Przypisy

loggia — rodzaj krytego balkonu bądź pomieszczenia, w którym jedna z zewnętrznych ścian została zastąpiona przez rząd arkad. [przypis edytorski]

logical insanity (ang.) — brak poczucia logiczności; niepoczytalność logiczna. [przypis edytorski]

Logiczną jest ciągle wiara twoja — w tym miejscu na marginesie poniższego wywodu znajduje się adnotacja: „wiara Egiptu za Mojżesza”. [przypis edytorski]

Logika Port-Royal — zwyczajowa nazwa podręcznika La logique, ou l'art de penser (Logika, czyli sztuka myślenia), będącego wykładem dedukcji, teorii poznania i metodologii nauk, napisanego przez głównych przedstawicieli jansenizmu: Antoine'a Arnaulda i Pierre'a Nicole'a, wydanego anonimowo w 1662, popularnego aż do XX w. [przypis edytorski]

Logis — Platz. [przypis edytorski]

logistyka (daw.) — logika matematyczna. [przypis edytorski]

logistyk (daw.) — logik, człowiek uprawiający logikę matematyczną, czyli logikę symboliczną (daw. zwaną logistyką). [przypis edytorski]

logizacja — poddanie kontroli norm logicznych. [przypis edytorski]

logografia — tu: zawodowe pisanie mów sądowych na zamówienie klientów. W starożytnych Atenach strony występowały w swoich sprawach przed sądem osobiście, bez pośrednictwa adwokatów. [przypis edytorski]

logograf — tu: zawodowy autor mów sądowych pisanych na zamówienie klientów. W starożytnych Atenach strony występowały w swoich sprawach przed sądem osobiście, bez pośrednictwa adwokatów. [przypis edytorski]

logogryf — zagadka, w której trzeba zgadnąć zaszyfrowane wyrazy. [przypis edytorski]

logos — dla staroż. stoików gr. (Heraklita i in.) idea tłumaczona jako „rozum świata”, w którym uczestniczą wszystkie istoty obdarzone duszą (czyli rozumem, zdolnością rozumienia); sam wyraz gr. oznacza zarówno rozum (por. logika), jak słowo, a także prawo; do pojęcia logosu odwoływał się Platon, a następnie filozofowie chrześcijańscy, próbujący łączyć je z wywodem z Ewangelii św. Jana rozpoczynającym się od słów „Na początku było Słowo”. [przypis edytorski]

Logos (gr.) — słowo, mowa, myśl, umysł; w filozofii greckiej powszechna prawidłowość, rozum kosmiczny; w filozofii Filona: Umysł Boga, pośrednik między Bogiem a światem. [przypis edytorski]

Logos (gr.) — słowo, mowa, myśl, umysł; w filozofii gr. powszechna prawidłowość, przeznaczenie, rozum kosmiczny, w teologii chrześcijańskiej Syn Boży. [przypis edytorski]

log — przyrząd nawigacyjny do pomiaru przebytej drogi i prędkości statku. [przypis edytorski]

Logris a. Logres — w legendach arturiańskich: nazwa królestwa króla Artura; terytorium Brytów z grubsza odpowiadające granicom Anglii, przed zajęciem tego obszaru przez Anglosasów; wg pseudohistorycznego dzieła Geoffreya z Monmouth Historia Regum Britanniae, królestwo to zostało nazwane na cześć legendarnego króla Locrinusa, najstarszego syna Brutusa z Troi. [przypis edytorski]

Lo (gw.) — dla. [przypis edytorski]

lo (gw.) — dla. [przypis edytorski]

Lohengrin — opera romantyczna niem. kompozytora Ryszarda Wagnera (1813–1883) z 1850 r., na podstawie średniowiecznej legendy o Rycerzu Łabędzia. [przypis edytorski]

Lohengrin — opera romantyczna Ryszarda Wagnera na podstawie średniowiecznej legendy o Rycerzu Łabędzia. [przypis edytorski]

