Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 470 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | biologia, biologiczny | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | łacina, łacińskie | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | norweski | poetyckie | pogardliwe | pospolity | potocznie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | staropolskie | turecki | ukraiński
Według języka: wszystkie | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 4032 przypisów.
jego datę: 10 luty 1774 — ścisła data wiadoma jest z listu panny de Lespinasse pisanego w rocznicę tego faktu: „Północ bije, mój przyjacielu: tknęło mnie wspomnienie, które mi mrozi krew. To 10-go lutego zeszłego roku upiłam się trucizną, której działanie trwa jeszcze…”. [przypis tłumacza]
jego filozofia godziła się z empiryczną wiedzą bardziej niż którakolwiek pokantowska — Windelband, op. cit., t. II, s. 360. [przypis redakcyjny]
jego [Hegla] najbardziej wielbione dzieło, tak zwaną „Fenomenologię ducha” — nazywa się ono właściwie Systemem umiejętności (System der Wissenschaft, Bamberg, 1807). W tym też wydaniu oryginalnym należy je czytać, bo w operibus omnibus [tj. dziełach wszystkich; red. WL] miał je trochę wygładzić wydający „assecla” [assecla a. assecula: człowiek, który się pasożytniczo trzyma potężniejszych od siebie: marny naśladowca; przyp. tłum.]. [przypis autorski]
Jego, jakoby drugiego Mindowę,/ Na ucztach wielbią wajdeloci nasi (…) — o Mindowie obacz przypisek [do słów: „słońce z szczorsowskiej granicy/ Pierwszym promykiem grób Mendoga draśnie”; red.WL]. Wajdeloci, sigonoci, lingustoni, zwali się kapłani, których obowiązkiem było dzieła przodków na obrzędach wszelkich, a szczególniej w czasie jesiennych świąt kozła, opowiadać lub opiewać ludowi. Że starzy Litwini i Prusacy lubili i uprawiali poezją, przekonywają o tem pieśni dawne w niezmiernej liczbie, dotąd między gminem pozostałe, i świadectwa dziejopisów. Czytamy w Stryjkowskim, iż na pogrzebie książąt, kapłan opiewał ich czyny; iż za czasów Miechowity, powtarzano piosnkę o książęciu Zygmuncie zabitym od kniaziów ruskich. Ale najciekawszy i najważniejszy w tym względzie szczegół znajduje się w dziele niemieckiem: Versucht einer Geschichte der Hochmeister, Berlin 1798. Autor tej szacownej książki, Becker, cytuje starożytną kronikę Wincentego Moguntczyka, który był nadwornym kapelanem Wielkiego Mistrza Dusenera von Arfberg i pisał dzieje swoich czasów (od r. 1346). Między innemi czytamy, iż podczas wielkiej uczty z okoliczności obioru wielkiego mistrza Winrycha von Kniprode, minnensinger [Minnensinger: niem. średniowieczny poeta i śpiewak; red. WL] niemiecki śpiewał uczczony oklaskami i złotym pucharem; tak dobre przyjęcie poety zachęciło przytomnego Prusaka, nazwiskiem Rixelus: prosił więc o pozwolenie śpiewania w ojczystym języku litewskim, i sławił dzieła pierwszego króla Litwinów, Wajdewuta; wielki mistrz i Krzyżacy, nie rozumiejąc i nie lubiąc mowy litewskiej, wyśmiali poetę i dali mu w podarunku talerz pustych orzechów. (Kotzebue, lubo przytacza tę powieść, zdaje się jednak wątpić o bytności rękopisu kroniki Wincentego. Wszakże, w bibliotece szczorsowskiej, w zbiorze rozpraw studentów gdańskich, jest pisemko niejakiego Taschke pod r. 1735, gdzie autor cytuje kronikę Wincentego, jakoby drukowaną we Frankforcie, i dowodzi, że wspomniony Wincenty nie był Moguntczykiem, ale Gdańszczaninem [dopisek autora do przypisu; red. WL]). Nie powinny więc zdawać się śmiesznemi twierdzenia Kotzebuego i Bohusza, iż literatura litewska bogatą być musiała w poezje bohaterskie i historyczne, chociaż do naszych czasów mało co doszło w tym rodzaju. W Prusach albowiem Krzyżacy pod