształtem podobny do kuli. [przypis edytorski]

bombiks — jedwabnik. [przypis edytorski]

bombiz — duchowny protestancki. [przypis edytorski]

bombramreja — piąta, licząc od pokładu, reja masztu. [przypis edytorski]

bom była — dziś: bo byłam. [przypis edytorski]

bom była — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: bo byłam. [przypis edytorski]

bom dia (port.) — dzień dobry. [przypis edytorski]

bom dziecko — dziś: bo jestem dzieckiem. [przypis edytorski]

bom — dziś: bo odgadywałem. [przypis edytorski]

bom go sobie (…) ułożył — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: bo go sobie ułożyłem. [przypis edytorski]

Bo miałam spędzić noc, no z jakimś. / — O zwierzętach w kibucu — w źródle pomiędzy tymi dwiema kwestiami Batii brak wypowiedzi Piotrusia. [przypis edytorski]

Bo mieliśmy i wrogów. Jednym z najzaciętszych był Wilhelm Feldman — tu w tekście umieszczono ilustrację z podpisem: Wilhelm Feldman, wróg Zielonego Balonika. [przypis edytorski]

bom kochał — dziś: bo kochałem. [przypis edytorski]

bom łobuz — dziś: bo jestem łobuzem. [przypis edytorski]

bom nie potrafił — dziś: bo nie potrafiłem. [przypis edytorski]

bom — pozioma belka zamocowana jednym końcem do masztu, służąca do przymocowywania dolnej krawędzi żagla. [przypis edytorski]

bom rad — skrócone od: bo [jeste]m rad. [przypis edytorski]

bom się (…) śpieszył — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: bo się spieszyłem. [przypis edytorski]

bom się zawsze pod przysięgą być uważał — bo nadal uważałem, że jestem związany przysięgą (zachowania tajemnicy). [przypis edytorski]

bom smutny i sam pełen winy — Słowacki, Grób Agamemnona. [przypis edytorski]

bomzyn, bombaz a. bombazyn (daw.) — dziś: bombazyna, tkanina jedwabna lub wełniana o skośnym splocie. [przypis edytorski]

bom zziąbł (daw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: bo zziębłem. [przypis edytorski]

Bończa-Stępiński, Leonard (1876–1921) — aktor. [przypis edytorski]

bona (daw.) — domowa wychowawczyni małych dzieci. [przypis edytorski]

bona (daw.) — opiekunka do dzieci w zamożnych rodzinach. [przypis edytorski]

bona (daw.) — opiekunka, prywatna nauczycielka. [przypis edytorski]

bona (daw.) — wychowawczyni małych dzieci w zamożnych rodzinach. [przypis edytorski]

Bona Dea (mit. rzym.) — Dobra Bogini, patronka płodności i kobiet. [przypis edytorski]

bona fide (łac.) — w dobrej wierze. [przypis edytorski]

Bonafides — imię znaczące: łac.: dobrej wiary. [przypis edytorski]

bona — niania, wychowawczyni małych dzieci, pracująca dawniej w zamożnych rodzinach. [przypis edytorski]

bona — opiekunka do dzieci. [przypis edytorski]

bona — opiekunka do małych dzieci. [przypis edytorski]

bona — opiekunka nad małymi dziećmi. [przypis edytorski]

Bonaparte, Napoléon (1769–1821) — pierwszy konsul Republiki Francuskiej 1799–1804, następnie Cesarz Francuzów (jako Napoleon I) w l. 1804–1814 i w 1815 r. (podczas tzw. Stu Dni Napoleona); wybitny dowódca wojskowy i strateg, reformator państwa i europejskiego systemu prawnego (Kodeks Napoleona); swoją pozycję w rewolucyjnej Francji zdobył dzięki pomyślnemu przeprowadzeniu akcji militarnych takich jak zdobycie Tulonu (1793), stłumienie rojalistycznej rewolty w Paryżu (1795), kampania włoska (1796–97) oraz kampania w Egipcie (1798); pod jego zwierzchnictwem zostały utworzone przez gen. Jana Henryka Dąbrowskiego Legiony Polskie we Włoszech. W okresie rozbiorów Polacy wiązali wielkie nadzieje z osobą Napoleona; stał się on uosobieniem silnego wodza, w sposób zdecydowany realizującego swoją wizję polit., kierującego się ideami demokratycznymi i sprzyjającemu narodom dążącym do niepodległości; był wcieleniem ideału jednostki zmieniającej bieg historii i porządek społ.-polit. świata (idea napoleońska). [przypis edytorski]

Bonaparte, Napoléon (1769–1821) — pierwszy konsul Republiki Francuskiej 1799–1804, następnie cesarz Francuzów (jako Napoleon I) w l. 1804–1814 i w 1815 r. (podczas tzw. Stu Dni Napoleona); wybitny dowódca wojskowy i strateg, reformator państwa i europejskiego systemu prawnego (Kodeks Napoleona); swoją pozycję w rewolucyjnej Francji zdobył dzięki pomyślnemu przeprowadzeniu akcji militarnych takich jak zdobycie Tulonu (1793), stłumienie rojalistycznej rewolty w Paryżu (1795), kampania włoska (1796–97) oraz kampania w Egipcie (1798); pod jego zwierzchnictwem zostały utworzone przez gen. Jana Henryka Dąbrowskiego Legiony Polskie we Włoszech. W okresie rozbiorów Polacy wiązali wielkie nadzieje z postacią Napoleona; stał się on uosobieniem silnego wodza, w sposób zdecydowany realizującego swoją wizję polit., kierującego się ideami demokratycznymi i sprzyjającemu narodom dążącym do niepodległości; był wcieleniem ideału jednostki zmieniającej bieg historii i porządek społ.-polit. świata (idea napoleońska); przeceniano często zaangażowanie fr. władcy w sprawy polskie (m.in. w związku z utworzeniem Księstwa Warszawskiego w 1807 r.); postawa wiążąca rachuby polityczne z przywódczą rolą Napoleona Bonaparte (a później członkami jego rodziny, księciem Reichstadtu i Napoleonem III) zyskała miano bonapartyzmu. [przypis edytorski]