Lohengrin — opera romantyczna w trzech aktach napisana w 1850 przez niem. kompozytora Richarda Wagnera (1813–1883). [przypis edytorski]

Lohengrin — postać z legend arturiańskich, z anonimowego poematu fr. z XIII w. Rycerz łabędzia (fr. Le Chevalier au cygne); syn Parsifala (a. Perciwala), rycerz Świętego Graala, wysłany w łodzi ciągniętej przez łabędzie, by ocalić pannę, która nie może zapytać Lohengrina o jego tożsamość. [przypis edytorski]

Lohengrin — postać z XIII-wiecznej legendy; bohater opery Ryszarda Wagnera (1850). [przypis edytorski]

Lohengrin — Rycerz Łabędzia, postać z legend arturiańskich, syn Parsifala, wysłany w łodzi ciągniętej przez łabędzia, by ocalić pannę, która nie może zapytać Lohengrina o jego tożsamość; szerzej znany jako tytułowy bohater romantycznej opery Wagnera z 1850, w której Graal napełnia Rycerza Łabędzia mistycznymi mocami, które działają tak długo, jak długo udaje się zachować ich sekret. [przypis edytorski]

Lohengrin — Rycerz Łabędzia, postać z legend arturiańskich, syn Parsifala, wysłany w łodzi ciągniętej przez łabędzia, by ocalić pannę, która nie może zapytać Lohengrina o jego tożsamość; szerzej znany jako tytułowy bohater romantycznej opery Wagnera z 1850, w której Graal napełnia Rycerza Łabędzia mistycznymi mocami, działającymi tak długo, jak długo udaje się zachować ich sekret. [przypis edytorski]

Loia Fuller — właśc. Marie Louise Fuller (1862–1928) tancerka, choreografka, eksperymentatorka w zakresie oświetlenie sceny. [przypis edytorski]

loicznie — dziś popr.: logicznie. [przypis edytorski]

Loisy, Alfred (1857–1940) — francuski katolicki ksiądz, profesor i teolog. [przypis edytorski]

lojd żorż — David Lloyd George (1863–1945) premier Wielkiej Brytanii w okresie 1916–1922. [przypis edytorski]

lojer (fonet. ang. lawyer) — prawnik. [przypis edytorski]

lojojama — išjuokiama. [przypis edytorski]

lokaj — służący. [przypis edytorski]

Lokal Anzeiger (niem.) — gazeta ogłoszeniowa; rodzaj gazety zawierającej przede wszystkim lokalne ogłoszenia reklamowe. [przypis edytorski]

lokata (daw., z łac. locatus: umieszczony) — miejsce, pomieszczenie, mieszkanie. [przypis edytorski]

lokata (daw., z łac. locatus: umieszczony) — mieszkanie, pomieszczenie, lokal. [przypis edytorski]

lokaut — czasowe zamknięcie przedsiębiorstwa i niedopuszczanie do niego pracowników, w celu wymuszenia gorszych warunków pracy a. zmuszenia do zaprzestania strajku. [przypis edytorski]

lokaut — niewpuszczanie pracowników do zakładu pracy. [przypis edytorski]

lokaut — zamknięcie zakładu pracy zastosowane w odpowiedzi na strajk lub żądania pracownicze. W roku 1906 roku doszło do lokautu w głównych fabrykach Łodzi. Aby pomóc kilkudziesięciu tysiącom robotników, którzy w wyniku lokautu pozostali bez środków do życia, zbierano datki w różnych miastach i krajach europejskich, m.in. w Petersburgu i Moskwie. [przypis edytorski]

lokaut (z ang. lockout) — wstrzymanie funkcjonowania zakładu pracy przez zarządzających, menadżerski odpowiednik strajku. [przypis edytorski]

lokaut (z ang. lockout) — zamknięcie fabryki przez właściciela w celu niedopuszczenia do strajku pracowników lub dla ochrony wyposażenia zakładu przed zniszczeniem. [przypis edytorski]

lokaut (z ang. lockout) — zamknięcie fabryki przez właściciela, w odpowiedzi na strajk lub w celu jego zapobieżenia, celem wywarcia presji na robotników i zmuszenia ich do ustępstw. [przypis edytorski]

lokena — lokio kailis. [przypis edytorski]

