Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 473 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | chemiczny | chiński | czeski | dawne | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | ironicznie | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | teatralny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 10748 przypisów.
karabela — szabla. [przypis edytorski]
karabela — szabla z rękojeścią w kształcie głowy orła. [przypis edytorski]
karabina — dziś popr. forma D. lp: karabinu. [przypis edytorski]
karabin Enfield — jeden z modeli karabinów produkowanych seryjnie od 1858 w Enfield przez brytyjską firmę Royal Small Arms Factory, używanych również w innych państwach. [przypis edytorski]
karabinierzy — w XVIII i XIX nazwa niektórych jednostek lekkiej kawalerii lub piechoty wyposażonych w karabiny, również nazwa żandarmerii we Włoszech. [przypis edytorski]
karabin iglicowy — odtylcowa broń palna z zamkiem iglicowym, w którym napinana sprężyną długa iglica po naciśnięciu spustu przechodzi przez umieszczony w papierowej osłonie ładunek prochowy do spłonki przy podstawie pocisku, powodując wystrzał; skonstruowany w 1836, zapoczątkował rozwój nowoczesnej broni palnej, z powodu dużej szybkostrzelności i wygodnego ładowania szybko wszedł na wyposażenie armii. [przypis edytorski]
karabiny — dziś popr. forma N. lm: karabinami. [przypis edytorski]
karabon a. karaban — wieloosobowy pojazd konny stosowany do dalekich podróży. [przypis edytorski]
karabon a. karaban (z pers.) — rodzaj pojazdu, wóz kryty z siedzeniami. [przypis redakcyjny]
karabon — bryka, powóz, pojazd konny do dalekich podróży. [przypis redakcyjny]
karabon — bryka, powóz. [przypis redakcyjny]
karabon — kryty wóz. [przypis edytorski]
karabon — rodzaj pojazdu konnego. [przypis edytorski]
karabon — wóz kryty z siedzeniami. [przypis redakcyjny]
karać kogo (starop.) — [tu:] strofować. [przypis redakcyjny]
karać śmiercią — p. IV, III, 10 uwaga do słów „próg cudzoziemców” i V, V, 2. [przypis tłumacza]
karać się (daw.) — brać sobie do serca przestrogę. [przypis edytorski]
karać się z czego (starop.) — mieć obawę [przed czym]. [przypis redakcyjny]
karać (starop.) — ganić. [przypis redakcyjny]
karać (starop.) — ganić, strofować, upominać. [przypis edytorski]
karaceńska zbroja — zbroja z metalowych łusek na podkładzie ze skóry lub grubego materiału; przypominała pancerz robaka zwanego prusakiem lub: karaczanem (karakanem), stąd nazwa. [przypis edytorski]
karacena (daw.) — pancerz łuskowaty. [przypis redakcyjny]
karacena — łuska twarda jak u krokodyla. [przypis redakcyjny]
karacena — pancerz łuskowaty. [przypis redakcyjny]
karacena — rodzaj skórzanej zbroi z żelaznymi łuskami. [przypis edytorski]
karacena — rozdzaj zbroi z łusek naszytych na skórę. [przypis edytorski]
karacena — zbroja z łusek metalowych na podkładzie ze skóry a. grubego płótna, używana w starożytności i w średniowieczu. [przypis edytorski]
karacena — zbroja z łusek naszytych na grubą tkaninę a skórę. [przypis edytorski]
karacena — zbroja z metalowych łusek, naszytych na skórzany kaftan. [przypis redakcyjny]