karą śmierci zakazali urzędnikom i wszystkim zbliżającym się do dworu używać języka litewskiego, wywołali [tj. wypędzili; red. WL] z kraju razem z Cyganami i Żydami wajdelotów, litewskich bardów, którzy sami dzieje narodowe znać i opiewać mogli. W Litwie znowu, za wprowadzeniem wiary chrześcijańskiej i języka polskiego, dawni kapłani i mowa ojczysta poszła w pogardę i zapomnienie; odtąd lud prosty, zamieniony w niewolnictwo i obrócony do roli, zarzuciwszy oręż, zapomniał też i o pieniach rycerskich, powtarzając stosowniejsze do teraźniejszego położenia swojego treny i sielanki. Jeżeli zostawało coś z dawnych ich dziejów i poezji bohaterskiej, to w domowych tylko zagrodach albo w czasie obrzędów, z dawna z zabobonnością połączonych, w tajemnicy gminowi udzielano. Symon Grunau w XVI wieku trafił przypadkiem w Prusach na ucztę kozła i ledwo uprosił życie, przysiągłszy wieśniakom, iż nikomu nie wyda tego, co ujrzy lub usłyszy. Wtenczas, po spełnionej ofierze, stary Wajdelota zaczął śpiewać dzieje dawnych bohaterów Litwy, mieszając nauki moralne i modły. Grunau, który dobrze po litewsku rozumiał, wyznaje, iż nic podobnego nie spodziewał się usłyszeć z ust Litwina, taka była piękność rzeczy i wysłowienia. [przypis autorski]
jego klaskacze szli w ślad za nim, dając hasło entuzyazmu tłumowi — Swetoniusz [Żywot Nerona 20]. [przypis autorski]
jegomość (daw.) — jakiś mężczyzna, facet. [przypis edytorski]
jegomość (daw.) — skrót od daw. formy grzecznościowej: jego miłość; używany w stosunku do osób szlachetnie urodzonych, szczególnie do władcy a. głowy rodu. [przypis edytorski]
jegomość (daw.) — zwyczajowe określenie księdza, proboszcza parafii. [przypis edytorski]
jegomość — ksiądz proboszcz. [przypis edytorski]
jegomość — mężczyzna. [przypis edytorski]
Jegomość pan Król (tak się nazywają Pozwańce) — W istocie woźni trybunału nosili ten tytuł, ponieważ pozywali w imieniu Króla. [przypis tłumacza]
jegomość — tu: ksiądz. [przypis edytorski]
Jego najbardziej stałym sposobem rozumowania jest zawsze utwierdzanie praw przez fakty — „Uczone badania nad prawem publicznym są często tylko historią dawnych nadużyć; i niepotrzebnie się upiera, kto zadaje sobie trud, by je studiować zbyt dokładnie” (Rozprawa o interesach, które łączą Francję z sąsiadami, przez p. markiza d'Argensona). Właśnie to zrobił Grotius. [René Louis de Voyer de Paulmy, markiz d'Argenson (1694–1757): francuski polityk, ceniony w swoich czasach teoretyk państwa i prawa; red. WL]. [przypis autorski]
jego natury — te słowa dodano w wydaniu z 1816 r. [przypis edytorski]
jego nazwisko — fr. sécher oznacza suszyć, wysuszać. [przypis tłumacza]
Jego pieniądze potęgują poczucie sprawiedliwości, a twoje, jak to najczęściej bywa, zabijają je nawet u tych, co w sądzie (…) wydają wyroki — jakkolwiek Ateńczycy (i w ogóle Grecy) w politycznym życiu często przyjmowali „podarunki” i dawali się nimi powodować w swej działalności, rzadko słyszy się o przekupności sądów ateńskich. Trudno zresztą było przekupić więcej niż połowę z pięciuset sędziów przysięgłych, stanowiących jeden trybunał ludowy (heliaja). Pierwszy wypadek przekupstwa miał się zdarzyć dopiero w 409 r., a więc w 10 lat po powyższej rozmowie. W każdym razie w 420 r. przekupstwo sędziów nie stanowiło tematu rozmów czy uwag. [przypis tłumacza]
Jego (pierścienia) mocą i z wieże wyszła — stary sługa („srogi starzec”) Poliferna, króla Organi, zwabił podstępnie Angelikę do wieży, w której ją dla swego pana trzymał; wybawił ją znowuż cudowny pierścień. [przypis redakcyjny]
jego [Rogera Bacona] imiennika kanclerza — chodzi o Francisa Bacona (1561–1626), angielskiego filozofa, jednego z twórców empiryzmu i nowożytnej metody naukowej opartej na eksperymencie i indukcji, który był lordem kanclerzem na dworze króla Jakuba I Stuarta. [przypis edytorski]