Loki (mit. nordycka) — olbrzym zaliczony w poczet bogów, znany z przebiegłości, psotnictwa i krętactwa; przyczynił się do zabicia Baldura, boga piękna i mądrości, za co został przez bogów przykuty łańcuchami do skały, gdzie na twarz ściekał mu jad znajdującego się ponad nim węża. [przypis edytorski]

lokomobila — dawna wielofunkcyjna maszyna rolnicza: silnik spalinowy na kołach, używany do napędzania innych maszyn, np. młockarni. [przypis edytorski]

lokomobila — daw. wielofunkcyjna maszyna rolnicza: kocioł parowy na kołach, używany do napędzania innych maszyn, np. młockarni. [przypis edytorski]

lokomobila — daw. wielofunkcyjna maszyna rolnicza: silnik spalinowy na kołach, używany do napędzania innych maszyn, np. młockarni. [przypis edytorski]

lokomobila (z łac. locus mobilis) — przewoźny zespół napędowy składający się z kotła parowego, maszyny parowej i urządzenia transmisyjnego (np. koła z pasem transmisyjnym), rodzaj małego parowozu bez własnego napędu: silnik parowy był dopiero mocowany na lub z boku kotła. Lokomobile stosowano w XIX i na pocz. XX w. do napędzania maszyn rolniczych, pomp i małych warsztatów itp., często dodatkowo wykorzystując produkowaną parę do ogrzewania oraz pozyskiwania gorącej wody; wyposażone w późniejszym czasie w prądnicę, stanowiły lokalne elektrownie. Z czasem lokomobila została zastąpiona przez silnik spalinowy i elektryczny. [przypis edytorski]

lokomobilis — kilnojamas ar stacionarinis agregatas energijai gauti. [przypis edytorski]

lokotenent (z łac.) — pełniący obowiązki (dosł.: trzymający miejsce). [przypis edytorski]

Lokrowie — towarzysze Ajasa, po śmierci wodza osiedli w afrykańskim (tj. libijskim) Pentapolis. [przypis edytorski]

Lokrzy narycyjscy — lud Lokrów z miasta Naryks. [przypis edytorski]

Loksjasz (mit. gr.) — przydomek Apolla jako boga wyroczni. [przypis edytorski]

Loksjasz — przydomek Apolla. [przypis edytorski]

Loksyjasz a. Loksias — przydomek Apollina delfickiego (od gr. loxos: ciemny, dwuznaczny). [przypis edytorski]

Lokusta (zm. 69) — rzymska zawodowa trucicielka; opisana w Rocznikach Tacyta. [przypis edytorski]

Lolka Bobrówna — Ludwika Bobrówna (1825–1890), córka Joanny Bobrowej, adresatka wiersza Słowackiego z 1844. [przypis edytorski]

Lombardia — kraina historyczna i region administracyjny w płn. Włoszech. [przypis edytorski]

Lombardia — kraina hist. w płn. Włoszech, położona u podnóży Alp. [przypis edytorski]

Lombardia — kraina w płn. Włoszech, położona u podnóży Alp. [przypis edytorski]

lombard — instytucja udzielająca krótkoterminowych pożyczek pod zastaw przedmiotów. [przypis edytorski]

lombard — miejsce, gdzie można pożyczyć pieniądze w zamian za cenny przedmiot. [przypis edytorski]

lombard — zakład udzielający pożyczek pod zastaw przedmiotów wartościowych. [przypis edytorski]

lombardzki — pochodzący z Lombardii, krainy historycznej w płn. Włoszech. [przypis edytorski]

lombik — lombard. [przypis edytorski]

lombr — dawna gra w karty, jeden z prototypów brydża. [przypis edytorski]

lombr — dawna gra w karty, rozpowszechniona w Europie w XVII w. [przypis edytorski]

