Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 160198 przypisów.
że wyrażę się manierą Gorgiasza — Gorgiasz jest twórcą ozdobnej prozy, rywalizującej z poezją. Sokrates ironizuje tu jego styl, posługujący się wyszukanymi zwrotami, odbiegającymi od potocznej mowy. Ironia ta dotyka także i gospodarza, Kalliasa, Gorgiaszowego wielbiciela i ucznia. [przypis tłumacza]
że żurawie, Na Pigmejów w wielkim gniewie, Szary klucz na niebie klecą — wg mit. gr. Pigmeje toczyli wojny z żurawiami. [przypis edytorski]
że Żydzi — ὡς Ἰουδαῖοι, oratio obliqua, u Dindorfa po ὡς cudzysłów, u wszystkich tłumaczów tedy niepotrzebnie oratio recta, mnożąca sztucznie mowy Flawiusza, wbrew różnym formom tekstu, wskazującym, że tu jest oratio obliqua (τὸν πατέρα, pater meus, mein Vater, [pominięto tłum. na rosyjski]). [przypis tłumacza]
Że zaś mnie sługa jego objaśnił — Oczywiście działający z woli swego pana. [przypis tłumacza]
Że z tą garścią jak goły osiąka na zyzie — przysłowie o niepewnym stanie; zyz — rzut kostek. [przypis redakcyjny]
żgać (daw.) — kłuć. [przypis edytorski]
żgać — dźgać, kłuć. [przypis edytorski]
żgło — całun. [przypis redakcyjny]
żgło (daw.) — koszula śmiertelna. [przypis edytorski]
żgliszcze — dziś: zgliszcze. [przypis edytorski]
żgnąć (daw.) — dźgnąć, ukłuć. [przypis edytorski]
żgnąć — dziś: dźgnąć. [przypis edytorski]
żgnąć — dziś popr.: dźgnąć. [przypis edytorski]
żgnąć — ukłuć, ukąsić. [przypis edytorski]
żgnięcie (gw.) — dźgnięcie. [przypis edytorski]
żigolak — młody mężczyzna czerpiący korzyści materialne z dotrzymywania towarzystwa lub ze stosunków ze starszą, zamożną osobą. [przypis edytorski]
żigolo — płatny partner do tańca w lokalu rozrywkowym; młody mężczyzna czerpiący korzyści materialne z dotrzymywania towarzystwa lub ze stosunków z zamożnymi kobietami. [przypis edytorski]
żinka (ukr. жінка) — kobieta; żona. [przypis edytorski]
żinku (ukr.) — żonę. [przypis redakcyjny]
żleb — dolina o stromych ścianach wcinająca się w stok górski. [przypis edytorski]
żleb — podłużne, rynnowate wcięcie przecinające pionowo stok lub ścianę skalną, powstałe na skutek wietrzenia skał. [przypis edytorski]
żleb — podłużne, rynnowate zagłębienie w skale biegnące w dół stoku, powstałe wskutek erozji skalnej. [przypis edytorski]
żleb — strome wcięcie w górskim stoku. [przypis edytorski]
Żmichowska, Narcyza (1819–1876) — nauczycielka, powieściopisarka i poetka publikująca pod pseudonimem Gabriella (wg daw. pisowni: Gabryella), emancypantka, twórczyni grupy tzw. entuzjastek, jedna z prekursorek polskiego feminizmu; ukończyła Instytut Guwernantek, ucząc się m.in. pod kierunkiem Klementyny z Tańskich Hoffmanowej, w 1837 r. podjęła pracę jako nauczycielka domowa dzieci Władysława Zamoyskiego i w tym charakterze wyjechała w 1838 r. do Paryża, gdzie pod kierunkiem swego brata, emigranta polistopadowego podjęła gruntowne studia w Biblioteque Nationale oraz zaczęła uczęszczać na posiedzenia naukowe Akademii Francuskiej (niedostępnej wówczas dla kobiet), straciła posadę i w 1839 r. wróciła do Warszawy; publikowała w „Pielgrzymie” pod red. Eleonory Ziemięckiej i „Przeglądzie naukowym” pod red. Edwarda Dębowskiego. Była zaangażowana w nieudane, tragiczne w dalszych skutkach powstanie 1846 roku i „przedburzę” Wiosny Ludów (emisariuszka TDP, kontakty z Karolem Libeltem); za swe zaangażowanie polit. skazana na 2,5 roku więzienia, a następnie na dozór policyjny i osiedlenie w Lublinie; autorka m.in. powieści Poganka. [przypis edytorski]
Żmierzynka a. Zmierzynka, dziś Żmerynka (ukr. Жмеринка) — miasteczko na Podolu, dziś na terytorium obwodu winnickiego w centralnej części Ukrainy. [przypis edytorski]
żmiich — dziś popr. forma przymiotnikowa: żmijowych; a. forma D. lp (kogo? czego? czyje?): żmii. [przypis edytorski]