(…) jego rozprawy o Księżycu i o Demonie Sokratesa — Plutarch, O obliczu widniejącym na tarczy księżyca. [przypis tłumacza]
jego śmiertelna natura pokonała do tyla nieśmiertelną, iż musi płakać i kwilić jak dziewczyna — [por.] Trachinki, V. 1088 i 9. [przypis redakcyjny]
jego samego — Stefana Czarnieckiego, wojewody, dowódcy Paska. [przypis edytorski]
Jego straże każdemu do niej wstępu bronią — W związku ze słówkiem Doryny w scenie I, rysuje nam to wyraźniej stosunek Tartufa do Elmiry. [przypis tłumacza]
jego syn, również zwany Antioch — Antioch V Eupator [173–162 p.n.e., władca państwa Seleucydów od 164 p.n.e.; red. WL]. [przypis tłumacza]
jego syn — syn cesarza Napoleona I, Napoleon II (1811–1832), od 1818 znany jako Franciszek, książę Reichstadtu, którego bonapartyści mieli nadzieję wprowadzić na tron. [przypis edytorski]
jego [Teajteta] kolegę z gimnastyki, tego tu Sokratesa — Teodor zapoznał Sokratesa z Teajtetem w gimnazjonie, ośrodku ćwiczeń fizycznych i treningu sportowego. [przypis edytorski]
jego teoria intelektualizacji spostrzeżeń zmysłowych (…) wywarła wpływ na fizjologię — szczególnie w dziedzinie wrażeń wzrokowych. Schopenhauer zajmował się pod wpływem Goethego teorią barw (Schopenhauer, VI). [przypis redakcyjny]
jego — tj. Witolda. [przypis edytorski]
jego — tu: Śladkowskiego. [przypis redakcyjny]
Jego twórczość myślowa ma zdecydowany kierunek, nie rozprasza się, lecz jest środkiem utwierdzającym uczuciowy świat wartości Brzozowskiego — podobne zagadnienia zajmują we Wstępie do filozofii Emanuela. Ryszard poglądy swoje wygłasza tam z entuzjazmem i zapałem, które Emanuel miarkuje słowami: „Doświadczenie przekonało mnie, że poezja i zachwyt poetycki w filozofii są najczęściej maską, poza którą kryją się luki w ciągłości myśli i zagadnienia, rozwiązanie których przekracza granice sił poetyzującego filozofa, a przynajmniej tych środków pojęciowych, jakimi na razie rozporządza” (s. 21). Lecz sam on rychło wynajduje wyjaśnienie, ważne również w naszym wypadku: „Jest głęboki sens w tym, że człowiek potrzebuje poezji. Świadczy to, że mu nie wystarcza poznanie i dlatego musi przeczuwać; świadczy to, że poznanie jego jest niezupełnym, nierównoznacznym i niewspółmiernym ze światem” (s. 22). [przypis autorski]
jego uczynek za przekleństwo poczytał Piotr — Dz 8, 19. [przypis edytorski]
jego woli ucho skłania — przychyla się do jego woli; słucha jego woli. [przypis edytorski]
jego — w oprac. Hertza: moje. [przypis edytorski]
jego wuja — był nim Charles-Irénée Castel de Saint-Pierre (1658–1743), pisarz i dyplomata, który w pracy Projet pour rendre la paix perpétuelle en Europe (Projekt wiecznego pokoju w Europie; t.1–2: 1713, t.3: 1717) jako pierwszy zaproponował utworzenie federacji państw europejskich, w której spory rozstrzygano by metodami pokojowymi zamiast militarnymi. [przypis edytorski]
Jego wuj — Książę Adam Czartoryski. [przypis redakcyjny]
jego wysokoprewoschoditielstwo (ros. его высокопревосходительство) — tytuł, którym zwracano się w carskiej Rosji do urzędników (wojskowych lub cywilnych) pierwszej i drugiej rangi. [przypis edytorski]
jegoż (daw.) — którego. [przypis edytorski]
jego założyciele — nieznane są początki zamku w Czorsztynie; pierwsza wzmianka o nim z 1246 r. wskazuje jako właściciela Piotra Wydżgę, szlachcica z ziemi krakowskiej, kasztelana sądeckiego i krzyżowca. [przypis edytorski]
jego zdziwienia, radości — Wyrazy te opuszczone są w wyd. 1774 (Amsterdam). [przypis tłumacza]
jego znalezieniem się — jego zachowaniem. [przypis edytorski]
je (gw.) — jest. [przypis edytorski]
je (gw.) — tu: ich (kupców). [przypis edytorski]