karacena (z wł. corazzina: zbroja na skórze) — zbroja łuskowa, składająca się ze skórzanego kaftana pokrytego metalowymi, nachodzącymi na siebie płytkami w kształcie łusek; produkowana od XVI do XVIII w., charakterystyczna dla polskiej kultury sarmackiej. [przypis edytorski]
karacena (z wł. corazzina) — zbroja z łusek metalowych naszywanych na skórzanym podkładzie. [przypis edytorski]
kara (daw.) — taczka, wózek. [przypis redakcyjny]
kara (daw.) — wóz. [przypis redakcyjny]
karafioł — prawdopodobnie: kalafior. [przypis edytorski]
Karagan, właśc. Do Khaharan — masyw górski w paśmie gór Elburs w Iranie. [przypis edytorski]
kara gardłowa — kara śmierci. [przypis edytorski]
kara główna — kara śmierci. [przypis redakcyjny]
karagöz — tradycyjny turecki teatr cieni, w którym występuje dwóch protagonistów: prostak Karagöz i wykształcony Hacıvat, oraz stały zestaw stereotypowych postaci; spopularyzowany w czasach Imperium Osmańskiego, rozprzestrzenił się na większości terenów objętych jego panowaniem, gł. w Turcji i Grecji. [przypis edytorski]
karaici a. karaimi — grupa etniczna i religijna, wyznająca karaimizm, tj. odłam judaizmu powstały w 767 r. n.e. w oparciu o nauki rabina Anana ben Dawida z Basry, odrzucający Talmud oraz interpretujący w sposób bardziej rygorystyczny Biblię. [przypis edytorski]
karaim — wyznawca karaimizmu, religii monoteistycznej wywodzącej się z judaizmu, posiadającej wspólne wątki z islamem i chrześcijaństwem, która wyodrębniła się ok. VIII w. na terenie Mezopotamii, a następnie rozszerzyła się na tereny Bizancjum, Egiptu i Imperium osmańskiego; gł. kodyfikatorem karaimizmu był Anan, syn Dawida z Basry (ur. ok. 754 r.), który uważając się za reformatora judaizmu, przeciwstawił się naukom talmudycznym, postulował powrót do trzymania się ścisłych zapisów Tory (Pięcioksięgu Starego Testamentu) oraz ascetyczny tryb życia. [przypis edytorski]
Karając plemię ludzkie zbrodniami zatrute, Bóg wyrzuci tę ziemię, jak on swą redutę — zniekształcone zakończenie Reduty Ordona A. Mickiewicza. [przypis edytorski]
karający — dziś popr.: karzący. [przypis edytorski]
karają — dziś popr.: karzą. [przypis edytorski]
karaj — dziś popr. forma: karz. [przypis edytorski]
kar a. kaffir (arab.) — niewierny, to samo co giafir lub giaur; nb. pierwsze dwie nazwy często stosowane i do Murzynów bantuańskich określanych jako Kafrowie. [przypis tłumacza]
Karakalla (188–217) – cesarz rzymski z dynastii Sewerów. Termy Karakalli to najlepiej zachowane rzymskie termy, znajdujące się w okręgu XII, na południowy zachód od via Appia. [przypis edytorski]
Karakalla, właśc. Marcus Aurelius Antoninus Bassianus (188–217) — cesarz rzymski (od 211); nadał prawa obywatelskie prawie całej wolnej ludności imperium. [przypis edytorski]
Karakaszów — (daw.forma dzierżawcza) Karakaszowy. [przypis edytorski]
karaka — typ dużego trzymasztowego statku żaglowego, rozwinięty w krajach śródziemnomorskich w XIV–XV w., poprzednik galeonu. [przypis edytorski]
Karakilise — ob. Ağrı, stolica prowincji w Turcji, niedaleko od granicy z Iranem; używana w czasach osmańskich nazwa, oznaczająca „czarny kościół”, pochodziła od średniowiecznego kościoła ormiańskiego. [przypis edytorski]