Żmiją — ὄφιν, coluber, Scblangenpfad (Cl.), [pominięto tłum. na rosyjski]. [przypis tłumacza]
żmija błotna — w oryg. swamp adder; fikcyjny gatunek jadowitego węża wprowadzony przez autora opowiadania: jako najjadowitszy wąż Indii miał zabijać ofiarę w ciągu dziesięciu sekund od ukąszenia; tak śmiercionośne są niewielkie (osiągające 40–50 cm długości) żmije afrykańskie z gatunku proatheris, pot. zwanego także żmiją nizinną a. żmiją błotną (lowland viper, swamp viper). [przypis edytorski]
żmija głucha z rozwidlonym ogonem — zapewne Acanthophis, rodzaj niezwykle jadowitych węży występujących w Australii. [przypis edytorski]
Żmija nad chorągwiami — po hebrajsku Safar ał Nes; jest to aluzja do cudów Mojżesza, a w przenośném znaczeniu języka hebrajskiego znaczy po prostu cud; właściwy więc tytuł czwartéj części jest: O cudach. [przypis autorski]
żmija sykliwa, Bitis arietans (biol.) — gatunek jadowitego węża występujący w Afryce i na Płw. Arabskim. [przypis edytorski]
żmij — tu ogólnie: gad. [przypis edytorski]
żmones (litewskie) — ludzie. [przypis autorski]
żmuda — trud, mozół. [przypis edytorski]
żmuda — wysiłek. [przypis edytorski]
Żmudź — historyczna nazwa tzw. Dolnej Litwy, nizinna kraina geograficzna i region administracyjny. [przypis edytorski]
Żmudź — płn.-zach. część Litwy. [przypis edytorski]
Żmudź, położona między Niewiażą, Niemnem a Jurą — nie wadzi przypomnieć, że to granica polityczna; właściwe narzecze żmudzkie np. zajmuje niemal tylko zachodnią połowę wymienionego właśnie obszaru; wschodnia należy już do tak zwanej średniolitewskiej gwary. [przypis redakcyjny]
Żmudź (Žemaitija a. Žemaitėjė) — płn.-zach. część Litwy. [przypis edytorski]
żmudzić (daw.) — marnować, trwonić czas. [przypis edytorski]
żmudzić (daw.) — zwlekać, marnować czas. [przypis edytorski]
żmudzin — koń żmudzki, rasa konia domowego, hodowana na Litwie i Żmudzi, głównie do prac rolnych i do zaprzęgu. [przypis edytorski]
żmudzin — konik żmudzki, przedstawiciel rasy koni hodowanych na Żmudzi, niewielkich, ale silnych i wytrzymałych. [przypis edytorski]
Żmudzin, słysząc grzmoty, wychodzi w pole — wspomnieć ta można o innym przesądzie żmudzkim: gospodarz, słysząc po raz pierwszy na wiosnę grzmot, pada twarzą na ziemię i przewraca się, aby „Perkun” zbożu dobrze rość dał i od gradu je zachował (ks. M. Wołonczewski); ale przesąd ten niespecjalnie żmudzki, lecz ogólny, ruski, polski itd., choć czynią to gdzie indziej, aby krzyże, kości nie bolały itp. [przypis redakcyjny]
Żmujdzin — dziś: Żmudzin. [przypis edytorski]
Żmujdzinka — popr.: Żmudzinka, mieszkanka Żmudzi, krainy hist. stanowiącej zachodnią część Litwy. [przypis edytorski]
żmujdzki — dziś: żmudzki; tj. należący geograficznie do Żmudzi. [przypis edytorski]
żmujdzki — żmudzki, pochodzący ze Żmudzi, płn.-zach. części Litwy. [przypis edytorski]
żniwa — okres zbioru zboża. [przypis edytorski]
żniwiarka (daw.), ang.: harvest mouse (biol.) — badylarka, Micromys minutus, gatunek ssaka z rodziny myszowatych, zamieszkujący łąki, zarośla i uprawy zbożowe; w daw. systematyce Mus messorius. [przypis edytorski]
żniwo — żniwa; koszenie i zbieranie dojrzałego zboża. [przypis edytorski]
żniwy — dziś popr. forma N. lm: żniwami. [przypis edytorski]
żóławski (daw.; dziś popr.: żuławski) — pochodzący z urodzajnych Żuław koło Gdańska. [przypis redakcyjny]
żółć porzuciłem — Tu napomknął poeta o celu swojej podróży. Żółć to grzech albo też gorzkie wspomnienie zamieszek politycznych. [przypis redakcyjny]
żółć — tu: gniew. [przypis edytorski]
żółć — tu: złość, gorycz. [przypis edytorski]
żółć — tu: złość, nienawiść. [przypis edytorski]
żółć — tu: zły humor, złość. [przypis edytorski]
żółcić — przyprawiać szafranem. [przypis redakcyjny]