Bonaparte, Napoléon (1769–1821) — pierwszy konsul Republiki Francuskiej 1799–1804, następnie cesarz Francuzów (jako Napoleon I) w l. 1804–1814 i w 1815 r. (podczas tzw. Stu Dni Napoleona); wybitny dowódca wojskowy i strateg, reformator państwa i europejskiego systemu prawnego (Kodeks Napoleona); swoją pozycję w rewolucyjnej Francji zdobył dzięki pomyślnemu przeprowadzeniu akcji militarnych, takich jak zdobycie Tulonu (1793), stłumienie rojalistycznej rewolty w Paryżu (1795), kampania włoska (1796–97) oraz kampania w Egipcie (1798); pod jego zwierzchnictwem zostały utworzone przez gen. Jana Henryka Dąbrowskiego Legiony Polskie we Włoszech. W okresie rozbiorów Polacy wiązali wielkie nadzieje z postacią Napoleona; stał się on uosobieniem silnego wodza, w sposób zdecydowany realizującego swoją wizję polit., kierującego się ideami demokratycznymi i sprzyjającemu narodom dążącym do niepodległości; był wcieleniem ideału jednostki zmieniającej bieg historii i porządek społ.-polit. świata (idea napoleońska); przeceniano często zaangażowanie fr. władcy w sprawy polskie (m.in. w związku z utworzeniem Księstwa Warszawskiego w 1807 r.); postawa wiążąca rachuby polityczne z przywódczą rolą Napoleona Bonaparte (a później członkami jego rodziny, księciem Reichstadtu i Napoleonem III) zyskała miano bonapartyzmu. [przypis edytorski]

Bonaparte, Napoleon (1769–1821) — francuski mąż stanu, dowódca wojskowy i przywódca polityczny. [przypis edytorski]

Bonaparte — Napoleon Bonaparte (1769–1821), francuski wódz, a następnie cesarz; wśród Polaków pod zaborami uchodził za sympatyka sprawy odzyskania niepodległości przez Polskę. [przypis edytorski]

Bonapart, własc. Napoleon Bonaparte (1769–1821) — cesarz fr. w latach 1804–1814 i 1815. Jeden najwybitniejszych mężów stanu, przywódców, strategów, reformatorów ustroju państwowego i prawa. W polskiej tradycji w okresie zaborów z jego osobą wiązano ogromne nadzieje na odzyskanie niepodległości. [przypis edytorski]

Bona Sforza d'Aragona (1494–1557) — królowa Polski i wielka księżna litewska, żona Zygmunta Starego, matka Zygmunta Augusta i Anny Jagiellonki. [przypis edytorski]

Bonawentura z Bagnoregio, właśc. Giovanni Fidanza (ok. 1217–1274) — włoski franciszkanin, teolog, filozof scholastyk; święty katolicki. [przypis edytorski]

bonbons diaboliques (fr.) — diabelskie cukierki. [przypis edytorski]

bonczuk — buńczuk, turecki a. tatarski znak wojskowy wykonany z końskiego włosia. [przypis edytorski]

bonczuk — buńczuk, znak wojskowy turecki a. tatarski wykonany z końskiego włosia. [przypis edytorski]

bonczuk — buńczuk, znak wojsk tureckich a. tatarskich, wykonany z końskiego włosia. [przypis edytorski]

bonczuk — buńczuk, znak wojsk tureckich a. tatarskich wykonany z końskiego włosia. [przypis edytorski]

bonczuków — buńczuk, turecki a. tatarski znak wojskowy, wykonany z końskiego włosia. [przypis edytorski]

bon enfant (fr.) — dobre dziecko. [przypis edytorski]

Boney — pseudonim nadany Napoleonowi Bonaparte przez Brytyjczyków. [przypis edytorski]

bon (fr.) — dobrze. [przypis edytorski]

bon (fr.) — dobrze. [przypis edytorski]

bon gré mal gré (fr.) — chcąc nie chcąc. [przypis edytorski]

bon Henri (fr.) — dobry Henryk. [przypis edytorski]

Bonheur, Rosa (1822–1899) — malarka francuska; znana gł. z prac przedstawiających zwierzęta. [przypis edytorski]

Bonheur, Rosa, właśc. Marie-Rosalie Bonheu (1822–1899) — francuska malarka i rzeźbiarka, przedstawicielka naturalizmu; najsławniejsza malarka XIX w. [przypis edytorski]

Bo nie bez przyczyny to powiadają — Cyceron, Paradoxa Stoicorum IV. [przypis edytorski]

Bonifacy IX — Pietro Tomacelli (ok. 1350–1404), papież od 1389, poparł Polskę, gdy walczyła z krzyżakami. [przypis edytorski]

bonifratry — dziś popr. bonifratrzy (z łac. bonus frater: dobry brat), katolicki zakon szpitalny założony przez św. Jana Bożego, znany szczególnie z zajmowania się ziołolecznictwem oraz opieki nad chorymi umysłowo. [przypis edytorski]