Kara-Kitaj — państwo istniejące na terenie Turkiestanu od ok. 1130 do 1218 r., chanat Zachodniej dynastii Liao, założony przez lud Kitanów, w 1211 r. podbity przez Najmanów, a w 1218 r. wcielony do imperium mongolskiego. [przypis edytorski]
karakon (daw.) — karaluch. [przypis edytorski]
karakoni — karaluszy. [przypis edytorski]
karakon — karaluch. [przypis edytorski]
Karakorum — stolica imperium mongolskiego w XIII w., położona w dolinie rzeki Orchon w północnej części ówczesnej Mongolii (dziś w centrum kraju), początkowo baza wojskowa Czyngis-chana, rozbudowana przez chana Ugedeja. W 1264 r. chan Kubilaj przeniósł stolicę imperium do dzisiejszego Pekinu. [przypis edytorski]
Karakozow, Dmitrij Władimirowicz (1840–1866) — rosyjski rewolucjonista, w 1866 jako pierwszy podjął próbę zamachu na Aleksandra II. [przypis edytorski]
karakuł — futro z jagniąt. [przypis edytorski]
karałasz — żołnierz wołoski. [przypis redakcyjny]
karali się imi (starop.) — z nich brali przestrogę. [przypis redakcyjny]
karambol — jednoczesne uderzenie bilą w dwie inne. [przypis edytorski]
karambol — odmiana bilarda. [przypis edytorski]
karambol — odmiana bilardu. [przypis edytorski]
karamy — dziś popr.: karzemy. [przypis edytorski]
Karamzin, Nikołaj Michajłowicz (1766–1826) — ros. pisarz i historyk; przedstawiciel sentymentalizmu w literaturze ros., twórca powieści historycznych (np. Marta Borecka, albo Podbicie Nowogrodu, 1802), autor krajoznawczo-refleksyjnych Listów podróżnika rosyjskiego (1791–1792) oraz apologetycznej Historii państwa rosyjskiego (12 tomów wyd. 1816–1829). [przypis edytorski]
Karamzin, Nikołaj Michajłowicz (1766–1826) — ros. pisarz, publicysta i historyk, reformator rosyjskiego języka literackiego; najważniejszy autor rosyjskiego sentymentalizmu, twórca powieści historycznych oraz apologetycznej Historii państwa rosyjskiego (12 tomów wyd. 1816–1829). [przypis edytorski]
Karamzin, Nikołaj Michajłowicz (1776–1826) — ros. pisarz i krytyk, reformator rosyjskiego języka literackiego. [przypis edytorski]
Karamzin, Nikołaj Michajłowicz (1776–1826) — rosyjski pisarz i krytyk, reformator rosyjskiego języka literackiego; najważniejszy autor rosyjskiego sentymentalizmu. [przypis edytorski]
Kara nałożona przez prawo juliańskie była lekka — Prawo to przytoczone jest w Digestach, ale nie podano tam kary. Można wnosić, iż ograniczała się do zamknięcia, skoro za kazirodztwo było tylko wygnanie. (Leg. Si quis viduam, ff. de quest). [przypis autorski]
karanie… na gardle — karanie śmiercią. [przypis edytorski]
karapetniak (gw. podhal.) — potwór ludzki. [przypis autorski]
kararyjski — zwykle o marmurze: wydobywany we Włoszech w okolicach Carrary, idealnie biały. [przypis edytorski]
Kara śmierci przez gotowanie w oliwie — Mocą postanowienia parlamentu truciciele byli za panowania Henryka VIII skazywani na karę śmierci przez ugotowanie. Prawo to zostało za następnego panowania zniesione. W Niemczech jeszcze w XVII w. stosowano tę nieludzką karę w stosunku do fałszerzy pieniędzy i oszustów. Wielki poeta, Taylor, opisuje stracenie, które widział w 1616 r. w Hamburgu. Wyrok przeciwko fałszerzowi pieniędzy brzmiał, że ma on „zostać ugotowany w oliwie, ale nie ma być od razu wrzucony do kotła, lecz należy go zawiesić na sznurze przeciągniętym pod pachami i spuszczać na bloku, tak aby zanurzał się w oliwie stopniowo”. [J. Hammond Trumbull, Blue Laws, True and False (Okrutne prawa, prawdziwe i zmyślone), str. 13]. [przypis autorski]