żółci OD-mani — tu: funkcjonariusze żydowskiej służby porządkowej w getcie. [przypis edytorski]
żółciowa — tu: chorowita. [przypis edytorski]
żółciowiec (daw.) — człowiek pełen żółci, zgryźliwy, złośliwy. [przypis edytorski]
żółciowy — tu: przepełniony goryczą, złością. [przypis edytorski]
Żółkiewski, Stanisław (1547–1620) — herbu Lubicz, magnat, hetman polny koronny od 1588, hetman wielki i kanclerz od 1618, wojewoda kijowski od 1608. W 1610 pokonał wojska rosyjskie w bitwie pod Kłuszynem i zajął Moskwę; zginął w bitwie z Turkami pod Cecorą; jego prawnukiem był król Polski Jan III Sobieski. [przypis edytorski]
Żółkiewski, Stanisław (1547–1620) — magnat, hetman wielki i kanclerz wielki koronny; wódz wojsk polskich w wielu kampaniach przeciwko Rosji, Szwecji, Turkom i Tatarom; stanął na czele polskiego korpusu interwencyjnego, wysłanego na pomoc tzw. dymitriadzie, w której wojska magnatów polskich uwikłały się w rosyjską wojnę domową, w 1610 pokonał wojska rosyjskie w bitwie pod Kłuszynem i zajął Moskwę, biorąc do niewoli cara Wasyla Szujskiego i jego dwóch braci. [przypis edytorski]
Żółkiewski, Stanisław (1547–1620) — magnat, hetman wielki i kanclerz wielki koronny; wódz wojsk polskich w wielu kampaniach przeciwko Rosji, Szwecji, Turkom i Tatarom, zginął w bitwie z Turkami pod Cecorą. [przypis edytorski]
Żółkiewski, Stanisław (1547–1620) — magnat, hetman wielki i kanclerz wielki koronny; wódz wojsk polskich w wielu kampaniach przeciwko Rosji, Szwecji, Turkom i Tatarom, zginął w czasie bitwy pod Cecorą. [przypis edytorski]
Żółkiewski, Stanisław herbu Lubicz (1547–1620) — magnat, hetman wielki i kanclerz wielki koronny; wódz wojsk polskich w wielu kampaniach przeciwko Rosji, Szwecji, Turkom i Tatarom, zginął w bitwie z Turkami pod Cecorą. [przypis edytorski]
Żółkiewski, Stefan (1911–1991) — krytyk, historyk literatury, poseł na sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, redaktor „Kuźnicy” (1945–1948) i wielu innych czasopism. [przypis edytorski]
Żółkiewski, Stefan (1911–1991) — krytyk literacki, historyk literatury, w latach 1945–1948 redaktor tygodnika „Kuźnica”. [przypis edytorski]
Żółkiewski, Stefan Jakub (1911–1991) — krytyk i historyk literatury, autor licznych prac z zakresu krytyki i teorii kultury, działacz polityczny; w 1934 r. ukończył polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim, następnie, aż do wybuchu wojny pracował jako nauczyciel gimnazjalny; w czasie II wojny światowej zaangażowany w działalność konspiracyjną i tajne nauczanie, od 1942 r. członek Polskiej Partii Robotniczej; po wojnie redaktor naczelny czasopism: „Kuźnicy” (1945–1948), „Polityki” (1957–1958), „Nowej Kultury” (1958–1961) oraz „Kultury i Społeczeństwa” (1959–1968), pierwszy dyrektor Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk (1948–1952), również później związany z PAN, uzyskał stopień doktora filozofii w 1952 r., zaś w 1954 tytuł profesora zwyczajnego nauk humanistycznych; poseł do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz Sejm PRL, w latach 1956–1959 minister szkolnictwa wyższego, członek KC PZPR (usunięty po wydarzeniach Marca 1968). [przypis edytorski]
Żółkiew (ukr. Żowkwa) — miasto w zach. części Ukrainy, położone ok. 25 km na północ od Lwowa. [przypis redakcyjny]
żółkniejący — dziś popr.: żółknący. [przypis edytorski]
żółknieją — żółkną. [przypis edytorski]
żółn (daw.) — dziś popr. D. lm: żołn. [przypis edytorski]
żółta febra — tropikalna choroba przenoszona przez komary, w postaci ciężkiej objawiająca się nawracającą gorączką oraz uszkodzeniami wątroby powodującymi żółtaczkę (żółte zabarwienie skóry i białkówek oczu). [przypis edytorski]