Lombroso, Cesare (1835–1909) — kryminolog i antropolog włoski, autor poczytnej książki Geniusz i obłąkanie i twórca wyłożonej w niej pseudonaukowej teorii o istnieniu tzw. „typu zbrodniczego”, tj. człowieka o wrodzonych zbrodniczych predyspozycjach psychicznych, uwarunkowanych cechami fizjologicznymi. [przypis edytorski]

Lombroso, Cesare (1835–1909) — włoski psychiatra i antropolog, kontrowersyjny badacz przestępczości oraz autor słynnej rozprawy Geniusz i obłąkanie. [przypis edytorski]

Lombroso, Cesare (1835–1909) — włoski psychiatra i kryminolog, propagator antropometrii. [przypis edytorski]

Lombroso, Cesare (1835–1909) — włoski psychiatra i kryminolog, propagator antropometrii, twórca teorii zakładającej, że niektóre osoby mają wrodzone skłonności do zachowań przestępczych lub chorób psychicznych, co można rozpoznawać po pewnych degeneracyjnych lub atawistycznych cechach wyglądu. [przypis edytorski]

Lombroso, Gina (1872–1944) — włoska popularyzatorka nauki, pisarka; autorka m.in. książek: Anima della donna (Dusza kobiety, 1920), przetłumaczonej w 1924 na język francuski, La donna nella società attuale (Kobieta w dzisiejszym społeczeństwie, 1927) oraz Le tragedie del progresso meccanico (Tragedia postępu mechanicznego, 1930). [przypis edytorski]

lombrozowski — przymiotnik od nazwiska Cesarego Lombroso (1835–1909), włoskiego kryminologa zakładającego, że skłonności przestępcze można wydedukować z cech fizycznych podejrzanego, zwł. z kształtu czaszki. [przypis edytorski]

London, Jack, właśc. John Griffith Chaney (1876–1916) — amerykański pisarz, socjalista; prowadził barwne życie, był gazeciarzem, trampem, kłusownikiem, marynarzem, poszukiwaczem złota w Klondike i reporterem. [przypis edytorski]

Londyński Most (ang. London Bridge) — most na Tamizie, łączący centrum dawnego Londynu (City) z przeciwległą dzielnicą Southwark; istniał od czasów średniowiecza i stanowił nie tylko przeprawę przez rzekę (jedyną do 1750 r.), ale także targ: stały na nim sklepy i kamieniczki, często podmywane przez wodę i wymagające remontów, co stało się tematem popularnej piosenki London Bridge is falling down (tj. Londyński Most się wali) ze znanym refrenem „My fair lady” (tj. moja pani kramarko); w czasach, kiedy została napisana powieść Dickensa (1849–1850) most ten już nie istniał, w 1832 r. został rozebrany, więc czas akcji Davida Copperfielda przypada na ostatnie lata jego istnienia; Most Londyński bywa mylony z mostem Tower Bridge, będącym jedną z wizytówek Londynu, wybudowanym w 1894 r. w bezpośrednim sąsiedztwie zamku Tower of London, charakteryzującym się dwoma wieżami w stylu neogotyckim i konstrukcją zwodzoną umożliwiającą przepływanie statków oceanicznych. [przypis edytorski]

londyński pojazd — angielska kareta. [przypis edytorski]

Londyn — stolica i największe miasto Anglii oraz Wielkiej Brytanii. [przypis edytorski]

Londyn — stolica i największe miasto Wielkiej Brytanii. [przypis edytorski]

Longchamp — dawne opactwo pod Paryżem, zamknięte w 1790, zburzone w 1793; jego tereny, położone na skraju Lasku Bulońskiego, stały się ulubionym miejsce przechadzek. [przypis edytorski]

Longe, właśc. François Achille Longet (1811–1871) — fr. fizjolog. [przypis edytorski]