Je hais ces brigands (fr.) — nienawidzę tych bandytów. [przypis edytorski]
Jehan-Rictus, własc. Gabriel Randon (1867–1933) — poeta fr., w młodości symbolista, następnie twórca poematów stylizowanych na mowę paryskiej ulicy. [przypis edytorski]
Jehoszua ben Hanani właśc. Jehoszua ben Chanania (zm. 131 r. n.e.) — jeden z ważniejszych tannaitów trzeciej generacji; przeciwnik ascetyzmu. Wraz z rabbanem Gamalielem, rabbim Eleazarem ben Azarią i rabbim Akibą ben Josefem odbył podróż do Rzymu. [przypis edytorski]
Jehoszua ben Ileni a. Juda ben Ilai — tannaita z czwartej generacji, działający w II w. n.e., najczęściej wymieniany mędrzec Miszny. [przypis edytorski]
Jehoszua ben Karcha — tannaita trzeciej generacji. Prawdopodobnie syn Rabbiego Akiby. Najwięcj jego komentarzy znajduje się w Agadach. [przypis edytorski]
Jehowa — dziś częściej: Jahwe, imię własne Boga żydów i chrześcijan. [przypis edytorski]
Jehowa — Jahwe, hebrajskie określenie Boga. [przypis edytorski]
Jehowa — Jahwe, imię narodowego Boga Żydów. [przypis edytorski]
Jehowa — Jahwe, wymowa hebrajskiego imienia Boga. [przypis edytorski]
Jehowa jest symbolem, Osiris jest symbolem, Prometeusz jest symbolem — A. Lange, Studia z literatury francuskiej, Lwów 1897, s. 151 [przypis autorski]
Jehudą ben Bawa — tannita trzeciej generacji; za nauczanie Tory umęczony. Zaliczany do Dziesięciu Męczenników żydowskich. [przypis edytorski]
Jehuda ben Dama — ta postać nie pojawia się w Talmudzie, jednak jest zawsze wymieniana jako jedna z Dziesięciu Męczenników żydowskich w midraszach. [przypis edytorski]
Jehud — miasto na temat którego pierwsze wzmianki pochodzą z czasów podboju ziemi Kanaan przez Izraelitów; wymieniane w Biblii hebrajskiej, jako tereny należące do pokolenia Dana (Joz 19,40–45). [przypis edytorski]
jeich (gw.) — ich. [przypis edytorski]
je — ich (rodziców). [przypis redakcyjny]
Jej Bohu, ne znaju (ukr.) — na Boga, nie wiem. [przypis edytorski]
jej Bohu (ukr.) — o Boże. [przypis edytorski]
Jej bojowników obnaża z kapicy — Napomknienie ironiczne o zniesieniu zakonu templariuszów we Francji przez tegoż króla. [przypis redakcyjny]
jej chłopczyka zabrał los… — według informacji podanych przez Halinę Birenbaum ta piosenka została napisana przez Polę Braun podczas jej pobytu na Majdanku, „kiedy więźniarki wróciły z pracy i zobaczyły, że zabrano dzieci z baraku, w którym je trzymano i zawleczono je do komory gazowej”. [przypis edytorski]
jej dognał (starop. forma) — dziś: dognał ją (D. zamiast B.). [przypis edytorski]
J. E. — Jego Ekscelencji. [przypis edytorski]
jeje — hiszp.: jején, nazwa nadawana licznym gatunkom drobnych owadów, często pijących krew ssaków. [przypis edytorski]
jej gwoli (daw.) — ze względu na nią. [przypis edytorski]
Je jig, tu jigs, il jig. Nous jigons — żart słowny, związany z odmianą czasowników fr. (ang. je cat, nous cattons). [przypis edytorski]
Jej K. M. — skrót tytułu królewskiego „Jej Królewska Mość”. [przypis redakcyjny]
Jej [kochanki Wetumna] odpłatnym darem / Giąć się będą jesiennym gałęzie ciężarem — Pomona sprawi, by drzewa obficie jesienią rodziły owoce, co będzie stanowić dar bogini za wystawioną jej świątynię. [przypis edytorski]
jej lekarz — Olympos, który wedle świadectwa Plutarcha (83) pozostawił opis tych wypadków. [przypis tłumacza]
jej los mię nie wzrusza z powodu, który jest prawem dla cieni — Myśl prawa, o którym nadmienia tu poeta, a którym w czyśćcu rządzą się cienie, domyślać się każe, że kto sam szuka zupełnego wyzwolenia ducha z niewoli grzechu albo drugich na tę zbawienną drogę wprowadza, musi naprzód wszystkie pamiątki i wspomnienia rozkoszy i słodyczy, jakich w nieswobodnym stanie, to jest w niewoli grzechu, używał, zostawić za sobą. [przypis redakcyjny]