żółta febra w Barcelonie — epidemia z 1821 roku, podczas której zmarło ok. 20 tys. spośród 120 tys. mieszkańców Barcelony. [przypis edytorski]
żółta książka — tu: książeczka zdrowia dla prostytutki, forma rejestracji i kontroli pracownic seksualnych. [przypis edytorski]
Żółta Księga — ang. „The Yellow Book”, brytyjski kwartalnik literacki, wyd. w latach 1894–1897. [przypis edytorski]
Żółta Księga — od okładek tak nazwana, księga barbarzyńska praw wojennych rosyjskich. Nieraz w czasie pokoju rząd ogłasza prowincje całe za będące w stanie wojny i na mocy Żółtej Księgi oddaje dowódcy wojskowemu zupełną władzę nad majątkami i życiem obywateli. Wiadomo, że od roku 1812 aż do rewolucji [tzn. do powstania listopadowego, do 1830 roku; red. WL.] Litwa cała podlegała Żółtéj Księdze, której egzekutorem był Wielki Książę Carewicz. [przypis autorski]
Żółta Woda — dziś: Żołta, rzeka na Ukrainie. [przypis edytorski]
Żółte Wody — bitwa nad Żółtymi Wodami; pierwsza bitwa powstania Chmielnickiego, stoczona między wojskami polskimi a Kozakami między 29 kwietnia a 16 maja 1648 r. nad uroczyskiem Żółte Wody; powstańcy odnieśli zwycięstwo, a głównodowodzący wojsk polskich Stefan Potocki zmarł z powodu ran w niewoli kozackiej. [przypis edytorski]
Żółte Wody — miasto w płd.-wsch. części Ukrainy, nad rzeką Żółtą, miejsce zwycięstwa wojsk kozackich Chmielnickiego nad polskimi w 1648. [przypis edytorski]
Żółte Wody (ukr. Жовтi Води) — miasto w płd.-wsch. części Ukrainy, nad rzeką Żółtą, miejsce zwycięstwa wojsk kozackich Chmielnickiego nad polskimi w 1648 r. [przypis edytorski]
Żółte Wody — uroczysko i futor kozacki nad rzeką Żółtą w płd. części Ukrainy; dziś miasto z kopalniami rud żelaza i uranu, położone ok. 100 km na zachód od Dniepropietrowska; bitwa pod Żółtymi Wodami (1648) zakończyła się klęską wojsk polskich. [przypis redakcyjny]
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Żółtowski, Edward (1775–1842) — generał polski i francuski; uczestnik powstania kościuszkowskiego, wojen napoleońskich i powstania listopadowego. [przypis edytorski]
żółty — tu: funkcjonariusz policji żydowskiej w getcie; por. granatowy. [przypis edytorski]
żółty — tu: funkcjonariusz policji żydowskiej w getcie. [przypis edytorski]
żółwiowiec — szylkret, masa ze skorupy żółwia. [przypis edytorski]
Żółw, z którego to zgrzebło — z pancerzy żółwi morskich wyrabiano dawniej grzebienie, guziki i inne przedmioty codziennego użytku. [przypis edytorski]
żóraw — dziś popr. pisownia: żuraw. [przypis edytorski]
żórawi — dziś popr. pisownia: żurawi. [przypis edytorski]
żórawie (starop. forma ort.) — dziś popr.: żurawie. [przypis edytorski]
żórawińskie klęski — traktat zawarty z Turkami przez Jana Sobieskiego w Żórawnie (nad Dniestrem) w r. 1676, pozostawiający Turcji znaczną część Ukrainy. Oburzał on szczególnie szlachtę posiadającą tam duże majątki. [przypis redakcyjny]
Żochowski, Józef (1801–1851) — profesor matematyki na Uniwersytecie Warszawskim; za swoje rewolucyjne przemówienie w 1848 został skazany na śmierć; wyrok zamieniono na 10 lat katorgi. [przypis edytorski]
Żodziszki — miasto nad rzeką Wilią, niedaleko Oszmiany. [przypis redakcyjny]
żokiejka — dziś: dżokejka, rodzaj sztywnej czapki, zwykle używanej do jazdy konnej. [przypis edytorski]
żołądek pana ziemi wyzwalał się z hukiem (…) świat się dowiadywał, że Cezar jest po obiedzie — w dziele Swetoniusza (Boski Klaudiusz 32) znajduje się plotka, jakoby Klaudiusz zamierzał wydać zarządzenie zezwalające na głośne puszczanie wiatrów podczas uczty, dowiedziawszy się o chorobie osoby, która się przed tym powstrzymywała. [przypis edytorski]
żołądek strusi — żołądek, którego nic nie pobudzi do wymiotów. [przypis edytorski]
żołądź (r.ż. a. r.m.) — tu: trefl, jeden z kolorów w grach karcianych. [przypis edytorski]