Longfellow, Henry Wadsworth (1807–1882) — amerykański poeta, przedstawiciel romantyzmu, nazywany „królem poezji amerykańskiej”. [przypis edytorski]

Longines — szwajcarska firma, produkująca luksusowe zegarki. [przypis edytorski]

Longinus Podbipięta — bohater Trylogii Henryka Sienkiewicza przestrzegający kodeksu rycerskiego. [przypis edytorski]

Longinus — przypuszczalny autor traktatu O wzniosłości z I w. n.e. [przypis edytorski]

Longobardowie — lud zachodniogermański, którego nazwa pochodzi od łac. longa barba, czyli długa broda. W przeciwieństwie do romańskiej ludności Italii nosili oni długie brody. [przypis edytorski]

long short story (ang.) — długie opowiadanie (innym ang. określeniem na dłuzszy utwór jednowątkowy jest novella). [przypis edytorski]

long shot (ang.) — długie ujęcie. [przypis edytorski]

Long-Tom — Długi Tom, popularna nazwa armat prod. fr. firmy Schneider et Cie z Le Creusot, kaliber 155 mm, o dł. 7,5 m. i zasięgu do 9 km, strzelających granatami o masie ok. 40 kg, ulokowanych w fortach Pretorii i wykorzystywanych przez Burów w wojnie z Anglikami (II wojna burska, 1899–1902); Burowie dysponowali 4 takimi działami; kiedy skończyła się amunicja (zakupili łącznie 8800 sztuk), armaty zostały zniszczone, żeby nie zostały przejęte przez przeciwnika. [przypis edytorski]

longueur (fr.) — dłużyzna, nudny i zbędny fragment utworu literackiego. [przypis edytorski]

lonshoreman (ang.) — doker, robotnik portowy zatrudniony przy przeładunku, transporcie i składowaniu towarów. [przypis edytorski]

lon — tu: wypłata nadzwyczajna, rekompensata za czas poświęcony na strajk (Słownik etymologiczny A. Brücknera wskazuje pochodzenie wyrazu lon, oznaczającego również 'urzędnika', od prasłowa Lohn, które stanowi źródłosłów m.in. ang. loan 'pożyczka', niem. Lehn 'lenno' i leihen 'lichwa'). [przypis edytorski]

Look here! (ang.) — Patrzcie tutaj! [przypis edytorski]

look here (ang.) — patrz tutaj [przypis edytorski]

look out (ang.) — strzeżcie się. [przypis edytorski]

looping (ang.) — robienie pętli. [przypis edytorski]

Loos, Cornelius (1546–1595) — niderlandzki ksiądz, profesor teologii; pierwszy duchowny katolicki, który publicznie pisał przeciwko procesom czarownic szalejącym w Europie XV wieku (De vera et falsa magia, O prawdziwej i fałszywej magii, 1592), za co na rozkaz biskupa Trewiru został uwięziony i zmuszony do odwołania na kolanach swoich poglądów przed zgromadzeniem dostojników kościelnych; jego pracę skonfiskowano, przez długi czas była uważana za zaginioną, rękopis odkryto w 1886. [przypis edytorski]

Lope de Vega (1562–1635) — hiszpański poeta i dramaturg, autor ponad 2000 sztuk. [przypis edytorski]

Lopek — pseudonim Kazimierz Krukowskiego (1901–1984), aktora kabaretowego, rewiowego i filmowego pochodzenia żydowskiego; podczas II wojny światowej przedostał się najpierw do ZSRR, a potem, wraz z armią Andersa, do Europy zachodniej. [przypis edytorski]

Lopez — nazwisko kilku teologów z XVI–XVII w., tu najpewniej: Luis López (ok. 1536–1596), hiszpański dominikanin, autor Instructorium conscientiae (1585). [przypis edytorski]

loquor (łac.) — mówię. [przypis edytorski]

loranthus — rodzaj rośliny pasożytniczej. [przypis edytorski]