jej [Marfizy] śmiałość cudowną / Niedawno pod Albraką widywał [Rynald] budowną — w czasie długiego oblężenia Albraki (Bojardo Ks. I i II) walczyli Rynald i Marfiza najczęściej razem po stronie oblegających. [przypis redakcyjny]
jejmość (daw.) — tytuł grzecznościowy używany wobec kobiet. [przypis edytorski]
jejmość (daw.) — tytuł grzecznościowy używany wobec kobiet, skrócona forma zwrotu „jej miłość”. [przypis edytorski]
jejmość (daw.) — tytuł grzecznościowy używany w odniesieniu do szlachcianek, pani. [przypis edytorski]
jejmość (przestarz.) — pani. [przypis edytorski]
jejmościanka — tytuł grzecznościowy, skrót od: jej miłość panna. [przypis redakcyjny]
jej nizacz nie macie (starop.) — za nic ją macie. [przypis edytorski]
jej ratował (starop.) — dziś: ją ratował (B. zamiast D.). [przypis edytorski]
jej sercem — z takim sercem, jak ona. [przypis redakcyjny]
jej tej straty nic nie zastąpi (…) kiedy mi tęskno, zimno między ludźmi — Julian Klaczko, Korespondencya Mickiewicza (studium), Paryż–Berlin 1861, s. 54. [przypis edytorski]
je jure (fr.) — przysięgam. [przypis edytorski]
Jej Wdzięcznego Majestatu — właśc. Jej Miłościwej Wysokości (ang. Her Gracious Majesty), tj. brytyjskiej królowej Wiktorii (1819–1901). [przypis edytorski]
jej własny ojciec — Ikarios. [przypis edytorski]
Jej wniebowzięciu ten krzyk towarzyszy — Dusze według praw wiecznych oczyszczające się ze zmaz grzechowych i wolne od namiętności i pokusy tychże grzechów, muszą cieszyć się szczęściem drugich, chociażby i same w tym szczęściu nie brały udziału. [przypis redakcyjny]
jej woła, jej płacze, jej prosi (starop.) — dziś: ją woła, z jej powodu płacze, o nią prosi. [przypis edytorski]
jejże — przykład konstrukcji z partykułą wzmacniającą -że; znaczenie: właśnie jej. [przypis edytorski]
jejże syna — synem Afrodyty był Amor. [przypis redakcyjny]
Jekaterynburg — miasto w azjatyckiej części Rosji, leżące po wschodniej stronie środkowego Uralu; ok. 400 km na wsch., od Permu; zał. w 1723, nazwane na cześć cesarzowej Katarzyny I, żony imperatora Piotra I Wielkiego. [przypis edytorski]
Jekaterynburg — miasto w azjatyckiej części Rosji, leżące po wschodniej stronie środkowego Uralu, zał. w 1723, nazwane na cześć cesarzowej Katarzyny I, żony imperatora Piotra I Wielkiego. [przypis edytorski]
jeko (starop.) — jak; tu: gdy, skoro. [przypis edytorski]
Jelačić, Josip (1801–1859) — chorwacki generał monarchii Habsburgów, ban Chorwacji i Sławonii, zwolennik iliryzmu; tłumił rewolucję w Wiedniu i powstanie węgierskie 1848–1849 (dowodził armią przeciwko Józefowi Bemowi). [przypis edytorski]
Je l'aime, je l'aime! (fr.) — Ja ją kocham, kocham! [przypis edytorski]
jelce — właśc. jelec, element rękojeści broni białej stanowiący osłonę dla ręki. [przypis edytorski]
jelec — rękojeść. [przypis redakcyjny]
je le dis froidement (fr.) — mówię to na chłodno. [przypis edytorski]
je le jure (fr.) — przysięgam. [przypis edytorski]
Jeleński, Jan (1845–1909) — polski dziennikarz i publicysta. Wydawał tygodnik „Rola”. Bronił nacjonalistycznych wartości polskich oraz kościoła rzymskokatolickiego. [przypis edytorski]
Jeleń właśc. Jelonek — niewielkie jezioro w obrębie Gniezna. [przypis edytorski]
Jelenka (białorus.) — Helenka. [przypis edytorski]
Je le sais: il est rare… (fr.) — Wiem: rzadko słynni tancerze lubią kobiety. Poza tym sam taniec ma w sobie coś kobiecego. Trudno mi to wyjaśnić po francusku. Rangopal też jest homoseksualistą. Czytałem jego listy miłosne, listy bardzo naiwne i bardzo piękne, skierowane do mojego… do jednego z moich przyjaciół. [przypis edytorski]
Je les ménageais (fr.) — oszczędzałem je, traktowałem z wyrozumiałością. [przypis edytorski]