Kara śmierci za drobne kradzieże — Gdy w Connecticut i New Haven ustanawiano pierwsze kodeksy prawne, w Anglii kradzież przedmiotów o wartości ponad dwanaście pensów była jeszcze za Henryka I zbrodnią główną. [J. Hammond Trumbull, Okrutne prawa, prawdziwe i zmyślone, str. 17]. Ciekawa stara książka Włóczęga angielski podaje tę sumę na trzynaście i pół pensa, kara śmierci groziła więc temu, kto skradł przedmiot o wartości większej niż trzynaście i pół pensa. [przypis autorski]
Karasek, Krzysztof (ur. 1937) — poeta, eseista i krytyk literacki. [przypis edytorski]
karasować się (daw.) — karaskać się, gotować. [przypis redakcyjny]
karat — jednostka masy stosowana w jubilerstwie. [przypis edytorski]
kara — tu: wóz na dwu kołach ze skrzynką na śmieci na wierzchu. [przypis redakcyjny]
karauł — żołnierz strzegący domu. [przypis autorski]
karaulnik (z ros.) — wartownik, stróż. [przypis edytorski]
karawana — grupa osób (najczęściej pielgrzymów a. kupców) podróżujących przez pustynię, najczęściej poruszająca się na wielbłądach, osłach i innych wytrzymałych na długotrwały brak wody zwierzętach. [przypis edytorski]
karawan (daw.) — ciężki wóz ładowny. [przypis redakcyjny]
karawaniarz — człowiek kierujący karawanem, pojazdem przewożącym ciało zmarłego w orszaku pogrzebowym. [przypis edytorski]
karawan — pojazd używany do przewożenia trumien. [przypis edytorski]
karawanseraj — zajazd dla podróżnych, z pomieszczeniami do odpoczynku i magazynem do przechowania towarów, budowany w krajach arabskich, Persji i Azji Środkowej. [przypis edytorski]
karawan — tu: wóz skarbowy. [przypis redakcyjny]
karawan (z tur.) — wóz. [przypis redakcyjny]
karawela — rodzaj jednopokładowego, szybkiego żaglowca z XV–XVII w. [przypis edytorski]
karawela — rodzaj statku żaglowego. [przypis edytorski]
karawela — typ jednopokładowego żaglowca z XV–XVI w. [przypis edytorski]
karazja — męska sukmana. [przypis edytorski]
karazjowy (daw.) — z grubego, taniego sukna. [przypis edytorski]
kara (z niem. Karren) — dwukołowy wózek. [przypis edytorski]
karazyje — karazja, grube wełniane sukno, z którego szyto chłopskie sukmany, jak również odzież żołnierską. [przypis edytorski]
karbacz a. korbacz (z tur.) — batog. [przypis redakcyjny]
karbassowa tkanina — delikatna, lniana tkania, wytwarzana w rzymskich prowincjach na Płw. Iberyjskim, na terenie dzisiejszej Hiszpanii. [przypis edytorski]
karbidówka (pot.) — lampa karbidowa, w której źródłem światła jest palący się acetylen. [przypis edytorski]
karbid (z łac.) — węglik wapnia, używany w końcu XIX i w pierwszej poł. XX w. w gazowych lampach górniczych i kolejarskich oraz w reflektorach samochodowych i rowerowych. [przypis edytorski]
karbolowaty — przypominający karbol, żrący środek odkażający o silnym, nieprzyjemnym zapachu, daw. szeroko używany do dezynfekcji pomieszczeń i przedmiotów. [przypis edytorski]
karbol — roztwór wodny fenolu, stosowany do odkażania. [przypis edytorski]
karbol — środek chemiczny służący dawniej do dezynfekcji. [przypis edytorski]
